Mei Abraham fûstkje

6

‘De reade roas’ hat, nei de Hollânse oersetting yn ‘Maatstaf’ fan sept. 1961, noch in gefolchje hawn, dat ik to grappich fyn om it net efkes út 'e forgiele bledsiden fan myn ienmansstensil ‘De Teannewâdder’ (fan Jo Smit forheven ta hwat it net wie en net wêze woe: in Mylpeal yn de Fryske Skiednis) op to djipjen. IN KATHOLIKE UTSMITER (Teannew., 1ste jg. nr. 4, winternûmer 1962):

Krekt op it stuit dat ik mij efter de skriuwmasine fortwivele en neilbitend siet ôf to freegjen hoe't ik oan dizze earste ‘Teannewâdder’ jiergong dochs noch in grappige en bifredigjende ein breidzje soe - ik wie myn rie tonein, lêzer, hwant ik bin gjin Carmiggelt of Bomans en de humor moat by my djip wei komme - doe kaem ús ûnfolpriizge J.N. fan de Ljouwerter krante as de rêddende ingel mei DE oplossing. Ik hoech neat oars to dwaen as oertikje (dat die J.N. ek), nammentlik út 'e twadde hân út de ‘Katholike Fries’ - in kristlik blêd, nim ik oan - en ik doch dat jerne, binammen om dat part fan myn fans yn har geastlik heil to geriven dat it mei de seden like nau nimt as pater Gerben Brouwer en dy mannen. Dàt sil in baes pastoar

[p. 42]

wurde, dy Mebius Brandsma, théologant oan it Great-seminary to Rijsenburg, in munster yn it eksorsearjen en ekskommunisearjen, ûnder it motto: ‘Dem Schweinen ist Alles Schwein’. Hjir folget hwat ús Mebius - altyd neffens J.N. - it Fryske Folk to sizzen hat. Hâld jim goed beet, hwant it naeit der út!

‘Dr. Wadman is in man mei greate literaire kapasiteiten en dat hat hy ek sjen litten, mar hy is der noch net; en as men sa nou en dan ris syn literatuer en skriuwerij tonei komt en dizze bisjocht mei algemiene kriteria dan bliuwt der ek neat fan oer. Yn “Maatstaf” lies ik okkerdeis noch in stikje fan Wadman, dat ik allinnich mar fiis en goar neame kin. It bleau my ek yn 'e strôte stykjen, mar lokkich koe ik it noch útspuije... bah! Literair miskien (!) tige goed, mar der is ek noch hwat oars as literatuer. Ik ha my ôffrege, hwat Wadman ôfréageare moat, hwant yn elts gefal is der hwat. Soks kin ik persoanlik nou ienris net al to posityf sjen. En boppedat haw ik my ek ôffrege, hwat better yn 'e strôte (ik brûk noch altyd de terminology fan Wadman!) hingjen bliuwe kin: it “lêsfoer” fan de KFFB of in smoarch en goar fiis stikje literatuer, dat wier nei myn bitinken net reéel is en tsjûget fan ûnmannelikheit en ûnfolgroeidens. It hat sa'n soad foar as men wier soun is. It spyt my, mar ik kin dit persoanlik net kombinearje, hoe great dr. Anne Wadman yn de Fryske literatuer ek is foar my persoanlik en ek foar al dejingen, dy't hjir in waerm hert foar hawwe. Yn elts gefal haw ik my mei de krityk fan Wadman op de roman fan ds. Kuipers wol formakke.’

En nuver, as hie de duvel de hannen yn 't spul, krekt doe't ik oan it tikjen wie, kaem Frater Brouwer (net Gerben, mar Winfryd) hjir oan 'e doar mei hwat knipsels, û.o. de libbene by de deade, dêr't út bliken docht (en dat is J.N. krekt ûntkommen), dat ús freon Mebius, de manlike en folgroeide, de man foar hwa't it sa'n moai ding is, dat er ‘wier soun’ is, syn opstel einiget mei de ûnstjerlike folsin, dy't ik graech ta motto oer dizze hiele ‘Teannewâdder’ jiergong stelle wol: ‘Ik hoopje, dat it bisjen lije kin!’

