|
| |
| |
| |
[Van de gelucksaemheyt der Dieren.]
WAt riept ghy Thimon, Philosoph der Athenen?
Hooft-vyant der natueren, tis claer ghebleken?
Hatende de menscheyt, waer wilt ghyer met henen?
Woudt ghy, dat die heel end' al waer verdwenen?
Niemandt dan Alchibiades en mocht v spreken,
Midts wetende, dat hy sou moorden, doorsteken,
Menichte van v Athenische nabueren:
End' soo t'Menschlijck gheslachte helpen breken,
Daer ghy om riept, schricklick t' allen uren:
Coemt spoeyt v cattijuighe Creatueren
Naer mijn Speloncke,eer ick Galghen end' Stanghen
Af-breke, wilt niet langher lijden besueren:
Toeft niet, coemt rasch, wilt v alle verhanghen,
Oft wilt ghy leuende meer lijdens ontfanghen?
Dit sprekende, hy hem absenteerde
Wt Athenen van alle volcken, nam zijn ganghen
Naer zijn Speloncke, daer hy murmureerde
Teghen de Menscheyt, end´ Philosopheerde
Van cattijvicheyt, die elck moet aenveyrden // ras:
Oyt smenschen leuen eenenstrijdt op Eyrden ,, was.
DEes Philosoph, na diepe contemplatie
Dees menschen cattijuicheyts, wenschte terstont
Een beestlick Dier te zijne, door transformatie,
Oft ongheboren, want niet dan fallatie
End' berispelickheyt, hy inde Menscheyt en vont,
Want niet en isser onder den Hemel ront,
Dan cattijuicheyt end' jammer, weyrdich beschreyt,
Het selfste Heraclitus geloovende doorgront:
End' Marcus Aurelius gheleerdelick seyt:
Dat ons leuen in verdriet omcinghelt leyt,
Ja dangiereuslick met der werelt strijt,
End' moet nemen een vreeslick afscheyt,
Och verreser doch (seyt hy) een oudt Man subijt,
Die een monstering' maeckte van zijns levens tijt,
Vander gheboorten aen, tot inde ure der doot?
Elck moeste met Diogenes maken ghecrijt,
Als het Lichaem vertelde al zijn weedommen groot,
End' therte ontdeckte d'aenvechtinghe bloot,
End' de ooghen alle haer tranen bekenden:
De Mensch is een Theatrum vol ellenden.
| |
| |
WAnt vander jeucht hy niet dan druck en verpacht,
End wort een Graf, dat den wormen te dienste groeyt:
Dwelck gheenen vrede en hout met zijn gheslacht,
Dit heeft Democrites bespot end belacht,
Siende deen teghen dander, met handen bebloeyt:
Hierom heeft de Philosoph de Menscheyt verfoeyt,
End prijst elck Dier, met zijns ghelijck in vrede,
Besorcht door de natuere, rijcklick ghegoeyt,
Die den cattijuighen Mensch niet en gheeft mede:
Ja moest vergaen, so men hem gheen hulp en dede,
(Seydt Plinius) in zijnder gheboorten dach,
Maer blijuen als eenen block op der stede:
Die zijn seluen doch niet helpen en mach,
Daerom maeckt Euripides dit beclach,
Ouer des menschen gheboorte zijnde bedroeft:
Siende zijn ellende, Maeckt (seydt hy) gheen ghewach
Van groote afcoemste, want hijs niet en hoeft,
Oft wat baet hem tleuen, tGraf naer hem toeft?
Tis dangireus veel Jaren te siene confuys:
Niet dan quelling' en is doch int Aertsche huys.
