Logo DBNL
Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost (2013)

Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost

(2013)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Sevende sang.

1. Ondertusschen word Erminia te paerde gevoert tusschen de schaduwige bladen van het oude bosch, nocht de bevende hand ment langer den breydel, en als midden tusschen dood en leven, wend en keert sich de looper diese inden sadel draeght, door soo veele straeten en wegen, datse endelyck wt het gesicht der anderen ontvlied, en een ander volghtse voortaen te vergeefs.

 

2. gelyck na eene lange en moeyelycke jaght de honden, die het wild in t bosch buyten d’opene vlackte versteken op t spoor verloren hebben, hygen en treuren; alsoo keerden de vermoeyde Christen ridders weder met een aensicht vol van gramschap en schaemte. 1 sy al bedeest en verbaest vlied, en siet niet om, ofse noch gevolgt word.

 

3. sy vlught den gantsen dagh en den gantsen nacht, sy dwaelt sonder raed en sonder leydsman, niet anders om sich siende of hoorende als haere traenen als haer gekarm: maer ter uure dat de son de hengsten wt syn cierlycke karros spant, en sich legert in den schoot der zee, koomtse aen het klaere water der Jordaene, en sy daelt neder op den oever des vliets en daer leytse.

 

4. sy nuttight nu geene spyse, dan datse alleen sich met haere traenen voed, en alleen dorst heeft na kermen; maer de slaep, die met syne soete vergetelheyd d’ellenden der sterffelycke menschen sust en stilt, wieght haere smarten met den sinnen in slaep, en ontvout syne aengenaeme en geruste vleugels over haer: nocht middelertyd sy slaept houd de minne niet op haeren vrede met verscheyde beelden te beroeren.

 

5. s’ontwaeckte niet eer de vogelkens snateren, sy hoortse niet vrolyck de boomkens groeten, en de beecxkens en boschkens ruysschen, en het waterken met luchjes en bloemekens spelen. haere quynende oogen slaetse op, en siet dese eensaeme herbergen der harderen aen, en haer docht datse eene stemme hoorde tusschen water en tacken, diese tot suchten en karmen noodighde.

 

6. maer terwylse steent worden haere suchjes gebroken van eenen helderen klanck, die haer scheen te genaecken, en gemengelt is met harderlycke wysen en ongeleerde bosschagihalmen; sy ryst op, en geeft sich met traegen gange derwaert, en sagh eenen grysen man die in de genoeghelycke schaduwe by syne kudde al singende korfkens vlocht, en luysterde na t gesang van drie kinderkens.

 

7. hy sagher schielyck d’ongewoone wapenen verschynen die desen beschimpten; maer Erminia groete en vertrooste hem liefelyck, en ontdeckt haere oogen en het schoone gouden hayr. o geluckigh volck die den hemel aengenaem syt, vordert uwen nutten arbeyd, dese wapenen seggen uw werck nocht uwe soete sangen den oorlooge aen.

 

8. daerna voeghdese ‘r by: o vader, hoe sitghe hier in soo aengenaem eene ruste, sonder overlast van soldaeten te vresen, daer het heele land rondom in lichten brand des oorlogs staet? soon, antwoord hy, myn huysgesin en myne kudde is hier altyd van leet en overlast ongeschend gebleven, nocht geen oorlogs gerucht heeft tot noch toe dese verschove streeck gesteurt.

 

9. of het sy dat het de genade gods is die d’ootmoedigheyd des onnooselen harders behoed en verheft; of dat, gelyck de blixem niet en treft op lage daelen [maer] op verhevene toppen, alsoo de gramschap der wtheemsche swaerden, alleen de trotse hoofden der groote koningen krenckt, en de gierige soldaeten vermaeckt met roof verachten en versmaden onse armoede.



illustratieuitvergroten

10. een ander rekentse snoode en veracht, my isse soo waerd, dat ick ‘er ryckdom nocht rycxstaf om soude wenschen, nocht staetsuchtige of gierighe toght of bekommering, maer ick herbergse in t binnenste myns harten; ick lesch mynen dorst met klaer water, ‘t welck ick niet en vreese dat het vergiftight is; en ick heb geseg over dese kudde en dit hofken, 2 ick en koop geene spyse voor mynen suynigen disch.

 

11. kleen is de begeerte en het werck waer by wy leven; dese syn myne kinders die ick u toone, de bewaerders van mynen stal, en ick heb geene knechten; alsoo leve ick eensaem besloten, siende harten en snelle geyten huppelen, en de visschen van desen vliet glippen, en de vogelkens hunne wiecken in de lucht ontvouwen.

 

12. een tyd isser geweest, wanneer de mensch in synen eersten ouder ydeler is, dat me wat anders behaeghde, en ick versmade de kudde te weyden, en ick vlughte wt myn land daer ick geboren was, en ick leefde eenen tyd lang binnen Memfis, en werd getelt in t hof onder de dienaers des konings, en hoewel ick hofwachter was, soo merckte en sagh ick evenwel de hoofsche onrechtvaerdigheyd.

