60. Keuromnibus

XXXII

Vincent wenkte, toen Maria die avond naar bed was, Sien bij zich in het atelier. Hij liet haar tegenover zich zitten. Zij was onbehaaglijk verwonderd, zo zag hij, door zijn ongewoon en plechtig gedrag. Haar handen bewogen onrustig in haar schoot. Het lamplicht scheen van één kant op haar gepokt gezicht, er viel schaduw over van haar loszittende vlecht. Haar nervositeit stak hem ondanks al zijn voornemens aan; hij dwong zich tot zelfbeheersing.

‘Ik heb mijn besluit genomen, Sien... Ik ga naar Drente. Ik moet weten wat jij doet.’

Sien scheen te verstrakken onder zijn blik, in haar stem rees de oude weerbarstigheid: ‘Ik blijf. Dat zei ik je toch... Ik heb hier een betrekking.’

[p. 387]

‘Een betrekking?’ vroeg Vincent verbaasd. ‘Heb je dan met je moeder gesproken? Ze heeft dus iets voor je gevonden?’

Sien zei: ‘O, al lang... een week of drie geleden, toen jij met die kaart van Drente voor de draad kwam, denk ik.’ Vincents verbazing en wantrouwen groeiden ongehoord.

‘Toen ik met die kaart kwam? Toen had je moeder die betrekking al voor je? Ik begrijp het niet. Ik was een dag of veertien bij geleden haar, en ze wist nog van niets. Ze beloofde me alleen dat ze iets voor je zou zoeken... een fatsoenlijke dienst, waar jij en de kinderen van konden bestaan.’

Sien zweeg; ze verstrengelde en ontstrengelde haar vingers aldoor. Vincent begreep, dat ze zich versproken had. Ze hadden hem samen bedrogen, de moeder en de dochter, zoals steeds! Alles was bedisseld geweest! Hij stond op en schoof zijn stoel krassend achteruit: ‘Wat is dat voor een betrekking?’

Sien keek langs hem heen naar een hoek van het atelier. ‘Tweede meisje. Bij een goeie familie. Kost en bewassing.’

Ze had het te vlug gezegd. Vincent drong aan: ‘Wat voor familie? Waar wonen ze?’

Siens stem werd nukkiger.

‘Zakenlui... aan het Bezuidenhout.’

De leugen had zelden dommer en duidelijker uit haar mond geklonken. Hij had willen opvliegen, haar een oorveeg geven voor zoveel nutteloos bedrog - hij keerde zich af. Hij vroeg zelfs niet meer, wat Sien bedoelde met een nietszeggendheid als ‘zakenlui aan het Bezuidenhout’. Hij stond met de rug naar haar toe, toen Sien vol hervonden stekeligheid vroeg: ‘Nog meer op je hart, soms?’

Hij zei: ‘Niets’ - en hoorde haar opstaan en wegwandelen; ze was kennelijk opgelucht dat het verhoor zo afliep. De volgende ochtend was Vincent bij Siens moeder. Hij trad het kamertje binnen zonder te kloppen, een ogenblik wensend dat hij er ook Carolus zou aantreffen; het beloofde een afrekening te worden met die twee! Hij vond moeder Hoornik alleen en bezig de bloemen in de vensterbank uit een oude theeketel te begieten. De kanarie, in een brede bundel najaarszon, liet dunne rollers horen. De oude vrouw zette de ketel hard op tafel; ze viel venijnig uit als iemand die geschrokken is: ‘Is het zover met je? Mensen overvallen en de stuipen op het lijf jagen? Fijne lui, die domineeskinderen. Zelfs een armoeig mensje als ik weet, dat je ergens aanklopt als je naar binnen wil.’

Vincent bleef met de rug tegen de deur geleund staan. ‘Wat voor gemene komedie hebt u me geleverd? Ik kwam hier hulp vragen voor Sien,

[p. 388]

uw bemiddeling. En nu vertelt ze me, dat ze al een betrekking had!’

De moeder van Sien keek met haar blauwe, vochtige ogen brutaal in zijn gezicht; het effect was dat van blatante onoprechtheid.

