Logo DBNL
Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch (1622)

Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch

(1622)–Frederik de Vry–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Voor-Reden.

WAerheyd ende Liefde, lievenden Leser, de liefde der waerheyd ende de betrachtinge van oprechte heyligheid, zijn twee dingen die Godt de Heere t'samen gevoeght heeft. Die daer omme waerheid ende liefdea; waerheid ende vredeb; heyligheid ende gerechtigheydc; Geloove ende liefded; Geloove ende goede werckene, ons gesamentlijck in zijn woordt recommandeert, ende vereyscht dat in den Nieuwen Creature, in den Geestelijcken Mensche zijn sullen. Als de welcke van Gode vernieuwt word tot kennissef, ende tot waerachtige rechtveerdigheydt ende heyligheydtg. Van d'een en d'ander wordt in dese Anatomie des Geestelijcken Mensches gehandeldt: want by gelegenheid van de ont-ledinge der krachten in de ziele, ende der deelen van't Menschelijcke lichaem, wordt daer inne de waerheydt des Geloofs ende de practycke der liefde, (die d'een sonder d'ander niet en kan bestaen) een-voudigh aengewesen. Inde verhandelinge van welcke Anatomie de waerheyd ende liefde, lievende Leser, sal gelieven te verstaen, dat

mijn meeninge niet en is geweest te thoonen, dat de hooft-stucken der leere ende de Christelicke deugden, die daer inne verhandelt worden, alle-sins met alle hare om-standigheden, op de nature ende eygenschappen van die leden ende deelen des mensches daer die by gestelt worden, accorderen; ende na de hoedanigheid der selver wel mogen verklaert werden: Maer alleen by gelegenheid der selver aen te wysen de nature van den Geestelijcken Mensch, ende hem op te wecken tot betrachtinge van een geestelijck leven: Ende dat over sulcx de allusien ende gelijckenissen die daer inne worden gebruyckt, na dit oogen-wit gesondelijck moeten verstaen ende verder niet getrocken werden. Daer beneven dient gelet dat in dese verhandelinge eenerley sake meermalen voor-valt. ende my niet hebbe laten vervelen een ende deselvige sake, nu op dese wyse, dan in die ordre voor te dragen. Gedenckende dat het meermael her-halen van goede en noodige dinghen, niet on-profytigh, maer seer goed ende dienstigh is, als waer door men te meerder in de waerheydt van de leere des geloofs bevestight, ende tot de Godsaligheid opgeweckt wordt: gelijck d'Apostel Paulus + in zynen brief, aen den Philippensen, dat te kennen geeft, seggende, het selve wederom te schryven en ver-

veelt my niet, want het maeckt u lieden seker.

De oorsake die my beweeght heeft dit aldus in Nederlands maet-gedichte te verhandelen, is geweest, om dat in dese tyden, in welcke het Godt de Heere belieft heeft; dese Landen van de superstitien ende dicke duysternissen des Pausdoms te suyveren, ende de In-gesetenen deser Geunieerde Provincien, door het klaere waere licht des Heyligen Euangeliums, tot het ware saligh-makende geloove, ende de practyke der Godsaligheyd te roepen ende te noodigen: Noch even-wel In-gesetenen gevonden werden, die so verkeert ende qualick beraden zijn, datse de loflijcke ende heerlijcke konste der Poësye misbruycken door onstichtelijcke ende on-Christelijcke gedichten in onse Neder-landsche tale te maken, uyt te gheven, ofte met vermaeck te lesen: In welcke verhandelt worden, of valsche ziel-verderffelijcke leeringen ende God-loose lasteringhen; of schimp, smaet ende spot-redenen; of versierde onstichtelijcke Fabulen ende Kluchten, die den menschen tot ydelheyd ende onkuysheyt op-wecken ende kittelen; of in welcke boerdsche wyse, tot vermaeck de sonden voor-gedraghen ende de afgoderye na-ge-aept worden. Ende als het al stichtelijcke Gedichten ende Poësyen willen wesen, in welcke het