MErckt hoe cleyn de Natuere de Menscheyt acht,
Buyten ander Ghedierte, diese cleedt perfeckt,
Met wolle, hayr, schulpen, end pluymen sacht:
Maer de Mensch in weedom voorts-ghebracht,
Vindt hem miserabel, aerm, end onghedeckt,
Niet hebbende, dan datmen den Dieren af-treckt:
Maer schreyende tranen can de natuere gheuen,
Dats de voor-bode, die cattijuicheyt verweckt,
Want met weedom en pijne, begint zijn leuen,
Alle sieckten onderworpen, end daer beneuen
Leyt hy als een Worm, sonder gaen, staen, oft spreken:
Dit heeft Plinius gheleerdelick beschreuen:
Siende smenschen natuere soo vol ghebreken,
Alle Monarchen comen soo voorts ghestreken
Ter wereld weenende, met verschricken,
End gheen Dier hoe cleyn, ten can t'hooft opsteken,
T'ghekipt Kiecxken, weet zijn aes te gaen picken,
Het kent zijn Moeder, het wacht hem voor t'verclicken
Des Kieckendiefs, hoe hooghe int vlieghen:
Maer een onnoosel Kindt, is goet te bedrieghen.
| |
| |
HIer af Plutarchus, verwondert seere,
Vande weldaet die de natuere doet:
Den Beesten meer, dan de Menscheyt teere,
Want voor cranckheyt, gheeft sy hem dees Leere,
Dat elck pluckt end kendt zijn Medecijnen soet:
De Pellecaen druckt wt zijn borst dat reynste bloet,
En suyuert zijn Jonghen van t' Serpents beten,
De Honden ouerladen deur ouervloedt,
Purgeren hun met bedaut gras te eten:
De wilde Herten, ghequetst, ghesmeten,
Nemen wilde Poleye, niet om verjenten,
Der Swaluwen quaey Oogen inden roock gheseten,
Ghenesen door Blixem: maer Slanghen, Serpenten,
Weeck zijnde, eten Venckel inde Lenten,
Om hen Oude Vel saechtkens te versaken,
Den Arendt met zijn ghelijcke Adherenten,
Om saechtelick legghen, can hem wijder maken:,
Door den steen Aetitis: De Beyren haken
Na Mandragore, zijnde vol miserien:
Doyuaers met Mos, setten hen selfs Clisterien.
DIt wil Polidorus, Plutarchus affirmeren,
Dat de Beesten verstaen drie soorten van Medecijnen:
Deerste is kennis der Cruyden, om hem cureren,
Tweede, dats Diaete houwen, want sy abstineren:
By den Leeuw end' Wolf te vet, salment bevynen,
Voor tderde, zijn d'Oliphanten goey Surgynen,
Treckende den pijl wt het Lichaem ghewondt,
Sonder hinder, en derfs saluen noch verbynen,
Tselfste merckt aen den ghequetsten Hondt:
Zijn leckende Tonghe hem gheneest terstondt,
Heropilus siende al dees exercitie,
Hoe elck Dier hem helpt, end maeckt ghesondt?
Beclaecht tmenschen ellendighe conditie:
Hoe wel hy alle Beesten heeft in superstitie,
Is in veel saken een Discipel van haer,
De Swaluwe leert hen der Metsers officie:
De Spinne wijst der Vrouwen openbaer
Het breyen der Netten, end tspinnen claer,
Veel draeyen spannen, end Lijnwaet weuen,
Dit heeft de Natuere hen al ghegheuen.
| |
| |
SY hebben cracht, couragie, het blijckt figuerlick,
Verstant, sterckte, vreese, oock goede complecxie:
Onderscheyt, kennis van goet en quaet manierlick,
Wat hen noodt is, vergaderen sy suerlick:
En houden verborghen onder hen protectie,
Teghen den noot, en dees perfectie
Vindt ghy in de Miere, die des Somers slaeft,
En vult haer Schuere met sulcken subjectie,
Daer sy den heelen Winter af wort ghelaeft,
Dit cleyn Dier is cloecker, dan de Mensch begaeft
Die luy en traech zijnen Oogst end' Somer verslaept,
Merckt hoe behendich dat oock zijn Corenhuys graeft,
Jn d' Aerde diep, op dat niet en worde gheraept
Van ander Beestkens, t' ghene dat heeft gheschraept,
Makende straetkens, die wonderlick drayen,
Op dat zijn Prouandt-huys niet en worde betraept,
Sy breken oock t' Graen, teghent schieten oft saeyen,
En hebben een Hol, daer sy tsamen raeyen,
Oock een Kerck, daer sy haer dooden deluen // vroet:
Tis wonder al wat Natuere wt haer seluen ,, doet.
