De oerwinning fan Bjinse Houtsma

[p. 42]

Skûtefaer en syn wyfke

Wypkje hie de auto fansels net heard. Se sei:

- Wat bisto betiid thús.

- In lift hân. Fan Bjinse Houtsma, kaam ik tsjin yn 'e stêd. (No, hy kôge mei wrange tosken op dy namme om, de fint dy't no goedernôch wie).

- Toemar.

Mar se bedoelde neat mei dat wurd. En wylst er mei noch wat triljende hannen (nije wike om distiid bin ik wer yn 'e stêd, wide fierten iepenen har!) yn syn bakje tee rierde, registrearre er twa gefoelens yn syn wêzen, zwei seelen in seiner brust: in slûpend skuldgefoel: wêr begjin ik oan, wêr moat dit hinne, - en in gefoel fan ûneinich meilijen mei dy suterige Wypkje, dy't hjir yn har boeltsje siet, in soad wytguod op tafels en stuollen en de radio mei in amusemintsprogramma fan de avro. Mar miskien wie 't mear sèlsmeilijen om in lyts, noch net slim steurend tekoart oan gesellichheid en húslike sfear, dat mei de jierren grutter wurde soe, as sij it alhiel net mear oankoe en mei de hannen yn 'e skurte en frjemde ôfwêzige eagen yn 'e fierte by har strikersguod sitte soe. Kâld en modern. In nije wente, spesiaal fan de gemeente sette litten om in master oan te lokjen. Mei in jier of wat fersketten gerdinen en fette taasten en bernefingerprintsels op doarren en behang, en stikken út it plafond, want bêst boud wie it net; yn 'e w.c. oppenearren har al de earste skuorren fan foartidige âlderdom. Mar dat skuldgefoel, hoe siet dat? Bestiet der wol skuldgefoel-mei-rjocht, as de died noch net iens goed en wol begien is? Hy hearde net wat se him frege, mar hy

[p. 43]

fernaam dat se him in fraach dien hie oan har no absolút stilwêzen, en hy wist ek wol wàt: Hoe wie't op 'e kursus?

- Goed, sei er, krekt as altyd, wurktúchlik, wurch. It lycht der net om, sa trije oeren efter elkoar. Se freegje in soad fan jin, it soe ek bêst mei wat minder takinne. Hy hie noch nea sa'n lang antwurd jûn op har fêste fraach, de iennichste fraach suver, dy't se him oait stelde. Dàt wie dus it skuldgefoel. Dingen dwaan en sizze dêr't je sûnder skuldfielen te loai foar wiene; oerstallige iver oan 'e dei lizze! Hy woe wat goedmeitsje, hy wie dus skuldich! Mar goedbesjoen - wat wie der bard? Wie der ien gefaarlik wurd fallen? Hy lei syn fuotten op 'e stoel, suchte, tocht nei. De Mercedesmotor gûnze him noch yn 'e holle om, spûn dêr as in poes. En hjir yn 'e hûs wie it frjemd stil. Fan 'e iene wrâld yn 'e oare fallen. Dat moast al efkes wenne, mar wat koe men oars as yn it âlde spoar fierder sjuttelje ek nei sa'n boeiend aventoerke, dat foar sỳn libben in grut aventoer, in grandioas aventoer hjitte mocht, dêr't gâns út groeie koe. Lekker oerdriuwe, tocht er, want hokker man belibbet noait ris sa'n aardichheidsje? Dêr hoege je dochs net sa oeral fan te wêzen?

Wypkje begûn mei it strikersguod te avensearjen. De strykplanke kreunde en kriet swier by it útinoardraaien.

- Moat dat nò noch op 'e lette jûn?

- Moatstò mar sizze hoenear't ik der oars tiid foar ha. It hat hjoed goed droege en moarn komt de wurkster.

- Aha, as ik it goed begryp, do soest de wurkster wat wurk út 'e hannen nimme. It wie as grapke bedoeld, mar klonk net sa. It klonk kritys. Bitter hast. Se loek oan 'e skouders en it petear rûn dea. Hy hie him dochs wol slim yn 'e kaart sjen litten troch oer Bjinse Houtsma te begjinnen. Stom. Hy ferskeat fan kleur by 't weromtinken. Mar faaks wie 't wol

[p. 44]

goed sa. It hood noch neat yn, en tagelyk koe men dochs ek sizze dat er har dêrmei oan him ferbûn hie, yn in soarte fan lotsmienskip. Hy moast dêr de oare kears dochs ris op ynfreegje, dy twa kear oansiik om mei him te dûnsjen. Wat lette it, soks te freegjen? In gewoane fraach, sà út kleare meiminsklike belangstelling wei. En sy mocht ek witte, ja deagewoan witte, dat er it net goed ha koe, sa'n frijfeint en lebemann, dy't him fan alles permittearje mocht. De wei nei de ûndergong, tocht er spotsk, de wei dy't ik net gean wol, moaie titel foar in kristlike folksroman: it reint sûnden en ellinde, mar oan 'e ein pakt Hear Skriuwer de struibus en it hagelt rûnom godlike genede! Ik woe dat ik der mei ophâlde woe. Hjir sit ik, mei myn tsjoede plannen yn 'e holle. Plannen lâns de wei fan in kantate. Kantate fan Hindrik Visser (nee, gjin namme foar in komponist, mar wat komponist hat ea in pseudonym brûkt?) Opus ien. Hjir sit ik, mei de skuon út en de fuotten op in platte stoel, en ik loer nei myn wyfke, myn Wypkje, myn Wypkjewyfke, myn iverige húsfrou, de warbere strykster, it wyfke dat spûn en dat striik neffens dokter Eeltsje syn ferneamd sankje. En hy, skûtefaar, digere troch de riik en tocht oan dy út 'e wynreade Mercedes, dè auto foar ûndogense romantsjes. Hy hie in mâl sin, hy reage de skuldgefoelens oan 'e kant. Foar de radio besocht in man grappich te wêzen tsjin ta laitsjen ree minskefee. Dy knakker krige dan teminsten wjerlûd op syn mâle rite. Hỳ net. Hindrik Visser opus ien. Hy gjin wjerlûd oars as it earmoedzjend kriten fan de strykplanke, o hoe yndrôf klonk dat! En it wie wer as roek er Lutske Westra har parfum, soir de paris of wat dan ek de paris, in lytse dream, in lytse oanrekking mei in grize bûntmantel, koart of trijkwart, út Den Haach, nee Amsterdam. Ferdomd, dan dàt wer: dat ferline, dêr't se nochris mei him oer prate woe.

[p. 45]

De jûn riek him ferfeelsum en gapjend út oer de skreppende en swittende Wypkje Himpenius, oer de switplakken ûnder har oksels en oer de hiertûfen dy't se mei in wurge hantaast oan kant fage. Dizze jûne hie al lang skjin syn nocht! Meilijen, lit my mei rêst, tocht er, vade retro. Doe sei se, út in wazem fan strikersguod wei:

- Wolst noch in glês molke? It is wer bêdtiid.

Boppe hearden se Jisse út 'e sliep opgûlen. Dy wist syn plak en syn tiid, better as hy.