|
| |
| |
| |
Te trou foar ûntrou
De folgjende kursusjûn fersomme er hielendal. Ut in telefoansel skille er de skoalle op en sei, dat er ûnferwachts behindere wie. It wie reinich en ûnlijich, dat se hiene in kafee ôfsprutsen. Nimmen koe him hjir, hy wie hjir anonym. En wat dàn noch? De folkswein wie der noch net doe't er troch de draaidoar skarrele. Hy socht plak yn in ôfsketten hoekje en joech de ober syn oerjas. Hy sprate papieren oer it taffeltsje, siet sa kwânskwiis te rekkenjen, in hannelsreizger dy't him troch wjerstrjibbige klanten benachtsje litten hie yn in provinsjestêd fier yn 't Noarden.
In kertier te let wie se, dat mocht noch hinnebruie. Hy hinge har jas op en swile syn papieren by elkoar.
- Wat boadskip hàsto altyd yn 'e stêd? sei er glimkjend, sa om in begjin te finen.
- Ik hoech fan myn ditten en datten gjin útlis te dwaan, sei se nochal fits. Ik bin sels baas. (Klam op: Ik!)
O, just, woe se út dat fetsje taapje? In oanfal? In oanfal op syn houlikssteat? Hy hifke har. Se like no net sa bot mear op dat portret, op dy godlike foto fan in Amsterdamse artyst. Yndied, dy eagen sieten justjes te ticht by elkoar. It wie as kuerde se allegeduerigen, as mikte se in bytsje. Nee, it wie echt wer in bytsje wennen nei dy oerrompeling yn 'e skoallegong en nei dat fertretlik en beskamsum ienmanstafriel dêre yn 'e hjersttún fan Roukama-state.
- Ik tankje dy foar de foto.
- O just, sei se. Dat is ek sa. Wied er nei't sin?
- Dat witst wol.
| |
| |
- Feilich efter 't slot?
Dat wie wer haatlik. Se hie dus hjoed wer in hiel oar oangesicht foar. Agressyf en koart om 'e hoeke. Mar doe kaam de ober: Dame, mynhear? It waard Martini, nee, Campari, wat bysûnders, - hy wist amper wat it wie. Mei soda, dat er allinne fan 'e kokenútris koe.
- Ik kin him no ienkear min op it kammenet sette, sei er wat noartlich, net fan doel oer him hinne wâdzje te litten. Mar se sloech syn brûkelens gjin acht en begûn oer de folkswein. Bjinse wie (út ûnmacht mei syn stikkene ribbekast?) no op 3050 sakke, mar dan ek echt gjin sint minder. Der wie noch al wat mei de karburateur, mar in ding fan niks, neffens Bjinse. Sa ferholpen. It moast mar oangean, tocht har, it wie no langernôch besonken. Alhoewol, as se him noch wat op 'e tok hâlde, koe 't ek noch wol 2500 wurde.
- Gelok dermei, sei er, it is in himmel weintsje, gjin jild, ik haw der ris nei fernommen, mar twaddehâns folksweinen binne yndied nochal prizich.
Sij gyng der net op yn, mar stapte oer op wat oars. Foto's! In tas fol. It wie wer ris wat nijs. In ferbjusterjende foarrie - yn tûzenerlei kostúms, hâldingen, beljochtingen. Hoe wie 't godsmooglik dat immen sa'n skriklike foarrie kréaasjes yn 'e kast hie. Kast? Kasten en kasten fol. Unnoazele hals dat er wie.
- Ut myn mannequinkarriêre, sei se. Hy hie dat út himsels ek begripe moatten.
- Hasto...? Hy seach har oan. Mooglik mei in bytsje wanhope yn 'e eagen.
- In jierlang, sei se.
- Soa. Ek dat.
- Foar myn trouwen, hear.
- Fansels. Dy direkteur hat dêr moai in skoatteltsje foar
| |
| |
strutsen. Dêr moast se om laitsje. Se wie al wer aardich ûntteid.
- It is in earber fak, ast dàt bedoelste. Eare en deugd. Damestafersjoch.
