|
| |
| |
| |
Lige as Brugman
Juffer Baanstra, wist er, wie net ien dy't graach har noas yn oarmans saken stiek, en hy hie oan har goede bedoelingen nea twivele. Dat woed er nò ek net. Se hie master Skoustra syn minne sinnen altyd mei in fleurich gesicht treast west, se hie har nea de mûle spield oer de misstap dy't de âld man syn baan en goenamme koste hie en se hie har oan Hindrik Visser syn fernijingswoede lûdleas en mei allinne in swymke fan irony yn har eagen oanpast. As sa'nien, tocht Hindrik, har roppen fielde om him op it ferkearde fan syn paad te wizen en him op it rjochte werom te bringen, dan moast men soks yn goedens oannimme en reewillich harkje. Lykwols makke it him ynwindich in bytsje kiezzich.
- 't Is net om 't ien of 't oar, master, sei se - se neamde him altyd master, al hied er neffens it ferskil yn jierren by har yn 'e klasse sitte kind - der geane praatsjes oer jo. Ik wit net oft se wier binne of net, en dat kin my ek neat skele, mar ik woe it jo efkes sizze.
- Praatsjes? Oer my? It kaam der sa wat ûnnoazel út, fielde er. Ik bin my gjin kwea bewust.
De skoalle wie út en se stiene efkes yn syn lokaal, dêr't er wat skriften en boekjes oprêde soe.
- Leagens kinne soms noch mear kwea dwaan as de wierheid, sei se noch. En leagen of wierheid is myn saak net.
- Wêr giet it no krekt oer? frege er.
- Oer jo en de dochter fan Pier Westra.
- O, fanwegen it sjongen, sei er ferromme.
- Der wurdt sein, dat jim tegearre yn 'e stêd sjoen binne.
| |
| |
- Dat kin útkomme, ik ha har dêr tafallich in kear moete, doe't ik in frije oere hie. Tegearre in kopke kofje dronken. Stekt dêr wat yn? Hy fielde him lykwols net noflik. Nei de driichbrief dus ditte. Better bedoeld, earliker, mar it kaam op itselde del.
It wie gjin geheim bleaun, en juffer Baanstra hie gelyk: wierheid of leagen, dêr gyng it net om, dêr bleau it resultaat itselde om.
- Ik bin net neigeanderich, sei se. Mar op sa'n doarp kin 't in bytsje lije.
- Ik sil der rekken mei hâlde, al hoe healwiis as it is, sei er. (Hy hie it fielen dat syn lûd net alhiel oertsjûge klonk, hy hie nea bêst lige kinnen en benammen net tsjin earlike lju, lju dy't der wol wat fan begriepen.)
- Wa hat it jo ferteld?
- It is my yn betrouwen sein, en ik neam gjin nammen.
Dat wie fansels net aardich fan har en miskien ek net sportyf. Hy wist ek net oft se in soad omgong mei frou Sudema hie. Miskien yn 'e iene of oare feriening of kommitee. Op dat mêd wiene se beide nochal warber.
- Nee, ferfette er, sa bedoel ik it ek net, ik bedoel: is it praat algemien, of komt it fan in spesiale persoan, út in spesiale hoeke?
- Ik haw it fan twa kanten heard.
Se draaide har om en gyng nei de doar. Hy bleau stean mei in rekkenboekje yn 'e hân, sa'n ûnnoazel útsloerd rekkenboekje út it pakhús fan Wolters of Van Goor. Hy seach nei har, sa't se dêr by de doar stie: rûn fan foarmen, dik sis mar, ryklik swierliddich, wat útpûlerich fan boarst en rêch, griisbrún en igaal klaaid, skuon mei lege hakken, it al griizjend hier glêd efteroer kjimd. De perfekte skoaljuffer sûnder folle libbenstier en yllúzjes.
| |
| |
- It hipt tige nau op sa'n doarp, sei se. Ik haw it sels ûnderfûn, master.
Hy hie der fan heard, earne, ûnder gysgobjende kollega's. De misstap fan juffer Baanstra - it moast wol hast tweintich jier lyn wêze, yn in oar doarp, krekt sa'n doarp as dit. In affêre mei in notabele, in boargemaster of sokssawat, hy wist it net krekt mear, in bytsje bespotlik en grotesk. Omstrunen op stille bûtenpaden by nacht en ûntiid, hân yn hân. En op 't lêst op 'e die betrape yn in droege sleat, heal ûnder de toarnbeiranken. In âldere troude man dy't miskien ris wat oars woe of, mooglik, har ek oprjocht leafhân hie - wat wisten je? It joech dochs wat fan mienskip en solidariteit soks te witten. Foar ien kear sinspile se op har eigen, persoanlike dingen, juffer Baanstra, se wie altyd strikt saaklik, op 't koele omt ôf. Ek dy tôge dus har ferline mei, har dingen, dy't boppe kamen en dêr't men och sa hoeden wat fan losliet, as it fertroulik waard. Hy hie in ferdomden soad respekt foar har.