 

13. maer gevleyt van eene stoute hope, soo leed ick langen tyd tgeenme mishaeghde; maer doen te gelyck met den bloeyenden jaeren de hoope ophiel en de dartele stoutheyd, soo besteende ick de rust van dit nederige leven, en versuchte om mynen verloren vrede, en sprack adieu hovelingen, alsoo na myne vrienden boschwaert keerende, heb ick myne dagen geluckighlyck doorgebrogt.

 

14. terwyl hy dus spreeckt, vergaept sich Erminia besigh en toeluysterende aen synen soeten mond, en dese wyse rede die haer ter harten ging stilde ten deele het onweer haers gemoeds; na veel overlegs neemtse voor in dese heymelycke eensaemheyd ten minsten soo lange te verblyven, tot dat de fortuyn haer wederkeeren versacht.

 

15. derhalven sprackse tegens den goeden ouden man, o geluckigh hebtghe uwe ellende wel ter rechter uure gekent, indien de hemel u soo soet een geluck niet en benyd, erbarm u over myne ellende en ontfangme in soo aengenaem eene herberge, dat het my wel doe by u te woonen. misschien sal t gebeuren dat myn harte in dese schaduwe wat van synen sterflycken 3 last verlicht word.

 

16. indienghe gesteenten en goud ontbeert die t gemeene volck als syne afgoden eert, ick hebbe ‘r noch soo veel van by me datger uwen lust mede boeten en vernoegen mooght. hier stortese kristalyne en aenminnigh vocht van droefheyd ten schoonen oogen wt. sy verhaelt een deel van haer wedervaeren, en de medoogende harder schreyt middelerwyl met haer schreyen.

 

17. daer na vertroost hyse soetelyck en ontfangtse, gelyck die blaeckt van vaderlycke genegentheyd, en hy geleydse daer syne oude egade is die eens gesind als hy, de hemel hem verleende. het koningklycke maeghdeken bekleed sich met ruwe stoffe, en bewind het hayr met eenen ruygen doeck. maer na den swier van aensicht en leden en schyntse nu geene boschboerin te wesen.

 

18. dacker bedeckt geene edele manieren, en wat in haer hoogh en doorluchtigh is blinckt in haer, en de koninglycke majesteyt schynter door heenen, selfs oock in t hanteeren van haeren ootmoedigen dienst. sy leyd de kudde ter weyde, en dryftse met een slecht stocxken wederom na de geslote koye, en sy druckt melck wt de hayrige uyers en die versamelende stremtse te hoop.



illustratieuitvergroten

19. menighmael 4 in schaduwe sittende, wanneer de beesjes laegen in de somersche hette, schreefse den lieven naem op duysenderleye manieren in de schorsse der beuckeboomen en laurieren, en sneed in duysend planten den harden wtgang van haere wtheemsche en ongeluckige minne, en haer eygen schrift overlesende [bedaudese] 5 de kaecken met klaere traenen

 

20. dan sprackse al steenende, o lieve boomen, bewaert in ons 6 dese droeve geschiedenis, op dat, indien het eens gebeurt dat eenigh getrou minnaer gevoelt eene soete medoogenheyd, over myne soo veele en verscheyde ongelucken, in syn harte opgeweckt, hy dan spreecke: ah fortuyn en minne hebben al te onrechtvaerdigen en ongodvruchtigen loon, soo groot eene trouwe toegeleyt.

 

21. misschien salt gebeuren, indien de goedertieren hemel met genegentheyd eenige sterffelycke bede aenhoort, dat in dese bosschen noch eens 7 sal komen dees, die sich mogelyck nu myner niet en bekreunt, en het gesicht derwaert wendende, daer dit teere en brosse lichaem begraeven leyt, sal hy myne smarten vergunnen eene spade belooninge van traentjens en suchjens.

 

22. waer door, soo het hart in syn leven ellendigh geweest is, de geest ten minsten in syne dood geluckigh sy, en dat de koude assche nuttige van syne vlamme dit, t welck haer nu niet magh gebeuren te nuttigen: 8 soo redeneertse tegens de doove struycken, en sy tapt twee traenenbronnen wt haere schoone oogen. middelertyd wend en keert sich Tancredi verre van haer, derwaert fortuyn hem ruckt.

 

23. en hy volgende d’ingeprente voetstappen neemt synen coers ten nabuurigen woude; maer daer word hy van naere en dicke boomen [...] 9 soo dat hy hier onder de nieuwe voetstappen niet langer kan onderkennen, en twyffelachtig voortryd, met het oor scharp omluysterende, of hy geklap van paerdevoeten of gerucht van wapenen hoort.

 

24. en sooder een nachtluchjen eens een teeder olm of beuckenbladeken rept, of dier of vogel een tacxken schud, terstond ryd hy toe op dit kleen gerucht. endelyck raeckt hy ten bosch wt en de maeneschyn geleyd hem door onbekende wegen na een geluyd toe, dat hy van verre hoorde, tot dat hy [ten] leste ter stede raeckte, daer het van daen quam.

