Panokko en zijn vrienden

[p. 18]

2. Panokko

Panokko staat glimlachend in de rode glans van de vlammen. In de rechterhand houdt hij zijn boog en een bos lange pijlen, in de linker, aan een stuk liaan dat door de kieuwen geregen is, een grote, glinsterende vis van meer dan een halve meter lengte: een anjoemara, de lekkerste vis van de bovenrivieren.

[p. 19]

Wanneer hij die bij het vuur neerwerpt, spartelt hij nog even op en slaat kletsend met de staart tegen de grond.

‘Is mijn zoon van de jacht teruggekeerd?’ vraagt Jaloekama zacht.

‘A-a, uw zoon is weer thuis,’ antwoordt Panokko.

Dat is de groet. Maar in hun stemmen klinkt de blijdschap, dat ze weer veilig bij elkaar zijn en ook de dankbaarheid om de mooie buit.

Paura staat bewonderend zijn grote broer op te nemen, die al alleen op jacht gaat en zo'n grote vis kan schieten. Hij neemt boog en pijlen van hem over en brengt die in de hut. Olisiana neemt de vis en legt die op een plank in het licht van de flambouw.

‘Er is nog meer,’ zegt Panokko tegen haar en aan de toon van zijn stem hoort ze, dat hij een verrassing heeft meegebracht. Hij maakt een draagmand van palmbladrepen los van zijn rug en schuift haar die toe. Zij pakt die nieuwsgierig uit. Een pauwies, - een groot boshoen - en een groen pak: een toegevouwen bananenblad. Ze geeft een zacht kreetje van plezier, als zij het blad aan één kant heeft opengevouwen. Wat zit erin?... Heerlijke, witte wormen, dikke, vette larven, die Panokko in een vermolmde boomstam heeft gevonden!... Ze wriemelen door elkaar naar de opening en ze kan niet laten, om er een van te snoepen. Die knijpt zij de kop in en dan zuigt ze hem uit. Daarna geeft zij het pak gauw aan Pipi, die al bestraffend naar haar kijkt, en brengt haar meteen de bakplaat, waarop zij ze roosteren kan boven het vuur. Dan is zij een poos druk bezig om de vis schoon te maken en te slachten met vaders scherpe houwer, een mes als een zwaard. En al gauw kan ze de eerste malse stukken in de soeppot laten glijden.

[p. 20]

Intussen heeft Panokko zich bij het vuur gezet. Hij houdt beurtelings zijn armen en benen bij de gloed, om de moeheid eruit te verdrijven en ze sterk te maken voor de dag van morgen. Zijn halflange haren hangen verward om zijn hoofd en de koesoewé is op verschillende plaatsen van zijn lichaam gesleten. Over zijn borst lopen donkere strepen van het zweet en van de mooie figuren, die Olisiana vóór zijn vertrek met zwarte verf op zijn huid heeft geschilderd, is bijna niets meer te zien.

Moeder Melioe schuift naar hem toe, met voorzichtige bewegingen om kleine Toeloe niet te wekken, en begint hem te verzorgen. Haar handen liefkozen de grote zoon, die al zo jong de kostwinner moet zijn van heel het gezin. Zij kamt zijn haren, tot ze weer zwart-glanzend neerhangen op zijn schouders. Ze werkt zijn gezicht en zijn lichaam bij met koesoewé, tot hij weer een fatsoenlijke roodhuid is. Ze peutert ook met een houten speld een zandvlo uit zijn voet. Die speld draagt zij als versiering in haar onderlip en als ze hem gebruikt heeft, veegt ze hem schoon aan haar schort en steekt hem weer in het gaatje waar hij hoort. Daarna vindt ze nog achter Panokko's knie een koepari, een grote bos-teek, die zich daar zat vol te zuigen aan zijn bloed, trekt die eruit en strijkt wat zalf op de wond om het bloeden te stelpen en de jeuk te doen ophouden. Nu nog de franje van zijn beenbanden, die onder de knie zijn been omknellen, netjes gemaakt en dan staat Paura al klaar met de kralen van zijn broer en met zijn halsband, waaraan tanden hangen van al de dieren, die hij geschoten heeft. Zo, nu is hij klaar en ziet eruit zoals de zoon van de hoofdman betaamt.

