Inwijding

[p. 132]

XVI.

Te Turijn schreef Frank aan zijn grootvader:

.....................

.....................

‘Uw brief is vol van tegenstellingen van het oude en nieuwe. Ik houd wel veel van het nieuwe, maar heb steeds van u geleerd, dat die zich in het nieuwe bij het schoone wil houden, zich laven moet aan het oude. Wij moeten wel aan de voordeelen van het nieuwe niet te kort doen, maar zeker is het, dat wij, om in het schoone ingewijd te worden, een poos aan het nieuwe den rug moeten toekeeren. Gij noemdet den Cenis den inwijdingsberg, dien wij door moeten om het licht te aanschouwen, en toen wij den tunnel instoomden kwam mij dat beeld zoo sterk voor den geest, dat het zich geheel van mijne fantasie meester maakte.

Genève was verdwenen en achter ons lag nu de gansche tramontaansche wereld, met onze Noordsche beschaving. Wij gingen de “linie passeeren”. Wij trokken nu door dat geweldige stuk natuur, dat de scheidingslijn is tusschen Noord en Zuid. Nu kwamen wij te midden der reusachtige Jura- en Alpenwereld, waar de geschiedenis der aarde in steenschrift en fossilen-runen geschreven ligt. Scherpe koude; een kille zonneglans; hemelhooge rotsgevaarten, van onder begroeid met stugge pijnbosschen, daarboven lange, heentrekkende sluiers van nevelen, waaruit de

[p. 133]

blinkende ijskoppen uitsteken. Geen oord voor menschen, maar voor Rijpreuzen en IJsmaagden en gieren. Het gemoed voelt zich verheffen, maar kan niet; om zich te verheffen, moet de mensch eerst van dezen ontzettenden druk bevrijd worden. Eindelijk Modane, een rustpunt, en dan maakt de baan een grooten zwaai, stijgt langzaam en vóor ons ligt de geweldige, besneeuwde Col de Fréjus. In de verte ziet men daarin eene kleine opening, als een marmottenhol; daar moeten wij in! De kleine opening wordt grooter; stijgend nadert men, en zie, het is een groote poort met klassieke zuilen. Vuur, rook, een geweldig gekletter tegen de van vocht glinsterende wanden, en dan is alles op eens duister.

Aan den voorhof had ik nog even een visioen van een eerwaarden grijsaard in een wit kleed; hij gaf ons een mirtetak in de hand en legde den blinddoek op onzen oogen en hij sprak:

- “Laat achter de mythen van het Noorden. Door ijs en sneeuw zijt gij voorbereid om in te gaan. Legt uw profane opperkleed af en dos u in het wit der nieuwelingen. Geeft mij uw hand, ik zal u geleiden. Ik vaag uwe Noorsche runen weg, en uw wereld van Azen, Reuzen en monsters, en de menschen door den beer uit het ijs gelikt. Idoena, de zachte gade van den lichtgod Braga is geroofd en de vreugde is met haar verdwenen. De Noorsche godenverduistering is voorbij; een nieuwe dag zal voor u lichten. Ik vaag ze weg, uw middeneeuwsche spoken en duivels; ik vaag ze weg, uw lauwe zon en nevelige landen; uw mateloos denken en vormeloos doen; uw bloedige godsdienst; uw vernietigenden analyses; uw romantische monsters; uw raadselvormig wijsheid-

[p. 134]

droomen; uw kille kasplant-kunst en poëzie; al wat uw jeugd en vreugd en schoonheid drukt.”

Al om ons heen ratelde en kletterde het; en toen deed de leidsman onze rechterhand door den vuurgloed heengaan en sprak:

“Zoo zuivere u eerst het vuur van alle onreinheden, het vuur, dat een kind is der zon.”

En wij voelden een lauwer lucht en hoorden eene melodie zacht ruischen in de verte. Toen traden wij door ruigten struweelen en onze voeten wankelden en wij klemden ons vast aan de handen van den mystagoog.

“Vreest niet,” sprak hij; “eerst hebt gij nog dit te doorworstelen, want zonder inspanning en volharding geven de goden niets.”

