60. Keuromnibus

VII

Zij stond tegenover hem. Kankrin had zich weer in de pelsjas gewikkeld ofschoon de warmte hem benauwde. Hij besefte pas nu dat hij zich sinds zijn gesprek met de Horzel geen ogenblik vergewist had van het feit of de dochter van de ketellapper werkelijk gehoor gegeven had aan de opdracht om zich op het landhuis te vervoegen en bij het dienstvolk te worden in-

[p. 218]

gedeeld. Kankrin had er geen notie van wat zij in de verstreken dagen gedaan had, waar zij was ondergebracht, hoe zij door de andere vrouwspersonen van keuken en kelder bekeken werd. Hij mompelde als was hij haar die vraag alsnog schuldig: ‘Tevreden met het nieuwe werk?’

Het meisje antwoordde niet.

Krankin vroeg weer: ‘Men behandelt je goed?’

Het meisje haalde haar schouders op. Zij doorstond zijn blik zoals indertijd op het akkerland, de zwarte gewelfde wenkbrauwen zo dicht bijeengetrokken dat zij in elkaar overgingen. De landheer zag dat zij zich in alle kalmte zorgvuldig en volledig had aangekleed; een korte rode bovenrok, een zwarte die er met brede zoom onder uitstak; een linnen jakje; een omslagdoek over hoofd en schouders waarop donkere vochtplekken zaten en die weer een rijkdom van donkere, opgerolde vlechten te raden gaf. Ze droeg zwarte kousen en haar voeten staken in muilen met modderspatten. Opnieuw kon hij de kracht en de volheid van haar ongewone aanblik maar met moeite verdragen. Hij keerde zich half af, met een wijzend gebaar naar de hoge kachel die warmte uitstraalde. ‘Droog je.’ Anna Timofejewna verroerde zich niet, zij stond kaarsrecht en boomslank, en weer was Kankrin gedwongen naar haar te kijken. Het fronsen van haar wenkbrauwen leek de enige uitdrukking op haar brunet gezicht die zij zich dacht te veroorloven, een uitheemse en daardoor ondoorgrondelijke uitdrukking. De Moldavische moeder! dacht Fjodor Kirillowitsj, - de bedelares! Het stemde hem niet gerust terug te vallen op zijn verachting. De wilde en donkere schoonheid van het meisje was onverachtelijk.

‘Droog je,’ herhaalde hij.

Anna Timofejewna sprak voor het eerst. Haar stem was laag en vol afweer. ‘Zo nat ben ik niet,’ zei ze. Ze hief een hand en liet die langs haar hoofddoek glijden. Kankrins onbehagen groeide. Hij had haar hoge boezem een ogenblik zien deinen bij het gebaar. Hij kon er zijn ogen niet meer afhouden, het bewegen van die achteloos en trots gedragen borsten greep zijn aandacht en verlangen en hield ze zonder genade vast. Hij besefte dat zij zich bewust was van haar kracht, zo goed als van het feit dat hij die kracht niet dulden kon. Hij hees zich op van de divan. Hij hield de oude jas met één hand dicht, hij stak de vrije hand snel en als een bevel naar het meisje uit en greep haar pols.

Haar onaangedaanheid bleef. Haar arm voelde naakt en koud aan, in het polsgewricht spande zich weerstand. Kankrin zei: ‘Je weet waarom ik je heb laten roepen? Waarom ik je op het herenhuis laat wonen?’

[p. 219]

Anna Timofejewna bewoog enkel de wenkbrauwen. Het gebaar was pure geringschatting. De landheer had haar naar zich toe willen trekken. In plaats daarvan deed hij een stap naar het meisje toe. Hij zei haastig: ‘Ik wilde je zien, Annoesjka.’ Haar weerstand bezweek niet voor zijn blik of de druk van zijn hand. ‘U kunt mij toch elke dag zien, Fjodor Kirillowitsj,’ zei ze. Kankrin haalde diep adem. ‘Ik bedoel het anders. Ik wil je dicht bij me hebben. Ik wil je kunnen zien zoals je werkelijk bent. Van hoofd tot voeten. Naakt.’

Het meisje glimlachte bij zijn woorden, rustig en zonder ijdelheid. Het maakte haar geringschatting grondiger dan voorheen. Haar onaandoenlijkheid en afweer begonnen op Kankrins zenuwen te werken. Hij liet haar pols los alsof hij haar hand van zich gooide. ‘Naakt,’ herhaalde hij. Zijn tong was dik in zijn mond. ‘Waarom zeg je niets? Is het soms niet de eerste keer dat een man je vraagt of hij je zonder kleren zien mag?’

Anna Timofejewna haalde de schouders op. Opnieuw wiegelde haar boezem. Kankrin sloeg de ogen neer. ‘Annoesjka,’ zei hij weer, en plotseling haatte hij de toon van zijn eigen stem; het was de toon van een geplaagde, onnatuurlijke deemoed die hem met onzekerheid vervulde. ‘Ik heb je hier laten halen, Annoesjka, omdat ik jouw gezelschap wens...’

Het meisje had één hand op de heup gezet en daarmee opnieuw zijn blik gegrepen en vastgehecht aan die slanke, vrouwelijke ronding. Zijn deemoed kon haar niet ontgaan zijn. ‘Mijn naam is niet Annoesjka,’ zei ze kortaf. ‘Ik ben gedoopt: Anna Timofejewna. En ik ben geen gezelschap voor u. U bent de barin en ik de krepostnaja... Valken en mussen vliegen niet samen.’

Kankrin staarde haar aan. Haar hand bleef op de uitdagende heup. Haar boezem rees als een vestingrand voor zijn blik. Hij zag de vlammen van de olielampen achter Annoesjka branden, scherp en gespitst. Krenking en kwelling! Een klap in het gezicht van deze boerse hoogmoed, een bestorming zoals een weerspannige vesting het verdient...? Kankrin deed een stap terug maar hij wist zelf dat hij niet slaan zou. Zijn onzekerheid nam ongehoord toe. Het volgend ogenblik lag hij tot zijn ontzetting op de knieën. Hij kroop de korte afstand die hij zelf tussen zich en de lijfeigene geschapen had naar haar terug, naar de zwartgekousde, slanke voeten in de leren pantoffeltjes. Hij was bereid - grote God, hij was bereid tot het uiterste!

‘Vergeet valken en mussen, Anna,’ steunde hij. ‘Je weet wat ik vraag. Je ziet dat ik je hebben moet - je ziet hoe ik -.’ Hij zweeg; zelfs in zijn bereidheid waren er woorden die hem niet over de lippen wilden. Hij omving

[p. 220]

de knieën van het meisje, hij drukte zijn gezicht tegen haar benen, laag, zich krommend in de blinde noodzaak om de weerstand te overwinnen die zij bood. Als hij zich dieper had kunnen buigen dan de stugge zware kamerjas het toeliet zou hij haar voeten gekust hebben. En met blijvende ontzetting begreep hij dat zijn kreet van begeerte fout was geweest, dat de krenking en de kwelling er ondraaglijker van werden, dat zijn gebaar van onderwerping niets had veranderd behalve dat hij zich onherstelbaar voor een horige vernederde...

Anna Timofejewna had zich niet verroerd. Het verzet dat Kankrin daarstraks in haar pols had gevoeld was nu in de lichte verstrakking van haar knieën, de gespannenheid van haar benen onder de dubbele rok die hij omhelsd hield. Haar stem klonk ver boven zijn hoofd:

‘Uwe Genade! Ik moet u verzoeken op te staan... U doet zichzelf te kort... U vernedert zich voor niets.’

Een ogenblik had Fjodor Kirillowitsj bij het horen van haar ingehouden stem gehoopt op een ommekeer, een verzachting van die gestrenge vrouwentrots: de laatste woorden van Anna Timofejewna zeiden hem dat hij zelfs nu nog door haar gehoond werd... of nu pas goed. Woede en ontgoocheling brachten hem sneller op de been dan het hem onder andere omstandigheden gelukt zou zijn. Hij stond met de rug naar het meisje toe, de ogen dicht. Hij hoorde opeens weer de dichte, vertwijfelde tokkeling van de regen op het dak, het zinneloos neerstorten van het water door de loden goten. Hij deed een stap naar de tafel, hij sloeg zijn ogen weer op, hij zag de karaf van dik en ongeslepen glas waarin de wodka de kleur had van gal. Hij greep karaf en drinkglas, hij schonk zich in, zijn hand trilde en morste de drank in nerveuze gutsen over tafel en tapijt. Hij goot de brandewijn in één teug naar binnen en zette het glas met een klap op tafel terug.

De klap leek een zwakke echo te hebben. Kankrin keerde zich om. Het meisje had de kamer verlaten en de deur achter zich dichtgetrokken.