Aran en Titus, of wraek en weerwraek
(1699)–Jan Vos–
Auteursrechtvrij
[pagina 23]
| |
Quir.
De weerklank van die naem doet Quiro moedig zijn.
Aran.
Sacht Princen zyt gerust: 'k besweer u by de handen;
Die u, het middelrif, in hare min; doen branden,
Dat gy het woeden staekt; oud Room is eerst beklad
Van eygen broedermoord, al werd het niet bespat
Van Thamaras overschot, dat hun tot doch so wacker
In oorlogs onweer queet.
Quir.
De phenix lyd geen macker.
So lyd een minnaers oog geen tweede, by de maegt
Die hem, gelijck de beemd de verste dauw, behaegt.
Aran.
Hoe kan u oog de glans van Rozelyn verzwelgen,
Wiens Vader 't Gotsche ryk so schendig quam verdelgen,
En sleepten u geboeyd voor Saturninus troon;
Een hoog-geboren siel denkt altyt aen de hoon
Die hem eens is ontmoet, als wasse in een stempel
In herssen vat gedrukt: so krygt de wraek een drempel
In het eersuchte hert van een doorluchte borst;
Dies lyd niet dat de min uw' Adeldom bemorst:
Maer mint haer als de lust uw' boesem komt beschieten;
So sultge wraek door lust, en lust door wraek genieten.
Dem.
Die sich te schelms vergrypt, door overgeyle gloed,
Die schantvlekt sijne faem, en geeselt het gemoed.
Aran.
Het schelms en is geen schelms so gy 't schelms voor goet schat
Verdelgt het heylig regt; maekt Romen tot een bloedbad,
Door bitse borger-kryg, en Schipbreuk voor 't gemeen;
Schept lust in dwinglandy, pleeg bloedschand, met de geen
Die u ter werelt bracht, verwt uw' scheursieke handen
Met broer en sustermoort; ontbind de kuyse banden
Van Vestas maegdery, bestormt het Godlyk swerk;
Schaft alle Godsdienst af, en boud u selfs een Kerk;
Mengt gift voor u gemael, draeyt stroppen voor u Vader,
Verschopt de ware deugd; bemind de Land verrader:
Weest fel op ween en wees'; verkiest de wreedde mensch
Tot uwe Tempel-paep, voldoet de helsche wensch,
Geen Schelmstuk is so Schelms van Acheron beseten,
Of't werd so 't wel gelukt, een schrandere deugt geheten;
Ja daer de faem van waegt, 't is een nootsakelyk quaed
Dat men om best wil doet.
Quir.
Ik schrik voor sulk een daet.
| |
[pagina 24]
| |
Aran.
Een edelaer dig Prins, die steld sig in de kaken
Van 't wankelbaer geluk, en wil sijn leven braken
So hy sig wreken mag. Een socte Schelmery
Behoud de Goden gunst. De wraek is yder vry.
Die sig niet wreken kan, verzaet sijn wraek met vloeken,
Gy kond indien gy wilt, doorleest de goude boeken
Van Gotlands heldenaerd, wat heeft die niet bestaen;
Die sig in nood bevind, die moet sich laten raen.
Quir.
Die sig te haest laet raen sal sig haest onheyl brouwen.
Aran.
Die selver trouweloos is, die kan ook niet vertrouwen.
De tyd die draegt ons gunst, het Hot is op de jacht.
De daed moet, met de raed, op een tyd zyn volbracht.
Die sich te langsaem draegt om yet te overdenken,
Wen 't voordeel van de tyd gelegentheyt komt schenken
Verwaerloost syn geluk.
Dem.
So sy de schennis meld,
Vervald de Gotsche stam in het Romeynsch geweld.
Aran.
Een eerlyke maegd byt liever op haer lippen,
Eer sy, tot eygen schand, haer mond yet laet ontslippen,
Hoe zytge dus versaegt!
Dem.
Ik vrees voor ongeval.
Aran.
Ik vrees dat uwe vrees het werk berbrodden sal!
Want die sijn vyand vreest, die toont sich overrompelt,
Eer dat hy met sijn heyr, 's Oorloogs moortkuyl strompelt.
Quir.
Voorsichtigheyt, in nood, is moeder van 't geluck.
Aran.
Het is geen moedig Prins, die sig door vrees laet snoeren,
Dat swaer schynt in 't begin; is licht om uyt te voeren.
Uw' moeders tweede bed verstrekt hem tot een wal,
Daer Titus domme kracht vergeefs op woeden sal.
Quir.
De man die draegt ons gunst.
Aran.
Wat Titus in de koffer
Van sijne boesem draegt, bleek toen hy my ten offer
Van Mavors, had gedoemt, de gunst van 't hof is roet
Met honing ingeleyt, die yemant vrindschap doet,
En geene reden heeft, die hem tot vrindschap porden,
Dat is veeltyds een schelm, of 't sal een schelm worden,
Dies wreekt u van sijn doen; maer niet door dwinglandy.
Want dwang veroorsaekt vrees. De vrees baerd veynsery.
En 't veynsen queekt verraed, wie hoed sig voor verraders!
Geen Argus siet so gaeuw'.
Dem.
Hy sterkt sig met de vaders
| |
[pagina 25]
| |
Van 't Geestelijke Recht.
Aran.
Hun wieken zyn gekort.
De troon van hun geweld is neergestort.
Dem.
Siet toe wat datge raed! hy heeft een stale wapen,
Die sich geharnast vind met korselige Papen.
Andronikus verkiest de krachten van 't Autaer.
Aran.
Steunt hy op 't heyligdom? so is'er geen gevaer
Om 't vuur van Titus wraek, tot in haer kolk te blussen.
