|
| |
Het vierde bedryf.
NU op den heuveltop eendrachtigh neergezeten,
En al 't geleden leedt met eenen dronck vergeten.
Komt broeders, zet u aen: hier staet de disch gereet,
Langs dit vervallen slot, met klim op groen bekleet,
En met een veldtapijt natuurelijck behangen.
De breede lindeboom (de zon gae vry haer gangen,
In 't Oosten) noodight u in 't grazige gestoelt,
Met bruine schaduwen, en aengename koelt,
En koelt den leckren wijn, om 't hart eens te verquicken.
Verquick uw hart met wijn, en laet uw' broeder sticken.
niet: ick spreeck geen enkel woort.
my dunckt ick zit niet zo 't behoort.
Koom zet u hier: gemack is nimmer te versmaden.
't Is meer dan 't halve mael.
dat hebt ghy net geraden.
ja ja, ick zit nu wel, of schaers.
Neen, zegh vry wat u deert. wat wringt uw voet?
aen 't slincke been: of 't zijn misschien mijn wespẽ.
ick moet mijn' boezem wat ontgespen,
't Benaeuwt my wat om 't hart. nu schep ick weder lucht.
Tast toe: elck toef zich zelf.
wat 's dat? ick hoor gerucht.
Is 't Joseph oock? my dunckt ick hoor hem klagen.
Die windt kan dat geluit zoo veer niet overdragen.
| |
| |
En of hy klaeght en kermt, het blijft toch na, als veur.
Wat kan het schaên, dat hy zijn misdaet wat betreur?
't Was hem geen errenst, dat hy op het touw most ryen.
Zoo, had ghy noch medelyen?
Hy sloegh zijn aenschijn zoo barmhartigh west en oost.
Hy zagh naer Hebron toe, naer vaders huis om troost.
Hy riep zijn' Engel aen, den trooster aller vromen.
Die hem naer Dothan wees, om zoo te maet te komen?
Hy dronck noch hartelijck, en laefde zijne borst.
Een hart ter doot bedroeft is altijt droogh van dorst.
Wel Judas zat strax stom, nu kan hy weder spreecken.
Wel, wat of Judas schort? zijn oogh begint te leecken.
Ay broeders, houdt uw rust, het lust my niet te wel.
Leit Joseph u om 't hart?
Hoe nu, is 't kinderspel?
Verbly u: want wy zijn nu t'ende van ons lijden.
Het past den broeder niet zich zelven te verblijden
In 's broeders doot of straf. ô schrickelijck bestaen!
Wat spreekt ghy binnens monts.
Ick zorg wy zijn verraên.
Ick heb den put in 't oogh, geen mensch kan dit verraden.
En Godt heeft ons in 't oogh, die ziet door lindebladen,
Door mergh en nieren heen. wat schuilt 'er voor Godts oogh?
Laet varen alle zorgh: uw zorgen zien te hoogh.
Ay, ziet eens om dien hoek.
Wie of hier aen komt trecken.
Zy kruipen langksaem voort: hoe lang of dit magh strecken?
Wat rijst'er in de lucht een stofwolck: ziet dat volck.
Ick zie geen klaer bescheit: zy trecken in een wolck.
Voor wien ziet ghy hen aen,
't Waer kunst dit juist te raden.
En ick ezels, swaer geladen.
Ick zie gewapenden genaecken meer en meer.
Hoe schittert daer de zon in 't blinckende geweer.
My dunckt 'k zou met der tijdt wel gissing kunnen maecken.
'k Wil noch mijn gissing staken,
't Zijn Arabiers, 't gaet vast:
't Is nu de tijdt van 't jaer.
Hoe gaet het vee vermast.
| |
| |
Zy zijn alree voorby de willige bosschaedje.
De ruggen buigen in, door 't wigt van hun packaedje.
Hoe plaeght de mensch het dier?
Hoe plaeght het bloet zijn bloet.
Wat zeght ghy, Judas? wat ontstelt u het gemoedt?