Doe't se fuortgien wie, tocht er der noch oer nei. Faaks hie it earliker west en sis mar hoe't it der mei him hinnelei. Hy hie no it fielen, as hied er juffer Baanstra ûnrjocht dien. Mar hy tocht ek: it rint yn 'e gaten, it giet mis. Hjoed of moarn ien dy't it, mei sin of út ûnnoazelens, oan Wypkje ferblepket, dat ik yn in kafee sitten ha mei de dochter fan Pier Westra. En wat is der noch bàrd? Mar ek it ferswijen makket my fertocht. It wie syn safolste dei fan ûnrêst no al. Nachts net sliepe, mar lizze te woeljen, om en om, kessen sa en kessen sa, tekkens oer, tekkens ôf, fuotten rjocht, fuotten krom, wêr moast soks hinne? Soms lei it him by, dat er mei Wypkje prate moast, har sizze (opbychtsje, nee sizze, gewoanwei sizze) dat der in oaren yn syn libben wie. En dan sjen hoe't se réagearre. Men koe altyd noch werom, sizze dat
| |
| |
it sa slim net wie, dat it grif oerbetterje soe, dat it al hast oer wie. En jin fannijs yn 'e put fan it meilijen sakje litte. Hy woe net fan har ôf, dat stie fêst en dat wie it gekke en tagelyk it moedjaande. As se sizze soe (mar soks sei se fansels net): No hawar, beroerd foar my en Jisse, mar dan moatte wy mar by elkoar wei - hy soe net witte wat er leaver die! Hy woe eins mar ien ding: syn trou oan Wypkje bewize, syn plicht, de konsekwinsje fan doe yn dy bus - en hy woe nòch ien ding: mei Lutske Westra op bêd. En dan sà dat Wypkje fan neat wist. Of sa dat se it goed fûn. Sa fan: Gean dyn gong mar, ik begryp it bêst, der is net folle mear oan mei my. En alle manlju hawwe dat op har tiid, it betteret wol wer oer. Pas allinne in bytsje op, skep gjin komplikaasjes. Gjin widskes bûten de doarren. Ja, Wypkje soe my dêr gek wêze. Der is net folle (mear) oan my. Foar't se dàt ynsjen en sizze soe en har der neffens hâlde en drage! Mar lei de saak wol sa? Der soe dochs ris in petear mei Wypkje komme moatte. Dizze spanningen wiene net te dragen, foar har ek net. En foar de safolste kear, thúskommen út skoalle, ûndersocht er har, beseach er har sa temûk, efter de krante wei, naam er har dwaan en litten waar as wie it immen oars, in tafallich oanwêzige. Besocht er te rieden wat der omgyng ûnder dy harsenplasse mei dat brune, net sa botte glânzige en net sa bêst fersoarge hier. Helle er de ronfeltsjes ûnder har eagen en boppe har noas en by de skrale lippen lâns suver wittenskiplik en mikroskopys tichterby. Bestudearre er it ferrin fan 'e mûle en it swymke fan bitterheid dat der om hinne lei. Wie se noch dy't se west hie? Wie se yn wêzen oars as dy kears yn 'e bus, doe't er sa nei oan 'e befrijing stien hie, mei ien skonk yn 'e frijdom om sa te sizzen? Of hied er ditselde doe ek
al field, dizze wrantel, dizze irritaasje, dizze lichte wjersin? En dan noch? Fiif jier houlik giet in frou net alhiel
| |
| |
yn 'e kâlde klean sitten, lichaamlik. Benammen ien út in swak laach net. Doe mei de earste hie se der minder útsjoen, lijerich en kwinend. No net, no mear stabyl, wat útdôve.
Se fernaam syn sjen, syn kueren.
- Wat is der tsjintwurdich mei dy, Hindrik?
Hy seach op fan 'e krante, kwânskwiis net wittend wêr't se op doelde.
- Mei my? Neat soe'k sizze. Dròk. Min sliept. Sangerige pine kop.
- Nee, der is wat oars. Dat mist my net.
Dus dòchs. Der kòe sjusa in petear komme, in útbarsting, in ferromming út 'e benearing dêr't er him no al safolle wiken yn bewrotte litten hie. Sa fynfielend wie se dus noch al.
- Ik bin my neat bewust, sei er, frijwat ûnwis, dat soe se ek wol fernimme.
- Do hast gjin oandacht mear foar my en do sjochst my soms oan as wie 'k in frjemd, sei se. Har hannen streaken oer it tafelkleed. Begrutsjen wâle yn him op, en argewaasje tagelyk, dat se syn allinne-wêzen fersteurde en syn ûnrêst iepen en bleat tearde.
- Der is wat dat dy dwers sit.
- Ik soe 't net witte. Hy doarst it petear dat er wold hie net oan, leffert dy't er wie. En hy hope dochs dat it komme soe, bûten him om, út har inisiatyf, út har froulike fernimstichheid wei. Dat koe dochs? Froulju dy't feilleas retten: Der is dochs gjin oarenien, wol? Sa stie it yn wat Lutske spotsk 'romanske boeken' neamde.
- It benearet my soms sa.