De geestelyke stoel, en 't wereldlyke kussen
Syn tegens een gekant; de tabbert schopt de kap,
En draeyboomt het geweld van Mavors Priesterschap:
De rekels zyn te bits, hy muylband hen voor 't blaffen,
Hy lyd geen menschen smeer op d' offerkist te schaffen,
Hy slaet hem uyt de burg, die Wyn met bloet gemengt,
Op Atreus moordbanket, aen sijne broeder schenkt.
Quir.
Geen Rotsen zyn so doof, voor 't ruisschen van de baren,
Dan Quiro voor u eysch, ik sweer u by de scharen
Van 't onderaerdsche Ryk, dat ik u meerder haet,
Dan ik u heb gelieft; ik walg van uwen raet.
Dem.
Betoom' uw' gladde tong, en oordeel sonder kennis:
Demetrius wreekt fich niet door Roselynas schennis.
Aran.
Hier dient een kort bedrog; ik set myn sinnen schrap.
Quir.
Ik voegme by de Vorst.
Dem.
Ik by de Jufferschap.
Aran.
Sta Quiro! sta, ey sta! Demetrius kom niet nader,
Want 't aerdryk braekt den geest van u vermoorde Vader
Maer niet in sulk een schyn, als op de Gotsche troon,
Of als hy was in 't heyr en sloeg den oorloogs-toon.
Quir.
Hoe laet hy sig nu sien?
Aran.
Met spierelose schinkelen,
Syn oogen vol van vuur; staen in twee holle winkelen!
De baert die druypt van bloed; de hayren zyn bemorst
Van 't uytgespatte breyn, hoe yslyk gaept syn borst,
Het aensigt is doorkrabt, sta Quiro.
Quir.
Wat sal 't worden?
Aran.
Sagt gy het toortsligt niet, dat voor u oversnorden?
Quir.
Hoe Aran! 't is een droom.
Aran.
Ik lil, als lillent riet?
't Is een waerachtig spook.
Dem.
Waer is 't dat gy het siet?
Aran.
Hier komt het op ons aen, ik schuylme by dees eyken.
Dem.
Wat eyscht myn Vaders schim? doe ons tog eenig teiken,
Quir.
Doe kontschap aen u Zoons.
Dem.
Wie hier 't is Rozalyn
Verseld met 's Keysers broer.
| |
[pagina 26]
| |
Bassianus. Rosalina. Demetrius. Quiro.
Bass.
HOe yslyk vloog het Swyn?
Hoe wierp het vuur en vlam, uyt sijn gehate blicken.
Roz.
Liefwaerde Bassiaen, de stoutheyd self sou schricken,
So gy het schrik dier sag; dies geef u niet te bloot.
Bas.
De min heeft u geleert te vreesen voor myn dood.
Roz.
Het is geen min; ô neen! de min weet van geen teugel,
Nu is se dus, dan soo; nu snelder dan een vleugel,
Nu trager dan een Risp, nu kouder dan een stroom,
Nu heeter dan een vuur, nu groender dan een boom.
Nu doorder dan een staed, nu swacker dan een hallem.
Nu styver dan een zuyl, nu lichter dan een gallem.
Nu swaerder dan een rots, nu blooder dan een Das,
Nu stouter dan een leeuw.
Bas.
My dunkt ik hoor 't gebas
Der honden, die de Vorst op 't ongediert dee schennen.
Roz.
So sal't ons raetsaem sijn, dat wy wat boschwaerts wennen.
Dem.
O Quiro wat een spyt! ik hoor hoe Bassiaen,
De borst van Rezelyn in wedermin doet braen.
Aran.
Ik sweer ô salige schim! by 't purper van uw'wonden,
Dat Titus door dit stael eer lang sal sijn geschonden.
Quir.
Hou Aran, Aran hou.
Aran.
O broeders laet u raen!
Dem.
Wat wil ons Vaders schuym?
Aran.
Dat gy na wraek sult staen.
Quir.
Heeft Vader sulks geseyt?
Aran.
Sijn galm woud eerst naeuw' slippen,
Hy prevelde wel wat, maer 't smoorde in sijn lippen,
Ten laetsten borst de Vorst van eedle gramschap uyt,
En dreunden in mijn oor met sulk een schoor geluyt,
Gelijk wanneer de Zee de peyl van sijne boorden,
Met euvle moet beklimt, door 't woen van 't buldrent noorden
Ik sidderde van angst! het hair rees my te berg!
De schrik kroop door mijn leen, en knaegde tot in 't merg,
So gy de moortpriem vloekt; die Gotslands wederstelder,
(So sprak hy en voer voort) deed' ylen na de kelder
Van 't nevelige Styx; soo maek dat Titus huys,
Tot aen de grond-vest toe, verplettert werd tot gruys,
Pluk Rosalynes roos, doe all' haer broers versuypen,
In eene Zee van bloed: sic hoe my wonden druypen
| |
[pagina 27]
| |
Die ik in 't Gotsch gewest, door Titus raed ontfing.
Van een daer toe gevloekt, en diergekochte kling.
Uyt had hy en verdween.
Quir.
Heeft Titus door sijn braven
In Vaders bloed gebaed! ik sal mijn wraeklust laven,
Door 't schenden van sijn Kind, in spijt van Bassiaen.
Aran.
Die schelm moet eerst van kant so gy na wraek wilt staen.
Dem.
Eer sal de jammerpoel tot aen de Starren steygeren,
Eer ik mijn Vaders schim sodaen'gen wraek sal weygeren.
Aran.
So dra als gy de roos van Roselina plukt,
Is 't noodig dat gy haer de gladde tong ontrukt,
So sal de schendery by haer, en u verblyven.
Quir.
Het derven van de tong, sal haer de hand doen schryven.
Aran.
Snyt haer de handen af.
Quir.
Geen quaet schynt my so quaet
Of ik sal 't selfs bestaen.
Aran.
't Is een lofwaerde daet.
Saturninus. Thamera. Titus. Marcus. Aran. Quiro. Demetrius.
Sat.