Leit die noch zoo diep in 't hart begraven?
Ick zie hoe 't hygent vee tot 's menschen dienst moet slaven,
En Joseph steent nu vast ellendiger dan 't vee,
Dat noch zijn voeder krijght; maer Joseph magh alree
Van honger en van dorst verteeren en versmachten.
Hy heeft zijn vonnis wegh: laet vaeren die gedachten.
Maer dat ick hem nu opveil, om voor slaef
Den vrecken Arabier te dienen al zijn leven;
Naer dien een mager lijck toch niemant nut kan geven,
Al bleef het schoon bedeckt. beraet u in 't gemeen,
Waer spanden oit om strijt de leden tegens leên.
Godts diepe wijsheit schiep, tot onderlinge hoeders,
De nutste leên aen 't lijf, als tweelingen en broeders.
Men zet alleen, uit noodt geperst, een lit van 't lijf.
Verschoont men dit, bedenckt, wat last wat ongerijf
Ghy hier door kunt ontgaen: 't zal eerst uw' geest vernoegen,
En vryen het gemoedt van 't eeuwigh knaegend wroegen.
't Zy verre dat ick u of my by Kain zet,
Die zich met Abels bloet zoo gruwelijck besmet.
Hoe dootsch zagh hy 'er uit: hoe wert zijn hart gegeten
Van binnen: och, zijn hair (zoo pijnight het geweten
Den broederslachtigen) hing altijt nat van zweet.
Hy vloodt, en waer hy vloodt, hem doch dat Abel kreet;
En Godts gerechte wraeck den moort zat op de hielen:
Dan zagh hy geesten, dan een nest vol slangen krielen:
De dampen stegen dan van angst in 't beckeneel.
Zijn zaet draeght noch dien vloeck. nu oordeel het verscheel
Van broedermoorden, of van spaeren en verkoopen.
De misdaet en de straf moet altijdt t'zaemen loopen,
| |
| |
En blyven in besteck van billickheit. de haet
Op zynen hals gelaên hou dan in 't straffen maet,
En loope eer wat te laegh. ghy doet die deught uw' broeder.
Een wees verdient gena: die jongen heeft geen moeder,
En Rachel was ons moey en moeder. treckt uw hant
Dit snoer te stijf; hoe 't zy, ghy breeckt een dubblen bant;
En breeckt dit uit, hoe 't ga, uw onschult wort gevonden.
Een redelijcke straf stopt alle lastermonden.
Waerachtigh mannen, dat's niet qualijck overleit.
Het schijnt dat Godt ons raet op dees gelegentheit
Te letten. zoo ghy 't stemt, ick heb 'er gantsch niet tegen.
Ick merck ghy zijt 'er al eendraghtigh toe genegen.
Wie neemt den last op zich?
vertrouwt ghy my dien last?
Wel Judas, ga voort heen, want zy genaecken vast.
Zo zet hem eerst op prijs.
dat volck valt scharp in 't dingen.
Het eerste bodt is't best.
Ja laet den droomer springen.
OCh, Ruben, gaet uw aenschijn voor my schuil?
Magh mijn gekerm tot Godt en u niet baten?
En worde ick dus, in dezen naeren kuil,
Van Godt en u en ieder een verlaeten?
Ick stick in slijm, en hijgh vast naer de lucht,
En zie van veer den heldren hemel blincken,
Die speelt moy weêr, en hoort naer geen gezucht.
Hy drijft om hoogh, maer Joseph magh verzincken.
De putgalm volght op rijm mijn lesten tarm,
En schijnt beweeght mijn klaghten naer te smeecken:
Dat 's al mijn troost en tijtverdrijf, ocharm.
Mijn keel wort heesch, en naulix kan ick spreecken.
'k Bedanck den galm, de galm my wederom.
Ick klaegh' mijn' noot: hy antwoort vol medoogen.