schijnt dat men die ydele wereldsche vleeschelijcke dingen wil bestraffen, deselve dan eerst veel te breed ende wijdluftig verhaelt; ende gemeenlijck (quansuys tot çieraed) met de namen van de Heydensche afgoden doorspeckt ende bekleed worden. Het welcke mis-slagen ende fauten zijn, die den genen die God de Heere so over-vloedig met de kennisse zijns H. Euangeliums begenadigt heeft, geensins en betamen; Ia sonden die alle Christenen, als een in-etend quaedt, schuldigh zijn te haten ende te laten. Want d'Opper-Herder onser zielen Iesus Christus, leert ons, dat wy + oock sullen moeten rekenschap geven van eenen yegelicken onnutten woorde dat wy gesproken sullen hebben: hoe veel meer van lasteringen, faem-roovingen, loogen-tael, ende ontuchtige redenen, waer door de menschen tot dwaesheyt ende sonde opgeweckt ende gekittelt worden: hoe grooten oordeel hanght dan den genen over het hooft, die met vermaeck schryven ofte lesen sulcke versierde fabulen, vleesschelicke ydelheden, valsche leeringhen, lasteringen ende Godloose dingen, waer door de menschen van den rechten wegh ter saligheyd, op het breede padt ten verderve verleyd worden. Oock so word de Heylige + Geest, door sodanige dingen bedroeft; Als Paulus leert in zijn brief aen de Gemeente van Ephesen:

want als hy vermaent ende geseyd hadde, en laet geen + vuyle reden uyt uwen monde gaen, maer is't dat daer eenighe goede reden is tot noot-sakelijcke stichtinge, op datse aengenaem zy te hooren: So voeght hy terstont daer by, ende en bedroeft den Heyligen Geest niet, met welcke ghy versegelt zijt tot den dagh uwer verloßinge: te kennen gevende dat de H. Geest door vuyle redenen, hoe-danige in de huyden-daeghsche Poësyen vele zijn, bedroeft word. Verde behooren dan die dingen te zijn van alle Christenen, ende niet alleene daer mede geen gemeenschap hebben, maer oock in hare monden niet nemen, gelijck de selve Apostel toont, die niet alleene en seyd, hebt + geen gemeenschap met de onvruchtbare wercken der duysternisse, maer straftse liever: Maer seyd oock wel uyt-druckelijck, hoererije ende alle onreynigheydt en laet die onder u lieden oock niet genaemt worden: Noch oneerlijckheyd, noch sotten klap, + noch geckernije, de-welcke niet en betamen. Indien 't dan den Christenen niet en betaemt gemeenschap te hebben met alle onreynigheydt, noch in den monde te nemen eenige oneerlijckheyd, sotten-klap of geckernije: hoe veel minder betaemt het haer dan te schryven ofte met vermaeck te lesen, ydele, wereldsche, vleesschelijcke, onkuysche gedichten; in welcke dicwijl de sonden tot vermaeck boertig voorgestelt ende kluchtig afgemaelt worden. Daer-en-boven so word

door sulke dingen, de toorne Godes ontsteken: want als d'Apostel de voor-verhaelde vermaninge gedaen hadde, voegt hy dese waerschouwinge daer by, seggende, + laet u lieden van niemant verleyden met ydel woorden, want om deser dingen wille komt de toorne Godes over de ongehoorsame kimderen, weest dan haer med-gesellen niet. So dat wy Christenen van soo-danige dingen een af-keer behoorden te hebben, ende dat des te meer, om dat self de heydenen, die niet en waren verlicht door het licht der H. Schrifture; oock so verde, door het licht der naturen, tot betrachtinge der deught, gebracht zijn + geweest; datse gelijck Augustinus verhaelt, soo-danige Poëten uyt wel gestelde Steden verdreven hebben, als door de welcke de Goden (soo zy spraken) ongelijck gedaen, ende de gemoederen der burgeren vervalschet ende bedorven werden. Indien wy dan, die boven 't licht der naturen, oock door't licht der heyliger Schrifture soo over-vloedigh verlicht zijn, niet nae en laten so-danige ydele, dwase, wereldsche Poëtische schriften te schryven ofte met vermaeck te lesen, soo sullen die blinde Heydenen, ten jonghsten dage teghen ons opstaen ende ons oordeel en verdoemenisse verswaren. Belanghende voorts de Gedichten of Poësyen dewelcke wel tot stichtinge schynen geschreven te zijn: Der selvige worden sommighe soo-danigh gevon-

den dat het schande is voor het Christendom: want door't eerste deel van dit misbruyck worden die onkuyssche vleesschelijcke dingen dickwijl soo breed ende wijd-luftigh voor-gesteld, dat eerbare gemoederen ende voor-namentlijck der jonger Ieugt, meerder dwaesheyd, onkuysheyd ende geyligheyd voorgedragen word, als zy te voren noyt gehoord of geweten hadden: waer door zy dan worden, ofte ten minsten seer ver-ergerd en ontsticht; ofte so seer verdwaest ende verydeld, datse met meerder vermaeck letten op die ydele dwaesheden, als op de bestraffingen die daer op mogen volgen: want de mensche is so verkeert dat hy het goede seer swaerlick, ende het quade seer licht aen-neemt. Voorder, behalven dat door het tweede deel van dit misbruyck, de lesers van Godes heylige woort worden afgewesen tot d'afgodische ydele schriften der heydensche Poëten: ende dat de menschen van naturen verdorven ende tot quaet geneyght zijnde, daer door seer licht tot ydelheidt verleydt worden: midtsgaders dat men het heylige met het onheylige niet vermengen en mach, als die geen meer gemeenschap met malkander hebben, als het licht met de duysternisse: so ist oock dat God de Heere sulcx soo verde verbied, dat hy oock niet hebben en wil, dat men de namen der Af-goden