WAer is ons Wildschut? hou, waer Thamra, met haer Zone?
Tham.
Hier is se met haer kroost.
Sat.
O dochter van Latone!
Begunstig onse Jacht, maek Saturninus Bruyt
Verwinster van haer Swyn: soo offert sy de buyt
Op 't vlak van u Autaer.
Aran.
Tafdrager van oud Romen,
Waer is het ongediert?
Sat.
Het is ons gins ontkomen.
Tit.
Pollander en Melaen komt herwaerts met u volk.
Voort Lucius kom voort, besiet des modderkolk.
Ma.
Ik hoor mijn broeders stem, het bos dat schijnt vol levens.
Tit.
Klaudil en Gradamard lossen de Honden tevens.
Bass.
Andronikus hou stand.
Luc.
Hier Bassianus hier.
Sat.
Elk wend sich weer na 't bosch, op 't schichtig jacht-getier.
Thamera. Aran.
Tham.
Wat reeden heeft mijn lief dus ongerijmt te spreeken?
Aran.
Geveynsde Tooveres, 'k sweer dat ik my sal wreken.
Tham.
Doe kondschad van u wraek.
Aran
O duldeloose smart!
't 's Aran in den mond, maer Saturnyn in 't hart
Tham.
Ik bid mijn tweede Ziel!
Aran.
So ga by Arans Swager,
U tweeden Bruydegom den grooten hoorendrager.
| |
[pagina 28]
| |
Hy toest u gins in 't bosch (uw' doen is my bewust.
Ik sie den tyd te moed, dat uw' vervloekte lust,
Op geylheyt afgerecht, so buyten 't spoor sal hollen,
Dat 's Keysers koets, ter sluyk, staeg warm sal zijn van pollen,
Wat sal het weeldrig hos aterlingen zijn;
Tham.
O woorden als fenijn?
Heb ik, door uwe raed de moordsteek niet gegeven
Aen mijne Bedgenoot? op datge na sijn leven,
Te veyliger soud zijn op 's Konings Ledekant;
Daer ik u heb gestooft met heete minnebrant.
Denkt gy alreeds niet meer, hoe gy de dood ontsnapte,
Toen ik wou dat men my, voor u het bloed aftapte?
Ondankbre lust genoot, die Thamras gunst verschopt,
Daer uwe dertelheyt so vaek mee heeft gepopt.
Aran.
Toen ik in 't Elsenbosch mijn lippen wou verheffen
Aen uw' sarpsoete mond, omheynt met purper kerssen,
Toe stietge my te rug, en deysde van my af;
Dat mijn getergde min geen kleyn bedenken gaf;
WantGa naar margenoot* minnen-dryver siet (so groot is haer vermogen)
Door 't veynsen van een Vrou met meer dan duisent ogen.
Maer hier bleef 't nog niet by. Voorts quam het Rooms gesag,
Gy ylden hem te moet met sulk een lief gelag
Als Venus, vol van gloed, haer boelschap plag te naken,
Hy plukte met zijn mond de Roosen van u kaken:
Ik spoog mijn gal van spyt.
Tham.
Al wat ik heb gedaen;
Dat heeft de nood vereyscht; had hy ons saem sien staen,
Met onderling gekus, hoe sou sijn gramschap woeden,
Want yverende min wil altijd 't quaets vermoeden:
Dies wees in als gerust: want Saturnyn de Vorst
Die leyd my op de tong; maer Aran in de borst.
Ik sweer u by mijn min! zijn hartaer af te stooten:
Eer hy op 't bruylofsbed sijn lusten heeft genooten:
Indien 't mijn Lief maer lust.
Aran.
Sijn dood die lustme wel
Maer hier is breyn van doen, hoe men 't in 't werrik stel.
Tham.
Doe so 't u best geval.
Aran.
Die sonder overwegen
Yet sorgelijks bestaet, die vind sich licht verlegen.
En die voorsichtig is en langsaem in sijn raen,
Maer vaerdig in het doen.
Tham.
Wat kan ons tegenstaen?
| |
[pagina 29]
| |
De kracht van uwen arm sal u een raedsman strecken.
Aran.
Een groote schelmery eyscht tijd om te voltrecken.
Tham.
Gebreekt het aen u macht?
Aran.
De manslag is gering,
Alwaer 't in 't vlacke Veld, met een gestroopte kling;
Maer wat de Leeuwenhuyt niet voegsaem kan bekleden
Zal 't vossenvel bekleen. Hier dienen listigheden,
Dit schelmstuk is rijp. De angel van 't verraet
Bekleed men door de tijd met een beveynst gelaet.
Uw voorslag is te ruw', men moet het eerst bedisselen,
De beytel kan een blok wel in een beeld verwisselen!
Maer 't heeft sijn tijd van doen, de tijd die doet een spruyt
Opwassen van een boom; dies stelt de neerslag uyt
Van het Romeynsche hoofd, de uur is niet geboren
Van Saturninus dood. Ik heb den val beschoren
Van Titus Huysgesin, en 't is alree so var
Dat het in arbeyd gaet; eer Phoebus sijne kar
In d' Oceaen bedelf: sal Thamera bemerken
Wat haer gehoonde Lief aen Titus Stam sal werken.
Tha.
Wat heeft u breyn gedigt?
Aran.
Ik heb uw' Soons so veer
Door mijne raed gebracht, dat Rozalinas eer
Van daeg verwelken sal, en Bassianus sneuvelen:
Klaudil en Gradamard sal ik van dese heuvelen
Doen smooren in dees put.
Tham.
Hoe sal 't dan vorder gaen
Met hunne jongste Broêrs, Pollander en Melaen?
Aran.
Mevrouw weest maer gerust, ik weet het so te brouwen,
Dat men de jongste Zoons voor broederbeuls sal houwen.
