Inwijding

[p. 188]

XXI.

Sietske schreef aan grootvader:

‘Fiorenza.

Sints vijf dagen zijn wij in de stad wier gebloemden naam ik met trots voor het eerst aan het hoofd van een brief schrijf, met zoo mooie letters als ik maar kan! Wij hebben goede kamers aan de zonzijde van den Arno. Pisa hebben wij even gezien, of liever alleen den dom en zijne mij vreemde bouwwijze met wit en gekleurd marmer ingelegd en al die reeksen van galerijen met zuiltjes en bogen; en den schuinen Campanile, en het Battisterio, die daar alle liggen als op een stille wei; zoo zonderling. Toch vind ik het jammer en minder mooi, dat hij scheef is. Ik heb gelezen, dat het een type is van den Italiaanschen vroegen bouw en een volledig beeld levert van den nieuwen stijl na de eenvoudige basilica's. Frank is er van opgetogen en ik leer allengs begrijpen en genieten. De indruk is zeer groot. Maar ik moet mij nog leeren losmaken van de gothiek. Frank wijst mij op het bizondere in deze gebouwen en doet mij zien. Over al die kunst, mij zoo nieuw, zal ik u maar niets schrijven; mijn indrukken zijn nog te onbepaald. Wij zagen ook het Campo Santo, vol opmerkelijke schilderwerken en beelden; dit doet mij denken aan het Campo Santo alhier, waar wij gisteren zijn

[p. 189]

geweest en waar ik een treffend opschrift copieerde:

qui dorme in pace il più bel bambino che mai si vedesse. Gli era la maraviglia di tutti e le madri lo invidiavono...
.............. 9 mesi.

Een jongetje van negen maanden! hoe aandoenlijk en tevens curieus. Dat is wel Italiaansch, dunkt mij; zoo iets zou men in 't Noorden niet vinden. Men kan wel zeggen, dat op al die Campi Santi, als te Genua, Pisa, Florence, veel vertooning wordt gemaakt met de dooden, maar het is ook waar, dat de dood er iets van het afschuwwekkende verliest. Hier hebben wij ons, na al de roezemoes in de villa Schifa-noia, waar ik blij ben uit te zijn, voor het eerst een tehuis gemaakt. Frank, die altijd mooie dingen om zich heen moet zien, heeft heerlijke fotografieën aan den muur geprikt; vooreerst een groot portret van Dante - alles is hier Dante, Dante! - dan, alsof wij tot den Madonnadienst waren overgegaan - de geweldige van Michelangelo, de naieve van Rossellino en Mino da Fiesole, de hemelsche van Fra Angelico, de moederlijke (della sedia) van Rafael; en ik heb de kamer met bloemen en huiselijke voorwerpen gezellig gemaakt. Terwijl Frank in zijn fotografieën en den Cicerone zit te studeeren en mij vertelt of voorleest over de oude Florentijnen, over de Vita Nuova of van het eenvoudige Florence in het Purgatorio, zit ik met mijn werkmandje of knap een hoed op. O zoo gezellig. Aan kunst is hier geen einde; overstelpend, maar wij kijken ons op gemak. En dan gaan wij naar buiten. Laatst naar boven langs den Viale dei Colli tot het plat, van waar men heel de stad en omgeving ziet. Een van die betooverende gezichten, die te dieper treffen omdat het schoone van het landschap

[p. 190]

de achtergrond is, waarop zich een eenig stuk geschiedenis en beschaving afteekent. In de Uffizi is een juweel van Rafael, de Madonna del Cardellino. Daarmeê vergeleek ik Florence. Zooals in Rafaels schilderij in het Toscaansche landschap de Moedermaagd met de twee gewijde kinderen zit, zoo zie ik de Maagd Fiorenza in het val d' Arno, met haar twee heilige kinderen, poëzie en kunst. Vóor ons het rijke bebloemde dal, omringd van groene en in de verte zacht, violette gebergten, Fiesole in de hoogte rechts; en beneden, de breede blonde rivier, waar de stad zich omheen groepeert. En welk een stad, als men de uitstekende punten gaat noemen! Een Palazzo Vecchio, een dom, de Campanile en de doopkapel, die ‘Giotto, Brunellesco, Ghiberti,’ weergalmen; een Santa Croce, Florence's pantheon; de Ponte Vecchio, die Uffizi en Pitti verbindt, dat is uren gaans door een wereld van heel de kunst; en zooals boven eene andere stad zich een gegons verheft en men denkt aan het bezige leven daar beneden, zoo murmelt hier in dat opstijgende gegons en muziek, die de grootste namen en daden doet klinken. Daar omheen een krans van ronde boomgroepen, met de opgaande lijnen der cypressen, met blauwe spichtige agave's. En eindelijk over dat alles de matelooze blauwe hemelkoepel, met fresco's van witte en roze wolken, waarbij de koepel van Brunellesco een hazelnotendopje is.

