De vrijheid gaat in 't rood gekleed

[XI]

- Hoor jullie dat, Aubert, Chrétien? Zijn Frans is vrijwel vlekkeloos... Een geval op zichzelf, hier in de West... Jij beweert dus, dat Massou leugens over je vertelt?

David's wangen gloeiden ten tweeden male.

- Dat wil zeggen..., - zei hij, - ik was een huisslaaf... maar een spion ben ik niet... Ik heb nooit iets om mijn meester gegeven, of de vrijheid veracht. -

Massou's geweldige hand bewoog zich bazig tussen David en den volksrepresentant.

- Hij liegt, mussieu'!... Hij kan niet ontkennen, dat hij door mij gewaarschuwd is. Wij hebben hem gevraagd, bij wie hij wilde horen... Hij heeft ons geantwoord, dat hij het niet wist! Wij hebben aangedrongen. Hij heeft gezegd: Zij zijn goed voor mij geweest... Zij: daarmee bedoelt hij M. d'Ogeron en Madame, die hem het herenhuis vol hebben laten schilderen, naar men mij verteld heeft, met vogels en vlinders en apen... -

De drie blanken keken elkaar aan, als begrepen zij eensklaps niet meer, wat Massou hun vertelde.

[p. 144]

- Wat heeft dat te betekenen? - vroeg Chrétien met een knorrige kraakstem. - Wie heeft er geschilderd? -

David zag den generaal zuchten, als berouwde hij het te laat, maar goedmoedig, dat hij in deze affaire verwikkeld was geraakt. Hugues' gezicht stond weer vorsend naar David gekeerd.

- Ik heb geschilderd, - zei David, in wien het trillen van zenuwen en spieren het van de rust begon te winnen; - zij... dat zijn de blanke meester en zijn vrouw, waarover Massou het had, gaven mij indertijd bij een schilder in de leer -

- Halt! - zei Hugues. - Een schilder? Hier? Dat moet Horace Bastiat geweest zijn! -

- Het was Bastiat, - zei David.

Hugues kruiste weer de armen op de borst.

- Dit wordt interessant, - zei hij. - Verder... David.

- Massou heeft gelijk, als hij zegt, dat ik eerst niet wist, wat ik doen moest, toen ik bemerkte, dat er een complot op de plantage was... -

Hugues keek snel naar Massou.

- Wàs er een complot? -

Massou lachte breed.

- Wij stonden in verbinding met San Domingo, mussieu' -

Hugues wees met de duim naar David.

- En jij wist van alles niets? -

- Ik leefde en werkte op het herenhuis, citoyen... Ik begreep het eerst niet. Ik erken, dat ik Massou en de anderen door mijn twijfel wantrouwig gemaakt heb. Maar ik moest ook wel twijfelen, omdat M. d'Ogeron en Madame mij jarenlang anders hebben behandeld dan hèn... -

Hij hoorde Massou een keer verachtelijk grommen, en zocht naar steun bij de blanken; maar op hun gezichten overheerste een verwonderde twijfel. Hij balde de vuisten.

- Maar ik was een slaaf als alle anderen! Ik had willen weglopen met de anderen, als ik gekund had! Ik hoorde bij Massou,

[p. 145]

ik hoor bij de zwarten... En al zijn zij lang goed voor me geweest - ik dacht, dat ze goed waren, maar ze kwelden mij alleen maar op een andere manier dan hem en Scipion en allemaal... en ik wéet het pas nu. -

Hij had zich van de Fransen weggewend en keek onafgebroken naar Massou, die naar hem luisterde met een haast verwaten, tartend lachje in zijn mondhoeken.