Dies heb ik by dees put dat hem de dood sal doen,
Een Hellemet met goud begraven onder 't groen,
Daer toe heeft mijn vernuft, om 't schelmstuk op te toyen,
Een seker Brief gedicht, die ik in 't bosch sal stroyen;
Die van 't begraven goud, en vande broeder-moort
Sal melden. Ay! schep moet, so krijgt de wraek een poort.
Tham.
Hoedanig is de sin?
Aran.
Mevrouw die konse lesen.
Wat dunkt u van 't bedrog?
Tham.
Hier is in 't minste vresen.
Het schelmstuk heeft schijn; maer elk is een Soldaet;
Dies wacht u voor de Broers.
Aran.
Noyt lukt het quaet so quaed
Als d' agterdogt wel dugt; hoe stouter, hoe verwoeder,
| |
[pagina 30]
| |
Hoe braver uytgevoert, de stoutheyt is te meerder
Van bloeyend' achtbaerheyd, de achtbaerheyt, van macht,
En macht van overhand, daer elk sijn heyl uyt wacht,
Die naer de goud mijn steekt, moet sig den arbeyt troosten.
Die naer de parel duykt in 't parelijke oosten,
Ontsiet sich geen gevaer: so doet de Gotsche Moor,
Die sich geprickelt vind van een wraekgierig spoor.
Ik sal tot op de troon van Saturninus klaveren,
Alwaer de wet mijns wils, al donderen sal daveren
In 's aerdsrijks andre dag, maer 't heeft sijn tijd van doen;
En wie 'er tegens streeft, sal 't met sijn hals vergoen.
Th.
O oorsaek van mijn min!
Aran.
O oorsaek van mijn lusten!
Bassianus. Rozelina. Thamera. Aran.
Bas.
HOe Thamera by de Moor?
Roz.
Ick sag dat sy hem kusten.
Bas.
Ik sag, en sie het noch, is dit de Gotsche telg?
Wat houtme, dat ik haer niet dadelijk verdelg?
Roz.
Ay, Bassianus sta.
Tham.
Gins sie ik yemant komen.
Aran.
Vaer wel met dese kus.
Th.
Verschuyl u by bomen.
Ar.
Vaer wel Vorstin, vaer wel.
Th.
Wie raed u lien so stout,
Te komen by de bron, daer Thamera sich onthoud?
Bas.
Wie raet de Godsche Vrou de Gootsche Moor t' omvangen,
Dien sy, gelijk een klis, aen sijnen mond bleef hangen.
Tham.
Ik sweer den laffe Prins!
Bas.
Ik sweer de geyle snol!
Tham.
Ik sweer u andermael!
Bas.
Sweert by u swarte Pol.
Roz.
Laet gy u eerbaerheyt om sulk een schrik-dier slippen;
Om sulk een Verkens muyl, met ongekrulde lippen:
Wat heeft u dus bekoort, sijn oogen vol van vier?
Sijn krulde Satirsbaerd, sijn backes als een Stier?
Of 't hayr als lamre wol? of lompe ledematen;
Of is 't sijn platte neus, met opgespalkte gaten?
Ik schrik voor 't schrickelijk beest, besmeert met schoorsteenroet.
Tham.
Had ik Dianaes macht, mijn lust was al geboet
Aen uw' vermetelheyt.
Bass.
Uw' magt die sal niet haperen
Om Saturninus hooft met hoorenen te bekaperen,
Als of 't Acteon waer.
Tham.
't Sa bengel ga van hier
Met uw' albaste pop, voort dartele Venus dier;
Ga fluks uyt ons gesicht, verlaet deez' groene bosschen:
| |
[pagina 31]
| |
Uw' kindsheyt is de roe noch nauwliks ontwosschen,
Hoe lang is 't wel verleen, seg opgesmokte beeld,
Dat gy in 't kinderhoof met poppen hebt gespeelt?
Roz.
Hoe lang is 't wel verleen, dat gy de Gotten hoonde,
Toen gy uw' Egemael het hooft met hoorens kroonde.
Tham.
Hoe lang is 't wel verleen, dat gy met Bassiaen,
Hier in het eensaem Bosch, uw' minlust hebt voldaen?
Roz.
Hoe lang is 't wel verleen, dat gy uw' helsche lusten
In d' uytgestrekten arm van uwen Broeder blusten!
Tham.
't Was op den selfden tyd, dat Rozelynas moer
Haer bed ontwyen liet van een Boskaense boer.
Roz.
't Was toen u Vader hem by sijne Moeder voegde,
Die zyn vervloeckte lust op 't bed haers mans vernoegde.
Tham.
Swyg Rozelyna, swyg, uw huys dat is berucht.
Roz.
Seg alles wat gy wilt, maer swyg niet van de vrucht
Die gy by Aran hebt.
Tham.
Wat was uw' eerste Vader?
Een speelkind van God Mars, een schelm, een verrader.
Een moorder van sijn broer, een die 't Sabyns geslacht
In 't midden van het spel, beladig heeft verkracht.
Bas.
Help Vader Romulus;
Th.
Help Quiro! help uw' moeder?
Quiro. Thamara. Demetrius. Bassianus
Quiro.
WAt eyscht myn Moeders schreeuw'!
Tham.
Doorstoot der Keysers broeder;
Hy lastert onse stam, en boet uw' lust met haer.
Roz.
O schellem wat is uw' doen?
Dem.
Dat werd gy wel gewaer.
Tham.
Stopt Rozelinas mond, hangt 't lyk aen dese struyken,
Verschuyl met Rozelyn, om hare roos te pluyken.
Klaudillus. Thamara. Gradamard. Aran.
Klaud.
WAer is het ongediert?
Tham.
Gins borst het uyt een horn.
En 't yld' eerst op ons aen, maer raek in desen born.
Grad.
So is 't in ons geweld.
Kl.
So sal 't ons niet ontworstelen.
Grad.