Maer Ruben zwijght, als spraeckeloos en stom,
Hy blijft vast uit, ick klaegh mijn' rouw mijne oogen.
| |
| |
Och, Ruben, koom, en zalf mijn diepe smart.
Ick kaeuw een vrucht vol doodelijcke korlen.
Och, Ruben koom, verlicht mijn angstigh hart,
Ick hoor gerucht: wat of hier op komt borlen?
HIer rust ick uit het stof, van zon en hitte vry,
In deze hegh, tot dat de voortoght raeck voorby.
Gaet knaepen, zeght dat zy een weinigh harder dryven.
Men zal een mijl van hier te middagh leggen blijven,
Tot dat de dagh verkoele, en dan tot middernacht
Weêr spoeden onze reis, met d'aengenome vracht.
Dees wilde woeste hey kent dieren nochte menschen.
Men zou, om schaduw, zelf 't gewenschte licht verwenschen.
Maer wie genaeckt dien put? dit schijnt een ander man:
't Gelijckt een' vreemdeling, en geen' uit Kanaän.
Indien hy water put, om zich of 't vee te drencken,
My lust een versche dronck: ick wil den harder wencken.
GEluck mijn heer, geluck, op uwen verren toght.
Wy jaegen 't vast, gaf Godt of 't ons gebeuren moght.
Maer 't beurde meer dan eens, dat my die haes ontglipte.
Waer leit de reis, mijn heer?
Van Galaad recht door, met ezel en kameel,
Gelaên met balssem myrrhe en kruiden en kanneel.
Wat zoeckt ghy by dien put? wy zijn wat moe geronnen.
aen geen zy springen bronnen,
Indien de dorst u quelt: dees groene put is droogh.
Ick rust een poos, en heb van hier mijn volck in 't oogh.
Mijn dorst lijdt noch geen last. men zal den last haest breecken,
Eer noch de middaghzon op 't hooft begint te steecken.
Maer luister naer dien put: wat wil dat droef gezucht?
Daer leit een jonge slaef, die huilt, en maeckt gerucht.
| |
| |
Hy heeft het wat verkerft, en zich wat wulpsch verloopen.
Laet zien, ick wil hem koopen.
Ick zal hem by dit touw doen stijgen uit den put.
Een ander heerschap waer den jongen wel zoo nut.
Daer hangt de koort: nu stijgh, nu jongen, stijgh naer boven.
Hy klimt, hy klimt: men magh hem passelijck gelooven:
De pols is niet als 't hart, zijn gront wort niet getast.
Aen veinzen is zomwijl gewin en voordeel vast.
Daer komt de knaep: spring af. hy dient wat onderwezen:
Ick zal hem eerst alleen een luttel gaen belezen.
Joseph. Judas. Vrachtmeester.
OCh Judas, zijt ghy daer? erbarm u over my.
Koom herwaert, ga met my een luttel aen d'een zy.
Wat billijcke oirzaeck ghy uw' broed'ren hebt gegeven,
Valt nu te lang: in 't kort, danck my, die u het leven
Verbiddende, dat schencke en aenbie tot een gaef,
Mits datmen u terstont verkoope en veil voor slaef,
Aen dezen Arabier; dies draegh uw straf geduldigh
Mijn broeder, ick ben u naest Godt, mijn leven schuldigh;
Maer dienstbaerheit valt hardt. wat gaet my leider aen!
Noch harder valt de doot, die kunt ghy dus ontgaen.
Dit 's 't eenigh middel. zie de broeders ons bespieden:
Van dezen heuveltop: ghy kunt het niet ontvlieden;
Dies hou u stil en vroom, noch melt de broeders niet.
Och Ruben, Ruben, och. ô Godt, die alles ziet.
Ick veil u dezen slaef, maer wil dit eerst bespreecken;
Ick stoot hem met den voet.
Zoo dient hy naeu doorkeken.
Wilt ghy wel veranderen van heer?
Mijn heer, ick heb geen wil.
Bedaer wat: schrey niet meer.
Steeck uit dien rechten arm: nu buigh dien aen de schouder.