- Massou...! Begrijp me! Ik haat hem en haar! Ik haat zijn familie tot in het verste voorgeslacht, en ik haat ze tot in alle geslachten, die er zullen komen... Hier! geloof me dan eindelijk! Dat heeft Justin mij als beloning gegeven! -

Het gezicht van Massou verstijfde, toen David het hemd van de schouder neerstreek en den stokvechter de rauwe, gestriemde wondstreep vertoonde, die de rijzweep van Justin had gelaten. De blanken keken, wat er was. David hoorde Chrétien een gesmoord: ‘Dame!’ zeggen; daarop draaide de Fransman zich om. De generaal en Hugues keken zwijgend naar de wond. Massou's gezicht ontspande zich somber, terwijl hij David aankeek, als begon er iets tot hem door te dringen.

- Wie is Justin? - vroeg Hugues, die David een teken gaf, dat hij de schouder weer bedekken moest, maar de vraag tot Massou richtte. Massou nam de blik niet van David af; er was merkbaar een schok aan zijn zelfverzekerdheid toegebracht.

- Justin was onze plantage-bezitter, mussieu' - de meester van hem en mij. -

Hugues knikte, als daagden er ook voor hem samenhangen.

- Vertel me je verhaal, David, - zei hij; - maar kort en naar waarheid... En jij - (hij keerde zich naar Massou, met gespitste vinger) luister goed toe en waarschuw me, als je hem op leugens attrappeert... -

Massou knikte traag. David keek hulpeloos om zich. Nog steeds duurde de ontkrachtende trilling in hem voort. Zijn

[p. 146]

keel was dik. Hij slikte een keer, het brok wilde niet wijken.

- Kom, - zei Hugues, met getemperd ongeduld. - Men heeft je beschuldigd. Als het niet waar is, bewijs dat dan door ons stipt te vertellen, wat er met jou aan de hand is. Kijk niet zo ontdaan, wij zijn geen monsters... Begin bij het begin. Wat ging er aan de zweepslag vooraf? -

David dacht aan de afschuwelijke vorige dag, de verhoren, de hoon van de planters, de barbaarse woede van Justin. Plotseling was hij niet meer geremd. Hij sprak snel, stotterend, ‘beginnend bij het begin’, zoals Hugues bevolen had.

Hugues en de generaal waren gaan zitten, Chrétien bleef afgewend met de handen op de rug terzijde staan. De enige, die niet van zijn plaats kwam, was Massou. Breed en wijdbeens op de aarde geplant als een oerbosboom, volgde hij David's verhaal, terwijl David vertelde van mamma Deborah, van Madame d'Ogeron, de leerjaren bij Bastiat, het doodse huisslavenwerk, dat de lust tot tekenen eigenlijk in hem verdrukt had; hij vertelde van de strijd tussen republikeinen en royalisten op het eiland; het komen en gaan der gouverneurs; van de wijze, waarop Justin en zijn rijke vrienden de Britten hadden ingehaald. Hij eindigde met het complot, dat hij sindsdien onder de plantage-negers bespeurd had, en hij praatte met toenemend vertrouwen, want hij wist, dat Massou hem nergens op een onwaarheid betrappen kon. Hij vertelde uitvoerig van de voorgaande dag: hoe de planters vergaderd hadden, hoe hij er door M. Falconet van beschuldigd was, tegen Justin te heulen, en hoe hij daarna bemerkt had, dat de negers Tom Braines hadden opgehangen, alvorens zij de plantage verlieten, en hoe Justin hem tenslotte gestriemd had.

- Toen wist ik het, - zei hij, en hij sprak nu meer voor Massou dan voor de aandachtig luisterende blanken. - Toen wist ik, dat Justin en ik vijanden waren geweest, van het ogenblik af aan, dat hij mij als klein kind bij de raffinaderij aantrof, waar ik stond te tekenen... Er was vijandschap tussen hem

[p. 147]

en mij, al liet hij mij tekenles geven, al kreeg ik zijn oude frakken en dassen, al ben ik nooit door een opzichter geschopt. Hij is mijn vijand en ik zweer, dat ik zijn bloed zien wil, zoals hij zich gebeten heeft getoond op mijn bloed. Hij was mijn vijand, voordat ik geboren werd, hij was het al, toen hij mijn grootmoeder en moeder van zijn voorganger kocht... -

De generaal, die met het hoofd naar de grond gekeerd had zitten luisteren, humde een keer en keek op.