- En de rest, sei er haatlik. (Nee, dit wie der hielendal by troch, hy seach de linich taastende fingerseinen fan moademannen, glêdhierrich en parfumearre, sentimeters om 'e hals, spjelden yn 'e mûle, kryt by de hân en mar taaste en fiele op dat lichem, fiele en fingerje, heupen, rêch, boarstwiidte, skonklangte, ôfstân ljisk-knibbel, ensafuorthinne. Myn God, wat in bernlike foarstelling fan saken. Mar hoe soe soks oars gean? It héare-tafersjoch dus. Alhoewol, nei't se seine meast homo's en dat koe gjin kwea...).
- Fotomodel is wat oars. Haw ik ek west, in pear wike mar. Net folle oan. Altyd pine yn 'e rêch fan dy nuvere hâldingen, op in strân fan buordpapier en tsjin in see fan plastic.
- Toemar. En skildersmodel?
- Sà fier haw ik it net skopt. Wolris frege, hear, en net troch de earste de bêste.
Hy trille ynwindich fan ferûntweardiging, jaloersens, eangst. Aanst woe se him noch wysmeitsje dat iepenbier neakenrinne it fijnste en sûnste wie dat bestie. Lekker manlju ophysje. Dizze faam, pardon dizze frou hie dus net ien libben efter har, mar tsien, tweintich. Studinte, rûnfeartboaten, sjonge by in band, mannequin, model, troud, joast mocht witte wat der noch mear kaam. Se wiene der no dòchs oer gear. Se liet mear foto's sjen. Foar in Dúts tydskrift, front-pagemodel. Yn bikini mei blau wetter op 'e eftergrûn en oerhingjende tûken fan in romantise magnolia.
- Allegear nep, sei se. Montaazje, der wie gjin see en gjin beam te sjen yn dy studio. Se húnde him, fernedere him. Hy hie niks werom.
| |
| |
- Dat lycht der net om, sei er, sa neutraal mooglik. Mar wêrom bist oeral mei ophâlden?
- Affêres, sei se geheimsinnich. Plus in ûnrêstich aard, X ambachten, X + 1 ûngelokken. De ober sette omsichtich drinkber spul tusken harren yn. (Om tinke, foar 't thúskommen in pipermuntsje, net te folle drank drinke, pas op!)
- Manlju, sei er moedeleas.
- Meastal, joech se ta. It wie mei my altyd like nuver. Altyd manljusaffêres, komplikaasjes. Bert soe my dêr fan rêde. Altyd wat nijs, selden wat goeds.
- Bert? De namme bestoar him op 'e tonge.
- Myn direkteur.
- O just.
Swijen. Wat betsjutte dit allegear? Woe se him mei hynstemiddels te liif, him op it spek bine troch him wanhoop yn te skunen? Of moast se wat kwyt, bychtsje en ôfrekkenje mei dat ferflokte ferline?
- Myn direkteurke. No, miskien hat er my yndied rêden. Ik wie al in hiel ein hinne, doe't er my fûn en opkrige.
- Ut 'e goate? Of út in bordeel? Hy waard dryst, dus. Want sa'n rûch wurd is net niks tsjinoer de frou fan jins dreamen...
- Nee, út 'e goate. Figuerlik altyd. As in nachtklub in goate is. Mar der is in ferskil.
Sisa, de ferdoarne wrâld waaide op him ta, yn dit gemoedlik sakemanskafee yn in noardlike provinsjestêd. De wrâld dêr't syn âlden fan grize soene, om fan pake-en-beppe mar te swijen. Je wiene erflik belêstige!