Sagt, sagt me dunkt ik hoor het ramlen van sijn borstelen.
Tham.
Voort Aran, nu is 't tyd.
Aran.
Legt daer vervloekt geslacht;
So sal 't u Vader gaen, die my ten offer bracht.
| |
[pagina 32]
| |
Tham.
So moet men Titus Stam tot aen de wortel snoeyen
Op dat 's in eeuwigheyt, niet wederkomt te groeyen.
Aran.
Ik heb den brief gestroyt; 't is tijd dat yder vlugt.
Klaud.
Help Vader, help, help.
Marcus. Gradamard. Saturninus. Lucius. Titus. Klaudillus.
Mark.
My dunckt ik hoor 't gerucht.
Grad.
Help, help, ik smoor.
Kl.
Helpt, helpt.
Sat.
Het schijnt by dese Linden.
Tit.
Het is dese put,
Sat.
Men sal 't geheym wel vinden.
Voort hael ons fackellicht, om door de duysternis
In aller yl te sien, wat hier verborgen is.
Luc.
Hou stand wie datge zijt, of meld u door het spreken.
Mar.
Het is de Vorst sijn broer.
Luc.
Hy hangt en is doorsteken.
Tit.
O heylloos schelmstuk! ô wreede dubble moord!
De eene door het swaert, en d'andre door de koord.
Sat.
O Broeder Bassiaen! ik sweer u doodt te wreeken,
Al sou het Roomsch gewest versuy pen in de beeken
Van het afgetapte bloed.
Tit.
Al was 't mijn eygen saet
So wil ik dat de wraek de handen aen hem slaet.
Mark.
O wackre Jongeling, de donder moet hem pletten,
Die op u dappere borst de wreede kling deed' wetten.
Luc.
Driemael vervloekte hand, die tot so boosen feyt,
Daer 's hemels Heyr voor schrikt, de stroppen hebt gedreyt.
Sat.
Moet ik mijn Bruylofs-Wijn met bloet en tranen mengen,
O doodelijke drank! de blixem moetse sengen,
Indien ik my niet wreek, so is mijn magt onnut.
Tit.
Kom herwaerts met de toorts, op dat men in de put,
Daer moordgeschreeu uit klonk, tot aen de gront kan kijken,
Mark.
Ik sie yets schemeren.
Tit.
My dunkt ik sie twee lijken.
Luc.
Indien mijn Vader wil, so dael ik met 'er vaerd
In d' uytgedroogde put, want hier is al de aerd
Ten gronde toe uytgespat, so dat m'er als langs trappen,
Met toorslicht in de vuyst tot op den gront kan stappen.
Tit.
Ga voor wy volgen u.
Sat.
O aller steden Stad!
Die tweemael twaelf mijl, met uwe muur omvat:
Roemt geen meer op 't getal van vierd half hondert templen;
Nog seven, hondert toorns; dees die de hondert drempelen,
Van 't hooge Kapitool, als jongste Raed beklom,
| |
[pagina 33]
| |
Eyscht een verslagen hert. Och! vroeg gepluckte blom.
Tit.
O ramp! ô groote ramp, ô schrickelik vertoonen,
Klaudil, en Gradamard, myn levens waerde soonen,
Wie heeft u dus verdelgt?
Luc.
Klaudillus herssen vat
Is t'eenemael gescheurt, hier leyt het breyn gespat;
En Gradamard, ô schrik! is 't aensicht heel aen mortelen.
Tit.
Op, op bloedgierige wraek, schiet u verwoede wortelen,
In Titus ingewand, ach Markus! ach! ach! ach.
Mark.
Men beurt de lyken op , en draegze voor den dag.
Tit.
Ik haet, ik vloek den dag; ja Titus schuwt sig selven,
Gy sult Andronikus in desen put bedelven.
Mar.
Klim. Broeder,klim, ay! klim.
Tit.
Dees' onderaerdse Myn
Sal uwe Broeders lyk tot eene grafstee zyn.
Luc.
So gy hier blyven wilt, wie sal de wraek aenschenden?
Sat.
O Bassianus dood! ô bronâer van ellenden;
Tit.
Vervloekt d'afgrijsselik' en onversoenbre daet,
Die God, op sijne troon voor 't eeuwige voorhooft slaet!
Och! kan d' alsiende Son aen 's Hemels welfsel prijken,
Nu sy haer oogen slaet op deez' bebloede lijken?
O wee! ô barens nood! ô bitter ongeval!
Dat all' de Romers treft, maer Titus boven all'.
Sat.
Wraek hemel, hemel wraek.
Tit.
O schrik der dwingelande
Die uws donderkloot, en blixem t' samen spande,
En wurpse met u vuyst op Typhonas storrenkat,
Och! wreek u van dit bloed, dat u in 't aensicht spat.
Mark.
't Is noodig dat gy deez' zieleloose lyken,
Op 't midden van de markt, aen yder een laet kyken,
So worden de gemoên van 't Burgerlik geslacht,
Naer eysch van burgereed, tot sulk een wraek gebracht,
Die d' overschelle Faem so yslik uyt sal blasen,
Dat sy met haer trompet het aerdryk sal verbasen.
Tit.
Hier leyd een brief gestroyt.
Mark.
Men geesze 't Roomsch Gesag.
Op dat hy, so 't hem lust, den inhoud lesen mag.
Sat.
Hier schuylt de schelmery.
Tit.
Wie heeft het ons beschoren?
Sat.
Verraed, (helaes!) Verraed.
Tit.
Ik bid u laet 't ons horen.
| |
[pagina 34]
| |
Saturn.
Pollander en Melaen, de wraek die heeft haer lust,
Met Bassianus bloed, alree een deel geblust,
Uw' broeders zyn verdelgt daer ik d' ontfangen gaven
(Het loon van dese moort) sorgvuldig heb begraven.
