De oerwinning fan Bjinse Houtsma

[p. 28]

Mear feest frege

Hy murk mei in tikkeltsje spyt, hy waard kritiser op Wypkje. Wis, hy bleau mei har ferbûn, en soms hiene se wol in aardich petear, want se wie lang net dom en hâlde fan lêzen, mear as hy einliks. Mar der mankearre sa it ien en oar oan har froulikheid. Se ferdoarpske wat, mar goed besjoen hie se altyd al doarpsk west, yn klean en manieren. It steurde him no mear as earder. Hy hie der destiids boartlikwei wolris wat fan sein, en dat holp dan tydlik, mar no soed er dat net mear dwaan. Him leaver yn stilte wat bekleie, it brûke as heimlik argumint foar syn nije gefoelens, tsjin syn âlde leafde. Argumint wêrta? Tsjin syn leafde, foar it ferrie? Ferrie? Mar hy wist noch altyd net wat der barre soe as bygelyks Lutske Westra, al of net lâns de wei fan syn Piter-Jelleskantate, him ûnferhoeds yn 'e earms foel... De gedachte sels wûn him op, - ek de gedachte om Bjinse Houtsma in pyk te setten. Dat wie by al syn grandeur op 't lêst ek mar in foeraazjehanneler, in ekspediteur, al hied er dan dêrmei fiif of seis grutte frachtauto's en in folksweintsje by de wei en yn bedriuw. Kultuer mocht men dat net neame. Lutske Westra soe by einsluten wol wizer wêze. Nee, it probleem lei noch net sasear yn Lutske, it lei yn Wypkje.

Hy sloech har skerper acht, sa't se omheistere, en net troch it wurk komme koe, sa't se mei in wurge hantaast in hiertûfe fan de foarholle weifage. Hy printe it him skerper yn, as de ierpels oanbarnd of droechsean wiene en it fleis net gear. Barde it yndied faker as tefoaren of like dat mar sa? Hy miende ek te fernimmen, dat se har oansleat by it bern en

[p. 29]

minder by him. Oer dit bern hinne, wist er, tocht se noch oan dat eardere, oan dat lytse grêf op it nije tsjerkhôf. It begrutte him, mar hy koe it net helpe, hy koe net mei har oer dat fan eartiids prate.

Dy Jisse wie fan hàr en amper fan him. Se koe it net rjocht ferneare, tocht him, as hy Jisse naderje woe foar syn bernespultsjes, syn kideljen en piba. Hỳ hie syn skoalbern, like se te tinken. Se dreamde soms samar wei yn 'e dingen, siet dan beslútleas en mei in amper te fernimmen sucht fan wurgens mei de hannen yn 'e skoat. En hy seach sokke dingen langer mei wat wolgefallen. Wêr lei de grins tusken trou en ûntrou? Socht er motiven mei opsetsin, of hiene se der altyd al west en joech it libben se him allinnich no dúdliker te hâlden? Wie dit allegear téory of soe it ynienen yn praktyk omslaan kinne? It tinken oan Lutske wûn him op. Hy hie dit fielen noait sa kend. Wypkje hie him seksuëel nea yn 'e heechste ekstase brocht, as er eartiids oan har tocht, heechstens yn har bywêzichheid soms, troch har lichem, en dy opwining hied er twivelich foaroer stien, yn alle gefallen as foarbarich en dus in bytsje sûndich en dus ferkeard fan him ôftreaun. Hy tocht doe noch dat wat sûndich wie, ek ferkeard wie. Dat mei Wypkje hie mear kammeraatskip west en, hy hie it altyd wol witten, in poarsje begrutsjen. Se mocht dan net ûnkreas wêze, lang net, yn syn each, se hie wat dat meifielen oprôp, in soarte fan helpleazens, in tekoart oan substânsje. Hy hie himsels, de heare mocht it him ferjaan, sjoen as har rêder yn 'e need, en dat koe dan ek tige bêst mei-iens syn eigen rêding wêze: rêding fan syn ûnwisse gefoelens fan grutjongesjierren. Hy hie nea in oare faam hân as Wypkje Himpenius en dus nea goed witten dat it ek oars koe as mei har: bygelyks mei mear hertstocht, mear gloede, mei mear feest. In jin ferliezen yn in machtige berûzing, in weach fan fitaliteit yn

[p. 30]

jins body. Sa fier wied er no mei Lutske noch net, mar it siet der yn, it koe der útkomme, as... foar dy muorre stjitte er iderkear de prakkesearjende kop. In part fan dy muorre wie de doarpscharmeur Bjinse Houtsma, dy't er dochs ek wol wer lije mocht. Bjinse, de man fan it wyld aventoer, de man dy't fan hûs fuortrûn wie om op see te gean, de man dy't yn de oarlochsjierren twakear troch Dútse ûnderseeërs nei de grûn drige wie en him twakear út 'e dead rêden hie. Nei de befrijing yn Brits unifoarm thúskommen mei in stikmannich medaljes op syn breed boarst (dy hied er letter yn in bolbjirken rite oer de brêgeleuning yn 'e doarpsfeart kwakt) en al gau in rist fammen om him hinne swarmjend - sa hied er it heard út 'e doarpsferhalen. In man mei in hast legendarys ferline op syn bliere, brede seemanstroanje, dy't him dochs wer yn it doarp deljoech en de fuormanderij fan syn heit yn in jiermannich tiid útwreide ta in saak fan kwizekwânsje, al waard der ek wol oars grute. Hoe dan ek, in man as Bjinse hie aventoer en doar genôch yn syn donder om in frou as Lutske Westra te ymponearjen en wawit te beflappen.