- It wie in tige fatsoenlike nachtklub, hear. Alhiel net klandestyn. Dat wol sizze: myn wurk wie fatsoenlik, gjin striptease en ik reizge elke nacht mei in taksy nei hûs. Earlik. De baas wie net sa'n minne man. Hy roek it keine Fryslân oan
| |
| |
my, ja wier! En hy fûn my te goed foar syn saak, en hy liet my as der Fryske gasten kamen - mar dat barde hast noait, allinnich de dichter Sybe Sybesma hat der ris west, en dat wie wol aardich - it Aldershûs sjonge en 'Moai sûnder wjergea'. Meast troude manlju, fan dy stille gnobbers en koekeloerders. Mar dy fûnen net wat se sochten en bedarren mei gauwens yn it neistlizzende pân dêr't se wol stripten. Ik song net ûnaardich, mar de jurken moasten it measte dwaan. En de mikrofoan. Johnny, de bandlieder, hie 't op my fersjoen. En dat hie faaks misgien, as Bert my net opfiske hie. Nee, wier, ik mocht him letter foar myn eagen net mear sjen, mar hy hat my... rêden. Allinne hy wist it sels sa ferdomde goed, it joech him in machtsposysje oer my. Hy hie him troch meilijen mei my liede litten, sei er letter. Hoe seit Anna Blaman it ek al wer? 'Het meelij is niets anders dan de welopgevoede vorm van de verachting.' No, 'welopgevoed' wied er, sels mei dy typiste. In glêde sakeman, dy't fan Mexico nei Manilla reizge vice versa. Lang en brún en meager en al wat keal, twakear earder troud west. Och, sa'n he-man mei in grutte sportauto en in diplomatetas, dy't rapporten lêst yn it fleantúch en Sonja en Karin seit tsjin de stewardessen, do kenst dat soarte wol. Of miskien ek nèt.
Hy harke it relaas oan en besaude him. It wie allegear tsien kear slimmer en beëangstigjender as er tocht hie. Mar hy woe it allegear witte en tagelyk nèt. Strak kaam se dochs noch mei har striptease-nûmer op 't aljemint. Hy moast no syn hâlding alhiel op'en nij bepale. Wie dit allegear it doarmjen troch de rododendrons en útbloeide dahlia's wurdich? Plus - aansens - de ferachting fan in hiel Frysk doarp, en in stikken houlik?
- Mar... hoe komt men ta soks, sei er, doe't it ferhaal út wie, einige yn getyspel mei it campari-glês.
| |
| |
- Fan stapke ta stapke, ju. Letter kin men it amper mear rekonstruëarje. Men seit A - in studintefeest en wat tefolle drank en in wearze fan de pleats en de stamboeksbollen - en men sit by de B en dan sa fierder.
Ja, hy wist it, hy wie sels allang oer de B hinne. It hiele alfabet lei iepen en bleat. Der kaam yndied mear los. No ja, allegear krekt op 'e grins fan earber en net earber, mar dochs wol foargoed bûten de doarpske seden of wat der sûnt Gysbert Japiks foar gean moat. Se hie mei gâns kjirls op bêd west. Dat waard wol net rûnút sein - en it mocht ek hinnebruie, want objektyf sjoen, wat rjocht hie hy op har ferline? Dat wie alhiel en folslein hàr saak, mar it wie wol dúdlik, en tagelyk - wie it net in garânsje foar as er har oait loslitte moast? Sa'n ien wie ommers nea ferlern, dy wìe al lang ferlern en dus nea. Mar dêr stie hy mei syn skoalmastersamt en syn kunde oan rododendrons dochs wol ryklik meager tsjinoer. Hy wist by god net wêr't it bêd stean moast dêr't hy...
Hy skrille op.
- Moatst dit ris lêze, sei se.
Se liet him in briefke sjen. In houterich poatsje, yn in wanmoedich besykjen om dy echte âlde ynmoaie Fryske stavering rjocht te dwaan.
'Juffre Westra. As jo troggjinne my gitrouwde mânljuw ût ûs doarp te ferlieden en in jo auto mei te nimme kû it wolris net bêst my jo ourinne. Ik warskouje jo mar. Dit blieuwt gin geheim.'
Hy stavere der op om, socht it briefke oan alle kanten troch, foar en efter. In driichbrief dus - sûnder mis fan in frou. In troude frou. Hy wist it ynienen: Frou Sudema.
- Wa tochtst dat ús dit lapt hie? sei er.
- Gjin idee. Do?
| |
| |
- Frou Sudema.
- Hoe witst dat?
- Dat seit myn yntuysje my.
- Koest wolris net fier mis wêze. Of frou Siderius?
- Nee, dy ken it Frysk te goed, dat is in kritesuster, har poatsje ken ik wol, dy skriuwt grif net fan 'gitrouwde' manlju.
