Wie niet weg is wordt gezien

[p. 68]

Poëziealbum

‘Nog één keer oefenen,’ zegt moeder. ‘Hoe heet jij nu?’

‘Rachel Hartog,’ wil ze bijna zeggen, maar dat mag niet.

Rachel Hartog bestaat niet meer. Rachel Hartog is omgedoopt in Ria van Willigen.

‘Weg met jullie joodse namen,’ heeft tante Annie gezegd. ‘Van nu af is jullie achternaam Van Willigen en jullie voornamen zijn: Jan Willem.’ Ze wijst naar vader.

‘Janny.’ Haar wijsvinger gaat naar moeder.

‘Maaike.’ Esther is aan de beurt.

‘Ria.’

Ze moet er erg aan wennen dat iedereen haar nu Ria noemt. Heel dikwijls zegt ze tegen zichzelf: ‘Dag Rachel’, zo bang is ze dat ze zal vergeten hoe ze werkelijk heet.

‘Dag Ria van Willigen,’ zegt ze ook vaak tegen zichzelf, want als ze gepakt zouden worden, moet ze onmiddellijk kunnen zeggen:

‘Ik ben Ria van Willigen en ik woon Haantje 96 in Gorkum.’

Ze heeft een hekel aan die Ria. Als de oorlog voorbij is, gaat ze Ria in een hoek trappen. Heel hard. En Esther noemt ze Esther, en geen Maaike, nóóit!

Morgen is ze jarig. Twaalf jaar wordt ze.

In de kast heeft ze een pakje zien liggen en ze weet zeker dat het voor haar is. Het is een plat paars pakje.

[p. 69]

Misschien is het wel een boek. Dat zou heel fijn zijn, want het boek dat ze van huis heeft meegenomen heeft ze al honderd keer gelezen.

‘Welgefeliciteerd Ria,’ zegt moeder de ochtend van haar verjaardag. ‘En nog heel veel jaren in gezondheid en vrede gewenst.’

‘Gefeliciteerd Ria. En hier is een cadeau.’ Vader geeft haar het pakje dat ze in de kast heeft zien liggen.

Van iedereen krijgt ze iets. Van opa en oma een doosje zakdoeken, van tante Trijn een flesje nagellak en van Esther een potlood.

‘Dank jullie wel allemaal,’ roept ze. ‘Wat ben ik blij met al die pakjes.’

‘Maak je ons pakje niet open, Ria?’ vraagt vader.

‘Nou en of. Ik wilde even wachten om nog nieuwsgieriger te worden.’

Ze maakt heel voorzichtig het paarsje pakje open. Een prachtig poëziealbum heeft ze in haar hand.

‘Wat mooi,’ zegt ze. ‘Het lijkt op het andere dat thuis is gebleven. Wat fijn, nu heb ik er weer een. Willen jullie allemaal een versje in mijn album schrijven?’

‘Ik kan niet schrijven,’ zegt Esther.

‘Ik zal je helpen, Maaike,’ belooft vader.

‘Ik ga mijn nagels lakken en ik ga mijn neus snuiten. Wat heb ik veel gekregen.’

‘Ben je gelukkig, Rachel?’ vraagt Esther.

‘Ben je gelukkig, Ria moet je vragen.’

‘O ja, dat is waar ook. Ben je gelukkig Ria?’

‘Ja.’

Eigenlijk is het feest nu voorbij. Iedereen zit heel stil. Dat moet wel, want straks komt de werkster en zij mag

[p. 70]

niet weten dat in de kamer boven zoveel mensen zijn ondergedoken. Ze mogen zelfs niet meer praten.

Ze zit aan tafel. Voor haar ligt het poëziealbum. Ze wil zelf het eerste gedichtje op de eerste bladzij schrijven. Ze pakt het potlood dat ze van Esther heeft gekregen en ze schrijft:

Dit album is van mij
Zolang ik hoop te leven.
Rachel is mijn naam
Door mijn ouders mij gegeven.
Hartog is mijn van,
Mijn vaderlijke stam,
Groningen is...

‘Ria, in godsnaam. Wat doe je? Laat dat!’

Moeder staat achter haar. Ze trekt het album van de tafel. Ze begint de eerste bladzij eruit te scheuren.

‘Niet doen mamma!’ roept ze. ‘Niet scheuren!’

Moeder scheurt toch.

‘Laat dat mamma!’

Met twee vuisten slaat ze tegen mamma's hoofd. Ze schreeuwt, ze huilt. Ze wil niet meer stil zijn, nooit meer.

Ze voelt dat moeder haar op schoot trekt. Ze voelt dat moeder haar kusjes geeft en lieve woordjes in haar oor fluistert.

‘Kindje kindje wat wil je toch?’ vraagt moeder.

‘Niks,’ snikt ze. ‘Niks, alleen maar Rachel Hartog zijn.’