 

25. hy geraeckte daer overvloed van klaer en doorluchtigh water ten levenden rotsen wt sprong, en eene beecke maeckende, draeyde het de ruysschende voeten na beneden tusschen groene kanten; hier hiel hy al bedruckt stal, en riep, en de weergalm antwoorde alleen op syn roepen, en terwyl sagh hy de blancke en blosende dageraed met heldere winckbrauwen rysen.

 

26. hy steent erbarmelyck, en vertoorent sich tegens den hemel die hem weygert het hooge gehoopte lot, maer hy sweert wraecke te plegen over syne jonckvrou, indien het gebeurt dat haer yet misdaen word; ten lesten besluyt hy weder na het leger te keeren, hoewel hy sich niet kan versekeren den wegh te vinden, vermits hy gedenckt, dat de bestemde dagh genaeckt, waerin hy met den Egiptischen ridder gehouden is te kampen.

 

27. hy scheyd van hier, en terwyl hy een twyffelachtigh pad houd, hoort hy yemand rydende genaecken, die al nader en nader komt, en ten lesten siet hy eenen man wt een eng dal opkomen, die eenen post gelyckt, hy repte een booghsaem rys, en een posthoorn hing van synen schoudren op de syde, gelyck by ons tgebruyck is; Tancredi riep hem toe, door wat wegh men van hier na het Christen leger ging.



illustratieuitvergroten

28. dees sprack Italiaens: nu wyst hyme derwaert, daer hem beaumont in der haest heeft afgeveerdight; Tancredi volght hem, dien hy acht een bode van den grooten heer te wesen, en hy geloofde het om de nagebootste tael. ten leste quamense daer een vuyl en boos leck tot moerasch groeyde, en daer een slot mede becingelt is, ter uure dat de son sich scheen te dompelen. maer groot is het nest daer de nacht herberght.

 

29. mèt dat de post aenquam blies hy den hoorn, en terstond saghmen eene brugge neder vallen; hoewel ghy een Latyn syt seyd hy, ghy mooght hier herbergen tot dat de son weder ryst. tis noch niet de darde dagh dat de graef van Cosenza dese plaets den heydenen ontnomen heeft. de ridder sagh de plaets aen, die door gelegentheyd en kunst alsins onwinbaer was.

 

30. daerna twyffelde hy eenighsins, ofer in soo sterck eene vesting eenigh bedrogh moght schuylen; maer gelyck hy in doodsgevaer geoeffent was, soo maeckte dit geene ontsteltenisse in hem en syn aensicht wees het niet uyt: 10 hy wilde dat syne rechte hand hem beschermde, waer dat lot of leydsman hem brengen moght. doch dewyl hy aen een ander gevecht verbonden is, bekreunt hy sich niet met nieuwe aenslagen.

 

31. mèt dat hy het slot ontmoet, daer de kromme brug sich streckt en leyt in een dal, houd hy een weynigh stil, en aengeport wesende volght synen belaegenden leydsman niet, middelertyd verscheen een geharnast ridder op de brugge, toornigh en fors van wesen, en die een bloot swaerd in syne hand vattende met eene felle en dreygende stemme sprack:

 

32. o ghy die (het sy al willens of by geval) gekomen syt in de landouwe de welcke Armida toegeleyt is, vergeefs dencktghe tontvlieden, leg nu de wapens af, en steeckt uwe slaefsche armen wt in haere kluysters, en treed binnen den bewaerden drempel, met dit beding datse een ander voorschryft, nocht hoop by verloop van jaeren nocht wisseling van hayr, den hemel weder te aenschouwen:

 

33. ten sy datghe sweert met den anderen die haer eygen syn, u te versetten tegens een yeder die den Christen naeme draeght: op dese rede bleef Tancredi op hem staeren, en werd de wapenen en de spraeck kennende. dees was Roembout van Gasconje, die met Armida heenen toogh, en haerent halven alleen heydensch werd, en werd verdadiger van het snoode gebruyck dat hier in swang is.

 

34. de godvruchtige die hem tspits bood, antwoorde hem met eene heylige gramschap: godloose wreedaerd, ick ben die Tancredi, die om Christus wille den degen op sy hing, en syn soldaet was, en door syne kracht heb ick syne wederspannigen verwonnen, gelyck ick wil datghe ‘r een proef af siet, dat ick een wtverkoren dienaer ben van de gramschap gods, en met deese hand wraecke over u sal plegen.

 

35. de godloose ridder den eerwaerdigen naem hoorende werd gestoort en bestorf in syn aensicht. doch om de vreese te helen sprack de heyden tegens hem: hoe koomtghe nu ellendige daerghe sult gedood worden? hier sal uwe kracht ondergedruckt en getemt, en uw trotse kop afgesneden worden, en ick sal hem tot eene gifte senden aen de fransche oversten. [...] 11



illustratieuitvergroten

36. dus sprack de heyden, en overmits de dagh was ondergegaen, soo datmen ter nauwer nood sien kon, verschenender soo veele lampen rondom, datter de lucht helder en blinckende van was: het slot blonck gelyck een trots tooneel by avondstaci plagh in eene cierlycke schouplaets te schitteren, en Armida sat op eene verheve stede, van waerse hoorde en sagh sonder gesien te worden.