MErckt oock neerstich op der Voghelen soeten sanck,
Hoort de Harmonie, tfraey deminueren:
Den Nachtgael gheeft Musicael gheclanck,
Singhende Bassus, met eenen adem lanck,
Daer na Superius, cloeck int herderen,
Tenor, Contratenor, can hy opserueren,
Makende den Mensch en Voghelkens blye:
Die zijnen sanck willen incorporeren,
Om wat te hebben van zijn Melodye,
Hy lockt zijn Jongskens met soete Hermonye:
Soo dat Aristophanus, den Griecxschen Autheur,
Jn een Comedie schrijft by zijnen tye:
Vander Voghelen-sanck, den Nachtegael tfaveur,
Democrites, hebbende heel Jaren deur
Hem ghehoort, met meer Voghelkens autentijcke,
Belijdt, dat de Menschen hebben den Teneur
Vande Voghels gheleert, ja gheheel de Musijcke:
De Swane singt haren sterf-dach minlijcke,
Voelde de doot, schept vreucht onghesomt,
De Mensch (helaes) beclaecht den dach lang eer hy comt.
| |
| |
HOort wat liefd' de jonghe Oyvaers draghen,
Tot hen Ouders, weerdich om t' onthouwen:
Sy bekennen de weldaet in haer jonghe daghen,
Van d' Ouders ontfanghen, tis Alianus ghewaghen:
So sy haer creupel, hongherich aenschouwen,
Dingeten aes, sy wt haren crop douwen,
Daer sy de Oude met comen te baten:
Op dat sy middeldertijt niet steruen en souwen,
Dewijl sy prouisie doen in verre straten
Jn contrari en sal den Delphijn niet verlaten/
Zijn jonghen, zijnde vande Vischers ghevanghen,
Hy vervolchtse, en laet hem niet vaten,
Lieuer dan hijse eenischsins sou afgangen,
Glaucus, een Visch, sorgende het pranghen,
Voor zijn Jonghe, die in Marcelien vlieten,
Siende eenighen vyant aen t' swaters stranghen,
Om berghen haer leuen, gaetse selfs binnen schieten,
So lang' tot dat sy vrijdom moghen ghenieten:
Dan laet hyse weder int water rijsen // soet,
Liefde en trouwe men bouen al prijsen ,, moet.
ALianus heeft in een Griecsche Historie,
Het recht der Swaluwen constich beschreuen:
Hoe sy haer Jonghen voet, tis een glorie,
d' Outste spijst sy ierst met goey memorie,
En so elck daer na, om houwen t' leuen,
De jongste en sal sy voor d'outste niet gheuen,
Dit heeft Dephile, een Jndisch Philosoph ghesien:
En zijn stem daerom hooch op gheheuen,
Roepende: Dits eenen spieghel voor alle lien,
De wijsheyt eens Koeckoecx moet ick oock bedien,
Die midts zijn coud' natuere niet en mach wt-broen
Zijn eyghen Eyers: Loopt ander Voghels nesten bespien,
Daer hijse in legt, om kippen en voen,
Tonrecht doetmen van hem menich spottich sermoen:
Want Fulgentius heeft t' Voghels natuer doorsocht,
En raet den Mensch verarmt, dat hy oock sou doen
Zijn kinders by vreemde, om worden opghebrocht,
Siet wat de natuere oyt heeft ghewrocht,
Jnde Dieren die niet en gaen ter scholen?
