Joseph in Dothan
(1644)–Joost van den Vondel–
Auteursrechtvrij
[pagina 24]
| |
Naer Sichem henestuurde, op dat hy weten moght,
Hoe 't u en 't vee al ging. wat hoeck bleef onbezocht?
Wat herder ongevraeght, om Sichem, en zijn weide
En landstreeck? 'k hou gewis mijn vaders engel leide
My herwaert aen: want toen ick, moede en afgezucht,
Ging dwaelen, hopeloos en jammerlijck beducht,
Wat raedzaemst was van beide: of langer daer te toeven,
Op eenigh klaer bescheit; of vader te bedroeven,
Met even wijs naer huis, naer Hebron, en ons dal,
Van waer ick quam, te spoên; ontmoete by geval
(Of liever zoo 't Godt gaf) my iemant, die juist vraeghde:
Wien zoekt ghy dus met smart? toen ick mijn hart uitklaegde,
En badt om naeckt bericht, wees hy my herwaert aen;
En had uit u gehoort: laet ons naer Dothan gaen.
Spil, sprack hy, hier geen tijdt: zy zijn al voortgetogen.
Zoo spreeckende, geleeck de vriendschap in zijn oogen,
Aen 't flonckeren, een' geest, zoodanigh als voorheen
(Na dat men hun beschrijft) onze oudren wel verscheen.
Zijn oogen stemden met d'aenminnigheit der lippen,
Geverft, als met een' geur van roozen, op de tippen.
In 't scheiden danckte ick hem, en roock een frisser lucht,
Een lange streeck langs 't padt, en schepte mijn genught
Veel reizen stil te staen, en t'elckens om te kijcken;
Verbaest om zijnen gangk, en hoe hy heen gingk strijcken,
Niet als een sterflijck mensch, maer een van 't hemelsch koor,
Ons tot een licht gestiert, op 't onbekende spoor.
Het zy wie 't wil, Godt lof, hy heeft my recht gewezen.
Ick vinde u hier gezont: nu is mijn hart genezen
Van die quetsuur. ô hoe verquickt uw aengezicht,
Zoo welgedaen, my meer, dan 't al verquickend licht!
Mijn broeders, och, ick weet, de vader zal verlangen,
Om tijding, uit mijn' mont, van u, zijn zoons t'ontfangen,
De grootvaêr desgelijx, en onze moeders meê.
Hoe gaet het toch, mijn broêrs? hoe staet het met ons vee?
| |
[pagina 25]
| |
Helaes, wat magh dit zijn? wat magh de helden deeren,
Dat zy dus overdwers het aenzicht elders keeren?
My aenzien met den neck, en stom als beelden staen?
Och broeders, heb ick u met mijne komst misdaen,
Of niet gegroet als 't hoort? ontschuldight mijn gebreecken.
Verschoont mijn dommigheit. hoe krijg ik hen aen 't spreken.
Ick ben geen antwoort waert: helaes, het is mijn schult.
Si.
Ay, ziet dien huichelaer: hoe terght hy uw gedult,
En spreekt gy niet een woort?
Le.
wel heerschap over moeders,
En vader, en al 't huis.
Si.
bezoeckt ghy weêr de broedets?
Komt ghy ons weer bespiên? verklicker, wellekoom.
Le.
Wat of de droomer nu weêr voorquam in den droom?
Vertel ons uw gezicht, uw' droom. zing op, laet hooren.
Si.
Wat of hem schort? hy zwijght, hy heeft zijn tong verloren.
Jo.
Mijn broeders, och ick val voor uwe voeten neêr.
Vergeeftme mijn vergrijp, noch eens, en dan niet meer.
Le.
Rijs op, het is geen wijs, dat koningklijcke zielen,
Zich buigende in het stof, voor onderdanen knielen.
Si.
Was vader niet de zon? was moeder niet de maen?
Wy starren, schooven? he!
Jo.
och broeders, laet my gaen.
Och broeders, laet my gaen. 'k wil gaerne voor u bucken,
Gelijck den jongste past
Si.
rijs op: hoe zal 't hier lucken?