Nu met den slincken arm. hoe out zijt ghy?
Nu gaep ick zie noch jongk gebit.
De tanden staen zeer net, en melck is niet zoo wit.
| |
| |
Ga loop eens heen en weêr.
Nu wacker zonder weigeren.
Nu spring eens in de lucht. hy kan noch luchtigh steigeren.
Al spels genoegh: koom hier, lang my uw rechte hant.
Ghy Arabiers hebt meest van hantbezien verstant,
En ziet als 's menschen heil en ramp van verre komen.
Die knaep kan geestig droomen.
Dat kan niet ieder een: dit komt al meê te sta.
De vrachtheer zie te deegh, dat doet den koop geen scha.
Nu zet den knaep op prijs, my lust niet lang te dingen.
Voor tien paer zilverlingen.
Zoo dra? ghy vreest of ick my weêr bedocht.
Helaes! ick ben verkocht.
Loop ginder aen een zy. wat dunckt u van dien jongen?
Recht uit, hy staet my aen: hadt ghy wat hardt gedrongen,
En hem vry dier gelooft, die knaep waer echter mijn.
Indien ick spreecken zou, naer uiterlijcken schijn;
Dat zweemsel melt niet slaefs, maer eer een welgeboren.
Zoo ick de hant geloof, hem schijnt wat groots beschoren.
Die winckbraeu voeght geen slaef, maer eer een' man van staet.
'k Verzwijgh al 't overigh: 't is mislijck hoe 't beslaet.
De Godtheit ziet het hart, de mensch den schijn van buiten.
Men kan uit gissingen niet vast noch zeker sluiten.
Ick zal 't bekennen, nu het zoo te passe koomt.
't Is al van heerschappy dat deze jongen droomt:
Dit baert afkeerigheit: hy magh noch beter leeren.
En beter onder vreemde, als binnelantse heeren.
Al had ick schoon berouw, ick wensch u veel geluck.
Nu gedult, en buigh u onder 't juck.
Gehoorzaem dezen heer, en luister vry wat sneller.
Ja reken dat ghy dient een' rechten Ismaëller.
Och Ismaëller, nu mijn lot
My onder 't lastigh juck leert zuchten
Om troost en hulp tot Abrams Godt;
Gedenck hoe Ismaël most vlughten
| |
| |
Met Agar, dwars door 't gloeiend zant,
Zoo wijdt uit aller menschen oogen,
Daer kint en moeder waer door brant
Versmacht, indien het mededoogen
Des Engels, in die zwoele zon
Haer bey niet had te recht gewezen,
En met een koele en versche bron
Het moeders hart en 't kint genezen
Van dorst, veel feller dan de doot:
Weest zoo een Engel en behoeder
Van my, die, op mijn moeders schoot,
En aen de borst der lieve moeder,
Verstreckte een lieve waerde vrucht,
Niet min als Ismaël de zijne;
Toen zy, vermoeit en afgezucht,
In dorre dorstige woestijne,
Hem leide in schaduw van de blaên,
En riep, een booghscheut afgeweken,
Godt zelf al heesch om bystant aen,
En kreet: wie kan dat hart zien breecken?
Waer op een trooster neergedaelt
Beloofde hare spruit te zegenen,
Die nu zoo breet den adem haelt.
Zoo moet u heil op wegh bejegenen.
Zoo zegen Godt uw' langen toght,
Als ghy voortaen een' vrygeboren,
Onschuldighlijck voor slaef verkocht
Zult handlen, zonder wraeck of toren.
Och Ismaëller, druck my zacht,
Gelijck een telgh van uw gheslacht.
Naer uw geboorte staet my wijders niet te vragen,
Ghy zijt dan vry of slaef: voortaen moet ghy u dragen,
Gelijck een eigen slaef en een' verkochten past.
Komt knaepen, vleugelt hem, en bint zijn armen vast.
| |
| |
Ghy kunt uw lyden veel vermindren of vermeeren:
Waer goede slaeven zijn, daer vint men goede heeren:
Zoo knecht zoo meester, dies stel u gewilligh in.