Nadat wij dit waren te boven gekomen, hoorden wij een samenspel van fluit en cither, totdat de schrille fluit eindelijk door het snarenspel werd overwonnen en een heerlijke eenvoudige melodie in ons hart stroomde.

Toen nam de priester dezer mysteriën ons voor een poos den blinddoek af. Wij hoorden een zacht golvengeklots en langzaam ontdekte onze blik de lazuurblauwe zee, waar de dolfijnen in hupten, en de schemerige toppen van den Olumpos.

Thalatta! Thalatta! riep ik, dat is de zee van Hellas!

En de oude sprak:

“Stil, mijn zoon, en betoom uw tong. Wat ik u toon is niet meer voor den mensch; het leeft alleen als ideaal, als uw hoogste leering. Dit en de natuur zijn eeuwig, maar zij zijn niet meer te verwezenlijken. Die beiden zijn slechts voor uw eeredienst. De mensch moet er naar zien als naar de hoogste idee, maar

[p. 135]

het leven heeft andere eischen. Ziet, zwijgt en leert!”

En wij zagen de Horen de wolkpoorten des hemels openen en de roosvingerige Morgen er opstijgen. In gouden gloed volgde de zonnewagen van Helios. Apolloons lier verheerlijkte Zeus en Hera, de macht der natuur, en Athene, de macht van den geest. De bontgevleugelde Iris beschreef een zevenkleurigen boog in haar vaart van den hemel naar de aarde der menschen. Demeter bezaaide de akkers en Dionysos rijpte de wijnvrucht, de Chariten vlochten slingers van bloemen en gouden vruchten, en gansch het aardrijk lachte:.....ἐγέλασε δε γαῖα.

Toen leidde hij ons door de Elyseesche velden, en wees ons Homeros, Aischylos en Sofokles; - Feidias, Iktinos en Apelles en een stoet van de groote geesten van weleer. Hij nam ons den mirtetak af en gaf ons een palmtak, en uit de heilige bron sprenkelde hij een drop op ons voorhoofd en sluierde op nieuw onze oogen.

Weer kletterde het en ratelde het om ons heen, een langen tijd, en er was niets dat wij zagen, geen stem dien wij hoorden.

Eindelijk klonk de priesterlijke stem weer tot ons:

“Ik heb u in uw zelven doen inkeeren, nadat gij het ideale hebt geschouwd. Thans, mijn zoon en dochter, zijt gij ingewijd. Eerst zult gij schouwenden zijn, dan arbeidenden, dan genietenden. Onthoud: het schoone is het eerste; dan het goede, want het goede is zelfs niet goed, als het niet schoon is; en als het hoogste zult gij zien, dat het schoone en goede ten slotte éen worden. Kus mij de hand, ik zegen u. Thans neem ik uw blinddoek af en breng u aan den drempel van het land, dat een afglans

[p. 136]

is van het hoogste, dat gij zoo even geschouwd hebt. Ziet nu het Licht!”

De blinddoek viel, de heilige priester van Eleusis verdween van voor onze oogen; een schelle fluittoon weergalmde, het licht stroomde ons zonneglanzend te gemoet met de lauwe lucht.

Bardonecchia! Wij waren in Italië! “Pane, vin' arancie!” was de eerste Italiaansche klank en het eerste wat een zwartlokkig kind ons bood. Wij staarden verbijsterd rond; mijne Zoë greep mijne hand; zie, verre achter ons lagen de reusachtige woeste berggevaarten in wolkensluiers en sneeuw en de klassieke poort van den uitgang. Om ons heen lachende bergen en kastanjebosschen, platte daken en campanile. En toen wij weer ophielden, zie, daar stond een bloeiende deern met een bonten doek om de donkere lokken en zij vlocht ijverig stroohalmen, die zij in een bundel onder den arm hield, te samen, en lang hing het vlechtsel van haar handen op den grond af. En het was mij alsof de Noorsche Nome eene Parke geworden was, en het eerste Italiaansche meisje, met hare diepe oogen ons doorborend, onze zielen meêvlocht in den band, die ons aan haar land zou verbinden.

Frank v.A.’