Le.
Nu koningk Joseph, zegh, wie zal uw stalknecht zijn?
Wie schrijver? wie poortier? wie schencker, om met wijn
Te kroonen 's konings disch? wie kamerlingk verstrecken?
Wie muilpaert? wie kameel? wie uw karrossen trecken?
Koom herwaert Naphtali: koom herwaert Zabulon:
Komt Asser, Isaschar, Gad, Judas, Simeon,
En Dan: dit is de schoof: vernedert uwe schoven.
Duickt starren, zon en maen, dit licht zal 't al verdoven.
Si.
Ontweldight hem dien staf, en drijft hem naer den put.
Jo.
Och broeders.
Le.
voort, ga voort: dit jancken is onnut.
| |
[pagina 26]
| |
Ruben.
DIt 's d'oude en drooge put: 'k wil hier ontrent vertoeven.
Maer 't zou wel noodigh zijn met eenen steen te proeven,
Of oock de duistre gront met water sta bedeckt,
't Welck van dees heuvelen by wylen herwaert leckt.
Hier leyt een kay, zoo zwaer als eenigh man kan heffen.
Nu mannekracht, hef op: die steen wil lydigh treffen.
Laet vallen, dat het kraeck: laet rollen zonder schrick.
Hy plomt niet eens, maer ploft: droog is 't er: klaer ben ick.
Weest wellekom, ô put weest wellekom, behoeder
Van Jakobs waertsten zoon, van mijn' verlegen broeder.
Verdien een' naem, wanneer ghy, voor een wisse doot,
Dien heldren jongen berght, in uwen naeren schoot;
Zoo veel barmhartiger dan negen broêrs te gader,
Al broederslachtigen. ô put, 'k zal u by vader,
Dien afgeleefden stock, haest loven voor dees deught:
Terwijl hy Joseph kust al bevende, en van vreught
De tranen biggelen langs 't aengezicht vol rimpelen.
Hoe komtge my te pas! hoe helptge my bewimpelen
Mijn heimelijcken raet, tot redding van die spruit,
Waer in de dorre boom en schorre schors besluit
Zoo luttel saps, als die noch hoeft om wat te leven.
Hoe zal de versche mont aen schraele lippen kleven!
Met welck een hartlijckheit de vader welgezint
Zijn siddrende armen staen, om zijn herboren kint,
Om dien beschutten hals! met welcke danckbre klancken,
Met hoe veel zegens wil hy Ruben dan bedancken,
Voor broêr en vaderplicht, voor zijn godtvruchtigheit!
Dan zweef ick op zijn tong zoo hoogh, als 't onbescheit
Der broedren, root van schaemt, het hooft moet onder halen,
Noch dieper dan de put, daer Joseph in moet daelen.
Maer zwijgh, och zwijgh, my dunckt zy komen ginder aen,
't Verwezen kint voor uit. Och broeders, laet hem gaen.
| |
[pagina 27]
| |
O d'arme jongen wischt zijn uitgekretene oogen.
O tigers, hebt ghy nu de menscheit uitgetogen,
En voert ghy van den mensch slechts uiterlijcken schijn,
Zoo veel gevaerlijcker als woeste dieren zijn?
Die kent men aen gebit, aen gruwelijcke klaeuwen.
Helaes, wat gaet my aen? de jongen zal verflaeuwen.
Waer best mijn lijf geberght hier ergens in een hegh?
Zy naecken: och. 't is tijdt, dat ick my nederlegh:
Want hoorenze mijn stem of 't ritslen van de doren,
Zoo is 't met ons gedaen, zoo gaenwe bey verloren.
Simeon. Levi. Joseph.
NU grijn hier na: treck uit dien kakelbonten rock.
Treck uit, eer ick 't u leer.
Le.
ja leer hem met dien stock.
Jo.
Och broeders, kan ick u vermurwen met mijn karmen?
Och heb ick 't zoo gemaeckt? och is 'er geen ontfarmen?
Si.
Schud uit de py, schud uit.
Jo.
hoe heb ick 't zoo gemaeckt?
Le.