Voor 't melden van de faem. Het hof van Saturnijn,
Heb ik ten dienst van u belooft aen Prozerpijn;
Want die sijn haet en leet, door leet doen poogt te wreeken,
Die moet geen schelmstuk ten halven laten steeken.
Hoe Titus, uwe Soons staen die na onsen val?
Men soek niet na het goud: Wat braekt de tijd al gal!
Tit.
Dit schelmstuk is gedicht.
Sat.
Wie kan dat oordeel strijken?
Tit.
De tijd die 't al ontdekt, die sal 't de Vorst doen blijken.
Sat.
Wy wachten op geen tijd, de blijken zijn te klaer.
Uw' Sonen zijn bericht; ons leven loopt gevaer,
Ten sy men uwe Soons so datelik doe grijpen,
Om d' oorsaek van de moort uyt hare tong te nijpen.
Thamera. Saturninus. Aran. Titus. Marcus. Lucius. Quintus.
Tham.
O Waerde Bruydegom! hoe is uw' Bruyt gesteurt?
Het aengesigt doorkrabt, en 't Lijf çieraet gescheurt
Sat.
Wie darde sulks bestaen?
Tham.
Twee God-vergeten Schelmen,
Maer 't aengesicht vermomt met glinsterende helmen:
Sat.
Verhael het stout bestaen.
Th.
Ik schuylde by een bron,
In schaduw van 't geboomt, voor 't branden van de Son;
Daer ik met eenen schelp, een luttel water schepte,
En eer dat uwe Bruyt de frislche koeldrank lepte,
So greepme d'een by 't hayr, en wurpme voort ter aerd,
En sprak: ô Kaysers hoer! men sal u door het swaerd,
Doen dalen na het rijk der woede rasernyen.
Wat swom ik in een Zee van al te grooten lyen;
Ik schreeuw de dat het klonk, op 't ysselijk gerucht,
Verscheen de Gotsche Moor, sy tegen op de vlucht;
Maer Aran is als dol de schenders nagevlogen,
En sonder tijn ontset ik had mijn Ziel gespogen.
Sat.
Op Ridders, Ridders op, wy zijn althaus verraen:
Beset in aller yl de monden van de paen.
Aran.
O wijdberoemde Vorst! u grondvest is aen 't spatten.
| |
[pagina 35]
| |
Ten sy men Titus Soons soo datelijk doe vatten;
En straffe met de dood, de wraek moet zyn voldaen.
Tit.
Wat oorsaek heeft de wraek na Titus Soons te staen?
Ar.
So haest als 't woede swyn mijn swijnspriet was ontkomen
Sprong ik van uyt de schâuw der blader-rijke bomen,
Ik ging op 't schreeuwen aen, en vond Mevrouw gevat,
Dies ik, getergt tot wraek, vol gramschap derwaerts trat:
De schelmen aerzelden; maer ik, geheel verbolgen,
Bestond de vluchters met het naekte stael te volgen;
Sy schuylden achter 't loof, en deên hun helmen af,
Toen kon ik Titus Soons, de schenners van u staf,
Pollander en Melaen.
Sat.
Leef lang ô eer der helden!
Die Saturninus bruyt in hare vryheyt stelden.
Aran.
Dit lemmer is den een ontvallen.
Sat.
Dit geweer?
Hoe! is 't Pollanders kling; nu twijffelen wy niet meer,
Of Titus Huysgesin, heeft onse val geschapen,
Ik ken 't vergult gevest, dit is den schelm sijn wapen.
Tham.
Wat leggen hier voor Doôn?
Sat.
De letteren van dit blad
Die hebben Titus Soons, met dese moort beklad.
Tham.
Hun broeders, en u broer so jammerlik doen sterven?
Sat.
'k Wil dat men Titus Soons van lit tot lit doe kerven:
Elk geef sich boschwaert in, en soek waer datse zijn,
En sleepse streng geboeyt voor 't Recht van Saturnijn.
Mark.
De Vorst die sie wel toe; 't syn reddelose dingen
So onbewusten stuk d' onnooslen op te dringen.
Quin.
Hier is het heylloos, goud.
Sat.
Wat seyt de Vader nu?
Tit.
Ik seg gelijk als 't is, dat ik voor 't schelmstuk gruw',
En sweer 't vervloekte feyt op 't alderwreetst te lonen,
Tot soen van uwen broer, en mijn vermoorde Sonen;
Maer waer het schelmstuk schuylt is duyster om te raen.
Sat.
Het duyster is ontdekt; Pollander en Melaen
Sy Titus eygen Soons,
Tit.
Wie heeft den brief geschreven?
Sat.
Die voor 't genoten goud dees moorden heeft bedreven.
Tit.
Een die de goude lof van mijne Soons benijd,
Die sy, in 't Gotsch gewest, verdienden in den strijd.
Schoon 't waer is als gy segt, so porren mijne daden,
| |
[pagina 36]
| |
Die ik voor Romen deê, u wreetheyt tot genaden.
Goet Rotmens ben ik niet, ô Roomsche Burgervoogt;
Maer wie kan 't heldenstuk (daer yder mond van boogt,
Ja daer de Faem mee stoft) van Titus tong veswygen!
Gedenkt u wel den tyd van onse burgerkrygen?
Wat was 't taaloude Room een ysselik moort-tooneel!
Het Raedhuys vol verraed; de Tempels vol krackeel.
Elk huysgesin gesplist, het kriel den in de straten,
Van felle plonderaers, de moord was uytgelaten.
En holden door de Stadt, och! met hoe snelle schreeu
Quam d' onverwachte dood het Kapitool betreen.
Hier sag men, tot veel leeds, het sloopen der gebouwen.
Daer 't woeden van de mans, gins kermen van de vrouwen.
Hier 't slepen van de doôn, die men van overal
Ten vensteren uytwurp, de markt was met een wal
Van lyken, afgesneen daer d'aengehiste gilden,
Na schoppen van de Raed, haer raserny op spilden.
