|
| |
| |
| |
Aenden E. wijsen, beleefden Leser.
BEminden en vriendelijcken Leser: ick heb niet sonder rèden hier onder wonden ('t gene billick een ander voor my over lange behoorde ghedaen te hebben) te maken een Tractaet tegen de Scheurbuyck apart, ende dat te stellen voor aen Putmans Manuael, by hem tegen de Peste gemaeckt. Ten eynde: op dat den Zeeman te water, soo wel als den Krygs-man te Lande, ende die alle beyde, elck in 't sijne besonder: door my moghen werden gedient en geholpen.
Ende alhoewel ick maer simpelijck voor-genomen hadde vande Scheur-buyck alleen te schrijven, dien ick Schimmel-sieckte noeme, soo is nochtans om de Matroosen dit werck grooter gevallen. Ende handelt besonder vande ghemeensaemste Sieckten en Kranckheden die de Zee-lieden alder-meest sijn onderworpen, gelijck als VVater-sucht, Roode loop, Catarren, Spaense-Pocken, Steen of Sant, Buyck-pijn, Cramp, lamheyt, wormen, ende scheur-buyck of schimmelinge: en andere swarigheden meer.
Onder de VVater-sucht sullen wy betrecken alle zucht en damp in Beenen of elders gheleghen. Onder den Roode-loop sullen wy alle soorten van door-loop betrecken. Onder de Catarren: meest alle des selfs gebreken, als Blintheyt, Doofheyt, en Tand-pijn. Onder de Pocken tellen wy oock Druypers, Clap-ooren, &c. Onder Steen en Sant, stellen wy alle ghebreken die de Water-gangh betreffen, 'tsy te weynigh ofte te veel. Onder Buyck-pijn betreken wy ooc de Fleures, verhar- | |
| |
dinge des Milts, verstoppinghe der Levere, ende sulcx meer. Byde Kramp tellen wy oock den Jicht, Rydingh inde Leden, ende diergelijck. Ja oock onder de Lammigheyt rekenen wy mede het Podagra, Lickdoornen of Extrogen. Onder de VVormen tellen wy de Guineesche Vleesch-Worm, Brasijlse Biesjens ende Myters &c. Ende onder de Scheur-buyck alderley gemenghde Schimmelinge, die gemenght is, met een ofte meer vande voorgenoemde gebreken.
Alsoo dat ick hoope dat den Zee-man met dit werck niet weynigh gedient sal wesen, om dat hy in dat selve niet alleene vint Pertinente Remedie voor Scheur-buyck of schimmelinge, met alle haer gecomponeerde toe-vallen, ('t welck inder daet voor den Zee-man veele is) maer hy vint daerinne meest alle, of ten minsten de gemeensaemste Sieckten en ghebreken, die de Matroosen by der Zee-varende, aldermeest onderworpen sijn.
Ende wat aengaet de beschrijvinghe vande Scheur-Buyck, soo van haeren name, oorspronck, wesen ende Curae, dat alles is alleen mijn eygen werck, selfs by der Zee-varende door eygen ervarentheyt gepractiseert ende ge-inventeert, sonder van iemant een Letter genomen ofte ontleent te hebben, is inder daet oock een ander gront en Fondament, als oyt voor desen beschreven ende aenden dagh gecomen is, is oock gheheel ende al op de Philosophie, ende op redenen ghegrondet, die den loop der Natueren eygen is, gelijck een ieder die verstant heeft, licht sal connen ordeelen en begrijpen, gelijck my sulckx alreede ettelijcke wel- | |
| |
geleerde en hooch-gheachte Doctoren inde Medecijnen, woonende in verscheyden Steden, met hare onderteekeninge selve geapprobeert en bevestight hebben.
Maer wat aengaet verscheyde andere Sieckten, Remedie en Curae, di heb ick wel eenige ('t is waer) van andere ontleent, maer even-wel meest alle geprobeert, ende hier gestelt, sijnde heel goede en wel-vertroude middelen, heel bequaem voor den Meester die ter Zee-vaart, om te hebben ende te gebruycken, om dat het meest alle sijn goede duersame en Chimische middelen, di in geringe quantiteyt met alle sekerheyt connen gebruyckt ende besteet werden.