sal gedencken, noch dat die uyt onse monden sullen gehoort worden: welck heylig ende ernstig bevel des + Heeren, de Koninglijcke Prophete David, in zyne heylige Poësyen verhaelt dat hy getracht heeft nae te komen. Ist dan dat het sonde is den namen van de heydensche af-goden alleen te gedencken ende in den monde te nemen, hoe veel swaerder sonde moet het dan zijn, de namen van de Heydensche af-goden tot een çieraed te gebruycken, tot gedenck-tekenen by geschrifte te stellen, ende met heylige dingen te vermengen. In Godes heylige woort worden so veel stichtelicke, leer-same, çierlicke Poëtische manieren van sproken gevonden, dat het gantsch onnoodig is uyt die Heydensche ydele Poëten manieren van spreken te ontleenen, waer door men quansuys tot de deugt soude onderwesen worden. Gemerckt dan ick met droefheid bermercte, dat oock onder ons, die Gereformeerde Christenen willen zijn, gedichten gemaeckt, uyt-gegeven ende met vermaeck gelesen worden, die so seer gedeformeert zijn, dat de menschen daer door tot sonde gekittelt ende in alle vuyle oncuissche gedachten, woorden ende werken gevoed ende gestijft worden, die ons den H. Geest ontrecken ende den toorne Godes over ons verwecken: Soo ben ick beweegt geworden, desen mynen geringen arbeid, door

den druck gemeen te maken. Niet alleen om die fauten ende mis-slagen aen te wysen; ende ons van die gedeformeerde gedichten een af-keer te doen krygen: maer oock om door mijn exempel andere hoogh-begaefde Christelicke Poëten ende geleerde mannen op te wecken, soo-danige wel vloeijende, çierlijcke schrift-matige gedichten aen den dagh te brengen, dat eenmael die gedeformeerde schriften uyt de herten ende handen van de Gereformeerde Christenen wegh genomen, ende weder in handen gestelt mochten werden, heilige, geestelicke gedichten, waer inne de waerheid des geloofs ende de practijcke der liefde, ter eeren Godes ende bevorderinge onser saligheyd, verhandelt word. Waer-omme de waerheid ende liefde, lievende Leser sal gelieven in dese Anatomie zijn oogen te slaen, niet op de çierlickheyd van den stijl, ende het wel vloeijen van het gedicht, (waer inne ick mijn on-ervarentheid ende defecten gaerne bekenne,) maer alleen op het oogen-wit van dit werck, het welcke is geweest na mijn swackheid ende geringe gaven, in Nederlands maet-gedicht, door Godes hulpe, heylige ende geestelicke dingen voort te brengen; ende in't verhandelen van dien te vermyden alle heydensche verbloemde manieren van spreken, wereldsche ydelheden, ende de namen van de heydensche afgoden: in

welcke veele meenen dat de meeste geleertheydt, çierlijckheyd ende aerdicheyd der Poësije gelegen zy: 't welck by de wereld wel plaetse heeft, doch by den waren Christenen geen plaetse behoort te hebben; maer by hun moet gelden de vermaninge des Apostels + Pauli, de welcke seyd, wat waerachtigh is, wat eerlijck is, wat gerechtigh is, wat reyn is, wat lieflijck is, wat wel luyd: is daer eenige deughd, is daer eenighen lof, dat bedenckt. Na welcken regel ick na myn swackheyd getracht hebbe te gebruycken stichtelijcke ende schriftmatige manieren van spreken: ende alle dingen, ia oock de swaerste saken, so klaer, slecht ende een-voudigh te verhandelen, dat die ooc van de slechtste ende eenvoudigste menschen, souden mogen verstaen ende gevaet worden. Hopende dat desen mynen geringen arbeyd, den waerheyd ende liefde lievenden Leser niet on-aengenaem zijn en sal. Godt den Heere, in den name Iesu Christi, biddende, dit mijn voornemen so genadelijck te willen zegenen, dat de Christelijcke Leser daer door tot betrachtinghe van't heylige salighmakende gheloove, ende de Godsalicheydt des levens, ter eeren Godes, op geweckt mach werden, Amen.


Vorige Volgende