Logo DBNL
Der matroosen ghesontheydt, ofte de goede dispositie der zee-varende ende alle andere lieden (1663)

Der matroosen ghesontheydt, ofte de goede dispositie der zee-varende ende alle andere lieden

(1663)–Abraham Lenertsz Vrolingh–rechtenstatus Auteursrechtvrij

waer in ghehandelt wordt, nevens andere sieckten, den matroosen ghemeen ende oock alle menschen: vanden aerdt, nature en eyghenschap des scheur-buycks: anders schimmelsieckte ghenaemt. Van haer name, oorspronck, wesen ende curae


Vorige Volgende

Dat X. Capittel. Vande Gecomponeerde Schimmelinghe, ende des selfs Curae met aenwijsinghe der Remedien: in't generael.

GElijck voor desen is gheseyt, soo segh ick noch, dat in't ghenerael de Cure vanden Schimmelinge gheleghen is, + in al sulcke Simplitien en Compositien, de welcke dienen om Corruptien en Putrefactien te weren, ende die een ander dinck voor stanck en vuyligheyt kan bewaren, het welck oock in sich selven is bestendigh en Durabel, niet seer verdervelijck en veranderlijck, want alles wat tot behoudenisse en bewaringhe van een ander sal dienen, dat moet in sich hebben de kracht en deught, die daer dient tot bescherminghe des ghenen, het welck moet werden bewaert.

Daerom dan: + alles wat daer dient tot behoudenisse en bewaringhe vande Schimmel, dat moet voor eerst in sich selven gheen Schimmel onderworpen wesen, maer moet oock in een ander de Schimmel krachtigh konnen keeren ende weeren, en sulcke Simplitien en Compositien zijnder seer veele inde natuere,

ghelijck als daer zijn de Metalen, Mineralen, Marcasiten Souten, en menigerley Swavel. + Item diversche Gommen en Wortel, al de-welcke (ghelijckse grof en rou zijnde) nochtans seer nut en dienstigh zijn, te gebruycken in dese schadelijcke verschimmelinghe, die derhalven: soo wanneerse van hare eyghene onnutte en grove Terrestriteyt en Feces werden ontbonden ende ontlast, veel te meer dese sieckten-meester, en geneser sullen konnen wesen.

Is dierhalven heel nootsakelijck, dat alsmen al goet dingen heeft verkoren: + voor de schimmel die in haer selven duersaem en goet zijn, datmense door konst van d'Alchemie reynige en bereyde, op datse dies te beter doordringe, de nature noch te beter beware, en gheheel vernieuwe, om soo te seggen.

Want de Medicamenten, + met welcken de Matroosen moeten gheholpen werden, en moeten niet alleene dienen om de Schimmel te verteren, maer boven dat: soo hebbense noch geduerig te strijden met de voetster van dese siecte, die noch dagelijcx de sieckte doet wassen en toenemen, in kracht en groote, waer tegens sy haer als besondere Campioenen moeten kanten en strijden, al waerom sy nootwendig op't aller meeste en hooghste behooren ghereynight te wesen, op datse dies te krachtiger Triumpheren en overwinnen mogen, als de welcke (zijnde de reynigheyt selve) alle onreynigheydt krachtelijck verslinden en verteeren konnen.

Ende wanneermen dan soodanighe (hier toe dienende Simplitien) op voorseyde wijse op't hooghste ghesuyvert en ghereynight heeft, + soo heeftmen een gants wel vertrout besonder stuck, met welckmen machtigh is, niet alleen

de natuere te vewaren, ende de Schimmel te weren, maer oock om die te ghenesen, van alle inghelijfde Schimmelinghe, die al inde natuere doorgedrongen en ingedrongen is.

De Simplitien die wy hier toe verkiesen, + zijn in't genere (op dat wy de Metalen voor by gaen, van welck het Gout de meeste is: welckers bereydinghe swaer zijnde: hier versweghen wort) de Antimonio, de Sulpher, alderley benaemde Souten, + daer onder oock de Vitriol, Alluyn, etc. Item de ghemaeckte souten van Wijn-rancken, Alsem, Cardus, Caneel, etc. en alle vette en welduerende Gommen ende de Olieteyten van desen: als Aloe, Mirrhae, Mastix, Bdellium, + alderley Olien van Specerien, Naghelen, Caneel, Muscaten, Coriander, + alle Extracten van diversche Wortelen: + van Calmus, Diptam, Angelica en wat sulcx meer soude mogen zijn, al de welcke: + soo wanneermense in een rechte Quintae Essentiae kan brengen, soodanigh zijn: datse ons genoech konnen helpen en redden, niet allene de Schimmelinge, maer oock in veel andere daer onder vermenghde sieckten.