Hy sammelt noch.
Jo.
helaes! waer ben ick nu geraeckt?
Le.
Daer ghy zult d'uit komst zien van uwe neske droomen,
In eenen donckren put.
Jo.
waer ben ick nu gekomen,
Daer God woont noch goe mens, die my voor 't lest beschut!
Helaes, wat hebt ghy voor?
Si.
ghy moet in dezen put.
Jo.
Verdrincken in dien put?
Le.
om van geen drank te sterven,
Zult ghy van dorst vergaen, en wijn en water derven.
Jo.
Van honger en van dorst in dezen put vergaen?
O put, ick zie geen' gront: hier schijnt noch zon noch maen.
Si.
Die zult ghy in uw' droom zien schijnen, oock die starren.
Jo.
't Was mijn gulhartigheit: noit dacht ick u te sarren.
Le.
't Was uw gulhartigheit, nu 't zoo te passe koomt.
Jo.
Wie kan gebeteren, dat hy van starren droomt?
Le.
Hoe ghy het betren kunt, dat zal die put u leeren,
Een rechte school van tucht. men moet zijne oudere eeren,
De broeders allermeest, en d'ouders boven al.
Wie zich te plomp verheft, raeckt plotseling ten val.
| |
[pagina 28]
| |
Io.
'k Roep zelfs de hemelen en Englen tot getuigen,
Hoe mijn gehoorzaem hart genegen was te buigen
Voor vader, moedren, u en al het huisgezin
Misduit mijn droomen niet: daer steeckt niet arreghs in.
Och, zaeght ghy in mijn hart: och, lagh mijn boezem open:
Daer is noit list bedrogh noch arghwaen ingeslopen.
Si
Hoe zingt hy nu zoo kleen? wat was dat voor een nuck,
Toen ghy by vader ons betighte met dat stuck?
Wat was dat, simpelheit? of waren 't groene padden?
Most ghy de broeders noch zoo schendigh gaen bekladden,
Tot schande van 't geslacht, en rockenen dien twist?
Io.
Wat mensch leeft zoo volmaeckt, die zich niet eens vergist?
Le.
Het komt op eens niet aen.
Io.
och, ziet dit door de vingeren.
Si.
Ja zoo: hoe zou hy ons hier meê om d'ooren slingeren.
Le.
Het slimst quam achteraen: het grontsop drincktmen lest.
Si.
Neen, beter 't huis geveeght van deze lucht, en pest.
Le.
Trek uit dien rok, trek uit.
Io.
mag ick mijn rok niet houden?
Si.
De rock is u niet nut.
Le.
hy moght te nacht verkouden.
Io.
Och, moght ick Benjamin eens kussen voor mijn endt.
Si.
Een jarigh kint? het heeft zijn' broeder noit gekent.
Io.
Ick most, voor mijn vertreck, hem noch een' kus afprachen.
Le.
Wel kende u 't kint?
Io.
mijn broêr, gy hebt my aengelachen,
Maer och, voor 't allerlest. hoe luttel docht ick toen?
Daer is mijn rock: helaes!
Si.
wy dienen werck te spoen,
Eer iemant onvoorziens ons koom op 't stuck betrappen.
Io.
Ay broeders, laet my gaen, ick zal u niet beklappen.
Le.
Wy hebben in dat stuck met zinnen al verzien.
Si.
Koom, lang het laddertouw.
Io.
nu kan ick niet ontvlien.
Le.
Twee vleugels schorten u: ghy zijt een lichte veugel.
Si.
Sta vast: ick zal dit touw gaen knoopen aen den beugel,
Of 't half gebroken rat.
Le.
zie voor u, eer ghy stort,
Of uitglijt. valt het touw een vaem of drie te kort,
Zoo blijft hy in den put licht hangen, als een bengel.
Si.
Zo spring hy voort om laeg.
Le.
maer neen, hy heeft den Engel
| |
[pagina 29]
| |
Van vader op zijn hant, die draegh hem in den dreck.
Si.
En feilt en mist hem dat?
Le.
zoo breeck hy voort den neck.
