60. Keuromnibus

XXX

Het regende, dagen aaneen; de weilanden over de Schenkweg zilverden groen, het popelloof klaterde en sidderde gesmoord aan zijn dunne stengel. Bij tijd en wijle kreunde door het regensuizen de verveelde kakeling van kippen op de aangrenzende erfjes. Vincent bemerkte, dat Brabant stilaan door Drente uit zijn fantasieën verdrongen werd. Hij kon zich nog steeds geen terugkeer onder het dak van Pa en Moe indenken.

Hij was aan nieuwe varianten van de grote composities begonnen. Het werk mocht niet stilliggen, geen dag, maar hij was er met zijn hoofd niet bij, hij kon in werkelijkheid niet anders dan zich afvragen wat een leven zou zijn zonder Sien. Had hij eigenlijk het recht haar Den Haag af te nemen? Was hij zoveel beter dan zij? Was hij zo goed? En wat wist Sien van goed en kwaad? Zij had nooit gezien of geleerd, wat goed was. Hij bemerkte meer dan eens dat hij, in plaats van te werken, weer bij het atelierraam was gaan zitten om naar buiten te kijken, tegen het scherm van regen, dat voor de verte trilde. Het was een uitzicht zonder uitzicht, een wezenloos, kleurloos verschemeren, niet veel beter dan nacht. Hij herinnerde zich zijn kinderangst voor de nacht, lang geleden. Zijn moeder, de grote, kordate vrouw, placht met hem tot aan de deur van zijn zolderkamertje te gaan: ‘Flink zijn in het donker, vent, en zo meteen je kaarsje zelf uitblazen.’ Hij hoorde de stem van zijn moeder op dit moment, hij was dertig jaar en een man, en hij moest nog altijd flink zijn in het donker.

Hij schoot op een ochtend zijn duffel aan, trok zijn oude pet over de ogen en verliet het huis. Hij hoorde dat Sien hem een vraag nariep, maar hij deed of hij het niet had gehoord. Hij stevende recht door de regen naar het straatje waar moeder Hoornik huisde. Siens jongste zuster zou er niet zijn, die was intussen uitbesteed als loopmeisje in een hoedenwinkel.

[p. 381]

Hoogstens kon hij er Carolus aantreffen, die zou er wel iedere ochtend zijn koffie komen lurken. Vincent stapte vanwege zijn kapotte laarzen over de waterplassen heen - als hield men daarmee zijn voeten droog! - en vroeg zich af, wat moeder en zoon samen voor gesprekken zouden voeren... hij zou er niet graag bij zijn. Hij betrad het gangetje, ging weer naar buiten om de regendroppels af te schudden als een hond en luisterde. Het was stil in het huisje, blijkbaar zat er, Gode zij dank, geen Carolus. Vincent tikte tegen de geelgeverfde deur en kreeg meteen het ‘Binnen!’ van de bekende en gehate vrouwenstem.

Toen hij voor haar stond, de brede vrouw in het zwart, schenen ze beiden een ogenblik te weifelen wat voor houding zij moesten aannemen. Moeder Hoornik had haar verwonderd kerelsgezicht het eerst in de plooi; het was een leedvermakelijke, nagenoeg gnuivende plooi.

‘Wel, wel! De wonderen zijn de wereld nog niet uit! Komt-ie toch eindelijk eens aanwaaien, de schilder... Een grote eer!’

Vincent liet de schamperheid passeren, het scheen een familietrek te worden in de oudere Hoorniks, zo vaak hij voor hen opdook. Hij keek met één blik het kamertje rond - gehaakte loper op tafel, wandrekje met Chinees porselein, merk Maastricht, een vogelkooi waarin een kleums, mistroostig geel vogeltje in een hoek gedoken zat. Hij gooide zijn pet onder de hem aangeboden stoel en slikte zijn afkeer weg. Wat was er in dit brave kamertje al niet beraamd, miszegd, gestookt? Hij nam het vierkant gezicht met de waterige blauwe ogen en het te glad getrokken haar van Siens moeder nog eens op; het was ondoorgrondelijk. Hij zei op doffe toon: ‘U moet me helpen.’

De oude vrouw vroeg met teruggekeerde verbazing, die snel in onmiskenbare voldoening overging: ‘Helpen? Ik jou? Heb je dan hulp nodig?’

