Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de 'Roman van Heinric en Margriete van Limborch'

(1998)–Lieve De Wachter– rechtenstatus

bron

Lieve De Wachter, Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de ‘Roman van Heinric en Margriete van Limborch’. Katholieke Universiteit, Brussel 1998

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr wach015lite01_01

logboek

- 2014-08-11 AS colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

bestand aangeleverd door auteur

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de ‘Roman van Heinric en Margriete van Limborch’ van Lieve De Wachter uit 1998. Het betreft haar proefschrift.

redactionele ingrepen

p. 170: ain.u → ain u: ‘Mijn leven, mijn sterven steyt ain u.’

p. 458: fotomechanisceh → fotomechanische: ‘[fotomechanische herdruk 's-Gravenhage 1979]’

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (II, VI, viii, xi, xii, 8, 42, 116, 152, 180, 198, 284, 352, 414) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina I]

Katholieke Universiteit Brussel
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de Roman van Heinric en Margriete van Limborch

Proefschrift voorgelegd tot het behalen van de graad van Doctor in de Letteren en de Wijsbegeerte door Lieve De Wachter op 12 mei 1998

Promotor Prof. dr. J.D. Janssens

[pagina III]

Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de Roman van Heinric en Margriete van Limborch

Lieve De Wachter

[pagina i]

INHOUD

WOORD VOORAF					ix

HOOFDSTUK I
	Inleiding				1

HOOFDSTUK II
	*De handschriften en fragmenten van de HMvL* en hun belang voor het bronnenonderzoek**				9
		I. Inleiding			9
		II. Overzicht van de handschriften en fragmenten			10
			1. Hs. A		11
			2. Hs.B		12
			3. Hs. E		13
			4. Volksboek		15
			5. Excerpten		15
				a. Boek XI. Meesters: K	15
				b. Boek X (1-18)	15
			6. Fragmenten		15
				a. H49	15
				b. H50	16
				c. H51	17
				d. H52	19
				e. H53	19
				f. H54	20
				g. H55	21
				h. H56	21
				i. Michelstädter Fragmente	22
			7. Conclusie		23
		III. Verhouding tussen de handschriften en fragmenten			23
			A. Volledig overgeleverde handschriften		23
				1. Hs.A en Hs.B	23
				2. Hs.A, Hs.B en Hs.E	28
			B. Fragmenten		29
				1. Codex Deschamps (H51A, H51B en H51)	29
				2. Michelstädter Fragmente (MF)	35
				3. Mozaïek van de overige fragmenten	38
			C. Excerpten		40
			D. Conclusie verhouding handschriften en fragmenten		40

[pagina ii]

HOOFDSTUK III
	Bronnenonderzoek: inleiding en probleemstelling				43
		I. Het bronnengebruik binnen de HMvL in de literatuurgeschiedenissen			43
		II. Bronnenonderzoek en intertekstualiteit			46
			1. Intertekstualiteit als probleem		47
				a. Orale traditie als leverancier van materiaal	47
				b. Mondelinge voordracht van teksten	48
				c. De functie van ontleningen	50
			2. Ontleningen of topoi en algemene culturele bagage?		53
				a. Topos of ontlening?	53
				b. Algemene culturele bagage	56
			3. Ontleningen uit voordracht of lectuur van andere werken		59
				a. Macrostructuur	60
				b. Inhoudelijke opvulling van de (al dan niet ontleende) macrostructuur door ontleningen van episodes uit andere werken	60
			4. Conclusie		70
		III. Twee testcasussen			71
			1. Mimminc en Hantecleer		71
			2. De Roman van de Ridder metter Mouwen (RmM) en de HMvL		73
				a. Inleiding	73
				b. Afhankelijkheid tussen de HMvL en de RmM?	74
				c. Afhankelijkheid en/of intertekstualiteit?	81

HOOFDSTUK IV
	Macrostructurele ontleningen				83
		I. Inleiding			83
		II. Aeneis			83
			1. Inleiding		83
			2. Ontleningen en effecten op de compositie		85
				a. Twaalfdeling	85
				b. Tweeledige structuur	86
				c. In medias res	90
				d. Verhaallijnen	94
			3. Conclusie		95
		III. De verliefde verteller uit de Partonopeu de Blois / Parthonopeus van Blois?			96
			1. Inleiding		96
			2. De HMvL-prologen: stand van het onderzoek		98
			3. De verliefde verteller in de Oudfranse Partonopeu de Blois (PdB), Joufroi de Poitiers (JdP) en Le Bel Inconnu (BI)		102
				a. Inleiding	102
				b. Vergelijking van de verliefde verteller uit PdB / PvB, BI en JdP en de HMvL	103
			4. Partonopeu de Blois of Parthonopeus van Bloys?		109
				a. Cifdore en Salenten	110
				b. Sint-Paulus	112
			5. Conclusie		114
		IV. Algemene conclusie			115

