In bolle yn 'e reak

[p. 144]

In feest

Wylst ik noch drok dwaande wie mei de ôfwikkeling fan Degreve syn finansjele saken dêr't ik de einleaze komplikaasjes no mar fan byside lit, kaam, heal april sawat, de dei dat mefrou Degreve, oansterke en fol nij striidfjoer, út har Wassenaars pensjon weromkearde nei it hûs fan har man. Gjin brief, gjin telegram of telefoan, se wie der samar, yn in taksy fol koffers en mei de glim fan in genêzen pasjint op har steile gesicht. Nei't der sein wurdt hawwe foaral har bejierre âlden dêr tige op oanstien. Der wurdt ek wol grute dat se har twongen hawwe troch de finansjele stipe - fan Degreve krige se fansels gjin sint - yn te hâlden.

Mar se hie mear izers yn 't fjoer as allinnich oarder op saken te stellen. Se hie útfûn dat harren tritichjierrich houliksfeest foar de doar stie en efkes letter har man syn 25-jierrich amtsjubileum as arts te Flokswert. Dat wie de wei en de gelegenheid foar in fersoening, mar ek foar in rehabilitaasje op grutte skaal. It hiele doarp soe yn beweging, de ûnderste feeststien boppe. Frijwilligers, freondinnen ûnder de doarpshegerein foaroan, moasten ynskeakele wurde om Degreve by syn jubileum in geskink oan te bieden. Der moast in stik yn 'e krante, leafst yn beide. En fansels in resepsje op 'e herberchseale. As se op it idee kommen wie, hie se miskien ek noch in foech skoalbernfeest op tou set mei papierene mûtsen, draaimole en snobbersguod by 't sekfol.

Dit kaam der efterwei doe't se al wer in deimannich yn it doktershûs residearre en reorganisearre. De ferrinnewearre apoteek waard wer op 'e skonken holpen. Alderearst moast de finansjele grûnslach fan de praktyk bestevige wurde. De

[p. 145]

beide studearjende soannen wiene al lang oan reapsein en hiene oanklopje moatten by de rike pake, dy't sa de knoop op 'e pong plichte te hâlden. De jongste wie sels fanneed wurkstudint wurden, yn Amsterdam, as kelner soms en ek wol as útsmiter yn in studintebioskoop. De âldste makke earnst mei de stúdzje, dy soe it better dwaan as syn heit, dy makke wat goed en sette syn wrokgefoelens tsjin de ûntaarde heit om yn it positive, sa't men dat neamt. En dokter syn skoanheit kaam fanwegen mei in liening tsjin lege rinte. ‘Mar dat is dan ek it lêste wat ik foar dy smjunt doch,’ moat er sein hawwe.

Sels reizge mefrou Degreve op 'e fyts de ôffallige pasjinten bylâns mei de fersekering dat tenei alle dingen wer as by âlds wurde soene. En ek de ûnderkrûpende kollega's waarden, mei in freonlik drigemint oangeande it yngripen fan hegere medisinale kolleezjes, ta de oarder fan har eigen bedriuw roppen. Ik moat har, tsjin 't sin, wurdearje, ja bewûnderje om de moed dy't se hie ta dizze fernederende aksjes.

Dokter sels, yn in pear wiken tiid hurd âlder en wurger wurden, brocht my pakken Brocades-papier mei amper lêsbere oantekeningen, dêr't ik rekkentsjes út gearstalle moast. Ik fielde my langer de Sancho Panza fan in mislearre of mislearjende Don Quijote. Giro- en bankstrookjes gyngen my troch de hannen en der bloeide wer in soarte fan administraasje op. Mefrou fernedere harsels noch djipper troch har help dêrby oan te bieden en ynljochtings te jaan. Se wie sa nuet as in laam en woe my wol ôfslikje.

En op in dei - ik wie krekt gear oer it ta mislearjen ornearre lekespul dêr't ik myn doarpsgenoaten fan kristlik-histoarys-ke synjatuer op traktearje soe - kamen der twa dames oan 'e doar: frou Poepjes, de frou fan ús heit syn opfolger as kassier, en de net troude suster fan de herfoarme master Minkertsma, mei in list om te tekenjen foar dokter Degreve syn jubileum-

[p. 146]

geskink. Mefrou hie der in pear goeden foar útsocht, want boppe-oan pronke in N.N. mei in jefte fan hûndert gûne. Dat kin nimmen oars wêze as Searp Jilkema, tocht ik. En wylst ik út bûsen en doaskes en buskes fan ús mem fiif gûne by elkoar hutsele, brette ik op in liepe set, in snijende fraach oan dy beide by de foardoar wachtsjende en flústerjende dames, bygelyks o't dit net better brûkt wurde koe as houlikskado by de herieniging, mar ik hâlde my yn. Oan myn gnizerich gesicht sille se wol wat fernommen hawwe, mar wat moast ik? My bûten de mienskip sette troch te sizzen: Nee, oan de bestindiging fan dokter Degreve syn houliksmisêre wol en kin ik net meidwaan?

Op it tritichjierrich houliksfeest, heal maaie, haw ik net west. It wie yn haadsaak in famylje-oangelegenheid, al waarden der gâns blomstikken en taarten fan lju út doarp en omkriten oansleept. Ik kin my sawat foarstelle hoe't it west hat: in wrokjende en him stiltsjeswei oan 'e drankflesse ferslingerjende breugeman, in breid steilrjochtop troanend tusken de blomstikken as hearskeresse oer dizze komeedzje, in sigaren smokende skoanheit dy't plichtmjittich wat dizenich professoarepraat ferkocht, twa soannen dy't sieten te gysgobjen om de mâle fertoaning en de konjak- of de whiskyflesse oansprieken yn it Amsterdamse studinte-jargon. De iene, de âldste, hie ek noch in ferloofde by him, dêr't it doarp nochal fan opspriek: útwrydsk yn hiertoai en klaaiïmg. In Italiaanse filmstjer, waard der grute. Foar de rest taartsjes en sigarettereek.