- Dit is mei in ferdraaide hân skreaun.
Sjoch, dat sette no wer in domper op 'e jûn, al hoe pikant en nijsgjirrich it wêze mocht (yn in simpel Frysk doarp!) en oanlieding jaand ta aardich sneuperswurk: skreaun mei ballpoint, ferdraaide hân, typys froulik fan struktuer, emoasionéle gefoelsline, of hoe neamt in grafolooch soks, miskien in tikje hystery, ien dy't trochhat hoe't it sit, dy't de doarpssede hoedzje wol, mar dy't ek 'belang hat' by it ien of oar. Net drekt in kaapster op 'e kust sasear, dêr ek te âld foar; skatting: sechstich. No ja, hystery of net, alle spoaren wiisden nei frou Sudema-Meijer, der wie einliks ek neat oan, allinne it bewiis ûntbriek noch mar, en dat kaam wol. En oan 'e oare kant - wat wisten je fan frou Sudema: in wat meagere, skraitseftige ferskining yn it doarp, mei in langwerpich taai gesicht, net al te lokkich troud mei in sikretary-amtner, gjin bern, in ûnfruchtbere skerte, in bitter brein, in aardige stim fan sjongen. Fyftich jier âld, tritich jier bitter. En dêrfoaroer kollektante foar it reade krús, it anjerfûns, foar bern mei krupsjes, kanker- en t.b. fûns en wat der alsa op dy doarpen mear oan filantropise warberheden te rissen falt.
- No ja, sei er, it is net oars. As ik dêrfoar omlizzen gyng...
- Do hoechst ek net omlizzen te gean, sei Lutske. It brief is oan my rjochte, oer dij wurdt net praat. Do bist it slachtoffer dat yn beskerming nommen wurde moat.
| |
| |
- Asto dêr foar omlizzen gieste... Mar likegoed, it gefal fertrette him al mear as er sizze koe. Hy soe net omlizzen gean, mar sij?...
- Witste, ferfette Lutske. Se plante har earmtakken op it taffeltsje, de hannen ûnder it kin en seach him oan. Witste, do tinkst miskien dat it foar my mar in grapke is, dit mei dy. In grapke út ferfeling of sa. Ik soe 't my bêst begripe kinne, sjoen myn reputaasje.
- Dat tink ik net, sei er. Dêr haw ik gjin inkelde reden ta.
- Ik kin net sûnder manlju libje, earlik. Mar dat wol net sizze, dat it my allegearre likefolle is. Dat ik dy graach lije mei, bewiist myn goede trou, soe ik sizze. Mar dat is fansels net earlik... Do tinkst miskien dat ik ek in eachje ha op Bjinse Houtsma. Dat is net sa. Goed, dat is in frije fûgel en ik bin it ek. Mar ik - no ja, it klinkt miskien wat kika-kultureel - ik kin net bûten de geast om.
- De geast fan Bert, ynterrumpearre er haatlik, mar se prate troch:
- Dêrom is alles earder ek mislearre: der wie noait in geastlike basis, net by Bert en net by Johnny en net by al dy oaren dy't my efternei rûnen as in loopsk hûntsje en mei moaie ferhalen oer har mislearre houliken.
- En dy geast sjochsto yn my, sei er net sûnder nitelichheid. Ik bin goed foar de geast, om't ik lichaamlik dochs net in soad wend bin, is 't sa net? (it wie wer sa'n spultsje, want goed besjoen mocht it him as kultuerdrager deugd dwaan dat hy foar geastlike - en oare - doelen útkard wie boppe miljonêr Bert en ekspediteur Bjinse).
- Ik sjoch neat. Dat wol sizze: neat méar as do. Do fertsjinwurdigest allinne dysels, dyn eigen minskwêzen. Ferdomd, it is lullich dat ik it sis, mar it is gewoan sa. Ik miende datsto ek wat yn my seachst, ek belang by my hiest. As dat
| |
| |
net sa is, kinne wy better by elkoar weigean en der gjin rotsoai fan meitsje.
Hy swei, hy wachte ôf wat it 'spul' oer syn holle útstoarte soe. Fuortgean wie in idee dat syn gefoelens yn opstân brocht. In wei werom wie der net. En benammen op dit stuit net.