[pagina iii]

HOOFDSTUK V
	**Berte aus grans piés en Beerte metten breeden voeten**				117
		I. Aanloop			117
		II. Berte en Beerte			117
		III. Modellering van de lotgevallen van Margriete volgens de Berte-stof			120
			1. Samenvatting van de Margriete-episode uit Boek I van de HMvL		120
			2. Woudepisode met gebeden en klachten		121
			3. Het incognito		129
				a. Bertes incognito	130
				b. Margrietes incognito	131
				c. De wilde jacht in de HMvL	132
				d. Margrietes volgehouden incognito als uitvloeisel van de wilde jacht	138
				e. Sibilies incognito	141
			4. Andere parallellen tussen BGP en de HMvL		142
				a. Het borduurmotief	142
				b. De beer	143
				c. De schoonheid van de vrouwelijke hoofdfiguren	144
				d. Namen	145
			5. Conclusie		146
		IV. Knipoogjes en functioneringsmilieu			146
		V. Specifieke intertekstualiteit?			150

HOOFDSTUK VI
	*De Trojeroman* van Segher Diengotgaf**				153
		I. Aanloop			153
		II. De Trojeroman en de Historie van Troyen			153
		III. Modellering van natuurbeschrijvingen en liefdesbekentenissen in de HMvL op het prieelgedeelte uit de Trojeroman van Segher Diengotgaf			156
			1. De natuurbeschrijvingen		157
			2. De liefdesbekentenissen		162
				a. Korte situering van de liefdesbekentenissen in de HMvL	162
				b. De hoofse liefdesbekentenis als gedistantieerd spreken	162
				c. Invloed van de liefdesbekentenissen van Pollidamas en van Mennoen uit de Trojeroman op de bekentenis van Echites in de HMvL	163
				d. De liefdesbekentenissen van Evax aan Sibilie	172
				e. Conclusie	176
			IV. Specifieke intertekstualiteit?		177
			V. Segher Diengotgaf of Jacob van Maerlant?		178

[pagina iv]

HOOFDSTUK VII
	*Roman van Ferguut*				181
		I. Aanloop			181
		II. Fergus en Ferguut			181
		III. De Middelnederlandse Ferguut en de HMvL			184
			1. Verbanden tussen de HMvL en de Ferguut op codicologische gronde		184
			2. Modellering van een passage uit de HMvL op een episode uit de Ferguut		185
				a. Samenvatting en situering van de episodes	185
				b. Vergelijking van de liefdesbekentenis van Galiene met de liefdesbekentenis van Europa	186
		IV. De macrostructurele verplichtingen ten opzichte van de Aeneis			189
			1. Invloed van de Conte du Graal?		189
			2. De Aeneis		193
		V. Specifieke intertekstualiteit			194
		VI. Compositie en zingeving			195

HOOFDSTUK VIII
	*Tristan, Cligés, Erec et Enide, Amadas et Ydoine*				199
		I. Aanloop			199
		II. Samenvatting en situering van het Evax-Sibilie verhaal			201
		III. De bronnen van het vijfde en zesde boek			202
			1. De Tristan-stof		202
			2. De kritiek op de Tristan		204
				a. Chrétien de Troyes	204
				b. Amadas et Ydoine	206
			3. Conclusie		207
		IV. Modellering van de lotgevallen van Evax en Sibilie op de Tristan-stof, de Cligés, Amadas et Ydoine en Erec et Enide			207
			1. Uitgangssituatie		207
			2. Aanloop tot en gevolgen van de liefdesbekentenis		208
			3. Liefdeswaanzin		212
			4. De ring		213
			5. Sibilies en Ydoines schuldbewuste inzicht		213
			6. Listen		214
			7. Tweejarig verblijf buiten de hofgemeenschap		217
			8. De inkeer		218
			9. Huwelijk na de dood van de koning		220
			10. Conclusie		221
		V. Compositie en zingeving			222
			1. Ridderschap en liefde		223
				a. De eerste aanval van de Arabieren + overgangsfase	224
				b. De tweede aanval van de Arabieren + overgangsfase	224
				c. De derde aanval van de Arabieren	226
			2. Afkomstthematiek		227

[pagina v]

				a. De eerste aanval van de Arabieren	227
				b. De tweede aanval van de Arabieren	228
				c. De derde aanval van de Arabieren	229
			3. Ondersteuning van de thematiek door de bronnen		230
		VI. Intertekstualiteit			232