Leef lang, en hou u vroom.
Ghy met dees zilverlingen.
Helaes, hoe kruipt mijn bloet, daer het niet gaen en kan,
Hoe deerlijck ziet hy om, zoo nat en root bekreten.
Ick doe 't om beters wil; het wert my niet geweten.
Zang.
ARabië, ghy stoft zoo hoogh
Op uw geluck, gelijck uw boogh
Van onder, dat het snort en kraeckt,
Den arent in de veeren raeckt,
Op 't allerveilighst van zijn vlught,
In uw met geur doortrocke locht;
Waer door uw fiere Phenix zweeft;
Om wien ghy in festoenen weeft:
Mijn vogel zagh noit wederga.
Ghy roemt: Godt schonck u dees gena,
Om dat uw volck zijn oirsprong nam
Uit dien befaemden Abraham,
Die oostwaert stuurde naer de zon
Zijn zonen, dien hy teelde en won
Wier bloet noch groeit in Isax scha,
En lachende in 's Hebreeus verdriet,
Heeft gading in al 't geen het ziet.
Zwijgh, Ismaêl, zwijgh, Madian
Van roem, die luttel baten kan.
Zwijgh, Arabier, dit 's 't oude liedt.
Den rechten Phenix kent ghy niet.
| |
| |
Hy is het niet, die nesten bouwt
In uw gezegent myrtewout,
Daer ghy kanneele vieren stoockt.
En alle leckernyen koockt.
Tegenzang.
Ick hael mijn Vogels roem in top.
Hy voert op zijn gekruifden kop
(Om wien een glans zijn straelen spreit)
Een heldre star: de majesteit
Ziet hem ten klaren oogen uit.
De goude halsbant hanght en sluit
Om zijnen geschakeerden hals;
Een rechten zonnespiegel, als
De zon zich blint ziet in dien gloet.
Natuur heeft met haer eigen bloet
Zijn wiecken kostelijck bekladt;
Trots purper, trots scharlaken, dat
Den koning of aertspriester kleet.
De blaeuwe staert, zoo lang, zoo breet,
Hangt geborduurt met roos by roos.
Robynen schittren op turkois.
Aldus, gevoedt van hemelsch vier,
En zon en dauw, bereickt mijn dier
Zoo menige eeuw van hondert jaer,
Tot dat het smelt op 't zonaltaer;
En uit zijn asch een jonge swelt,
Die 't vaderlijcke lijck bestelt
Ten grave, met een staetst van
Meer voglen, als ick schildren kan.
Waer vint men vogel in een rijck,
Die mynen Vogel zy gelijck?
Toezang,
O blinde Arabers, waert ghy wijs,
Ghy hebt, voor een' geringen prijs,
| |
| |
Den Phenix, 't puick van uw geslacht,
Terstont gekregen in uw maght;
Den rechten Phenix, die gewis
Veel schooner dan uw vogel is:
Een Phenix, dien de haet en nijdt
Met sporen stoot, verpickt en bijt.
Ghy voert dien onbekenden schat
Naer Memphis, en naer Zonnestat,
Door eene wolck van zant en stof:
Daer zal men, in dat prachtigh hof,
Wiens naeldepunt Godts hofbeschiet,
Zien, hoe de Nijl, de groote vliet,
(Die leven uit zijn pennen zuight)
De kroon met zeven tacken buight
Voor zijne godtheit, voor zijn hooft,
't Welck aller wijzen glans verdooft.
Daer zal hy sterven, droef beweent;
Zijn dubbele afkomst, 't vroom gebeent
(Met myrrhe en stercken balsemgeur
Gebalsemt deur en weder deur,
Geleit met een ontelbaer heir)
Vervoeren droogh door stroom en meir;
Op dat het ruste in 't eerlijck graf,
Op 't lant, dat hem zijn vader gaf.
|
|
Auteursrechtvrij