 

37. de manhafte held ruste ondertusschen wapenen en stoutigheyd ten forssen kamp toe, nocht bleef op het gematte paerd sitten siende synen vyand te voet tegens hem aenkomen. hy quam bedeckt met synen beuckelaer en had den helm op het hoofd, en het swaerd bloot en bereyd ten slage. de forsse vorst ging hem tegen, met een dwars gesicht en eene vervaerlycke stemme.

 

38. dees trad toe met swaeyen en kromme sprongen, geprangt int harnas, en bootste en veynsde te slaen. d’ander schoon syne leden swack en moede syn, gaet onvertsaeght aen, genaeckt en nadert, en dreef hem snellyck van achteren daer Roembout [wyckt], 12 en quam al dichter en trad tot hem in, en hiel het blixemende swaerd menighmael voor 13 syn gesicht.

 

39. en trof hem heftigh allermeest daer natuur het meeste leven had bestelt. 14 trotse dreygementen vergeselschapten de slagen en quetsuuren de vreese, hy wend sich en syne rappe leden herwaert en derwaert [...] 15

 

40. maer hy is op schimpen soo niet afgerecht of d’ander is vaerdiger om te raecken. alree is syn schild gekneust, de helm doorhouwen, en syn harnas is bloedigh en doorboort; en hy had noch geen’ slagh toegebrogt die synen vyand soo seer en soo ha[r]d getroffen had, en hy is vervaert en gramschap, schaemte, geweten en liefde knaegen syn hart.

 

41. endelyck sette hy sich schrap om met een wanhoopigh gevecht proef te nemen van syn jongste geluck. synen schild werpt hy van sich, en grypt met beyde handen aen het swaerd dat noch nuchteren van bloed is, en dringt en sluyt sich met synen vyand, en sloegh eenen slagh, en daer is geen lemmer [...] 16

 

42. en daer na trof hy hem op het breede voorhoofd soo dat de slagh klonck als een kloxken, hy schud den helm wel maer doorhouwt hem niet, soo dat hy [...] 17 en niet en wanckelde [...] 18 de vorst ontstack in syn aengesicht van gramschap, en syne oogen ontstaken met vier en voncken en het gloeyende gesicht en het knarstanden quam ten visier wt.

 

43. de meyneedige heyden was niet langer soo fors van aengesicht, hy voelde het yser kissen, en scheen het in syne aders alree te gevoelen en midden in syne borst. hy vlood voor den slagh en de slagh quam op een pilaster te vallen, de spaenders en voncken vlogen ten hemel en eene kille koude schrilde door t harte des verraders.

 

44. doen deynsde hy na de brugge toe en stelde alle de hoop van syn heyl in t vlieden; maer Tancredi volghde hem, en greep hem van achteren, en druckte voet by voet, 19 wanneer (een groote hulp voor den vliedenden) de fackels en alle starren te gelyck verdwenen, nocht onder den berooyden hemel bleef eenigh maenlicht in den blinden nacht.

 

45. d’overwinner volghde nocht sagh hem langer in de schaduwe van den nacht en de tooveryen, nocht kon voor nochte achter yets bekennen, en versette twyffelmoedigh en onseker synen voet. by geval sette hy syne dwaelende voetstappen in den ingang eener deure, nocht hy word niet gewaer dat hy binnen treed, maer hy merckt het na dat de poort en het slot achter hem klonck in eene duystere en vuyle plaets.



illustratieuitvergroten

46. gelyck als een visch, ter stede onse zee een moerasch maeckt in den inham van Commachio, vlied voor het ongestuymigh en felle onweer, soeckende waer hy sich in aengenaeme wateren vermaecke, en sich selven koomt te besluyten in eene moerassige gevangenis, nochte kan wederkeeren, vermits dit afgepaelde perck met eene wonderbaerlyke 20 kunst altyd open staet ten ingang, gesloten ten wtgang.

 

47. Tancredi nu even eens aldus (hoedanigh dan tgevaert en de kunst deser seldsaeme gevangenis sy) raeckter van self binnen, en vind het daer na gesloten, waer door geen mensch van self kan wt geraecken, al schud hy de poorte met eene starcke hand. en middelertyd hoorde hy eene stem, die vergeefs riep: sie wt te raecken, of blyf Armidaes gevangen.

 

48. hier sultghe (vrees nu voor geen sterven) uwe jaeren en dagen, in het graf der levenden, overbrengen. de starcke ridder antwoorde niet maer hy prente den spyt en het suchten in het binnenste syns harten, en beschuldight in sich selven de liefde het lot en syne dwaesheyd en d’andre felle bedriegeryen, en sprack doe al stillekens, de sonne te verliesen is een licht verlies.