Ende dit Boecxken heb ick laten Corrigeren en Approberen van vele geleerde Doctooren inde Medecijne om den Zee-man ende iegelijck gerust te stellen,
Want soo vele als my aengaet, ick voor mijn Persoon ben by my selven wel gerust en versekert dat al wat ick hier gestelt en gheordineert heb, dat ick aen mijn eyghen Persoon, elcke Remedie besonder (gheordineert tegens alle de sieckten en gebreken hier gestelt) indien ick 't noodigh ware, door my Godt voor behoede, ick soudese aen my selven gherustelijck ende sonder eenighe achterdencken geerne ende vrymoedigh ghebruycken, sonder eens te twijfelen datse my niet wel en soude bekomen, maer soude (met den seghen Godts) my veel eer versekeren, het goede succes, met de rijcke gesontheyt, geluckigh en voorspoedigh te becomen.
Dierhalve alle die ghy by der Zee te varen voor- | |
| |
ghenomen hebt, koopt dit: of dese beyde Boeckjes, door-leestse, leertse, onthouden en verstaen, ende besonder ghy die voor Chirurgijn varen u onderwonden hebt, oeffent u inden gront en Pracktijck van dese Boeckjes, ick twijfele niet: wanneer ghy 't inde vreese Godts doet, Godt sal u door dese middelen Zegenen, ende by een goede conscientie bewaren, dat ghy geen Menschen zielen (die u soo diere en hooch bevolen sijn) op u en ladet, maer dat ghy met goeden roem, Eere ende Lof, u Hant-werck, konst en dienst, tot uwen naesten nut, ende tot behoudenisse van hare gesontheyt, gheluckelijck sult connen uyt-voeren en besteden: Daer toe ick u Godes genade en rijcken zegen van herten wensche.
Ende indien in dit ons werck eenighe Recepten, Ordonantien, Compositien of Simplitien, beschreven of begrepen waren, die by sommighe onbekent: of by de Aptekers niet wel te becomen en sijn, die sullen haer connen vervoegen by den Autheur van desen, hy heeft voor hem selven, ende tot gerief van andere, by hem een gheheele Chimische Apoteeck, uyt ende met welcken hy kan geriven, alle die sulcx van hem begeeren om een civile prijs. Een Vuniversale Remedie tegen de Schimmelinge, en tegen de eerste en tweede daeghsche koortse. Een Balsum universael tegen alle Contusien in ende uytwendigh te ghebruycken, oock voor Fracturen en Rupturen, dat is: voor ghebroken gebeente Scheursel, ende alderley wonden en buylen, gestooten, geslagen of gevallen. Als oock om alle Apostumen (wanneer de Matery versoyt is) te doen sluyten
| |
| |
en genesen. Item, twee besondere Compositien voor alle brantschaden van vier, water, of Buskruyt gekregen, die de eene plaister wijse: ende d'ander als een Unguent gebruyckt werden, koelen en sluyten ongeloovelijck hastigh en snel.
Item een Defensijf algemeyn, om te weeren en voor te comen alderley toe-vallen der wonden, hoe of waer die sijn is een seer beroemt Cerotum, ende is soo by mijn broeder Sal: by my en onse kinderen, veel hondert malen seer expert en goet bevonden. Een alghemeyn Gargarismi met welckmen sal Gorgelen, en genesen alle gebreecken inde Keel, hoe die soude mogen ghenaemt sijn, sonder datmen eenige andere middelen behoeft te gebruycken van Purgeren of Aderlaten, het geneest selfs de Bruyne, Sprouw, &c. tot de Vlceratien incluys, en alles wat de Kele onderworpen is, het is oock seer Medicinael om met een in te nemen, besonder voor de Sprouw. Ia voor de Doofheydt een waterken dat alleen: sonder meer: de Doove doet hooren, ende beneemt de ooren haer verstoppinge. Ende een Colirium voor alle toe-vallen der Oogen hoe die sijn, sonder yets meer te behoeven.
Den Kancker geneestmen sonder snijden en sonder Corrideren, gelijck een versche wonde. De Wennen geneestmen als een geswil, sonder eenighe pijne. De Pocken al gaende en staende. Den Roode-loop gheneestmen met een kleyne muyten. De Water-sucht sonder pijne en gevaer, ende voor den Kouden-brant, heeftmen een Lavament om te Koelen, een Oly om te scheyden, ende een Unguent om te genesen. Ende dit
| |
| |
alles kan den Zee-man eens ghelijckx vinden, en bekomen elck dat hem noodigh dient by desen Autheur als geseyt is, met de Instructie daer by hoemen elck apart besteden en gebruycken sal. Die het behoeft kan het by hem vinden, nevens verscheyden andere goede wel-besochte en vertroude Remedien, by den Autheur selve versocht ende gheinventeert, daermen naest Godt sich wel op vertrouwen en verlaten mach.
Vaert wel.
Abraham Lenertsz Vrolingh,
Chirurgijn.
|
|
Auteursrechtvrij