- Wat benearet dy, wat bedoelste? (Sa wie it dus fan him op hàr oersprongen, har situaasje. Dat wie feiliger, ek as oanrin ta 'it' petear.)
- Dyn hâlding. Do hingest mar wat om, do sitst boppe en
| |
| |
rinst hinne en wer op dyn keamer, do dochst dyn dingen of dochst se net, do leist nachts tiden wekker. En do hâldst my oeral bûten.
- Wêr bûten?
- No, dyn kursus, dy sjongútfiering, dat stik fan dy...
- Mar leave, wat moat ik tsjin dy no oer dat stik sizze? Dat is (dêr hasto dochs gjin ferstân fan, woed er sizze, mar hy bekoarre him)... dat is net sa belangryk, niks om 'e hakken, flut, ik wit net wat ik der fan sizze moat. It giet wol goed, mar noch net alhiel nei't sin. Ik kin 't sa net sizze.
- No, sis it dan net. Hâld it mar foar dysels, slút dy mar op... Ik... ik... ik...
En dêr hiene je it al: gûle en snotterje, mei de holle op 'e earms. Hy wie dat net wend fan har, se plichte harsels earder pynlik strak te hâlden, mei in stille trien en amper te fernimmen ferbitenens om 'e mûle. Mar hy wist no ynienen hoe't der al dy dagen lang (de dagen fan syn oeralwêzen om Lutske Westra) in spanning yn har groeid wie, dy't de ien of oare kear brekke moast. Begrutsjen bekroep him fannijs, hy gyng nei har ta, hy lei syn hân op har rêch, dy meagere, wat rûneftige rêch, dêr't er bonkerige útstyksels fielde en it slutinkje fan de b.h. as in oanklacht tsjin syn gefoelleazens. En se gûlde fierder, mei dêr tuskentroch gjalpen fan sinnen, wurden fan ferwyt en fertriet - my allinne litte - sitte te brieden - oeral bûtenhâlde - dyn eigen libben lizze - en foar my televizy - hjir hûn hast in bonke - hâldst net mear fan my. Gjìn taspiling op in 'oaren'! Mar sjoch, hy moast no dochs in kear mei har prate. Har gerêststelle, wurden fan treast sykje... Der wie ommers neat te rêden, goed besjoen, neat bysûnders... En hy fûn dy wurden en hy prate mar op 'e dolle rûs. Sokke tiden hie men wol, dat it net rjocht woe mei it troud-wêzen. Hy siet mei dy kursus yn 'e mage en mei
| |
| |
syn âlde leafde foar de muzyk, hy siet yn in krisis, in identiteitskrisis om sa te sizzen, en dêr kamen je wol wer boppenút, in tydlike kwestje, in ynsinking, soks komt yn 'e bêste houliken foar, it hèart der by, goed besjoen, fynst sels ek net? En do bist ek wolris wat stroef en ûntagonklik. En wy mòatte sa net - nearne goed foar, wy hawwe 't wol nei 't sin - in goed hûs, in lytse jonge, finansiëel net sa min. It koe bêst wer in autootsje lije. Hy preke as Brugman en sy libbe suver wer wat op, want se leaude yn him, noch altyd. Hy lulde fansels tûk by de dingen, by de wierheid lâns, en dat wist er, mar tagelyk leaude er oan syn eigen arguminten, hy sette syn dingen ommers yn in wider ramt fan algemienheid, hy seach eftergrûnen en ferbânen. Dat fan dy muzyk bygelyks - hy wist dat se dêr net folle yn seach - en dat die him sear, hy hìe ommers yn 'e muzyk moatten en dat wìe no te let, dat kòe no net mear. Hy rêde him no wat yn dat koar en mei dy kantate - dat 'stik' - mar dat wie him dochs eins net. Idéaal en wurklikheid, dream en died. Foaral oer dy boech smiet er it, dat wie in terrein dêr koed er noch wol wat op trocheamelje en it wie wier ek noch.
En Brugman lulde net sûnder fertuten, se glimke alris tusken har triennen troch, ferdomd, se waard der kreazer fan: triennen mei in glim, en soe dan mar tee sette. Se hie har foar him fernedere en dat wie ek wat dat oerwûn wurde moast. En ûnderwilens hy mar tinke: Bern, hoe ûneindige fier bin ik fan dy ôf mei myn moaie praatsjes, ik libje boppe in fulkaan - driichbrieven en warskôgingen, geheime slûperkes, solo's yn kantaten, weibliuwen fan kursussen, tassen op kompromittearjende plakken lizze litte, der komt gjin ein oan. En dan in frou treaste moatte dêr't men ienris A tsjin sein hat, dêr't men oan ferbûn is, ja ferdomme, dêr't men fan hâldt. En dy't men net jaan kin wat se nedich hat en
| |
| |
dy't men net sizze kin wat der yn jin opbuorrelet oan langsten, oan rebelly, oan driften.
Mar goed, it waard in fredige jûn, en Jisse syn kraaien yn 'e widze die dêr sines ta - it wie suver it lokkige húsgesin út de damesblêden - en alles hie wol te dragen west sûnder de sjongjûn op kommende wei, it ûnthjit op nije ûnrêst.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd