Inwydinge van 't stadthuis t'Amsterdam

[pagina 1]

VONDELS INWYDINGE VAN 'T STADTHUIS T'AMSTERDAM

 

[pagina 2]

LITERATUUR EN MAATSCHAPPIJ IN DE ZEVENTIENDE EEUW

onder redactie van Arie-Jan Gelderblom en Marijke Spies

 

nr. 1

 

[pagina 3]

VONDELS INWYDINGE VAN 'T STADTHUIS T'AMSTERDAM

uitgegeven en van commentaar voorzien door saskia albrecht, otto de ruyter, marijke spies, frank elsing, winny hübben en marianne stegeman

 

dick coutinho, muiderberg/ 1982

 

[pagina 4]

© 1982 De editeurs.

Uit deze uitgave mag niets worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, microfilm, fotocopie, of welk ander medium dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

 

Vondels Inwydinge van 't stadthuis t' Amsterdam/ uitg. en van comment. voorz. door Saskia Albrecht... [et al.]. - Muiderberg: Coutinho. - (Literatuur en maatschappij in de zeventiende eeuw; nr. 1)

Met bibliogr., lit. opg.

ISBN 90 6283 584 8

SISO 860/890 UDC 839 UGI 999

Trefw.: Nederlandse letterkunde; tekstuitgaven.

 

Omslag en typografie: Marijke Faber

Uitgever: Dick Coutinho, Badlaan 2, 1399 GN Muiderberg

Zetwerk: Zetterij Wil van Dam, Utrecht

[pagina 5]

Inhoudsopgave

Vooraf	11
Doel en opzet van deze uitgave	11
Amsterdam en het stadsbestuur in 1655	12
Vondels ‘Inwydinge’	15
Opbouw van het gedicht	16
Verantwoording	19
1 Inleiding: de dichter wekt belangstelling	21
Aandacht trekken	22
Op de hoogte stellen	23
De ‘burgerheerschappy’	23
De jaarmarkt	23
Welwillend stemmen	26
Het inwijdingsfeest	26
De epidemie: een schril contrast	29
De kosmos	30
Harmonie	30
De dans der planeten	31
De liefde	32
De opdracht aan de burgemeesters	32
2 Algemene Stelling: een stadhuis is het ‘hart’ van een stad	35
Staatsfilosofische opvattingen	37
Drie steden met een eeuwenlange geschiedenis	39
Venetië	39
Keulen	40
Rome	41
De aanslag van de wederdopers	43
Rome: de verdediging van het Kapitool	46
3 Argumenten voor het ‘hart’ van de stad: de stadhuizen van Amsterdam	48

 

[pagina 6]

De drie stadhuizen	50
Rome: de vergelijking als algemene waarheid	53
Het Romeinse Kapitool	56
De verschillen tussen Amsterdam en Rome	57
Het besluit ten aanzien van het ontwerp	58
Het besluit ten aanzien van de plaats	58
Zoals de besluiten werkelijk tot stand kwamen	59
De wereldwijde faam van Amsterdam	61
4 Argumenten voor de waardige zetel van het gezag: de tegenslagen tijdens de bouw	63
Het gezag op de proef gesteld	67
Eerste tegenslag: Willem II valt Amsterdam aan	68
Tweede tegenslag: de watersnoodramp	70
Derde tegenslag: de Eerste Engelse Oorlog	71
De natuurlijkheid van oorlogsvoering	72
Vierde tegenslag: de brand van het oude stadhuis	72
Het ontstaan van de brand	73
Als een Fenix uit zijn as herrezen	73
Het blussen van de brand	74
De nieuwe stadhuizen van Antwerpen en Emden	76
Vijfde tegenslag: de muizenplaag	78
5 Bewijsvoering ten aanzien van het ‘hart’ van de stad: de geografische positie van het stadhuis	80
De vier hoofdgebouwen aan de Dam	85
De Nieuwe Kerk	86
De orgeldeuren	87
Het gebruik van het orgel	87
Van Bronkhorst en de schilderkunst	89
De Bijbelse schilderingen	89
De gebrandschilderde ramen	90
Het graf van Jan van Galen	91
De Waag	91
De Vismarkt	92
De Beurs	92
De Dam, het centrum van het maatschappelijk leven	94
Het bruisende marktleven	95
Gespannen wacht de koopman af	95
Muziek schept harmonie	96
Trouwen in het stadhuis	97

 

[pagina 7]

Misdaad loont niet	98
Het gezag is waakzaam	98
6 Bewijsvoering ten aanzien van de waardige zetel van het gezag: een weloverwogen overheidsbesluit	100
De scheppers van het nieuwe stadhuis	102
De aanvoer van bouwmaterialen	102
De architecten Van Campen en Stalpaert	102
De arbeiders vergeleken met mieren	105
De filosofie van de bouwkunst	105
De overheid onthult de Gedenksteen	106
7 Voorlopige conclusie: het volmaakte gebouw	108
Rome: Nero's pronkzucht	110
Hoe Amsterdam de eeuwen trotseert	112
De ideale verhoudingen van het menselijk lichaam	113
Het eervolle gezag in het nieuwe stadhuis	114
Het gezag en haar stadhuis als een hoge boom	114
8 Beschrijving van de buitenkant van het stadhuis	116
De zuilen	117
De decoraties	118
Artus Quellijn	119
Het oostelijk fronton	120
De vredesheerschappij over de wereldzeeën	120
De mythe van Peleus en Thetis	121
De zeehandel als spil van de welvaart	122
9 Uitweiding: de stad in vogelvlucht	123
De sociale zorg: de weldadigheid	127
Sociale instellingen	128
Kerkelijke instellingen	129
De Oude Kerk	129
Instellingen tot lering en vermaak	130
De Lucifer-affaire	131
De schouwburg verheft de zeden	132
Overige openbare gebouwen	132
10 Beschrijving van de buitenkant van het stadhuis	135

 

[pagina 8]

De gevelbeelden op het oostelijk fronton	136
Het westelijk fronton	137
De gevelbeelden op het westelijk fronton	138
11 Uitweiding: de historische ontwikkeling van de stad	140
Vergelijking van Amsterdam met Rome	141
Rome: van eenvoudige stad tot wereldmacht	141
Amsterdam: de wraak van de Kennemers	142
Rome en Amsterdam als vergelijkbare machten	142
Amsterdam brandt vaker	143
De zeeverzekering: een goedbelegde boterham	143
12 Beschrijving van de binnenkant van het stadhuis: de indeling	145
De rondleiding door het sousterrain	148
De rondleiding over de eerste verdieping	153
Het vredesfeest in 1654	157
De rondleiding over de tweede verdieping: de wapenkamer	158
13 Beschrijving van de binnenkant van het stadhuis: de decoraties	160
De beeldhouwwerken	164
De drie reliëfs	164
De beeldhouwer Quellijn	165
De schilderijen	166
Terug naar de beeldhouwkunst	169
Een kunsttheoretische beschouwing	169
Waar is de toren van de Nieuwe Kerk?	169
Van imitatie naar ware kunst	171
14 Kritiek en repliek	173
De aanval: Evanders eenvoud	176
De verdediging	177
De eerbiedwaardigheid van het gezag	178
Het oude stadhuis	178
De ware voorvader van Rome: Latinus	180
15 Conclusie: de lofwaardigheid van het gezag	181

 

[pagina 9]

De verdediging van de gemeenschap	183
Voor het laatst Rome	184
Orde en recht	185
16 Afsluiting: de cirkel sluit zich	187
Literatuuropgave	188
Bibliografie	193