- Ik bin gjin idéaliste, sei se, dat witsto wol. Mar ik wol ek leaver net de brok seks wêze dêr't guon my noch alris foar oansjogge.
- Marilyn Monroe siket har Arthur Miller, spotte er. Raak wol, mar in rotopmerking oer immens dea hinne.
- En Arthur Miller krûpt yn syn skulp, spotte se werom. Mar goed, miskien sit it dêr earne. It is it lot fan myn soarte froulju mei in draachlik eksterieur, yn bolletaal sein.
- Ik krûp yn gjin skulp. Mar om reëel te bliuwen:... wat ferwachtest dan fan my? frege er wifkjend. Hy tocht: ik sis it net sa goed, oars as ik bedoel. Mar it is wol wêr't it op delkomt.
- Dat is in rotfraach, Hindrik, sei se, mei de fingers tyspeljend oan har leech glês. Sûnder mis, dat fertriet fan har wie echt en it ferwyt ûnbillik. Hy wist ommers blinderse goed wat se fan him ferwachte. Mar har earnst wie him oer't mad kommen.
- Dy fraach soe ik dy ek stelle kinne, ferfette se, mar dat doch ik net.
- Ik lûk myn fraach yn, sei er, do hast gelyk, soks freget men net.
- Ik wit it ferjamme ek net, gyng se fierder, it ìs in rotfraach, mar goedbesjoen draait alles om dy rotfraach. Om it antwurd op dy rotfraach. In antwurd datsto krekt like goed witst as ik.
- Bedoelst: myn boargerlik bestean, myn feilige baan en
| |
| |
myn dochs altyd noch deeglik houlik.
- Do seist it sa, ik sis it justjes oars. Mar ik wol it net oan barrels goaie. It is myn bedoeling net om dyn libben yn trewyn te bringen, dyn libben fan in gewoane, wat bernlike man mei goede bedoelingen.
Hy seach har oan, freegjend, hy observearre de spanningen op har antlit, spieren dy't hiel efkes oan it oerflak ferroerden, om mûle en noas hinne.
- ... it soe der fan komme kinne. Leafde giet no ienkear bûten maatskiplike roailinen om.
- Behalve foar frou Sudema-Meijer. Hy besocht om der wer wat fleur yn te bringen en rôp de ober. Mar hy stoarre tagelyk yn in gat fan ûnwissens, in gat sûnder boaiem. Leafde yn ûntrou is de iennichste leafde dêr't spanning en aventoer yn sit, tocht er. Moai aforisme! En meilijen is in fatsoenlike foarm fan ferachting, sa koene je it sizze op oanwizing fan Anna Blaman. En dat sloech dan op syn libben mei Wypkje. Dit stadium fan earnst, fan petear yn 'e djipte betsjutte sûnder mis al wer in stadium fierder. Gjin B mear, mar C of al wer fierder. Hy wie al oan Lutske Westra ferbûn troch in geastlike basis, al mocht joast witte wêr't dy geastlike basis krekt út bestie. Joast? Nee, hy wist it sèls al: mei dizze frou, dizze Lutske Westra, wa't se dan wêze mocht neffens har eigen byld fan 'e hûntsjes, koed er prate, koed er guon dingen yn syn libben rjochtsette, koed er somlike dingen rjochtút sizze, mei dizze styng er op it skerp, belibbe er spanningen, geastlike en lichaamlike, dy't yn syn libben mei Wypkje goesloof folslein ûntbrieken en noait komme soene. Dizze wie behalve moai en sensuëel ek yntelligint, de yntelliginsje fan in âld boereslachte, dy't him in útwei siket bûten de fermôge tradysjes. Hy wist dat er Lutske net mear skrasse koe út syn bestean, net yn 'e geastlike sin, mar ek net
| |
| |
mear yn it mear maatskiplike. Hy wist dat er har fêsthâlde moast, him yn har fêstbite, om te libjen, om te wêzen dy't er wie en wurde moast.
De ober brocht mear campari. Se seagen elkoar oan. Se hifken elkoar.
