Wie niet weg is wordt gezien

[p. 15]

Drie lanen hoog

Ze staan tussen veel mensen op de Beukelsdijk. Soldaten in vreemde uniformen lopen met gestrekte benen over de weg.

Hoog zwaaien ze hun benen op en ze zingen: ‘Drie lanen hoog.’

Het klinkt wel goed. Het is in ieder geval beter dan het geluid van vliegtuigen en bommen en sirenes. Het is nu stil in de lucht. Er vallen geen bommen meer.

‘Nederland heeft gecapituleerd. We hebben ons overgegeven aan de moffen,’ zegt vader en hij kijkt erg verdrietig. ‘Dit marcheren is nog maar het begin.’

Steeds voller wordt de weg. Steeds meer mensen komen kijken.

Ze staan met ernstige gezichten aan de kant. Ze verroeren zich niet. De soldaten wuiven. Soms wuift iemand terug. Heel duidelijk hoor je dat de Duitse soldaten ijzer onder hun laarzen hebben. Iedere keer als ze met hun voeten op de grond komen, hoor je het geluid van metaal op steen. Heel akelig klinkt dat.

Tussen de mensen staat een man, die hard begint te schreeuwen.

‘Rotzakken,’ roept hij. ‘Jullie hebben het hart van de stad verbrand. Alles is weg door jullie bommen. De Hoogstraat, de Kipstraat, de Grote Markt, alles brandt. Ik ben er vanmorgen geweest. Ik heb het gezien. Jullie hebben Rotterdam vermoord!’

[p. 16]

De man huilt.

‘Sssst!’ roepen de mensen die om hem heen staan. ‘Niet zo hard. Ze horen je.’

‘Ze horen me? Natuurlijk horen ze me. Ze moeten me horen!’

Hij huilt nog harder. Hij houdt niet meer op.

Zoiets heeft ze nog nooit gezien. Ze is al acht jaar, maar nog nooit in haar leven heeft ze iemand zomaar op straat zo hard horen huilen.

Esther, die nog maar vijf jaar is, wordt bang. Ze trekt vader aan zijn overhemd.

‘Ik wil naar mamma,’ zegt ze.

‘We gaan zo,’ antwoordt vader. ‘Niet bang zijn. Deze Duitsers doen niets. Die hebben geen bommen.’

‘Ik wil ook weg,’ zegt ze. ‘Ik heb genoeg van al die soldaten.’

‘Even wachten Rachel. We gaan zo.’

‘Drie lanen hoog!’ zingen de soldaten en ze marcheren verder. Achter hen schreeuwt iemand:

‘Kom naar huis David, Esther, Rachel. Ze zullen ons vermoorden!’

Daar staat moeder. Ze heeft haar schort voor. Ze heeft haar haren niet gekamd en haar ogen zijn heel wijd open.

Zo heeft ze moeder nog nooit gezien. Ze kan niet meer verstaan wat mamma roept. Ze hoort haar alleen maar hard gillen door het geluid van de laarzen heen.

‘Hou op! Kom tot jezelf,’ roept vader, terwijl hij moeder bij haar schouders pakt.

‘Hou op!’

‘Ze zingen “Die Fahnen hoch”!’ gilt moeder. ‘Ze zingen een nazi-lied.’

‘Stil nou maar. Ze doen ons niets.’ Vader heeft zijn

[p. 17]

armen om mamma heen gelegd. Hij drukt haar tegen zich aan.

‘Stil maar, stil maar.’

De laarzen stampen verder.

‘“Die Reihen fest geschlossen” zingen ze,’ schreeuwt moeder. ‘Ze gaan alle joden vermoorden.’

‘Ons doen ze niets,’ troost vader haar.

‘Dat dachten Onkel Erich en Onkel Joseph ook in 1938. Tot ze duizend stenen door hun winkelruit kregen en ze naar Holland moesten vluchten.’

‘Dat was in Duitsland. In Nederland gebeurt zoiets niet.’

Moeder huilt nog steeds. Er komen mensen om haar heen staan.

‘Kom maar,’ zegt een meneer. ‘Ik zal haar een paar kalmeringspilletjes uit mijn apotheek geven.’

Ze gaan ergens naar binnen. De apotheker gaat naar een grote fles die vol is met pillen. Hij schudt twee pillen uit de fles op zijn hand.

‘Neem die maar,’ zegt hij tegen moeder. ‘Ik zal een glas water voor u halen.’

Moeder kijkt niet naar de pillen.

‘Toe maar,’ dringt de apotheker aan. ‘Ze zijn onschuldig. Je gaat er niet dood aan.’

‘Nee?’

‘Nee.’

‘Dat spijt me,’ zegt moeder.