Het rad der fortuin

IV

In het voorjaar van 1902 - Ekke zou zeventien worden - las men in de krant, dat 't uit was met de Boeren; ze zaten ingesloten. Op het Haagse Vredespaleis, waar de staten bijeenkwamen om de oorlog af te schaffen, was een Boerendelegatie ontvangen, en weggestuurd zonder hulp. Abraham Kuyper, die gejubeld had, toen het Calvinistenvolk aan de Kaap de Engelsen klap na klap toebracht, was naar Londen getrokken, nadat hij de Boerenafgevaardigden overreed had, de onafhankelijkheidsstrijd op te geven. - En nu waren er onderhandelingen over vrede gaande.

Tjalling Wiarda, wiens menniste vrijzinnigheid niets met Kuyper ophad, las het bericht grommend voor. -

Des Zondags voor de vermaning stonden de liberale boeren nog in somber gesprek bij elkaar. Zij lieten het grint korzelig onder hun klompen kraken, en spraken vol verachting over de kaart, die Kuyper den Britten in handen speelde.

- Hogere politiek, de heren vechten 't maar uit, - zei er een, die de Boeren al lang moe was.

De meesten legden zich er na korte tijd bij neer. Tjalling, de zachtmoedige, gaf zich het laatst gewonnen. Iedere week begon hij weer over de verraden Hollanders. Als hij een Calvinist ontmoette, schoot hij in stotterende spraakzaamheid en uitte zijn afkeer over Kuyper's beleid. Toen Eibert Geertsema, die tot de afgescheiden kerk hoorde, hem de huur voor het polderland kwam betalen, kon hij na de zaken ook niet zwijgen:

- En nou moet je mij toch 'ns vertellen... hoe vinden ze

[p. 271]

nou bij jullie de stappen van Abraham Kuyper...? Is dat nou rechtvaardigheid?

Geertsema, een gedrongen vijftiger, keek Tjalling bij de onverhoedse uitval verwezen aan; van een stil en terughoudend man was Tjalling een aanvaller geworden; alle groeven en spieren op zijn gezicht trokken verbitterd.

- Kuyper...?

- Ja! Moeten wij ons dan maar overgeven, ineens?

- Wij...?

- De Boeren bedoel ik - en dat zijn wij toch ook -! zei Tjalling dof en dreigend. - In de krant staat, dat ze onderhandelen. En dat komt van Kuyper! Die is 't met de Britten eens...!

Geertsema keek hem verward en vertwijfeld aan.

- Ja, man... ik weet 't niet... Je kan toch niet 't onmogelijke... Zo'n handvol Boeren tegen heel Engeland... En zie (de stem werd vaster, kreeg haar steunpunt) ik vertrouw op Kuyper, zie. Wat Kuyper doet, dat is nooit zonder bedoeling... Wij gewone mensen -

Tjalling stond fel op en liep de kamer uit. Geertsema keek hem na; Tjalling's vuisten waren gebald, hij slingerde licht, terwijl hij naar de deur liep, en zijn oren en nek werden rood. Geertsema bleef verlegen tegenover Reinou zitten, die door bleef breien en zweeg. Na twee of drie minuten stommelde ook de landhuurder overeind en verdween.

Bijna elke avond stond Tjalling met Meint en Abe bij het verzakte hek, en tot het vallen van het duister hoorde Ekke hun stemmen, gedempt en wrokkend. Zij begrepen het niet; Nederland liet de Boeren in de steek...?

In de voorzomer kwam de vrede van vereniging tot stand. De Boerenrepublieken werden bij Engeland ingelijfd. Tjalling trommelde na het bericht zolang op tafel, tot Reinou uitviel:

- Tjalling, is 't nou uit met dat getik... 't Hoofd wordt me dol!

Tjalling redde zich met pijp en tabakszak naar buiten.

Een paar weken na de vrede vernam men, dat er in Zuid-

[p. 272]

Afrika een zengende droogte was uitgebroken. Het was Eibert Geertsema, die ditkeer Tjalling staande hield, toen ze beiden met tarwe naar de molen reden.

- Nou, Wiarda, wat zei ik? Kuyper doet niks zonder bedoeling, zei ik. Als het nou nóg eens oorlog was... en dan die schrikkelijke droogte... man! Dan waren de laatste Boeren ook nog uitgemoord - - Zonder water begin je niks.

Tjalling trok het hoge lichte voorhoofd honend op.

- Zo... zo... Wist Kuyper dan in Januari al van die droogte af, toen hij de Boeren in Londen verkocht?

Geertsema keek voor zich, daarna richtte hij de ogen over de glimmende zweetflank van zijn paard heen in de lucht. Tjalling volgde kort en verwonderd die blik.

- Wij mensen... och, wij benne niks, zei Geertsema, de calvinist. - Maar het raadsbestel van daarboven - 't is de hand van God, Wiarda, die wij erkennen; de hand van den Here, die deze vrede maakte...

Tjalling Wiarda rukte woest aan de leidsels en reed door.

Nog diezelfde zomer moest er in de woudstreek een nieuwe menniste dominé gekozen worden; en Tjalling met twee andere broeders reisden alle dorpen in de omtrek af, om een deugdelijken voorganger te kiezen. In het najaar was er stemming voor het polderbestuur, en werd Tjalling boekhouder. - Aan het Zwarte Kruis stichtten spelende kinderen vuur; twee grote stelphuizen brandden tot de aarde af. - Des winters verdronken er twee meisjes in het Bergumer meer; ze waren in een wak gereden. - In Januari 1903 brak de spoorwegstaking uit. -

Iedere dag kwam de krant met nieuwe berichten. Iedere dag had nieuwe gesprekken. De Boerenoorlog was uit de kolommen van de bladen en uit de gedachten der lezers verdwenen. Na een jaar vergat iedereen in de woudstreek, dat hij ooit gewoed had... Tjalling Wychmans Wiarda incluis.