 

49. maer ick ellendige verlies ’er het soete gesicht van eene schoondr[e] 21 son, en ick en weet niet of ick ymmermeer sal keeren ter stede, daer myne treurige siele sich sal ophelderen in d’aenminnige straelen. daerna gedenckt hy aen Argante, en bedroeft sich des te meer, en hy seyde, te veel ontbreeckter aen mynen plicht, en hy heeft rede my te verachten en wt te lachen, of t is myn groote schuld of myne eeuwige schande

 

50. aldus knaeghde eene bitse bekommering van eer en minne hier en daer het gemoed des ridders. nu luste de stoute Argante niet, terwyl dees in aenvechting was, de sachte pluymen te drucken: soo groot een haet van vrede is ‘er in syn wreed gemoed: begeerte na bloed, 22 liefde tot lof, die door syne wonden noch niet genesen syn, verlangen dat Auroor den sesten dagh aenvoere.

 

51. de nacht die voorging neyghde de fiere heyden syn hoofd naulyx ten slaep, en rees daer na, doen de hemel noch soo bruyn was, datter noch geen licht op de berghtoppen scheen, brengme wapenen, riep hy tot synen schildknaep, en hy self hadse bereyd en vaerdigh, niet syne gewoonlycke, maer dese syn hem van den koning tot eene kostelycke gave gegeven.

 

52. hy aenvaerdese sonder veel te bekycken, nocht de man is vermast met het groote gewight, en hy hangt het gewoonelycke swaerd op syne syde, die van den aller oudsten en fynsten temper is, hoedanigh eene staertstarre met ysselyck en bloedigh hayr in de verbrande lucht pleegh te schitteren, die koningkrycken verandert, en doodlycke quaelen en rampsaligh licht den gepurperden tirannen toebrengt.

 

53. aldus blonck hy in t harnas en boogh en draeyde syne oogen droncken van bloed en gramschap, syn fel gebaer gaf doodlycken schrick, en taensicht blies doodlycke dreygementen. niemands gemoed is soo starck en onvertsaeght dat niet vervaert en is, wen hy eens met syne oogen wenckt. hy houd den degen bloot en beurt het op en swaeyt het al roepende, en treft vergeefs lucht en schaduwe.

 

54. eer lang, seyde hy, sal de Christen roover, die soo stout is dat hy sich by my gelyck wil rekenen, overwonnen en bebloed ter aerde vallen, besoedelende in het stof syn gespreyt hayr, en sal synen god ter oneere, dese hand syn harnas sien stroopen; nocht hy sal stervende met bidden konnen verwerven, dat syne leden tot voedsel der honden geweygert worden.



illustratieuitvergroten

55. een stier wen hem nayverige minne met stekende prickelen terght, loeyt niet schrickelycker, en weckt met loeyen in sich de geesten en brandende toorne, en wet syne hoornen tegens de boomen, en schynt met ydele stooten den winden tot vechten te tarten, hy spreyd het sand met syne voeten, en seyt synen tegenvryer van verre den gestrengen en doodlycken oorlogh aen.

 

56. in dese raserye geraeckt synde, roept hy den heraut, en belast hem met eene afgebroke rede, ga na t leger toe, en verkondigh den Christen ridder den fellen oorlogh. hy verbeydter niemand, en styght in den sadel, en doet synen gevangen voor hem leyden, hy komt buyten op het veld, en spoeyt met eene snelle en dwaese haestigheyd tusschen de heuvels heenen.

 

57. ondertusschen verreesser een geluyd door t steecken des hoorens, dat schrickelyck alsins klonck, en raeckte d’ooren als met eenen ruyschenden toon, en ontsette tgemoed der toehoorderen. alree syn de Christe vorsten vergadert in de groote tente der andere tenten. hier tarte de heraut de kampvechters, en beslooter in dat hy Tancredi wtdaegende d’anderen daerom niet wtsloot.

 

58. Godefroy wende syne statige en traege oogen rondom met syn twyffelachtigen sinnen: nocht hy denckt en siet daerom niet veel, of yemand bequaem wesende sich erbood tot soo dapper een voornemen. hem ontbrack de bloem syner rustiger ridderen, van Tancredi heeft hy geene nieuwe tydinge vernomen: en Beaumont is verre van honck, en d’onverwinnelycke held die den forssen Gernando doode. [...] 23

 

59. hy boven de tiene, die by lot getrocken werden wt de beste en vermaerdste van t leger, volghde de bedriegelycke leydslieden van Armida, in de stilheyd der verborgen nachten. d’andre min starck van hart en handen stonden stom en beschaemt, nocht niemand soeckt eere in soo groot een gevaer, als overwonnen wesende van schaemte en vreese.