Ik sykje by har it lichem en sij by my de geast, tocht er. Mar is dat wol sa, kin men dy dingen sa maklik skiede? Kin it iene sûnder it oare bestean, behalve yn 'e hûntsje-ferhâldingen? It wie as rette se syn tinzen.
- Do praatst leaver net oer dyn frou, sei se. Do respek-tearrest har, en dat respektearje ik. Mar ik freegje my ôf - en dêr bin ik folslein earlik en ek folslein seedlik yn - kin in minske syn trou allinne basearje op meilijen?
- Fatsoenlike foarm fan ferachting.
- Dàt wol ik dêr litte.
It siet dreech jûn, al mei al. Mar hy koe der net foarwei: hjir waarden om te begjinnen fundamintele dingen sein, en twad: se wòe it witte, fan Wypkje, fan har sûnens, har stadigens, har sleauwens. Hy koe it net ûnder de tafel skowe, no yn dizze sfear dy't se mei har earnst oproppen hie. Hy prate as hinge syn libben deryn, hy prate him de siel út it lichem. Se knikte begripend. Mar it lytse grêf fan twa jier lyn ferswijde er, mooglik wist se dat wol.
- Ik kin dy gjin ried jaan, sei se doe't it ferhaal út wie. Myn ried soe net objektyf wêze.
- In subjektive ried kin ek de muoite wurdich wêze. Hy kaam tichter by har, mar se warde him ôf.
- Sjoch, sei se, dat fan dy ferachting lit ik dêr, it is in bytsje wier en in bytsje net wier. Wêrom soe meilijen net op himsels goed en echt wêze kinne? Mar ik freegje my ôf, kin in minske dan út meilijen of om 'e maatskippij of wêrom dan ek, oars neat dwaan as him skikke yn 'e rottichheid?
| |
| |
Moatsto dêr it slachtoffer fan wurde, fan dyn eigen meilijen? Hat in minske net it rjocht om op elk stuit fan syn koart eintsje libben syn saak yn eigen hannen te nimmen en it gelok - no ja, ik praat yn't algemien - domwei te gripen dêr't er it krije kin?
- Ik haw ienkear A sein, sei er. Dêr moatte je de konsekwinsjes dan fan nimme.
- Dat betsjut datst der noait útkomst.
- Noait foar ivich teminsten.
- God, ivich, kinst net wat minder grutte wurden brûke?
- No, altyd dan, of foar in skoft.
- Bist der wis fan dat it dyn plicht is om dy ûnder de gefolgen fan dyn eardere stommiteiten del te jaan?
Hy wist it net, hy koe der net útkomme. Hy fage him it swit fan 'e foarholle. Hy hie dus, dat wist er no àl, dat wist er al lang, ienkear de ferkearde kar dien. Mar hy hie himel en ierde beweegd om de ferkearde kar dwaan te meien. Hy wist ek noch krekt it stuit, twa of trije moanne foar de troudei, dat er de kâns hân hie dy ferkearde kar te ûntrinnen en frijman te wurden. It wie sa'n ferkearingsrûzje sûnder oanwiisbere oarsaak. Se hiene op besite west by freonen, sieten yn 'e bus op 'e weromreis. Neat woe, in petear net en wat fertroulikheid ek net. Hy seach harren ferfoarme sylhouetten yn 'e glêzen fan 'e bus by jûntiid, beammen en huzen skeaten dêr dwers troch hinne. Ik wol dy net bine, sei se, asto net genôch om my joust, hast gjin rjocht op my. Mar sis it dan. Hy wist it dus: op dat stuit hied er de bân brekke moatten en der hiene gjin ûngemakken fan kommen - dy útset wiene se wol wer kwytrekke en lytse Himpenius en syn frou soene bliid ta west hawwe. - Hy wist it dus, en se bea it him oan, se bûn him op it spek, yn 'e negative sin dan. En hy die it net, hy naam it net, hy hood stiif fêst oan syn plan, hy woe folbringe wat er op him nommen hie, ferflokte idéalist dat
| |
| |