Mar fjirtjin dagen letter, op 'e resepsje ta it 25-jierrich jubileum, koe ik net weibliuwe, ek net as ferslachjouwer. Ik haw dêr fûstke, twa kear it rychje bylâns, it geskink bewûndere - in skoander houten túnameublemint yn pastelkleuren, mei in bypassende parasol en in nije elektrike Sweedse gersmasjine: koene se lykas earder tiden wer tegearre túnkje - en gâns

[p. 147]

blomstikken, ek ien fan my en ús mem, dy't doe al yn it ferpleechhûs wie, mar it begeliedend briefke sels skreaun hie. Der dreauwen machtige wolken sigarereek troch de boppeseal fan ús doarpsherberge, en de oarloch mei syn misêre en syn nuvere tûkelteammen like ieuwen efter ús te lizzen. Pais en free. Der wiene taspraken fan doarpssprekkers, kollega's en bestjoeren dêr't Degreve nèt út- of krekt wer ynset wie, taspraken dy't dripten fan swiet en mienskipssin, guon op rym, en songen foardrachten op bekende wizen troch skoalbern yn 'e oerbleaune Tiroler pakjes fan it herfoarme skoalfeest, mei de grifformearde haadmaster Van Reekom efter de piano.

En ik haw it gesicht fan dokter Degreve sjoen tusken oan 'e iene kant syn frou (steil, mar read en opset fan 'e alteraasje) en de âldste soan Fons (sinys glimkjend en hantsjef rijend mei syn langliddige en útwrydske faam). Op dat gesicht fan sines stie neat te lêzen, it wie folslein neutraal. Sa hie ik him nea kennen. Hy spile syn rol treflik en syn taspraak oan 'e ein fan de sitting, dêr't gâns lju by stean moasten, rûnen lichte ronfels fan echte oandienens oerhinne. Efkes hie ik it idee dat er him foar de rest fan syn libben ûnder alle tsjinstuiten deljûn hie en tenei in goed en froed boarger wêze soe: noch in jiermannich masterje, dan de âldste soan yn 'e praktyk, en hy mei har yn in twa-persoans-bungalow oan 'e marsigge.

Op it feest trof ik Minke. Se hie har troch him noegje litten en net weibliuwe wold, mar se hâlde har wat op in distânsje, se hearde net ta it feest, likemin as ik. En as fanselssprekkend rûn se mei my op, doe't wy it feest de rêch takearden. Se wie earnstich, mar net tryst of weemoedich. Se fertelde oer har wurk en har sjongoplieding. Ik har oer it toanielstik dêr't ik mei dwaande wie. Se bleau dy nachts oer by har mem en by de âlde slachterij stienen wy stil. Der fear in lije foarsimmerwyn troch de buorren, en geuren fan blommen en jong blêd

[p. 148]

rôpen âlde oantinkens op. No of noait, tocht ik. It waard noait, want ear't ik de mûle iependien hie foar in earste oanrin ferdwûn se mei in koarte groet yn 'e stege. Se hie it oankommen field, dêr bin ik wis fan.

Mismoedich kroske ik wer nei myn klintsje oan it Kromme Dykje ta, dêr't ik no it ryk allinne hie. Ik moast gear oer myn ferslach fan it doktersfeest foar de krante, mar wie der net wis fan o't ik de goede en objektive toan wol fine soe en myn irony, of bitterens, wat yn 'e grûn fan 'e saak itselde is, benefter hâlde koe. De ynlieding hie ik de middeis al klearskreaun en úttikke. No de rest noch. Mar ik sette earst in fikse pot kofje. Ik hie de pinne noch net op papier, of dêr skarrele mei gâns geklos fan swiere skuon en stommeljend yn it tsjustere foarpertealtsje dokter Degreve deryn. Hy wie stomdronken en de walm út syn strôte sloech my yn 't gesicht.

‘Besoademiterje litten,’ sei er, wylst ik al kofje foar him yngeat. ‘Traapje yn de hele rotsoai. Skynhillige rotsakken. Dat smoarge wiif út Wassenaar. Yntraapje de brot.’ Nei trije koppen swarte kofje en in hompe nageltsiis kaam er in bytsje by. Mar nei in skoft dochs wer:

‘In túnmeubelemint, ferdomme, de hear mei my hoedzje, mar ik set myn kont der net op. Giet oan branhout. Hoe fine se 't út? De bile deryn. Fuort mei dy troep. Giest mei?’

En hy riisde al heal oerein, fan doel om opromming te hâlden ûnder de goede jefte fan N.N. en oare doarpsgenoaten. Ik hie der lijen mei him te stoel en te bank te hâlden. In oanfal op 'e wynflesse, de iennichste dy't ik yn 'e hûs hie, goedkeape tafelwyn, moast him fan in autodafé rêde. Ik hie hâlden en kearen en fuorre him no en dan as tsjingif in kop kofje op. Doe't de sliep him oermânsk drige te wurden, haw ik him op syn skonken set, de hoed op syn kop drukt en him oan syn earm beethâldend oan it stek fan syn doktershûs ta brocht.

[p. 149]

Sancho Panza bleau syn ropping trou. Ik wachte noch oant de doar efter him yn 't slot foel. En doe wer fleurichop nei myn ferslach.