 

60. de hopman schoot toe op hun stilswygen opt gesicht op yeder teecken van hunne vreese, en vervult met eene moedige gramschap rees haestigh op van de plaetse daer hy sat, en sprack: ah ghy syt 24 wel onwaerdigh te leven, sooghe weygerde het leven by geval te verliesen, toelaetende dat een heyden soo snoode d’eere ons volx met voeten treed.

 

61. myn heyrleger sitte gerust, en sie van eene veylige plaetse myn gevaer aen, op op breng 25 me wapenen; en op eenen oogenblick werd hem syn harnas toegereyckt; maer de goede Raimond, die in syne rype oude, even ryp van raed was, en noch soo groen van krachten als die ‘r tegenwoordigh waeren, trad doen voor den dagh.

 

62. en tegens hem gekeert synde sprack: ah ten gebeure niet datmen al t leger waeght in een opperhoofd. veldheer sytghe, geen slecht soldaet, het gebaer 26 sal algemeen en niet eygen syn. het geloove en de heylige heerschappye steunen op u, door u sal het ryck van Babel verwoest worden. besigh ghy alleen tgesegh en den scepter, 27 daer na leg een ander het bestaen en het swaerd op

 

63. en hoewel ickme voele krom te gaen [...] 28 de lastige oude sal niet maecken dat ick dit weygere: laet andren d’oorlogsvreese vlieden, douderdom wil niet dat ickme ‘t soeck maeck. o was ick doch in myne bloeyende jaeren gelyck ghy lieden nu syt, die hier besloten sit van vrese, staet op, beweeght u toorne nochte schaemte tegens hem, die ‘r vast roept en u overhaelt

 

64. en wat een man was ick, doen ick in t gesicht van geheel Duytschland in het groote hof van Koenraed den tweeden den forssen Leopold de borst opsneed en hem doode, en het was eene doorluchtiger daed van eene kloecke dapperheyd den roof van soo starcken man mede te slepen, als of yemand alleen en ongewapent, eenen grooten hoop van dese onedele schaere verjoegh.



illustratieuitvergroten

65. was dese kracht en dit bloed in my, ick hadde alree den hooghmoed van desen trotsen gedempt, maer hoedanigh het in my is, daerom en quynt myn hart niet in my, nocht een grys man synde suf ick oock niet, en [...] 29 nocht de heyden sal vernoeght met d’overwinning strycken gaen. wapent u, wapent u. heden sal t gebeuren datghe met nieuwe eere alle myne toghten sult doorluchtigh maecken.

 

66. soo sprack de treffelycke gryse man, en syne woorden syn scharpe sporen die de deughd opwecken. de gene die eerst tsaechachtigh en stom saten hebben nu eene rustige en vaerdige tonge. nocht daer isser niet een dien 30 tgevecht weygert, maer het word van velen om stryd gesocht. Boudewyn staeter na, Rogier Guelfo twee Guiden Steven en Gernier.

 

67. en Pirrus die dien loflycken treck te wege brogt, geven[de] 31 het veroverde Antiochien aen Beaumont. en Everaerd, Rudolf staender oock na om stryd, en voor Roosemond eyscht het een van Schotland een van Irland en een van Engeland; landen die de zee van onse weereld afsondert: en van gelycken synder begeerigh na Gildip en Eduaerd die vryers en bruygoms syn.

 

68. maer de fiere gryse man betoonde sich ’er vi[e]righ 32 en begeerigh na; alree is hy gewapent, en aen de toerusting van tander wapentuygh ontbrack alleen de fyne blinckende helm. Godefroy sprack tegens hem: o levende spiegel der overoude dapperheyd, ons volck sal sich in u spiegelen en vromigheyd daer wt leeren, de kunst d’eer en tucht des oorlogs munten in u wt.

 

69. o hadde ick doch in de gestrenge jaeren thien andre gehad die u in dapperheyd gelyck waeren, hoe sou ick blaecken het trotse Babel te overwinnen, en het kruysse tontvouwen van Battro tot Thule. maer ick bidde wyck nu, en spaer u selven tot een wightiger werck, of dat een oudemans deughd vereyscht: daerna voeghde hy er by: dat de namen van anderen in een kleen vat geleyt worden, en het lot rechter sy.

 

70. alsoo oordeele god, van wiens wille fortuyn en het noodlot dienaers en slaeven syn: maer daerom laet Raimond syne gedachten niet vaeren, en hy wil oock aengeteeckent syn. Godefroy versamelt de cedelkens in synen helm, en dien geschud hebbende, is het eerste cedelken dat hy trock de naem van den graef van Tolose die gelesen word.

 

71. syn naem werd met eene vrolycke stemme gewelkomt; nochte niemand dar het lot lasteren, en in syn voorhoofd en aengesicht blonck eene frissche vaegh en hy werd weder jeughdigh gelyck eene fiere slang, die in eene nieuwe huyd gewonden, van goude schittert, en sich tegens de son opsmuckt. 33 maer de hopman groet hem met handklappen meer als yemand anders, en looft hem, en seyt hem overwinning toe.