- En... je vader? Wat was hij? -

David wachtte een seconde met antwoorden. De stilte was gespannen, maar David zag, dat alleen Massou die spanning begreep, want de zware oogleden van den stokvechter knipperden.

- Ik heb mijn vader niet gekend, citoyen général... -

Victor Hugues was opgestaan. Hij stiet Massou, die zwaar en roerloos was blijven staan als voorheen, tegen de arm.

- En...? Heeft David gelogen? -

Het leek, of zich pas nu de spanning in Massou slaakte. Hij ademde hard en hoorbaar en toen hij antwoordde, klonk zijn stem David heel anders in de oren:

- Het lijkt me, dat hij de waarheid spreekt, mussieu'... -

- En je beschuldiging? -

Massou sloeg de ogen even neer en hoestte.

- Ik heb niet geweten, mussieu', wat David gisteren op het herenhuis overkomen is, ook niet van de zweepslag... Ik geloof, dat daardoor alles verandert... -

Hugues knikte veelzeggend.

- Je hebt het gezegd, Massou... Citoyens - (hij keerde zich naar de twee andere blanken), wat dunkt u van het geval? Is David een spion? -

De generaal maakte een gebaar, alsof hij eigenlijk al veel te lang met de zaak bezig geweest was, en in elk geval van het spreken van een oordeel verschoond wenste te blijven. Chrétien, op wiens houtige trekken zich kleine, dwarse rimpels

[p. 148]

gegroefd hadden, kwam, de handen onder de staartpanden der jas gevouwen, een pas dichterbij.

- Hm, ja, zijn verhaal klinkt geloofwaardig... werpt een merkwaardig licht op de koloniën, n'est-ce pas? Maar éen ding zou ik willen weten: die vaudoux...

- Juist, - zei Hugues tegen David. - Hoe zit het met die vaudoux? -

Massou's ademhaling versnelde zich en zijn neusvleugels trilden. David wendde zich naar den Fransman, die hem de vraag had gesteld, maar hij wist, dat Massou eigenlijk weer de enige was, wien het antwoord aan zou gaan.

- De vaudoux bestààn, maar ik ken hun religie niet, citoyen, - zei hij. - Zij bevinden zich, alleen door elkaar gekend, onder de andere negers, en noemen zich sinds kort ‘de vrijen’. Op de plantage van Justin - M. d'Ogeron - hebben zij den Britsen opzichter opgehangen... -

- En jij hoorde niet bij hen? - vroeg Hugues, die naast Chrétien was komen staan.

- Ik hoorde niet bij hen, - zei David; - maar ik zou bij hen willen horen. Er wordt veel slechts van hen verteld. Ik geloof het niet. Elk ras heeft zijn eigen zeden, en de zwarten kunnen die van Afrika alleen maar niet vergeten... Maar ik weet dit, dat de vaudoux dapper zijn en vooraan zullen staan, als het op vechten aankomt. -

David zag, dat Massou zijn aandoening ternauwernood beheerste, en kort de ogen sloot. Daarna keek hij David weer aan, maar zijn blik en oogopslag waren volslagen veranderd, bijna vertederd en schuldig. Een gevoel van opluchting, dat eindelijk het doel bereikt was, kwam over David. Maar onder dat besef keerden ook de sidderingen terug; zij schokten hem met onverhoedse kracht. Hij wilde zich verzetten en voelde tegelijkertijd, hoe uitgeput de ondervraging hem had gemaakt en dat hij honger had; hij had sinds de ochtend niet gegeten, toen Aristide hem wat had toegestopt. Voor de tweede keer

[p. 149]

in dat etmaal ging hij overstag: de gestalten in de tent werden schimmen, het licht zinderde verblindend achter het witte tentdoek; hij gleed zonder weerstand ter aarde.