Menschen diemen leert en wijst,noch dickmael dolen.
| |
| |
WJe en sou niet bedencken den aerdt vanden Peerde,
Die so nobel en vlijtich is om t' aenschouwen,
Draghende zijn Heer met den blooten sweerde,
Teghen zijnen vyant, als de onverueerde:
Jnden strijt, om de victorie te behouwen,
Latet hem regieren, maer ten sal niet flouwen,
Door zijn briesschende stemme, als cloeck van moede,
Gheuende couragie zijn Heere vol trouwen,
Ja doet hem bystant als de vroede,
Met Calckoenen, gheverft roodt van bloede:
Houdende thooft om hooghe, wreedt om bijten,
Tot dienst van zijn Heer, diet neemt int goede,
Merckt noch aen t' Hondeken, dat ghetrou bleef crijten,
By t' Lichaem zijns Meesters, diet doot had sien smijten,
End' bewaerdet sonder eten drie daghen,
Coninck Pyrhus dit siende, Liet t' Lichaem slijten
Onder d' Aerde, end hielt tHondeken met behaghen,
Diese bassende melde, so haest zijn ooghen saghen
D' Autheurs van faict door de monstering drijuen:
Een moort sal selden verholen blijuen.
DEn Leeuw, een Coninck, alder Dieren Heldt,
Gaet smorghens vroech wt, door dwanck der natueren
Op eenen berch hooch, daer hy onder windt hem stelt,
Om sien end' riecken, ofter eenich Dier int velt
Coragie heeft, om strijdt teghen hem te vueren:
Briesschende fellick, derf hem niemant rueren,
Gaet hy stil weder wech zijn jong' besorghen:
Jn een hol, wel bewaert met aerde mueren,
Maer om vechten, te velde coemt hy alle morghen,
De subtijlheyt eender Rauen wil ick niet verborghen,
Die int aensien van Plutarchus haer poochde,
Aen den Eemer in den put, teghen t' dorstich worghen,
t' Water te leech, daenreycken haer niet en ghedoochde:
Vulde met steenkens den Eemer, tot dat dwater hoochde,
End dranck met ghemack, tis claerlick gheschiet,
Jn Asien, de Natuere daer toochde
Constighe Philosophie siet,
Dat t' swaerste onder end' dlichste bouen vliet:
Dees vernuftheyt thoonde dit Dier publijcke,
Dat bouen cracht gaet, conste en practijcke.
| |
| |
DE Craen-voghel verneemt den Winter al eert vriest,
Dies hy met al de zijne in oorden wech treckt:
Na Affrica, al vlieghende hy verkiest
Een leytsman, die den wech niet en verliest,
Oock als in een slachoorden voert hyse perfeckt:
Vermoeyt zijnde, isser terstont een nader subject,
Die d'last aenveert, oock slaen sy Rinck, end houden ghemeyn,
Wie in haer nachtrust moet blijuen ontweckt,
End de Schiltwacht houden voor groot en cleyn:
Dit gaet om, end houdet nacht voor nacht inden treyn,
So haest de Sonne schuyl gaet inden Occident,
Versadicht zijnde, in een begroefde pleyn,
Nemen ruste, behaluen den Waker content,
Die voor wt al d'ander gaet staen diligent:
Op een been hout inden anderen voet een keye,
Om niet te slapen, tis by alle Philosophen bekent:
Verneemt hy onraet, hy wecktse met gheschreye,
Die al tsamen ruymen de Valleye,
Al ist duyster, door sulck waerschouwen:
Dees Dieren leeren de mensch goey Schiltwacht houwen.
SJet hoe rijcklick de natuere de Byckens bestraelt,
Soeckende t'somers de bloemkens op dal en velt,
So dat Honich en Was wort verre ghehaelt,
Om vullen den korf, diet niet en faelt,
Dees kennis haer de natuere voorspelt,
Hebbende Poortiers end Wachters ghestelt,
Die den inghehaelden Oogst beschermen,
Dees blijuen altijt thuys, end wederstaen tghewelt
Der roouers, die haer aen doen veel alermen:
De Bye-moeder blijft oock haer jonghen verwermen,
En wort als Ouerste ghespijst vande substituyten,
Maer alst tijt is, dat sy wilt swermen,
So gaet sy alle dinck ordentlick besluyten:
Eer sy niet alle de heure treckt wter muyten,
Doot sy alle de jonghe Byemoeders, behaluen eene,
Die besit haer plaets, groot van virtuyten,
En gouverneert also ouer de cleene,
D' oude volghen d' oude moeder al ghemeene,
Die een nieu logijs soeckt in vreemde straten:
Door 't Beckens gheclanck, laet sy haer weder vaten.
|
|
Auteursrechtvrij