Brieven uit Brooklyn

[p. 118]

[XXXI] Brief uit Amerika
[30 januari 1970]

Beste Allen, Eigenlijk heb ik het gevoel dat deze brief op iets voor sommigen onaangenaams zal uitlopen, en ik was al bijna begonnen - helemaal tegen al mijn principes in natuurlijk - eerst 'n kladje te maken, maar dat is toch wel wat al te onnatuurlijk voor een bioloog. Hier dus maar weer, onuitgeveegd. Verleden week moest ik een soort speciale lezing houden in Detroit, over de subjectiviteit die meestal te verborgen, zelfs in de wetenschap bestaat, en zo. Ik bedoel, dat je b.v. niet altijd moet schrijven: men voegt, of wij voegen dan, of er wordt gevoegd, maar ik voegde er een druppeltje vijfhydroxytryptamine bij. Dat is ook wel belangrijk, natuurlijk, maar ik wou niet zo ver gaan dat je alleen nog maar zou kunnen zeggen: nou ja, alles gebeurt toch alleen maar binnen in je hoofd. Want als je dat eenmaal hebt gezegd is er niets van belangrijkheid veranderd. Nee, ik houd meer van de grensvlakken, en van wat er gebeurt als ik iets aanraak, zintuiglijk, dat ik voor echt, en toch voor iets buiten mijzelf houd. Ja? Ik schrijf dit, jij leest dit, en dat vind ik dan fijn. Waarom? Dat is interessant. Nou dan. Op die lezing liet ik een serie foto's zien: eerst kom je mijn lab binnen, dan kijk je uit het raam en ziet het golfveld in de sneeuw, dan stel je in op iets in het raamkozijn leunend, een reclameplaatje uit een tijdschrift, dan zie je de ogen van de juffrouw daarop zo dichtbij dat die al in bonte kleine kransjes van puntjes uiteenvallen, dan dat nog onder de microscoop gezien. Vergeleken bij de verte uit het raam, is dat laatste beeld dan tien tot de achtste maal vergroot, een even grote verhouding als tussen (de volgende plaatjes:) een eiwitmolecuul en mijn dochter Peggy. De reactiesnelheden van de belangrijkste elektronen in zo'n molecuul zijn ook nog tien tot de twaalfde maal zo snel als die van een hele

[p. 119]

Peggy. Als we de enkelvoudige beweging van zo'n elektronsysteem moesten volgen, en b.v. een seconde nodig hadden per begrijpen van elke stap, zouden we drieduizend jaar nodig hebben voor het doorgronden van een enkele minuut in haar leven. Gelukkig hebben we zintuigen die blind en doof zijn voor enkelvoudige gebeurtenissen, maar die met zich herhalende gebeurtenissen keurig meetrillen. Zo komt het dat een enkele beweging van een vioolsnaar niets voor ons betekent, maar zodra hij zich herhaalt kunnen we al ‘vals!’ krijsen, daarmee opscheppend dat we het verschil weten tussen een snaar die honderd en honderd twee keer per seconde trilt.

Helaas zijn we even gevoelig voor herhaling op grotere schaal, en even ongevoelig voor de enkele gebeurtenis, het totale wonder. Alleen wat we herkennen bestaat. Moeten we aan die domheid niet iets doen? En kunnen we dat eigenlijk wel? Is het heus dom, zo te zijn? Missen we iets? Weet ik veel. Wel geloof ik dat herhaling de meest primitieve vorm is waarmee een natuurwet zich uiten kan. Al onze logica zal daar wel vandaan komen. En een vormloze verzameling gelijke dingen, die kunnen we makkelijk hanteren. Maar geen twee dingen zijn gelijk. Door ons te verbeelden dat een ver land gevuld is met gelijkvormige oosterlingen, kunnen we het als pap verdelen zonder de schuld van vernietiging te voelen. Helaas al weer worden velen terwijl ze ouder en ouder worden, minder en minder gevoelig, zien meer en meer als niets dan meer en meer en drukken zich papperig uit. Dat is mij de laatste tijd opgevallen in het werk van Hollandse recensenten, zowel als van Hollandse echte schrijvers. Het zijn gelukkig vooral de oudere, en, nog gelukkiger, kan ik mijn eigen werk natuurlijk nooit beoordelen, maar ik zie het land zelf zo vol met jongeren die niet genoeg aan het woord komen dat ik van plan ben, tenminste de eerstkomende jaren, geen nieuwe gedichten in het Hollands meer te laten publiceren. Misschien schrijf ik er nog

[p. 120]

wel wat, dat kan niemand voorspellen; maar die stuur ik dan aan de vrienden en vriendinnen voor wie ze bestemd zijn. Ik stel alle Hollandse schrijvers voor, dat voorbeeld te volgen als ze boven de veertig zijn. En ik raad alle kranten ernstig aan, al hun recensenten te vervangen door mensen van beneden de, nou, ongeveer zevenentwintig. Al die ouwe gefrustreerde toneel-‘schrijvers’ en poweeten moeten maar eens worden opgeruimd. Intussen denk ik wel dat ik in het Engels ga schrijven, ben daar trouwens al mee begonnen, want hier heb ik wel ruimte. Maar Holland is te klein; geef het aan de jongeren, dan groeit het misschien weer eens. Dag hoor.