Dierhalven om te komen tot ons Oogewit, dient voor eerst aenghemerckt: dat ghelijck het Morbum is een bewegher van alle andere ghebreken, die in't Lichaem verborghen zijn. Alsoo zijn oock meest alle andere sieckten, den Matroosen een aentreckinghe, + omme ghelijck een Atractijf de Schimmelinghe tot haer te trecken, en oversulcx soo is oock selden de Schimmel een slechte verschimmelinghe, maer is veeltijts van andere sieckten en ghebreken beweeght en aenghetrocken, omme benevens haer inde nature in te woonen, en is oversulcx veeltijts vermenght en ghecomponeert met diversche andere sieckten en gebreken.

Om al 'twelck voor te komen: wy hier sullen aenwijsen, hoemen sal genesen alderley soorte van ghecomponeerde Schimmelinghe, ende segge:

Soo yemandt Water-suchtigh zijnde: + schimmelt, die gebruyckt vanden wel gerectificeerde en besten Balsem Sulphuris die men bekomen kan. Item, de aldersuyverste gesublimeerde en ghecomponeerde Floris Sulphuris, soo als die alle beyde inde Water-sucht en Teringe te bereyden geleert zijn, die selve zijn alle twee, soo wel voor Schimmel, als Watersucht seer uytnemende goet.

Voor Roode-loop en Schimmel, + gebruykt de Tincture Martis, oft de gheest van dien, met het Extractum Iuniperi, die insgelijcx beyde tot Schimmel en Rooloop seer goet zijn.

Tot de Contracture Schimmelingh, + neemt mijn gecomponeerde Tartarum Vitriolatum en het Elixier, of de doordringhende Salia: inde steen-kranckheyt beschreven, met Aqua Theriacalis, beyde seer goet in dese beyderley ghebreken.

Voor Gheelsucht en Schimmel, + ghebruyckt maer simpelijck het Elixier alleen, of het Extract van Safraen, voor Teringhe en Schimmel is seer goet den Balsem van Swavel, of het Elixier.

Teghen 't Colica, + dient benevens de Schimmel het wel bereyde Sout van Alst, Wijn-rancken sout ende de Gheest van Anijs, &c. In somma: wanneer ghy maer hebt een suyver wel bereyt stuck, het sy dan gelijck voor welcke siecte dat het dient altoos, wanneert maer is van sulcken kracht, dat het de verdervinghe kan weren en teghenstaen, soo sal het sonder twijfel oock goet zijn, de schimmel, en soodanighen

schimmel-sieckte te genesen, daer het ordinaris toe dient.

By exempel: + soo ymant verwond is, ende dan noch daer en boven begint te schimmelen, die salmen gheven 12 of meer droppelen Elixier van Paracelsus, het is een seer schoone wond-dranck, en geneest boven dien oock seer partinent de schadelijcke schimmel.

Heeft ymant het Morbum: + die gebruycke in zijn dagelijcksen dranck, so wanneer hy daer beneven oock Schimmelt; de gecomponeerde Tartarum Vitriolatum, het sal beyde Morbum en Schimmel genesen.

Belanghende de Compositien, + die voor de Schimmelinghe goet en dienstelijck zijn, zijn voornamelijck (hoewel gans onvolkomen) de Teriac, Metridat, Confectie de Alkermes, Pulvis, Aromatici, Rosati, Diagalangae dianthosi, ende dierghelijck. + Maer om seker te gaen voor den Zeeman: ware hooghnoodigh de Extracten van dese Compositien, de-welcke een dragma soo goet zijn: als de Compositien een gheheel once, en daerom isset hooghnoodig datmen dese eerst extrahere.

