Brieven uit Brooklyn

[XXXVIII] Beste Allen,
Brooklyn, mei 1974

Nu zal ik toch eens even typisch een verslaggever zijn. Om te beginnen, als al mijn inlichtingen kloppen - en waarom niet? - ben ik weer eens verkeerd ingelicht geweest. Want ongeveer een jaar geleden hoorde ik ergens dat de huid van muis A, die anders niet wilde groeien op een erg andere muis B, dat wel zou willen als lapje A eerst een tijdje in een flesje had geleefd en daarna pas werd overgeplant op muisje B. Dat was erg leuk, want dat zou betekenen dat er heel wat overgeplant zou kunnen worden. En de man die het ontdekte zei dat kanker, ook een soort vreemd weefsel dat per ongeluk soms aangenomen in plaats van verworpen zou worden, wie weet en zo voort. Een beroemde immunoloog, zelf intussen hoofd van een geweldig kankerinstituut geworden, bewonderde hem, publiceerde met hem, maakte hem fellow van het instituut. Ruim een maand geleden kwam een assistent bij het hoofd met een muizehuidje in de hand: wat was dit stukje zwarte huid eigenlijk? Ja, eigenlijk was het verf. Toen bleek ook ander, vorig werk van die man vervalst te zijn, en het hoofd, blijkbaar te bezig met belangrijkere dingen, had maar geknikt, en ondertekend in de schaduw van die grote duistere ontdekking.

Ik geloof dat de misdaad gegroeid was uit de waan dat de grootsheid van een idee gelijk staat met het bewijs van dat idee; dat de volgorde van stappen, bergop, bergop, naar de afgrond, zo is:

[p. 137]

1. de behoefte een geweldig idee te krijgen;

2. waarachtig, een geweldig idee;

3. het zoeken, en het half vinden van een bewijs;

4. het aannemen dat de andere helft net zo is en het bewijs dus geleverd;

5. de overtuiging dat anderen, die dat niet kunnen bevestigen, zich vergissen, en dat die, ter wille van de wetenschap (en niet ter wille van het weten), overtuigd moeten worden, omdat anders het werk, op dat grootse idee gebaseerd, niet financieel ondersteund zal worden;

6. het voor de zekerheid wat verbeteren van de eigen resultaten, ter wille van de wetenschap die immers dat grootse idee zo nodig heeft;

7. het krampachtig verbergen van het bedrog, nog veel erger ter wille van de wetenschap.

Komt je dat niet bekend voor? Doet je dat niet denken aan een president, die misschien al lang geleden had geloofd, een groots idee te hebben om zijn land te helpen, als hij maar eerst president zou zijn? En die dan door smerige listen werkelijk won - listen die hij alleen maar voor de zekerheid liet gebruiken? En dan, ter wille van het president-schap, dat onbevlekt moest blijven, talloze mensen tot misdadige beschermlust bracht? De leuke vraag in dit alles is: waar begint zo iemand mee, met bedrog of met zelfbedrog? Misschien zijn sommige mensen zo eerlijk, dat ze alleen anderen kunnen bedriegen als ze zichzelf voldoende bedrogen hebben.

En nu iets schijnbaar heel anders. Een tijd geleden schoot A een kogel K door het hoofd van B, de hersens van B grondig bedervend. Een vlugge chirurg C plantte het nog steeds kloppend hart van B over in het lijf van patiënt D die dat blijkbaar nodig had. Rechtszaak: de advocaat van A zei dat C, niet A, de moordenaar dus was. Uitspraak: nee, A was de moordenaar, want wie de functie van zijn hersenen verliest, kan niet door een transplantatie worden gered en is dus het

[p. 138]

doodst. Er is dus maar één soort moord: die van de hersenen. Is het brengen van anderen tot bedrog dan ook niet een beetje denkvernietiging, een beetje moord? Is zelfbedrog dan ook niet een beetje zelfmoord? En iemand, die zich zelf al zo ver heeft bedrogen, hoe schuldig kan die met zijn dode hoofd dan zijn als hij, tot op het lichaam toe verarmd van geest, aan anderen dood vastgehaakt blijft zinken? Wie daar dichtbij leeft moet maar dankbaar zijn, nog goed te kunnen huiveren en zich af te kunnen keren. En zelfs dat klinkt met zo'n gore achtergrond schijnheilig. Waarvoor we misschien wel het dankbaarst moeten zijn, is voor het vermogen, dankbaar te zijn.

Sinds het verhaal van de geverfde huid in druk verscheen, sta ik nog voorzichtiger tussen de jonge mensen in mijn nieuwe lab, wil ik nog minder weten wat ik tevoren denk, merk ik het liefst de waarheid zo gedachteloos als een veld verward van bloemen.