Inwijding

[p. 176]

XIX.

Toen Sietske den volgenden morgen volgens afspraak naar de galleria ging, vond zij er Wybrand al bezig om op het doek van den muur de plaats voor haar portret te bereiden en er met wit krijt eenigermate de omtrekken van te bepalen.

- Wij zullen maar gauw beginnen, zei hij; ik wil u niet lang ophouden. Ik zal aan den gril van den Heer Stanford niet meer tijd geven dan hij verdient. Wat u aangaat, ik zal wel eens een serieus portret van u maken; dat vroeg uw man mij ook; en daar is iets moois van te maken, dat beloof ik u. Ga daar zitten, zoo; neen zoo; een weinig meer naar dien kant, zoo, ho, niets meer; stil zoo.

Hij begon te werken, en Sietske zat in dien lijdelijken toestand, waarin een mensch zich bevindt, als hij het voorwerp der scherpe beschouwing van een portretteur is. Dan verplaatst zich alle beweging en leven van buiten naar binnen, en zoo sterk pleegt die verplaatsing te worden, dat er met de hersenen hetzelfde geschiedt als in den droom. De bewegingloosheid van den slaap onttrekt ons aan het uitwendige; de werkeloosheid buiten ons, controleert en regelt niet meer de handeling der hersenen, en in dien toestand hebben de snelle opeenstapeling en verwarring van indrukken plaats, die wij droomen noemen. Ditzelfde geschiedt bij dengene, die

[p. 177]

voor zijn portret zit; ditzelfde heeft in zijne hersenen plaats. Vandaar dat zonderlinge, droomerige, half gebiologeerde, dat dan het uiterlijk van een zittend model gaat aannemen. De schilder moest dan ook soms iets zeggen om haar weer levend en wakker te krijgen.

In Sietskes hoofd waarden allerlei voorstellingen, die, eveneens als droomen, tot het gebied der gedachten behooren, maar automatische verschijnselen zijn. Het wonderlijke, dat zij daar zat voor een portret, ter wille van een vreemde, dien zij nog maar zoo kort kende; de wensch van dien man om haar beeltenis te hebben; eene kleine streeling van ijdelheid; eene onnaspeurlijke twijfeling of zij het had mogen toelaten; gedachtenschimmen over dien man, dien zij niet recht begreep; die in zijn uiterlijk en gedistingeerde manieren iets had, dat haar aantrok, dat haar tevens ontrustte en afstootte; zekere fijnheid en zachtheid in hem, die bekoorde en vleiend insloop, waardoor die man zeker een groote charme op vrouwen zou moeten uitoefenen; zekere schroom voor zijn denkbeelden, die altijd zweefden tusschen mystiek en zinnelijkheid, tusschen goede trouw en zinneloosheid; haar Frank, die scherp en licht driftig was, maar zoo rond en zoo eerlijk; het haar nog ondoorgrondelijke van zijn onverdenkbare liefde voor haar en zijn onverholen bewondering van het schoone in Mrs. Hudson; de vreemdheid en nieuwheid van alles wat haar hier wedervoer, haar, zoozeer novice van het huwelijksleven en de wereld....

- O! o! riep Wybrand op eens, zijn palet op zijn knie latende rusten, niet zoo vreemd kijken alsof gij droomt, en een kwellenden droom; uw trekken vallen alle naar omlaag; alle lijnen zinken. Laten wij wat praten

[p. 178]

onderwijl. Toen da Vinci de schoone Mona Lisa del Giocondo schilderde, liet hij muzikanten spelen, om haar in opgewekte stemming te houden en dien goddelijken glimlach te bewaren, die ons nog verrukt. Gij hebt twee bizonderheden: het licht in uw pupillen - Vinci heeft dat goed uitgedrukt - en de nauw zichtbare zweempjes om uw lippen, die zoo aardig doen; het eerste zoo serieus en het andere zoo minzaam. Su! su! ik wou, dat ik zingen kon,

Gli occhi sereni e le stellanti ciglia,
La bella bocca angelica, di perle
Piena e di rose e di dolci parole,

Zoo neuriede hij schertsend. Kom, su! su! glans mij wat inspiratie toe:

La forza d'un bel volto al ciel mi sprona.....

En Sietske kwam als uit een droomenland weer in de werkelijkheid en het laatste woord trof haar:

- Hé, zegt gij dat ook? Dat zei mijn man mij meermalen. Is dat heusch zoo?

- È, twijfeldet gij daaraan? Natuurlijk.

- Is dat dan het artistieke gevoel alleen?

- Wel zeker, zei Wybrand lachend; dacht gij soms, dat ik er u het hof meê zat te maken?

- Zoudt gij dan denken, dat die verrukking over een mooi gelaat - 't is gek, dat ik dat zeg à propos van het mijne, maar ik bedoel in andere gevallen - dat die verrukking iets anders dan verliefdheid is?

- Hoe komt ge er aan! Ben ik een jonge vuur-en-vlam? En toch een schoon wezen kan mij tot aandoening bewegen. Ik zal u eens iets vertellen uit mijn jeugd -

[p. 179]

zoo, nu begint gij weer goed te worden - ik was te Parijs en werkte op het atelier van een ouden schilder, een man haast zoo oud als ik nu. Wij zaten te werken, toen er werd geklopt. ‘Entrez!’ Er kwam een meisje, bedeesd, armelijk gekleed, dat verzocht of zij als model kon dienen. Hij keek even: neen, zei hij; de eerste blik had hem niets bizonders doen opmerken. Toen aarzelde het meisje, zuchtte diep en drong aan. Ontkleed je dan, zei hij kortaf. Het arme schepsel; maar enfin, ge begrijpt, wij zijn over zulke dingen heen; wij sloegen weinig acht op haar. Op eens zie ik, toen zij daar ontkleed stond, dat mijn meester zijn palet en penseelen neerlegde. Ik zag hem gebogen zitten op zijn stoeltje, voorover, met de ellebogen op de knieën, en lang zitten kijken. Toen vielen zijn armen langs hem neer en hij bleef staren naar het model, en op eens zag ik, dat er tranen langs zijn wangen liepen. ‘C'est bien’, zei hij toen, ‘reviens demain de bonne heure.’ Hij veegde de tranen af met zijn mouw: ‘je suis bête,’ zei hij tot mij, maar, mijn God, zoo iets moois heb ik zelden gezien. Toen was ik heel jong en dacht: wonderlijk! tranen om een paar mooie lijnen van een heup! Later heb ik het begrepen, en ik heb het nooit vergeten en het zelf ondervonden. Gij beseft, dat die man, oud, en veertig jaren gewend aan modellen, iets anders voelde dan... niet waar? Ha! nu komt er weer gloed in de begli occhi stellanti en dat is weer de bocca serena! Braaf! nu gaan wij weer voort.

Er lag inderdaad sereniteit over Sietskes gelaat; nu begon zij te begrijpen wat het schoone is voor den aesthetiesch-sensitive.