 

72. en het swaerd van syne syde gordende reyckte het hem toe en sprack: dit is het swaerd dat Rubel van Saxen in vryen 34 oorloogh plagh te handelen; het welck ick hem nu met kracht hebbe ontweldight, en met duysend wonden getroffen nam hem oock het leven: aenvaert dit swaerd daer ick altyd mede overwon, en het sy met u nu geluckigh in den stryd.

 

73. middelertyd is dees trotse ongeduldigh over ‘t lange sammelen, en dreyght en roept; o onverwinnelyck o strydbaer volck van Europe, een eenigh man isser die u wttart: Tancredi kome nu slechs aen die soo trots schynt, indien hy sich soo seer op syne dapperheyd verlaet; of misschien wil hy in de pluymen leggende den nacht verbeyden, op dat hy hem andermael te stade kome.



illustratieuitvergroten

74. indien hy vervaert is, dat een ander kome: o ridders o soldaeten komt gelyckelyck troep tegens troep, dewyl ‘er onder duysend schaeren niet een man is die bestaen derf een tegens eenen met my te kampen. daer sietghe het graf daer de soon van Marie gelegen heeft, waerom koomtghe nu niet voor den dagh? waerom voldoetghe uwe bedeloften niet? daer leyt de heyrbaen, tot wat grooter werck spaertghe uwen degen?

 

75. de forsse Sarazyn sloegh andren met diergelycke bespottingen als met eene roede; maer Raimond boven alle andre ontstack door dese woorden, en kon ‘t verwyt niet gedoogen: aengeprickelde dapperheyd is forsser, en word geslepen op den scharpen slypsteen der gramschap: soo dat hy het sammelen afbreeckt, en druckt den rugge van synen Arend die synen naem van geswintheyd voert.

 

76. dees was aen den Taegh geteelt, doen ‘er de moeder van het strydbaere vee (wen de koesterende lent, die ‘r op verliefde, de natuurlycke begeerte inblies) den openen mond na het westen wende, en het saed des vruchtbaeren winds versamelde, en s’ontfing greetigh en werd swanger van de laeuwe luchjes.

 

77. en met recht soudghe seggen dat dees Arend geteelt is van derwaert het hemelluchjen lichtst blaest, of soo gheswind datghe u verwondert dat syne vlught geen spoor in het sand laet; of indienghe het siet [...] 35 vaerdige en luchtige en nauwe ringen maecken ter rechte en slincke syde. de graef op dusdanigh eenen klepper sittende, treckt na den stryd, en wend syne oogen ten hemel.

 

78. [...] 36 waerdoor hy die Israel beschempte, ter neder werd geveld met een jongens eersten slingerworp; geef nu oock dat dees wreedaert van my geraeckt en verwonnen een gelyck voorbeeld sy, en dat ick een swack oud man nu magh den hooghmoed onderdrucken, gelyckse een teer jongsken in den eersten onderdruckte.

 

79. aldus bad de graef, en de gebeden door eene sekere hope tot god gevoert, verhieven sich al vliegende na de hemelsche kreyssen, gelyck vier wt syne eyge natuure ten hemel styght: d’eeuwige vader wellekoomdese, en nam ‘er eenen wt syne heyrschaeren die hem beschermde en gesond en overwinner trock wt de handen van desen godloosen.

 

80. d’engel die alreede van d’opperste voorsienigheyd tot eenen wachter over den vromen Raymond gekoren was, van den eersten dage dat hy een vreemdeling in dese weereld werd, nu de koning des hemels van nieus hem belast hadde dat hy desen soude beschutten, soo beklom hy de rotse daer alle de wapenen van den vyand gods wegh geleyt syn.

 

81. hier leyt de speer en de geweldige blixemstraelen daer de slange mede doorschoten is, en dese onsichtbare die den volcken ysselycke pesten en andre rampen toebrengen, en de groote gaffel hangter in de hooghte, die eerste schrick der ellendige menschen, wen het gebeurt dat hy de grondvesten der wyde weereld schud en de steden doet daveren.

 

82. onder ander wapentuygh saghmer den beuckelaer van blinckenden diamant schitteren, van groote datmer mede beschutten kan volcken en landen hoedanige tusschen Caucasus en Atlas gelegen syn. rechtvaerdige vorsten, kuysche en heylige steden plegen hiermede beschermt te worden. d’engel aenvaerde desen en genaeckte er heymelyck Raymond mede.



illustratieuitvergroten

83. ondertusschen saten de vesten vol van verscheyde schaeren, en de onchristen dwingeland ontbood Clorinde, en waerschoude veel volx datse stal houdende niet verder als ten halven heuvel souden gaen. van de hooge syde staen eenige Christe scharen in orden en sy staen breed van beyde de kampvechters af, en daer blyft eene ledige plaetse tusschen het eene en het andere veld.