Veel hebben wij al van de primitieve en oude Florentijnsche kunst geleerd: Giotto, Orcagna, Fra Angelico, Benozzo Gozzoli, Ghiberti, Mino da Fiesole, Donatello, della Robbia, Verrocchio, dat is mij alles nieuw. Hoe anders zijn de middeneeuwen hier dan in 't Noorden!

[p. 191]

Hoeveel minder gruwelijkheden en hoeveel meer schoonheid. Te Keulen had ik een museum vol middeneeuwsche kunst gezien - wat al griezeligheden en lijken en bloed - dat ziet men hier niet. De fantasie is met meer schoons gevuld en de hand heeft meer gratie.

Hier geeft de kunst de nog naieve schoonheid en denkt er niet aan, door het afschuwwekkende de zinnen te schokken. Duizendmalen komt het mij voor, dat Beltà en Bellezza bij ons geacclimateerde planten zijn, die hier uit den grond zelf overal ontluiken. Zachtkens aan begint voor mij hier de openbaring van die drievuldige schoonheid, het land en de geest van Italië en die der oudheid; het onderscheid tusschen het Noorden en Zuiden en de noodzakelijkheid voor het eerste om van het tweede te leeren. Het is waarlijk geen wonder, dat Europa in alle eeuwen hierheen is gegaan om zich te beschaven en te veredelen, en het verwondert mij veel meer, dat er oogenblikken zijn geweest, waarin dit ophield en er nog menschen zijn, die het tegenspreken. Die zelfde wedergeboorte, die het Italië der 14e, 15e eeuw door de herleefde oudheid onderging, wedervaart den mensch van het Noorden, die in Italië komt, sinds dit de heldere bron van hoogere beschaving werd. Van hier is alles vernieuwd en verhoogd. Geen plek of zij spreekt, zingt en beeldt. En het gevoel, dat men ontwaart, is rustgevend en lichtbrengend. ‘Es wird einem fromm vor Schönheit zu Muthe’, schreef Mendelssohn na de Tribuna in de Uffizi gezien te hebben, en zoo is het hier telkens.

Onze portier heeft een beeldig meiske van acht jaren, met groote diepe oogen onder een ruigen, dikken haarbos en een mondje met kantig gewelfde lippen, qui font une

[p. 192]

moue sérieuse; ik heb ze al eens een paar malen boven gehad om haar te teekenen. Van ochtend kwam ze met haar Rafaelbakkesje mij een bundeltje violen brengen. Hoe, zei ik, nu nog violen, waar hebt ge die van daan? Die was ze ver buiten voor mij gaan plukken, omdat de Signora zoo van bloemen en van de Madonna houdt. Om daar boven te hangen, zei ze, op een der Madonna's aan den muur wijzende. Een beleefdheid, verbonden met een poëtische vroomheid, waar elders zoudt gij die twee zoo gracelijk vereenigd vinden?

Zoo bemerkt gij, dat alles hier al op mij begint te werken. Wat ik bij u gezien heb, is ook een goede voorbereiding geweest, zoodat veel mij niet vreemd voorkomt; maar als het oorspronkelijke van welbekende kopieën. Het is genot en zekere zelfvoldoening als ik vaak roep: ah! daar is dit, daar is dat. En in Frank heb ik een goeden cicerone. Hij schrijft u dezen keer niet en laat u hartelijk groeten.

Uw innig liefhebbende dochter S.

P.S. Ik bespeur, dat ik u niets nieuws heb geschreven, noch iets van ons verblijf bij Sir Ralph Stanford, en alleen mijn wijsheden over wat ik opmerkte. Maar ik was daar ook zoo vol van. Meld ons gauw of het u goed gaat.’