Hoe harder smack, hoe nutst: 't fatsoen is maer verloren.
Nu wacker, stijgh te paert: de lijn is al geschoren.
Si.
Zoo doet het: op, klim op, en stijgh gewilligh neer.
Io.
O God, vergeef hun dit.
Si.
voort voort, geen woorden meer.
Io.
Verveelt het u, dat wy voor 't lest ons hart uitspreecken?
Le.
Ghy mooght in dezen put vry zeven dagen preecken.
Io.
Och schenckt my eens voor 't lest: mijn hart verstickt van dorst.
Le.
Schep water met uw hant, al ziet het wat bemorst,
Het kan den dorst verslaen: de slijm is meest gezoncken.
Io.
O Godt, dat laeft mijn hart: noch eens voor 't lest gedronken.
Si.
Nu klim, daer is mijn knie: nu zet den voet in 't touw.
Le.
Stijgh af.
Io.
leeft lang mijn broêrs: troost vader in zijn rouw.
Si.
Die rouw is al gemaeckt.
Le.
hy daelt met flaeuwe treden.
Si.
Zijt ghy om laegh?
Io.
noch niet.
Le.
hael op hy is beneden.
Maeck los het laddertouw: 't wil tijdt zijn dat wy gaen.
Si.
Ons werck is nu beschickt: hier moet een dronck op staen,
Met een ontbijt: de zon begint alree te steecken.
Le.
Komt gaenwe, daer ons loof noch schaduwen ontbreecken,
Hy heft een klaeghliedt aen: hoe galmt die naere klanck.
Si.
Ay, luister wat hy zingt.
Le.
de tijdt valt my te langk.
Si.
Hoort iemant dat geluidt, zijn stem magh ons verraden.
Le.
't Geluit reickt niet zoo wijt: oock loopen hier geen paden:
De heirbaen leit te veer: het kreupelbosch zwijght stil:
En wie genaeckt dien put, als die 'er wezen wil?
Joseph.
MYn Godt, mijn Godt, magh mijn geklagh niet baeten,
En gaet uw glans en aenschijn voor my schuil,
Voor my, helaes, van u en elck verlaeten,
In dees speloock, en onverlichten kuil?
Ick zie 't gewelf des blaeuwen hemels blincken,
Door eenen bril van damp en dicke lucht;
| |
[pagina 30]
| |
Al schijnt de zon, zy schroomt zoo diep te zincken.
Ick hoor den windt, maer wie hoort mijn gezucht!
De putgalm baeuwt mijn kermen na, mijn smeecken,
En kaetst te rugh den allerlesten tarm.
De steenen zelf uit medelijden spreecken.
Ick roep, ocharm: de putgalm roept, ocharm.
Bedanck ick hem, die noch uit mededoogen
Mijn ziel vertroost, hy danckt my wederom.
En schrey ick: wee mijn oogen; hy schreit, oogen.
Zit Joseph stom, de putgalm zit oock stom.
Och haetooft, och hoe bitter zijn uw korlen,
In mijne keel, schier stickende van smart:
Maer nu ontbey, daer komt wat zoets op borlen.
Wat magh dit zijn? wat troost verfrischt mijn hart?
Ruben. Joseph.
ZYn dat gebroeders? och, zy hebben 't lam gedolven.
Daer gaenze heen, in schijn' van harders, ô die wolven.
Zy lieten allerlest hun wreede stappen hier.
't Was goet dat ick my kon verbijten. 'k had me schier
(Mijn krop wert vol) ontdeckt met bulderen en krijten.
Ja had ghy 't maer gedaen: zy moghten u vry smijten
In eenen zelven poel; zoo waert ghy door dien raet
Niet schuldiger als zy, aen zoo vervloeckt een daet;
Om wie de vader nu misschien al leit te bedde.
Maer neen, 't was beter dus. 'k wil zien of ick hem redde.
Jo.
Och, help my, wie ghy zijt: och, help my, uit den noodt.
Ru.
Hy roept, Godt lof, dat 's noch geen teken van zijn doodt.
Hoe is het Josephbroêr? ick koom uw wonden stelpen.
