Onderzoek en vertoog 2

[p. 364]

De bond van Nederlandse toneelschrijvers

Opgemelde roemruchte pionniersorganisatie heeft, naar ik uit een dagblad verneem, met grote opgewektheid in De Mercuur te's Gravenhage zijn vijftienjarig bestaan gevierd. De feestrede is gehouden door den heer August Heyting, zulks ten overstaan van een door den Ned. Kunstkring gezonden groot bloemstuk. ‘De bond’, aldus verklaarde, mag men den dagbladen geloof schenken, de heer Heyting, ‘blijft nog steeds de motor, die de beweging voor den opbouw van een eigenlandsche tooneelcultuur aandrijft.’ Ik van mijn kant voeg daaraan toe: onder de olie (van August Heyting), die voor die opbouwbeweging de paardekracht van den motor leverde - onder den spoorslag van deze stookolie, indien ik mij zo uitdrukken mag, heeft de B.v.N.T., ja, ik ga verder, heeft in het bijzonder de heer August Heyting, de beweging aangedreven, - en aangedreven tot de beweging - voor een (hoehietdatookweer?) eigenlandse toneelcultuur (ik verstond toch: cultuur?), dewelke vreemdlandse culturen zo mogelijk nog royaal in de schaduw stelde.

‘Een volledige samenwerking’, vervolgde de heer Heyting, nog altijd volgens het dagbladverslag, - ‘een volledige samenwerking der kunstenaars met inbegrip van de pers, zooals voor een eigenlandsch tooneel noodig is, komt moeilijk tot stand.’ Vrage: sluit het begrip van de pers voor de eigen-, Neder-, Zuid-Hol-, vreemd- en plattelandse kunstenaars ooit de zo volledig maar moeilijk tot stand komende samenwerking der kunstenaars, inbegrepen die zonder begrip uit? Neen immers! Welnu dan. Ik beschouw deze uiting dan ook, eerlijk gezegd, als een slag in de lucht, vergeeflijk door de emotie van het ogenblik en de aanwezigheid van de eigenlandse en speciaal de Westlandse pers.

Laat ik echter niet voorbarig zijn met mijn conclusies, want de heer August Heyting ging aldus voort: ‘Een snelle gang van zaken is daarom van den beginne af door den bond nooit verwacht.’ Dit klinkt geruststellend. Het zou anders toch maar op teleurstelling uitgelopen zijn, August! Want gij en de uwen moogt in De Mercuur in uw eigengemaakten en eigenlandsen, om zo te zeggen huishoudelijken, stralenkrans schitteren, op de planken doet gij dat minder. Aangezien gij niet gespeeld wordt. Maar 15 jaar is niet zo lang in het licht der eeuwigheid en men moet niet te spoedig wanhopen.

Hoort nu de verdere feestrede des opperdramaturgs van den bond der niet-versagende eigenlandse toneelschrijvers: ‘In deze

[p. 365]

tijden van geweldige wereldberoering en dreigend gevaar, ook voor het Nederlandsche rijk, is echter een vlugge, algeheele mobilisatie van zijn geestelijke troepen voor Nederland zeer gewenscht.’ (Inderdaad is het te vrezen dat de geestelijke troep, waartoe August H. behoort, voor een verlengden diensttijd staat, aleer hij ooit aan bod komt). ‘Dit klemt voor een klein land veel meer dan voor groote mogendheden.’ (Kom nu, meneer Heyting, dat is valse bescheidenheid! Gij zijt het levend bewijs dat, waar grote mogendheden soms kleine zonen kunnen hebben, die dan weliswaar meestal kleinzonen van grote zonen zijn, omgekeerd een klein land toch grote eigenlandse zonen kan produceren). ‘Er ligt hier’, zo besloot spr., ‘voor den bond een mooie taak weggelegd.’

En nu ben ik maar blij dat de vijftienjarige bond ten slotte een mooie taak heeft ontdekt, want op dat punt was ik wel eens een tikje ongerust, en ik ben ook blij dat ik de feestrede heb mogen horen, al is het dan maar uit de krant, en nu ga ik er eentje nemen op de gezondheid van den bond, den heer Heyting en hoe die andere heren ook al weer allemaal heten mogen, die in Den Haag zo aandoenlijk uit de eigen of elkaars ongespeelde stukken plegen voor te dragen. En dan neem ik er nóg eentje - hoewel dat anders mijn gewoonte niet is, hoor! - om den heren een even succesrijk volgend vijftienjarig bestaan toe te wensen, en mijn kleinzoontje, die nog maar pas leert lopen, heb ik beloofd, dat hij na zijn eindexamen, als we door ‘deze tijden van geweldige wereldberoering’ heen zijn, van mij een entree-tje krijgt, wanneer er eens een stuk van een van de heren mocht gaan. Maar dat kon ik makkelijk beloven, want zoveel riskeer ik daarmee denkelijk niet.

1938