Yn Hindrik Visser syn geast naam de affêre Bjinse, dy't faaks noch mar allinne bestie út thúsbringen yn in folksweintsje, middenmank de earste snjitters fan in skrouske hjerstbui, bjusterbaarlike foarmen oan. De jaloersens friet oan syn siel, benammen as er jûns neist Wypkje lei en gjin hân nei har útstiek en wist, dat er bûn wie, fêst siet as in hiemdogge oan syn keatting. Hy stiek yndie gjin hân út. Dêr wie wol in ekskús foar: der mochten ynearsten gjin bern mear bykomme, dokter hie it mei klam ôfret en geheimsinnich tsjut op in feriening dy't soks op 'e noed naam mei effektive en ek foar oarstinkenden akseptabele middels. Dy feriening wiene se gjin lid fan wurden. Hindrik naam leaver

[p. 31]

syn lot yn eigen hân, ek alhiel nei de letter nommen, soks lei him wol. En Wypkje fersette har dêr net tsjin, it wie har allegear wol goed, se hie nea fan seksuélichheid by de doarren opflein, en it bern soe har ferfulling genôch jaan kinne. It joech him it frij him de jûns oan syn tinzen út te leverjen en benammen oan syn wraaksucht op Bjinse. Puberteits-dreamen oppenearren har fannijs. Hy ferachte himsels der om, want ûnfolwoeksener koe 't net. Syn stúdzje en syn skoalwurk hiene der ûnder te lijen, hy siet soms tiden ta it rút út te stoarjen, as der wer fan dy grimmitige oktoberbuien oer de fjilden oanstrûsden en hy liet syn 28 bern oangean en fjochtsje, dat gjin ûnderwiisfernijing it mear op har noed nimme doarst. Wol studearre er thús soms yn syn partituer, makke sketsen foar in ynstrumintale ouvertuere (in frije behanneling fan de beide haadtema's), fersmiet se wer, skuorde se mei grime selskwelling oan alle snipers. Hy fergeat in gearkomste fan de sportkommisje, dêr't er om njoggen oere noch foar út syn pantoffels belle waard. Hy hie it net fergetten, mar hy hie gjin sin om der hinne, hy koe de aksje fan oereingean, skuon en jas oanlûke, skonken foarútbewege ensafuorthinne net opbringe, hy woe it gewoan weiwurde litte. Mar Wypkje rekken dizze ferskynsels net, dy libbe fierder yn har eigen skaad, pielde mei de poppe en de húshâlding. En der wie, tocht him, in sfear yn 'e hûs om siik fan te wurden.

Doe't de jûn fan de sjongrepetysje kaam, hied er skjin syn nocht fan de hiele saak ôf - de ynstrumintale ouvertuere wie in mislearring wurden, it koe him net skele wa't de solo sjonge soe, en it hiele stik, de sentimintele fersrigels fan Piter Jelles ynbegrepen, siet him oan 'e strôte ta. Hy liet it twakear trochsjonge, skodholle moedeleas en fersocht doe om Palestrina wer út 'e portefúljes te krijen. Algemien

[p. 32]

gemompel. It wie in misse jûn, oant it momint fan fuortgean ta, doe't er observearre, dat Bjinse allinne yn syn folkswein kroep en dat Lutske har heite wynreade Mercedes út 'e steech neist it lokaal manoevrearre. Al te folle rabberij woe se dan dochs net aventoerje! It gefaar-Bjinse like hjirmei ta amper nul werombrocht. Hy hie de hiele jûn gjin oandacht foar Lutske hân, allinne mar út in eachshoeke wei speurd nei mooglike geheime tekens tusken har en Bjinse. Mar der wie neat en yn it skoft stie se mei twa âldere manlju te mûskopjen, wylst Bjinse, as oansteand haadrolspiler yn it stik fan Cannemakker, him ôfsûndere mei de regisseur en de útkarde dochter fan Nammensma.

Dit hie der dus by troch west, betocht er op 'e weromreis. De hiele kantate op losse skroeven troch syn sleauwichheid, syn benaudens om wat fan syn gefoelens bleat te jaan. Hy flokte yn himsels, doe't er syn fyts yn it hok sette en nochris doe't er Wypkje dêr sa sitten seach, lydsum oer har hoasstopperij bûgd. Sok wurk moast de froulju by de wet ferbean wurde, bemompele er yn himsels. De krante bea mar in skraal ûntwyk.