De Ridderschap besweek, het graeu was 't saem gerot;
Elk vlamden op de buyt, die sijnen erfgenot
In twijfel had gebracht, om hem te overleven,
Werd van syn erfgenot een mes in 't hart gedreven;
So sloeg de eygen baet de handen aen sijn vrunt,
D'een ging sijn schuldenaers betalen, met de punt
Van de vervloekte kling, een ander verwd' syn handen,
Door een verjaerde work; in 't bloed der bloed-verwanden
Een wreeder blusten 't vuer, van sijnen erf krackeel,
In 't uytgespatte breyn van 's broeders beckeneel!
Sulk een dard 't felste stael in 's amptmans boesem wringen
Op hope van sig selfs in 't open ampt te dringen,
Die sijne boelschap had beswangert, door de tyt,
Die maekt sig, dat te pas, de swangere boelschap quyt.
De balling, die sig vond van 't burgeschap versteken,
Quam sig, met euvlen moed van 't heylig vierschaer wrekẽ,
Geen schennis so vervloekt, noch gruwel so vol schrik,
Noch wreetheyt so gehaet, en borst' er oyt uyt Styx,
Of 't ging 'er toen in swang. De witbesneen de hayren
Verschoone d' oude niet; noch d' onvol wasse jaren,
De Bloem des jongelings, noch d' achtbaerheyt des mans.
| |
[pagina 37]
| |
Daer Romen roem op droeg, in d'oorlog met den Frans;
Nocht weenen kon de schaer der werelose vrouwen
De breydeloose lust des schenders niet onthouden:
D'onnooselheyt quam 't kind in 't woeden niet te baet,
Noch 't Godgewy de kleed den Priesterlicken staet,
Het heyligdom was heel met gloejend puyn bedolven;
Men sag een Zee van bloed in Kerk en Raedhuys golven.
De staetsucht greep u staf, en stak naer uwe kroon;
Die dag quam Room te staen op dertig duysent doôn.
Wie kon de raserny, daer 't wijdberoemde Romen
Dat pas van swanger ging, dan Titus tong, betomen?
Ik dees' in reden staen: schoon dat de raserny
Na geene reden hoort, so deêse 't toen naer my.
Is dit myn loon, dat ik uw' hardsteen, en outaren
Tot noch toe hebt bewaekt voor 't woeden der Barbaren?
Dit 's u besolding dan, ô overoude stam!
Weeg al het goed en quaed dat oyt sijn oorsprong nam
Van Titus huysgesin, ik sweer u dat mijn degen
Veel swaerder dan de fout aen myne Soons sal wegen.
Sat.
Is 't billik dat men deugt met ware deugt bekroont?
't Is billik dat men 't quaed met euvle wraek beloont.
Tit.
Die sig uit euvelen wreekt, die wreekt sig niet uyt oordeel.
Sat.
De wreeklust van de Vorst, die neemt syn macht tot voordeel.
Tit.
Die sich tyrannig wreekt, die schandvlekt syne Troon,
En maekt syn onderdaen ten dienst van 's vyands kroon.
Sat.
Door 't wreken kan een Vorst de krijt syns ryks vergroten.
Tit.
Door 't wreken werd de Vorst van sijne troon gesloten.
De Vorst die wreekt sich wijs, die door vergeten wreekt,
So maekt dat sijne faem tot door de wolken breekt.
Sat.
Daer 't quaet doen, door de straf, in teugel werd gehouwen,
Daer kan de Vorst sijn troon tot aen de starren bouwen.
Tit.
De wreetheyt, en de straf zyn ongelijk van waert.
De streng bepael de straf bestaet in 't wettig swaert.
De wreetheyt in het hert der wreede dwingelanden.
Sat.
De Vorst wreekt naer het leedt, de wraek en vierschaer spanden.
Tit.
O Vorst! een reedlik Vorst gebruykt in 't wreeken maet.
| |
[pagina 38]
| |
Sat.
Maer niet aen die sig heeft besoedelt met verraet.
Tit.
Is 't soo? de fout is groot, so groot dat ik moet ysen;
Maer grooter de gena die gy ons kond bewysen.
Sat.
Die self geen schelm wil zyn, die moet de schelmery
Tot soen van 't heylig recht, bestraffen na waerdy,
Ook is 't onmogelik, dat een oprecht geweten,
Tot nadeel van het Ryk, het quaet doen kan vergeten.
Tit.
De Hemel is te goed, gelykwe dagelyk sien,
Om yets onmogelyks aen 't slerflyk te gebien:
Indien het anders waer so zyner geen tyrannen,
Die tegens 't aerds geslacht so wreed zyn ingespannen
Als d' onbepaelde God, de gever alles goets;
Die, 't geen te bitter is doormengelt met veel soets.
De Vorst, die 't quaed vergeeft, die werd van alle tongen,
Schoon hem de dood verslint, een levend lof gesongen,
De blydschap van de wraek die duert maer voor een poos,
Maer de barmhertigheyt, die is gansch endeloos.
Sat.
De Vorst die sijn gemeet als straffeloos laet dwalen,
Die laet sijn mogentheyt van sijn gemeent bepalen;
Hun wraek lust heeft de schelms in onse dood gewrocht.
Tit.
Uw' dood scheen hunne wil, maer die is niet volbrocht.
Sat.
Een onvolbrachte wil, geneygt tot schelmerye,
Die straft men als volbrogt.
Mar.
O Voogt der heerschappye
Vergrypt u niet, siet toe, men twyfel aen de fout.
Sat.
Wie twyffelt aen 't verraed? hier is de brief, daer 't gout.
Mark.
Waer 't Palamedes niet, dien Phenix, die de Grieken
Bestraelde met de glans van sijn vergulde wieken:
Door so vervloekten brief, met Land-verraed beticht;
Dit 's een Ulysses vond. De Vorst die is verplicht
Tot nauwer ondersoek, eer hy dit stuk kan straffen.