Intussen begint een heerlijke geur zich te verspreiden. Olisiana heeft het hoen geslacht en in stukken gesneden en nu is

[p. 21]

zij bezig die te braden boven het vuur in de hut. Paura kan niet langer wachten. Hij brengt moeder de houten schaal met de witte cassavekoeken en zij laat hem ermee rondgaan. Die eten zij als voorgerecht met de geroosterde larven. Paura smeert ze lekker uit over zijn koek.

Maar nu trekken de vrouwen zich terug om het vuur in de hut, want het is niet fatsoenlijk, dat ze bij de mannen eten. Alleen voor kleine Paura geldt dat nog niet. Die loopt van het ene vuur naar het andere en is altijd daar, waar de lekkerste hapjes zijn.

Daar komt de vissoep, een kalebas vol voor elk. Vader mag er niet van eten, omdat er pepers in zitten, zegt Pipi. En Pipi heeft zoals altijd gelijk. Die pepers zouden branden in zijn keel en een scherpe prikkeling geven in zijn maag. Hij zelf vindt dat wel lekker, hij kan peper eten als een papegaai, maar voor het kind zou het niet goed zijn. En daarom doet vader het niet. Hij moet erg oppassen, zolang Toeloe nog zo klein is, want alles wat hij doet heeft invloed op het kind. De vorige week heeft hij voor het eerst, om te proberen of het al kon, één klein pepertje gegeten, en een uur later lag Toeloe te huilen van de buikpijn. Dat wil vader hem niet meer aandoen. Hij zal nog een paar weken wachten, eer hij het weer probeert. Zwaar werk mag hij ook nog niet doen, want daar zou het kind moe van worden. Maar dat gaat tòch niet, nu met zijn zieke voet...

Vader Jaloekama begint maar vast aan een stuk van de pauwies, dat Olisiana hem brengt. Na de soep kluiven ook de anderen en daarna eten ze bananen toe, tot ze allen verzadigd zijn. Dan brengt Olisiana water uit de grote koelkruik en schenkt voor elk een bootje vol, dat uit de schede van een palmblad gemaakt is. Ze drinken ervan en wassen er hun

[p. 22]

handen mee. Dan komen de vrouwen terug bij de anderen. Olisiana verzamelt de botten en brengt die met het overschot van het vlees en van de vis naar de honden, die al ongeduldig liggen te piepen. En dan pas heeft ze zelf de tijd om nog wat te eten.

Nog een poosje zitten ze daarna om het vuur en spreken met zachte stemmen. Panokko vertelt van de jacht. Hij is ver weg geweest, helemaal bij de grote steen waar de tekeningen van de voorvaderen ingeslepen staan. Daar wil hij spoedig weer naar toe, want het leeft er van de vis. Allemaal passina, die platte, groene vis, die zo heerlijk is om te roosteren. Als zijn hengel in de boot gelegen had, had hij wel een draagmand vol kunnen vangen. Misschien is er morgen tijd...

‘Mag je kleine broer dan mee?’ vraagt Paura begerig.

‘A-a, hij mag mee,’ antwoordt Panokko. ‘Maar dan moet hij nu gaan slapen, want zijn ogen worden zwaar.’

Hij streelt zijn broertje over het donkere kopje en Paura staat gewillig op. Hij gehoorzaamt Panokko even goed als zijn vader.

Maar ook moeder komt met een zucht overeind en trekt zich met Toeloe, die even kreunt in zijn slaap, terug in haar hangmat. Jaloekama kijkt haar na met zorg in zijn ogen. Zijn vrouw is nog lang niet weer de oude. Zij heeft weinig gegeten en haar rug is gebogen van moeheid. Ze begint een beetje op Pipi te lijken.