Jo.
Och, Ruben, help my uit.
Ru.
Ick koom, om u te helpen:
Mijn kint, mijn hart, mijn zoon, bedaer wat: schrey niet meer.
Jo.
Och, help my uit.
Ru.
mijn broer, hier is geen tou, noch leer:
Noch wist ick raet om touw; ick zou mijn kleeren scheuren,
En strengelen een koort: maer matigh u in 't treuren:
| |
[pagina 31]
| |
't Is om een korte wijl, een korte stoot gedaen.
'k Beloof u, eer de zon op 't hooftpunt komt te staen,
Te redden met dees hant: de tijdt kan 't nu niet draegen.
Zy zien noch t'elkens om, uit achterdocht voor laegen.
'k Onschuil hun vast. mijn trouw heeft Joseph niet verzaeckt.
Ghy zijt door mijn bestel in dit verdriet geraeckt.
'k Bestemde 't quaet, op dat 'er goet uit wert geboren.
Vergeef my toch dien treck, die anders waert verloren.
't Gevaer jaeght my van hier: leer harden: ick moet voort.
Jo.
Och, Ruben Ruben, hoor: ay, broeder, noch een woort.
Rey van Engelen.
Zang.
HEt lust ons, om dees duisternissen
Des puts, al 't hemelsch licht te missen:
Want zulcke duisternissen zijn
Ons schooner dan de zonneschijn.
Wy willen hier een hemel stichten,
Verzien met aengenamer lichten
Dan aen dat blaeuw gewelfsel staen.
Zijn mont verstrecke een nieuwe maen:
Zijn oogen, op den gront gezoncken,
Twee starren, die den nacht ontvoncken:
Het voorhooft, daer de lock om zweit,
Een zon, gekrult met majesteit
Van zyzacht hair en blonde stralen:
Wat schemering kan 't hier by haelen,
Des morgens vroegh, of 's avonts laet?
Wat avontstont, wat dageraet
Beschaemt die winckbraeuw, deze wangen,
Nu met een' dunnen mist behangen?
Als met een' sluier fijn van draet,
En bruin van verf, daer vier door slaet,
| |
[pagina 32]
| |
En speelt, en schijnt op 't zwart te zweven,
Te zoet gedommelt en verdreven.
Laet d'oogen weiden in die kunst:
Dees schaduw geeft dit licht een gunst.
Tegenzangk.
Het zal strax ryzen, om te reizen;
Om koningklijcke en aertspalleizen,
Daer aller wyzen wijsheit zuft,
Met zijn van Godt verlicht vernuft
Te proppen: maer in 't eerst zijn banden
En noch een droeve dagh voorhanden;
Eer 't begenadight van een kroon,
In 't wit beschijn den gouden troon,
Tot heil en troost van veele volcken.
Het moet, vermomt met donckre wolcken
Van ballingschap, veel jaeren langk,
Nae een' bedruckten ondergangk,
In arbeit gaende, aen 't baeren raecken.
Dees langkzaemheit past groote zaecken.
Een eick, die met zijn hooft vol blaên
En bladige armen zal beslaen
Veel gronts, veel luchts, en winterbuien
Van oosten westen noorden zuien,
En blixemstrael en donderkloot
Verduuren, wort allengskens groot:
Om tegens dat gewelt te sportelen,
Verzekert hy zijn' voet met wortelen;
Zijn' rugh met pit, en hout, en bast:
Gelijck zoo stout een' boschreus past.
Toezangk.
'k Zie Jacobs kinderen en knaepen
Te weide gaen, en koey en schaepen,
In schaduw van dien hoogen boom,
By eenen wijdt vermaerden stroom,
| |
[pagina 33]
| |
Vast bloemen gras en klaver scheeren.
'k Hoor beemden harderlieden leeren;
De fluit, aen 's harders dartlen mont.
'k Zie huppelen den vetten gront,
Op het getippel dezer vingeren,
Die toonen door malkandren slingeren,
Tot roem van Abrams Godt, wiens hant
Hem voerde in zulck een gastvry lant.
|
|