‘Heeft ze dat gezegd? Nou, het kan zo zijn... in elk geval héb ik iets voor haar gevonden...’

Vincent stampte ongeduldig op de vloer. De kanarie zweeg midden in zijn trillers.

‘Grote God, draai toch niet eeuwig om de waarheid heen! Zeg liever wat voor betrekking dat dan wel is, dat ik het niet weten mocht - en bij wie.’

De vrouw in het zwart maakte een gebaar, als ging hem dit alles niet aan.

‘Sien heeft een baan, jawel, en een goeie baan ook, dat is de hoofdzaak, nu ze alleen verder moet. Tegen oktober kan ze beginnen. Wat maal jij om de rest? Jij wou toch weg van hier?’

Vincent duwde de handen diep in de zakken.

‘Ik wil weten wat dat voor betrekking is, Sien liegt er weer om tot ze zwart ziet... Ik wil geen leugens meer, maar de waarheid.’

De oude vrouw gleed in haar stoel, de handen knokig om de leuningen. Ook haar stem had iets knokigs: ‘Ik snap niet waarom jij je zo druk maakt... 't Is een dienst bij een paar zusters: linnenmeid.’

‘Zusters, zei u?’ zei Vincent. ‘Ik was er bang voor. Zusters der liefde, daar twijfel ik niet aan.’

Siens moeder lachte kort en schril, te schril.

‘Waar jij al niet over piekert... Zusters, dames, nou ja, hoe zegt men dat precies? Ze wonen mooi en ze ontvangen af en toe heren. Komt overal op de wereld voor.’

Vincent leunde zwaar op de tafel.

‘Een platte, gewone hoerenkast dus... Waarom zei u dat niet meteen? Waarom zei Sien het me zelf niet? Omdat ze wist, is het niet, dat ik het nooit goed zal vinden, omdat ik aan de kinderen denk en haar voor eens en voor altijd verbied zich aan zo'n hol te verkopen!’

Moeder Hoornik hief de mannelijke hand. Ze sprak nu op haar wijze rechtuit, lomp en hoog en bot.

‘Poeh! Waar sloof jij je voor uit? Er is koopwaar en koopwaar in onze wereld, alles draait om het betalen... Moet men niet leven soms...?’

‘Leven? Ja!’ zei Vincent. ‘Maar niet in de zwijnerij!’

‘Dat zegt hij!’ De oude vrouw sprak nog steeds op haar onvervaarde, rauwe toon. ‘Ik geef hem mijn dochter...’ Vincent lachte sarcastisch.

[p. 389]

‘Een vrouw van dertig wordt niet meer door vader of moeder gegeven. Die geeft zichzelf.’

Er werd hem een vuist voor ogen gehouden.

‘Je hebt niet eens voor d'r kunnen zorgen, wat hamer! Door jou zit ze pas goed in de zwijnerij!’

Vincent duwde de vuist weg.

‘Ik heb haar buiten de hoerenkast gehouden... Beter de zwijnerij van de armoe dan die van het bordeel!’

Moeder Hoornik lachte. Het klonk niet opgewekt.

‘Leef jij eerst maar 'ns vijftig jaar in de honger! Is Sien niet oud genoeg om te weten wat ze doet?’

‘Oud genoeg - nu weer wel? Maar dan toch niet op dát punt, daar heeft ze tot nog toe altijd de verkeerde stap gedaan.’

De vrouw tegenover hem bleef verachtelijk lachen; ze antwoordde niet. Vincent liep naar de deur. Hij keerde zich op de drempel om:

‘Ze gaat niet in die betrekking, al zal ik er haar met de politie uit houden!... Ze luistert van nu af aan niet meer naar u of Carolus! Trouwens, geef aan die parasiet van u mijn complimenten. Zeg hem uit mijn naam, dat er een Duitse dichter is, die geschreven heeft: Denn alle Schuld rächt sich auf Erden!’

De oude vrouw snauwde met plotselinge furie: ‘Ik ken die moffentaal niet... En Carolus is beter voor Sien geweest jij het ooit zou kunnen, stuk aangebreide kous!’

Vincent was al buiten.