Pipi zit te mopperen over de kou van de nacht.

‘Het gaat niet goed met de wereld,’ zegt ze. ‘De wereld verandert, het wordt hoe langer hoe kouder...’

Ze is het natuurlijk zelf die verandert, maar daar denkt zij niet aan. Zij trekt de doek dichter om haar schouders en loopt huiverend en zacht mopperend de hut in, waar zij vlak naast

[p. 23]

het vuur haar hangmat heeft. Olisiana volgt haar met een armvol hout, om het daar lekker warm te maken en komt niet terug. Zo blijft Panokko alleen met zijn vader.

Jaloekama praat met zijn zoon als met een man.

‘De moeder van Toeloe heeft een moeilijke tijd,’ zegt hij.

‘Zij moet meer eten, om sterk te worden. Zij moet vlees van het hert hebben, daar houdt zij van.’

‘Uw zoon heeft goed uitgekeken, maar nergens een spoor van een hert gevonden,’ antwoordt Panokko. ‘De herten zijn nog ver, op de grote savanne.’

Jaloekama wijst naar de horizon.

‘Zie,’ zegt hij. ‘De ster van het hert begint te lichten over het bos. Dit is al de derde avond. Dat is het teken, dat de herten komen, omdat ze op de savanne geen water meer vinden. Ze moeten al bij de rand van het bos zijn, bij de Moeti-kreek. Mijn zoon moet naar de Moeti-kreek gaan.’

‘Hij zal gaan,’ antwoordt Panokko. ‘Hij heeft een afspraak met zijn vrienden om op de kwatta-aap te gaan jagen en te vertrekken vóór de zon ontwaakt. Laat de vrienden jagen op de zwarte aap. Uw zoon zal op het langbenige hert jagen. Als de Vader van de Indianen het wil, zal hij met vlees thuiskomen.’

In de verte fluit zacht klagend de nachtzwaluw. Dat is altijd het teken, dat het tijd is om te gaan slapen, en ze zijn er zo aan gewoon geraakt, dat ze meteen beginnen te geeuwen. Tegelijk staan ze op. Steunend op zijn zoon bereikt Jaloekama zijn hangmat. Dicht bij hem strekt Panokko zich uit.

Hij ligt nog even naar het vuur te staren en te luisteren naar de geluiden van het bos. Intussen overdenkt hij de dag die voorbijging en de dag die komen zal. Er rust een zware taak op zijn jonge schouders, nu zijn moeder een kind heeft ge-

[p. 24]

kregen en zijn vader niet werken kan. Maar aan Panokko zal het niet liggen, als het gezin er niet doorkomt...

In de verte brult Tigri, de jaguar, die een prooi heeft besprongen. Aan de toon kan Panokko horen, dat hij die in zijn sprong heeft gemist; het is een gebrul van woede en verdriet. Misschien zal hij morgen Tigri tegenkomen, maar hij zal hem niet zoeken. Zijn leven is nu te kostbaar voor de anderen. Maar eens zal hij de puntige hoektanden van het roofdier toevoegen aan zijn halssnoer en hij verlangt ernaar. Hij wil een jager worden als zijn vader. Rondom in de hut is het dak versierd met diens trofeeën: de schedels van tijger en bosvarken, de geweien van herten, de kaken van een reusachtige anjoemara en nog veel meer.

Panokko sluit zijn ogen en probeert zich de savanne bij de Moeti-kreek voor te stellen, waar hij tot nu toe nog alleen met zijn vader is geweest. In de verte graast een hert, maar het heft waakzaam de kop op, als hij nader probeert te sluipen. Hij zal Awawa meenemen om het hem toe te drijven. Awawa is op de hertejacht afgericht.

Maar nu is het tijd om te slapen, als hij morgen sterk wil zijn. Hij draait zich op zijn zij, geeft een duw tegen het dak zodat hij lekker schommelt en sluit de ogen. Een goede Indiaan kan slapen, wanneer hij wil. Vóór de hangmat stil hangt, is Panokko in het rijk der dromen.