Mar der siet nóch mear yn it pak fan Sj. ik bidoel Fr. Brou-

[p. 43]

wer. Ek in stik fan himsels út ‘Ons Noorden’ oer ‘Lectuurnormen’, en dat stik hat myn leed oer Mebius gâns forsêfte. Hwant, hwat lês ik dêr oer de jiergearkomste fan de K.F.F.B.? Ditte: ‘Dr. A. Wadman is in Friesland de grote bestrijder fan deze maatstaven (de literaire fan de K.F.F.B., net it tydskrift fan Bert Bakker - A.W.) en de dreiging van zijn spitse geest waarde rond op de vergadering van deze zeer christelijke vereniging.’ DAT sil my dêr in konsternaesje west hawwe! Frou Loatsma-Smidstra fan har stokje en Ds. Kuiper yn 'e gordinen. Mar Prof. Brouwer en Fedde Schurer riisden as ien man oerein en rôpen yn koar: ‘VADE RETRO, SATANAS!’, en doe koe E.S. de Jong syn reklame foar de Singer-naeimasine fuortsette, ta heil fan 11783 lêzers.

(1969. Hwat it lot mei Mebius Brandsma foarhawn hat, wit ik net. Ik haw him doe altyd foar my sjoen as in brânmeagere, lange skraits mei in spitse noas, fletsblauwe eagen, wite wynbrauwen, in skrale nekke en in pear hûndert puberteitspûsten, mei in skerpe masturbaesjegeur om him hinne, mar ien dy't altyd tige goed loerde, o't syn mei-seminaristen fan Rijsenburg de hannen wol boppe de bank hâldden, en elk fortocht gebaer oan de Heit-Oerste (of hoe hjit sa'n man) trochjoech. Miskien is er nou earber doarpspastoar yn Brabân en snuffelt er ûnder de rokken fan syn húshâldsters. It is ek altyd mooglik, dat er syn draei nommen hat en om trouplannen of konkubinaesje mei it episkopaet yn tsjok waer rekke is. Yn elk fan dy gefallen wol ik him alles forjaen. - In oar punt is dat fan myn doctorstitel dy't ik yn literaire saken noait brûk, mar dy't my altyd oansmard wurdt troch dit soarte skribinten fan minder alloai. It is dat myn salaris der mei fan ouhinget, mar oars soe ik de Universiteit fan Grins forsykje myn promoasje ûngedien to meitsjen. It meast kloatige hwat ik op dit punt meimakke haw komt út 'e koker fan de him Drs. Gerben Abma neamende Fryske strider. It stiet yn ‘It Heitelân’ fan okt. 1962: ‘It is foar de earste kear dat in boek fan de Snitser skriuwer Anne Wadman (as dissertaesjeskriuwer Dr. Anne Wadman) yn it Heitelân fan nei 1958 bisprutsen wurdt. De lêzer sil grif net sûnder forwachting it boek

[p. 44]

yn hannen nimme. Grif ek om oare redenen, bygelyks omdat de skriuwer doctor is of omdat er yn Snits wennet. Al hat graed neat mei romanskriuwerij en alles mei dissertaesjes to krijen, en is it wenplak mear in saek fan it Arbeidsbureau as fan in litterair-kritikus.’ - En dan dit: ik wit net mear hwerom't prof. Brouwer en Fedde Schurer yn myn stikje opdrave. Mar ik nim oan, dat se yn 'e kranten signalearre waerden as bywenners fan de KFFB-gearkomste. Ien fan de grutte attraksjes fan de hear E.S. de Jong is nammentlik dat er offisiële persoanen en ynstânsjes foar syn suterich kreakjend karke wit to spannen, dy't der dan út fatsoen net mear foarwei kinne).