Doch om den Zeeman in desen deele wat wel te versekeren, sal ick hier stellen eenighe bereydinghen van verscheydene Compositien, waer van elck stuck besonder machtigh is te genesen, niet alleene den Schimmel, maer verscheyden andere ghebreken daer nevens gaende. Doet aldus:

Neemt goede Veneetsche Theriac een pont, + Aloes en Mirrhae elck een pont, Safraen vier oncen, daer op stort goeden Voorloop van Wijn, dat het vier duymen hoogh bedeckt sy, laet het staen te digereren acht daghen, dan treckt den wijn-

geest over met sacht vier. Soo ghy dan hebt een menghelen voor-loop, soo doet daer in Oly van Naghelen en Folie, elck een scrupel, Caneel-Oly twee scrupel, Amber en Muscus, elck een scrupel, soo hebt ghy een rechte Cordiale Spiritus, + 'twelck de levende geesten sterckt, verteert de melancholij, sterckt de memorij, en is een rechte Mesbareticum, besonder om te genesen de schadelijcke Schimmelinge, het is goet voor verscheyden gecomponeerde sieckten.

Ofte, + neemt het Aromatijcque Roosen-pulver en Metridat, elck een half pont, voorloop van wijn vier pont, stelt het inde warmte te Extraheren, dragende goede sorge; dat de geesten niet vervliegen, treckt het dan over, ofte stort het maer soetkens af, in dit Extract doet (soo daer een mengelen is) Elixier van Theophrastus een loot, Oly van Angelica een scrupel, Essentie van honich een once, hier van gebruyckt tweemael daechs, + het is een machtigh stuck in veel vertwijfelde sieckten, met Schimmel vermengt.

Noch eens: + Neemt de voorsz. Balsem van swavel, [inde Teeringe ghestelt] vier oncen, doet daer by: Mastix, Mirrhae, en Aloe, elck twee oncen, Safraen een loot, stort daer over het Menstruum of Liquor hier onder ghestelt, en treckt met het selve alle de koleuren uyt de Massa, daer na reduceert het weder tot een dick sap, Extraheert dan voorts Confectie de Alkermes, vier oncen met wijngheest, die ghy oock tot een sap moet afrooken, doet dese twee Extracten by den anderen, wel vermenght en roert daer by een once roode Cristallen van suycker, met een scrupel Oly van Salvie, soo isset bereyt. Dit stuck is insghelijcks een Atkanum in veel Errate kranckheden met schimmel.

Noch weder een ander. + Neemt honich die gheschuymt en ghereynicht is; een pont, neemt wijders Oly van Vitriol, van Sout, en van Salpeter, en de suere geest van swavel, elck vier oncen, doet hier in al droppelende, de Liquor van wijn-steen, tot dat het stille staet en gheen meer en koockt, + soo valter een gemenghde Tartarum Vitriolatum op den bodem, ghelijck een wit meel, 'twelck ghy kont scheyden, en bewaren het Sout, dan hebt ghy het boven gheseyde Menstruum of Liquor om mede te extraheren, + maer hier ghebruyckt het, soo het is met sout en al, koockt den honich op met vier oncen van dese Compositie, ende als het de forme van een dickachtighe Liquor bekomt; soo isset ghenoech, doet in dit Honigh-sap Oly van Muntae, en van Cubebe, elck thien droppelen, so hebt ghy wederom een uytnemende Compositie in alle Obstructien. Een geheele ververschinge voor de gantsche nature.

Ick bidde alle hooch geleerde Heeren, Doctoren, en Chirurgijns, + datse dese mijne arbeyt (in goede meyninghe gedaen) met rijpen verstande doorsien, de Practijck, na de waerde recht oordelen, en onder hare voorsichtigh bewaren, soo sal ick my gheluckigh achten, en verplichte my wederom in een yders onderdanige en goedwilligen dienst.

Ondertusschen bidde ick Godt almachtigh, + dat hy dese mijnen arbeydt ten ghemeynen nut wil laten ghedyen, en besonder voor den arme en hulploose zee luyden, tot welckers nutte desen arbeydt is aen-ghewendet. + Die ick oock wensche op alle hare voyagien. Godts rijcken seghen met den ghelucksalighe behouden reys. Amen. Amen.


Vorige Volgende