er wie. Se joech him de frijheid, se draaide har ring los fan 'e finger. En hy seach stiif fansiden nei dy draaiende fingers en dan wer nei dy fuortfluttende sylhouetten en dy beammen en huzen en hy sei by himsels, dat dit net mocht en dat er dòchs fan har hâlde en dat er ienris, letter noch mear fan har hâlde soe, as er har hielendal hie, sa't je dat neamden. Hy hie A sein, hy sei dus B. En hy wurke it hiele ferkearde alfabet ôf. Hy hie dy ferkearde kar miskien allinne nèt dien, as oaren har net tsjin dyselde kar ferset hiene. Goed besjoen wie har heit dus de grutte skuldige, dy eigenwize Jisse Himpenius, dy't him twinge wold hie syn leafde foar Wypkje as in foech misdied te sjen, as in ding dat je as fatsoenlik man net diene, in oantaasting fan har sûnens of fan har rjocht om siik te wêzen. Hjir siet dus de oast: ienkear fout is altyd fout. De fout mei Wypkje makke ek dat mei Lutske fout, en sa gyng dat (al wèr) oant yn 'e ivichheid troch. No, se krige gjin antwurd op har lêste fraach, dat wist se ommers sels wol. Se wist bêst dat de minske net frij is en al frij wêze wol, dat er mei stielen kabels bûn sit oan it ferline dat er sels skepen hat, sels wòld hat. Men koe jin frij meitsje, goed, mar dan allinne te'n koste fan in oar - meastal te'n koste fan in oar, as dy oar net Bert hjitte, dat mei dy Bert, no ja, dat siet oars, dy smoarde yn 'e sikretaressen. Mar syn frijheid, Hindrik Visser syn frijheid, soe it ûngelok fan Wypkje Himpenius wurde. En dêrtroch ek sines. Hy murk dat se glimke, net spotsk, mar begripend, as in kammeraat, mei wat fan (gâns) leafde en fan âlder-en-wizer-wêzen:
- Ik meitsje it dy net maklik, Hindrik.
- Dat leit net oan dy, mar oan mysels. Ik bin no ienkear in stinder. Godallemachtich, wat bin ik in brieder.
- Do bist te goed foar ûntrou.
- Tankje. Te trou foar ûntrou, soe ik leaver sizze.
| |
| |
Mar hy wòe net trou wêze, as it allinne mar om 'e trou gyng, om 'e trou an sich. Wat is trou wurdich as dy allinne mar bestiet út trou, út eangst fan ûntrou, om't de ûntrou brokken makket, om't brokken ûnaardich en ûnnoflik binne en in bedriging foar jins fêstichheid. Hy dronk syn glês yn ien swolch leech, en naam noch ien. It holp in bytsje - de problemen en redenaasjes ferdizen en se sakken wei yn in stimming fan lome tefredenheid. Ferdomd, dat wie 't: tefredenheid! Hy hie it oan tiid ommers, om de dingen rêstich út 'e tiis te heljen. Der wie sasear gjin haast by. Men koe noflik yn in goed kafee sitte en jin oerjaan oan dizenige stimmingen. Der wie noch neat ferlern en noch neat kapot. En sels letter, doe't se troch de ûnlijige jûn rieden, mei glêde wjerspegelingen fan strjitlantearnen yn 'e lege asfaltstrjitten, bleau dat fielen fan in lytse tefredenheid nettsjinsteande alles. Tefredenheid om it sitten neist sa'n froumins dat men dan dochs mar ferovere hie, tefredenheid om't der noch neat stikken wie en om't men noch alle kanten útkoe. Tefredenheid sels om it feit, dat men nei sa'n petear net frije koe, allinne mar skuldeleas hân yn hân sitte. En by it stasjon naam er braaf de bus, op it nipperke, mar it koe krekt. De bus dêr't er oars ek altyd mei thús kaam. En syn tas fergeat er diskear net. Ek dat wie reden ta tefredenheid!
Mar bitter wie it ek, as er om Lutske tocht, dy't allinne yn har folkswein deselde wiete wegen lâns ried, dêr't de westewyn oer strûsde, ferrotte blêden opjeiend. Mismoedich faaks en wat fertretlik, lykas se sjoen hie, doe 't er sei, dat er de bus nimme woe. Sij hie gjin reden om wiis mei him te wêzen, sij likemin as Wypkje.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd