60. Keuromnibus

III

In die week reed Kankrin vaker dan doorgaans uit, soms wel twee maal op een dag. Hij ging, tegen zijn gewoonte om Foma of een van de jongere paardeknechten mee te nemen, alleen. Hij wist ook waarom. Hij wilde weten hoe diep dat nieuwe heimwee bij hem zat en hoe lang en met hoeveel welslagen hij er zich tegen zou kunnen verzetten, als het niet al binnen afzienbare tijd vervluchtigde. Dieper nog dan die verstandelijke bespiegeling zat de wens dat het hardnekkig mocht zijn en hem meeslepen, de wens naar ongekende emotie.

Hij hield zichzelf op zijn rijtochten in het onbesuisde lentelicht voor dat hij aan leeftijdsverschijnselen ging lijden die niet alleen onvruchtbaar, maar gevaarlijk waren. Hij bereed zijn merrie, Soelika, een van de beste nieuwe dieren die in zijn stoeterij waren gefokt, tot aan de grenzen van Skawronski's landgoed, waar hij steeds weer de teugel wendde, niet uit het besef dat hij 's buurmans souvereiniteit dreigde te schenden als wel om niet de kans te lopen Gleb Michailowitsj in persoon te ontmoeten en verplicht te worden tot gesprekken waar zijn hoofd al bij voorbaat niet naar stond. Hij reed iedere dag iets dichter langs de gehuchten waar zijn lijfeigen boeren woonden, buurtschapjes die zich tot dorp verdichtten rondom de kerk met de byzantijnse, hemelsblauwe koepel; hij kwam zo dichtbij dat hij niet alleen de kerk met het Griekse kruis, maar veel lager ook de omliggende strodaken en pasgewitte muren van de hutten zien kon.

Het paard gaf hem afleiding, hij hield zichzelf voor hoe nuttig het was het dier in te rijden en aan allerlei onvoorziene grilligheden van terrein, zon en wind te wennen. De merrie was een kruising van Engels en Arabisch met een Orlow-moeder, slank en wit, hoger van schoft dan bij dit soort meestal het geval was. Ofschoon Kankrin zelf twee hengsten van kernig gehalte bezat had hij de moeder van Soeliko zelf ter dekking gebracht bij de vermaarde Engelse hengst wiens eigenaar drie dagreizen ver weg woonde, en zich voor de gelegenheid de lange, saaie rit langs miserabele dorpen en de nachtverblijven in vlooienherbergen zonder comfort getroost, heen en terug. De witte merrie was nog maar net aan zadel en tomen gewend, maar zij was niet meer in het nerveuze stadium, ze liet zich zelfs nauwelijks nog in de war brengen door de fladderkuren van

[p. 210]

licht en wolken, dood oud blad dat opstoof en al het bedriegelijk ritselen van de natuur. Ze had zich op deze eenzame ritten geheel aan Kankrins leidsmanschap gewend, haast meer nog omdat hij haar nu en dan vrij liet uitzwerven dan dat hij haar bewust stuurde.

Hij reed het lang vermeden dorp op een namiddag onverhoeds, als door de achterdeur, binnen. Hij veinsde tegenover zichzelf dat de merrie hem in haar nieuwsgierigheid en eigenzinnige vrijheid deze poets gebakken had. Hij was zich bewust van zijn zelfbedrog zodra hij tussen de bouwvallige heiningen en lage, gekalkte huisgevels reed: al zijn zintuigen speurden met een herinnering die opluchting was en prikkel tegelijk. Hij zou eindelijk weten, hij moest weten...! Hij keek verstolen naar links en naar rechts: op de erfjes kippen en kinderen op wie niemand lette, een schurftig hondje in de zon tegen de latten van een tuin; zonnebloemen; over het pleintje voor de kerk dat nauwelijks groter was dan de grote zaal van het landhuis sloop de lapjeskat van de pope; de heilige man zelf lag natuurlijk te slapen. De dorpsput piepte. Oude vrouwtjes, zo zag Kankrin; al wat werken kon was op het land. De waterhaalsters verstomden in haar snebbeling toen een van hen hem zag komen en de anderen aanstiet. Ze bogen, dor en zwart. Fjodor Kirillowitsj reed hun met een kort knikje voorbij. De merrie was onrustiger nu zij zich tussen andere levende wezens bevond. Hij krauwde haar bemoedigend tussen de manen, de oren op het sierlijk paardehoofd bewogen rechtstandig en vertrouwelijk. Kankrin besteedde geen aandacht meer aan de hooimijten die bijna tot de vlakke grond waren afgestoken, de grauwe sneeuwhekken die aan de dorpsrand lagen opgestapeld, nadat zij de akkers in de wintertijd beschut en de sneeuw tot het vruchtbaar lentesmelten toe vastgehouden hadden: hij zag de jongere vrouwen op het dorpsland.

Hij had bijna aan de teugels gerukt toen hij tussen banen van hakhout en berken door de opglooiende dorpsakkers bereikte. De vrouwen egden nog steeds maar blijkbaar voor het laatst: ze hadden de verste uithoek van het lijfeigen land bereikt. De zon was overklaar en de wind grillig als de eerste maal. Fjodor Kirillowitsj hief zich in de stijgbeugels voor het tot hem doordrong dat het gebaar voor een landheer te roekeloos was. Hij had eensklaps het verlangen roekeloos te blijven. Hij rekte zich hoger uit, hij keek naar de kleine gedaanten in verslonste bonte kledij die voorover hingen in de zelen. Hij wachtte tot een van haar zou blijven staan, zich strekken en het voorhoofd afvegen. Hij kneep de ogen samen, de blik gescherpt. Soeliko schraapte haar hoef door de nog altijd zachte, zwartblauwe drab van het leempad. Hij beknorde haar voor het eerst om haar onge-

[p. 211]

duld. Ze wendde het hoofd half naar hem om, haar groot glanzend oog stond bevreemd. Kankrin lachte en liefkoosde haar hals.

Toen hij weer opkeek zag hij dat er zich bij de vrouwen werkelijk iemand uit de gebogen houding had opgericht. Het was weer het onbekende meisje. Zij had hem ontdekt en waarschuwde de anderen. Kankrin reed naderbij. De vrouwen hielden de een na de ander met werken op. Zij keken en groetten, de oudsten met een buiging waarbij ze de aarde met de gestrekte hand aanraakten. Kankrin zag het nauwelijks. Hij reed langs de zoom van het akkerland zonder de ogen van het meisje af te nemen. Zij had één hand tegen haar grote rechte boezem gedrukt. Ze keek naar hem. Ze droeg haar hoofddoek strak onder de kin maar zo hoog dat de aanblik de voorstelling opriep van zware opgebonden vlechten. Zelfs onder een laag van aarde waren haar handen en voeten welgeschapen, slank en lang. Kankrin werd ademloos. Het onrustig heimwee in hem sloeg weer om in mannelijk begeren zonder dat het onbehagen week. Het meisje was unieker en werkelijker dan hij zich had menen te herinneren, een vrouw in de bloei, de kracht, de straling. Fjodor Kirillowitsj verwonderde zich dat zij zijn blik uithield; van dit soort was hij meer schroomvalligheid gewend. Het meisje nam de hand van haar hoge boezem en trok haar verschoten rok met kalme, korte beweging recht. Ze boog het hoofd ietwat achterover, de ogen half gesloten. Het kon tegen de zon zijn, maar het kwam Kankrin als een uitdaging voor. Hij weerstond de opwelling om van het paard te springen en het meisje aan te spreken. Hij drukte zijn knieën in de ronde, slanke paardeflank, de merrie vervolgde haar weg. De landheer keek niet meer om, maar in zijn rug prikten de naalden van de beheksing.