De briefwisseling Vosmaer-Perk

[28. 11 Augustus 1881]

28. 11 Augustus 1881. Brief van Vosmaer aan Perk; dubbel velletje blauw papier, geheel beschreven. De brief is waarschijnlijk onvolledig bewaard. - Perkarchief.

's Gravenhage

11 Aug. 81.

Amice,

Barmhartige hemel, wat een gezicht!

Ik geloof dat gij - even als ik, - ‘een van die schoonheidssensitieven zijt, die door een of ander gelaat, lichaams-vorm, trek, soort van oog of mond, mond vooral, hevig worden aangedaan; die op het zien van sommige vrouwen, die een ander of mooi of minder mooi vindt, dien stupor, dien heiligen schrik, waarvan Ficinus spreekt, ontwaren; voor wie zulk een wezen demoniesch wordt.’ (Ik haal mij zelven aan uit

schets omtrekken die ik maakte van een man

die in mijn ontworpen werk voorkomt) -

Welk een gelaat! die oogen zien ver, heel ver, zij kijken naar dingen die slechts de dichter ziet en zij weten het nauw zelf; om dien mond spelen bewegingtjes die betooverend zijn, lichtjes en schaduwtjes die slechts de teekenen zyn van zeer fijne spiertjes, die weder de teekenen zyn van zeer fijne gevoelens. Die mond moet op eens open kunnen gaan en lippen vormen - waarop slechts een dichter zwelgen kan. Bah! de banale noemt dit denkbeeld wellustig. Nu ja, van wellust vreemd is goddank dat gevoel niet, dat zou onnatuur en geslachteloosheid zijn - maar dit is andere wellust het is het zielsgevoel dat niet anders zich kan uiten dan te gelyk met de stof waarmee zij éen is.

[p. 73]

Ik weet daar alles van, mijn waarde, en nw portret en uw woord heeft mij 10 jaren jonger doen denken.

‘Ongelukkige’ liefde - misschien toch ja; uit het oogpunt van verstand beschouwd en verstand is niet verwerpelijk; maar - dit is demoniesch, en uit zulke liefde is, als gij zegt, ‘de vereering, de vergoding’, - het is de volle, hartstochtvolle liefde, tot den poëtiesch hoogsten top gevoerd.

En toch - al verheft die liefde u nu, al bezielt zij u tot kunst en uiting - zij kan ook verwoesten en verslappen. Niet-voldoening kan eenige jaren bezielen, eindelijk eischt zij ze toch of zy brengt ons in de schriklijkste spanning en overspanning, en daarom beef ik toch - ik weet dat alles - voor wat gij zult te ondervinden hebben.

De voorstelling der ontzettende heerlijkheid - en het ontzettende dat dit niet voor ons is weggelegd - dat wordt het conflict van hemel en hel in ons binnenste en tot de kleinste vezel onzer zenuwen trilt er van en wordt verscheurd

In de oudheid heeft Helena zoo iets moeten uitwerken, maar geen dichter der oudheid heeft het westersch mystische gevoel gehad om dat te kunnen voelen en weergeven. Geen Dante met Beatrice, geen Petrarca met Laura - Othello heeft het gevoeld en Byron, denk ik.