HOOFDSTUK IX
	*De Spiegel historiael* van Jacob van Maerlant**				237
		I. Aanloop			237
		II. Maerlant en de Spiegel historiael			238
			1. De receptie van Maerlants werk		238
			2. De Spiegel historiael (SpH)		241
		III. Modellering van een passage uit Boek VIII op de wereldbeschrijving uit de Spiegel historiael			242
			1. De wereldbeschrijving uit de SpH		242
			2. De troepenbeschrijving uit Boek VIII van de HMvL en de wereldbeschrijving uit de SpH		243
				a. Samenvatting Boek VIII	243
				b. Vergilius' Aeneis als ‘trigger’?	243
				c. Invloed van de wereldbeschrijving op de troepenopsomming	244
		IV. De intertekstualiteit voorbij?			253
		V. Literair-historische implicaties			253

HOOFDSTUK X
	**Torec en Secretum Secretorum**				255
		I. Aanloop			255
		II. Boek X: samenvatting en analyse van de onderdelen			255
			1. Samenvatting		255
			2. Onderdelen in de avonturentocht van Jonas		256
		III. Invloeden van de Torec			257
			1. De Torec van Maerlant in de Lancelotcompilatie		257
			2. Samenvatting van de Torec met bijzondere aandacht voor de ‘scep van aventuren’- passage		258
			3. Vergelijking van de ‘scep van aventuren’- en de ‘camere van wijsheiden’-episode uit de Torec met Jonas' verblijf in de Avonturenburcht		259
			4. Concrete opvulling van het eerste gedeelte van het allegorische schouwspel in de Avonturenburcht		261
			5. Conclusie		264
		IV. Invloed van het Secretum Secretorum			264
			1. Secretum Secretorum (SS) en Heimelijkheid der Heimelijkheden (HdH)		264
			2. Modellering van de vorstenspiegel uit de HMvL op een episode uit het SS		266
			3. Conclusie		276
		V. Compositie en zingeving van de allegorie uit Boek X			277

[pagina vi]

		VI. Intertekstualiteit			283

HOOFDSTUK XI
	**Voeux du Paon of Roman van Cassamus**				285
		I. Aanloop			285
		II. Het fenomeen ‘koningsspel’ in de literatuur			285
			1. Het koningsspel in de Oudfranse en Middelnederlandse literatuur		285
			2. ‘Li gieus del roi et de la roïne’ en ‘li gieus au roi qui ne ment’		290
			3. De minneraadsels		292
			4. Conclusie		297
		III. De Voeux du Paon (VdP) en de Roman van Cassamus (Cassamus)			297
			1. Datering en situering van de VdP		297
			2. Datering en situering van de Roman van Cassamus		299
		IV. Modellering van de structuur van het HMvL-koningsspel op het koningsspel uit de VdP / Cassamus			301
			1. Samenvatting eerste deel VdP		302
			2. Afwijkingen in de Cassamus		303
			3. Overeenkomsten tussen de koningsspelen uit VdP / Cassamus en HMvL		304
				a. Inhoudelijke en structurele elementen	304
				b. Locus amoenus	309
			4. Conclusie		311
		V. Detailanalyse van de inhoud van het HMvL- koningsspel			311
			1. Inleiding		311
			2. Globaal spelverloop		312
			3. Eerste spelronde		314
			4. Conclusie eerste deel koningsspel		323
			5. Tweede spelronde		324
			6. Conclusie		349
		VI. Compositie en zingeving			349
		VII. Specifieke intertekstualiteit?			351

HOOFDSTUK XII
	Algemeen Besluit				353
		I. Aanloop			353
		II. Dichtersprofiel			353
		III. Datering en situering			357
			1. Datering		357
				a. De epiloog	358
				b. De knipoogjes	362
				c. Bronnenonderzoek	364
				d. Codicologische en taalkundige argumenten	364
			2. Situering: auteur, opdrachtgever en functioneringsmilieu		366
		IV. Compositie en zingeving			381
			1. Inleiding		381

[pagina vii]

		2. Compositie van de twaalf boeken	384
		3. Zingeving	394
	V. Intertekstualiteit		398
	VI. Conclusie en perspectieven voor verder onderzoek		403

APPENDIX 1			407

APPENDIX 2			415

APPENDIX 3			425

BIBLIOGRAFIE			437

Vorige Volgende

Een literair-historisch onderzoek naar de effecten van ontleningen op de compositie en de zingeving van de 'Roman van Heinric en Margriete van Limborch'

Over het gehele werk

titels