Vincent keek naar de grond. ‘Het gaat niet langer tussen Sien en mij. We komen niet meer uit de ellende,... ik kan zo niet werken en vooruitkomen.’ Moeder Hoornik plantte zich breder uit in haar leunstoel. ‘Dat het niet gaan zou, wist ik al toen het begon.’ Vincent zei hittig: ‘Dat hebt u toen nooit gezegd - u hebt me zelfs geholpen, het huis voor Sien in te richten.’ De bazige vrouw snipte verachtelijk twee vingers langs elkaar. ‘Destijds, ja! Maar ik vatte wel, toen je niks van je gekrabbel aan de man kon brengen, dat 't faliekant mis zou gaan... Daar zit je nou in de puree.’ Ze veegde haar waterogen af en keek nagenoeg glunder. ‘Ik heb een huis vol moeilijkheden, die ga ik niet allemaal uitmeten,’ zei Vincent kortaf. ‘... Ik ga weg - zodra ik een oplossing heb voor Sien, en een eerlijke oplossing!’ Moeder Hoornik veronachtzaamde zijn laatste woorden; ze riep:

[p. 382]

‘Hij gaat weg! En waarheen, als ik vragen mag?’ Vincent zei ontwijkend: ‘Naar buiten, ergens... waar het rustig is en goedkoop. Ik zeg nog eens, dat ik pas zal gaan, als er voor Sien iets op gevonden wordt, waardoor zij en de kinderen kunnen leven!’

Moeder Hoornik wreef de grote, knokige manshanden langs elkaar. ‘En dat moet ik zo maar even bedisselen?’ Vincent knerpte: ‘Ik reken erop, dat u iets vindt, waarvoor Christien zich niet hoeft te schamen.’ De oude vrouw sloeg de ogen maar een seconde neer. ‘Wat denkt-ie van ons? Siens eigen moeder zou voor haar een dienst zoeken, waarvoor ze zich schamen moest...?’ Vincent zei: ‘Het is maar een waarschuwing... Een dienst moet ze hebben, jawel, met werken aan de kost komen, ze kan van alles, als ze haar wil erachter zet...’ De vrouw tegenover hem kreeg een verontruste tic om haar platte, dunne mond, als verdroeg zij zijn volgehouden blik slecht. ‘Sien kan veel, Sien is niet gek, de armoe heeft haar alleen de knauw gegeven. Hoe vaak is ze nou van puur gebrek al niet zonder zog geweest? Begrijp je, wat dat zeggen wil voor een vrouw en een moeder?’

Vincent verroerde zich niet bij de wraakneming, die van de woorden uitschoot. Hij vroeg: ‘Kan ik dus op u rekenen?’ De moeder van Sien verschoof op haar stoel; het was verbazingwekkend, hoeveel houdingen en expressies zij in staat was in korte tijd na elkaar aan te nemen; nu zette ze haar gezicht in de beschermend-meewarige plooi: ‘Ik zal me best doen... we moeten het proberen... als jij ook een handje helpt.’ Vincent vroeg: ‘Hoe?’ De oude vrouw draaide haar duimen om elkaar. ‘Je krijgt toch geregeld geld van je broer? Je kan niet weggaan en Sien nakend en bloot op de keien laten zitten.’ Vincent stond kort aangebonden op. ‘U had dus gedacht dat ik zo iets van plan was? U kent me slecht. Ik zal met Sien delen wat ik kan... zodra ik weet dat ze eerlijk onderdak is.’

Moeder Hoornik schoof de harde kin vooruit, mat Vincent met één lange tweeslachtige blik, bette haar ogen - het leek werkelijk even of het van aandoening was - en hees zich uit haar stoel. Vincent liep naar de deur, ze volgde hem met een paar resolute stappen. Ook haar stem was resoluut. ‘Ik doe wat ik kan, jongen, ik beloof het je, we moeten met Gods hulp verder, Sien is een goeie meid!’ Vincent stond al weer buiten in de gesmoorde treitering van de regen die onverminderd viel. Zelfs geen kom koffie heeft ze me aangeboden, dacht hij; zeker bang dat er te weinig zou overblijven voor Carolus. De naam Carolus herinnerde hem er eensklaps aan, dat hij Siens moeder nog had willen kapittelen over de schoftenstreek van Carolus en zijn kornuiten jegens het jongste zusje. Hij

[p. 383]

had het in zijn eigen beslommeringen vergeten. Hij weifelde of hij zou omkeren, maar hij liep door; ergens was er een moeheid in hem; ergens wist hij dat zijn vertogen machteloos zouden zijn; hij was niet opgewassen tegen moeder Hoornik, tegen Sien niet, tegen de hele gedepraveerde meute niet...