Sat.
Wy wreeken so 't ons lust, wie dat'er tegen blaffen;
Tit.
Heel anders blonk oud Room, toen d'elpenbeene staf
Van 't Burgermeesterschap sich op het Land begaf,
En huwden aen de spa in schaduw van de elsen,
Toen 't Raethuys en de ploeg elkander quam omhelsen
Met onderlinge trouw; toen hier in 's Veldheers kas
Geen nodig Huwelyks-goedt voor soon noch dochter was;
Noch dat men uyt den boel so veel by een kon halen,
| |
[pagina 39]
| |
Om lyk-vuur van sijn heer, en doodbus te betalen.
Maer zedert dat de Pruyk, verleckert op çieraen,
Met Keyserlyke pracht van parelen wierd belaen,
En dat de zyde keurs van Goud en Silver kraekte,
En met een Koningtijk, van helle sleenen, blaekte;
Is al haer glans beswalkt. De Staet-sucht gaet swang,
Het Raedhuys werd gevreest, als een getergde slang.
Elk Rechter is een Beul. De Vierschaer is gespannen,
Van helle woekenaers. De Goud-dorst maekt Tyrannen:
De Rechter weet het recht te buygen als een was:
Of so 't sijn boosheyt wil, te bryselen als een glas.
Sat.
't Ontbreekt u Spraek-lit niet ons agtbaerheyt te schelden
Maer ons ontbreekt noch min uw' last' ren te vergelden:
Dies houd de wraek geen stand, voor dat sy hare lust,
Met u moordadige Soons, tot walgens heeft geblust.
Het oordeel is geveld, sy sullen 't niet ontkomen,
Voort, neemt de lijken op, en voertse binnen Romen.
Mark.
Ik bid voor Broeders Soons, ô Aller Vorsten Vorst!
Eer gy uw' groote deugd met menschen bloed bemorst.
Tit.
Van God gevloekte Stad, waer zijn u roembaer eeuwen!
Verduyvelt Wolve-nest en moortkuyl vol van Leeuwen!
Ik sie uw' val te moed', uw Oorlogs troon gesloopt,
Het heylig recht onthuld, de tabbert uyt-gestroopt:
't Ontwoede Kapitool vol woede rasernyen,
Vol Sphynxen van bedrog, vol Hydren en Herpyen:
De Handvest voor het grauw' het Kerkelijk gebouw,
De Nacht-Uyl tot een Nest, de Spin tot weef getouw,
De Huys-Goôn in het vuur, de Huysen heel verlaten,
Van Romulus Burgery, de kronkelende straten
Beswalmt van Burger-bloed; de Kollatijnsche Poort
Met lijken toegestopt, de Tyber root van moort:
De Markten ruyg begroet, en Outaer-kleên beschimmelen,
Het eeuwig vuur geblust, Vrou Vestas hardsteen grimmelen
Van brullend ongediert; de deugden sonder heul,
Alree sie ik den slaef sijn eygen Meesters Beul:
De Susters krans geschend van haer schensieke Broeder,
De Dochter geeft vergift aen d'afgeleefde Moeder;
De Vader door de Soon, de Soon door 't Vaders stael,
| |
[pagina 40]
| |
Van 's levens grens geschopt, de Vrouw haer egemael.
De Man sijn bedgenoot op 't bed de ziel doet braken:
De Voediter voed het Kind met doodlik spog van draken:
En schaft het tengre Lam, aen 's Moeders spit geroost,
Op 's Moeders eygen disch, die haer gebraden kroost,
Voor lecker Wildbraet kauwt, hoe sal de Dondraer lyen,
Als hy genaken siet so goddeloose tyen,
O Zon die 't al besiet? ontdek de schelmery,
Daerick, met mijne Soons, so onverhoeds in gly.
Rey van Roomsche en Andronizenser Jofferen.
Zang.
Y Der voegt sich om te toyen,
Vlyd de hagel witte keurs;
Sluyt de tabbert rijk van ployen,
Met een gordel van veel kleurs;
Doet de parlemoere pruyke,
Niet alleen naer balsem ruyke,
Maer naer 't geurige himet:
Streelt de hayren vleyt de rosen,
Maekt de sleuyer aen 't toppet,
Strikt de stricken op de brosen,
Ciert de borst met diamanten,
Spaert noch oor noch arremringen,
Tooyt de poeselige handen,
Net getal van vingerlingen,
Ingeleyt met esmaralt,
Daer het geurig' oost mee bralt:
Wat is Venus sonder gordel?
Schoonheyt neemt çieraet te vordel!
Tegen-sang.
Weg met steenen, weg met peerelen,
Hier eyscht steen noch perelsnoer,
Want de tranen die hier de weerelen,
Stremmen nu tot perlemoer.
Krabt het aensicht, klopt de borsten,
Smeekt het hooft der Roomse Vorsten;
Al waer 't hart als Diamant,
So is 't tot medoog te smeden,
| |
[pagina 41]
| |
Met de homet van verstant,
Op het aenbeeld van de reden
Maer de Minnemoer verçiert,
Toen Adonis was gebeten,
Van het woedend ongediert?
Venus heeft haer pruyk gereten,
Ja haer geurde roosenhoet.
Val de Roomsche Vorst te voet,
't Wapen van de Maegde-reyen
Dat bestaet alleen in schreyen.
Toesang.
Huwt de klank der schelle luyten,
Met het spel der dertel fluyten,
Leyd de Bruyt met sulk een galm,
Met de sleep van haer gespelen,
Langs een vloet van maegdepalm;
Naer de Roomsche wreek tonelen,
By haer lieve Bruydegom,
Die op d' oever van sijn leven
't Laetste kusje wenscht te geven,
Aen sijn kuysche Maegdeblom.
|
|