 

84. Argante sagh toe, en vernam Tancredi niet, maer eene nieuwe gedaente van eenen onbekenden kampioen [...] 37 verhoovaerdigh u daerom niet datghe my hier bereyd siet om uwe kracht te ervaeren, overmits ick syne plaetse bewaren kan, of als een [darde] dient geoorlooft [is] hier [te] komen 38

 

85. de trotse grenickte en antwoorde, wat maeckt Tancredi dan en waer blyft hy? hy dreyghde den hemel met syne wapenen, en verborg sich daerna. alleen op syne geswinde gangen vertrouwende; maer hy vlie vry in het middelpunt en midden in de baeren, daer sal geen plaetse syn daer hy seker is. ghy lieght, seyde d’ander, datghe seght dat een man die stercker is als ghy, voor u vlught.

 

86. Circasso beet van gramschap op syne tanden, en sprack, nu koomt gy in het veld, want ick neem u aen in syne stede, en haest sal ‘t blycken hoeghe de groote dwaesheyd van uwe vermetele woorden sult verdadigen, alsoo quamense int steeckspel, en hieuwen beyde te gelyck ysselyck op elckanders helm [...] 39

 

87. 40 de felle Argante liep van d’andre syde en rande hem te vergeefs aen, vermits de hemelsche verdadiger den slagh van den Christen ridder afkeerde, de wreedaerd beet van gramschap op syne lippen, en sachtelyck lasterende brack syne speere, daer na trock hy syn swaerd wt, en gaet 41 heftigh tegens Raimond den tweeden wtmunter aen.

 

88. en hy dreefer den starcken klepper recht op aen, die syn hoofd boogh als een bock die stooten wil, Raimond aen de rechte syde wyckende, ontweeck den stoot [...] 42 d’Egyptische ridder wende van nieus aen [...] 43

 

89. [...] 44

 

90. gelyck een hopman die eenen hoogen toren bestormt, die in moerasschen of op eenen hoogen bergh leyt, duysenderleye toegangen besoeckt, en doorloopt treken en wegen: alsoo draeyt en wend sich de graef, en na dat hy geene schubbe van de wapens af kan rucken, die borst en trots voorhoofd bedecken [...] 45 en hy tracht met den swaerde door yser en stael sich eenen wegh [te] openen.

 

91. en alree heeft hy de vyandlycke wapenen in twee of in drie deelen gehouwen, en de syne nocht ongeschend bewaert, nocht aen kam nocht eenigh boortjen gekrenckt [...] 46



illustratieuitvergroten

92. de Sarazyn endelyck na duysend slagen, hieu een die kloofde en de graef word soo getroffen dat de geswinde arend hem daer niet onder van daen soude gedragen hebben en sy hadden ‘er onder gebleven: maer d’onsienelycke hulpe van desen oppersten bode die na by is ontbrack hem niet, die syne armen wtstack, en schutte 47 het felle yser op het diamant van den hemelschen beuckelaer.

 

93. het yser was doen te swack, om dat een aerdsche temper wt de sterflycke smisse niet kan bestaen tegens onbederflycke en ongemengelde wapenen van den eeuwigen wapensmidt; en het valt in het sand. de Circasso die de kleene stuxkens heeft sien ter aerde vliegen, kan het naulyx gelooven. hy haelt daerna syne ongewapende [hand] 48 tot sich en staet verbaest, om dat syn vyandlycke kamper soo starcke wapenen heeft.

 

94. en hy gelooft dat hy t swaerd gebryselt heeft op den andren schild, daer hy van beschermt word, en de vrome Raimond heeft het selve geloof, die noch niet en weet, wie van den hemel afgedaelt is: maer hy blyft twyffelmoedigh om dat hy syn vyands handen ongewapent siet, dewyl hy het eene onedele eere en snooden roof acht, dese die yemand met soo groot een voordeel weghdraeght.

 

95. hy wou alree tegens hem seggen: neem een ander swaerd, wen nieuwe gedachten in syn gemoed opresen, dat het een groote schimp den synen soude wesen, indien hy quaeme te sneuvelen, die een verdadiger der gemeene saecke is, aldus behaeghde hem geene schandelycke overwinning, nochte hy wil d’eere van het gemeene beste in geen gevaer setten, terwyl hy in twyffel stond, schoot Argante het hecht en [...] 49 op de wange van synen vyand.

 

96. en met eenen noopt hy syn paerd, en set toe om aen t worstelen te geraecken [...] 50 soo dat hy het aengesicht des Tolosaens [...] 51

 

97. hy socht hem aen dese en aen gene syde, en wende sich dan herwaert dan derwaert, en staegh waer hy heen ging en waer hy her quam, gaf hem 52 de heyden een harde en felle slagh: soo veel krachts als hy hadde, en soo veel de schermkunst vermoght, soo veel oude gramschap en jonge toorne vermagh, dat brogt hy doen tot schade van den Circasso te saemen, en fortuyn en de hemel [...] 53

 

98. dees gewapent met fyne wapenen en met eygen krachten, wederstaet de harde slagen en vreester geene, en is gelyck een groot schip dat roerloos in eene beroerde zee seyl[l]oos en masteloos dryft, en syne gantse syde vast doorvlochten heeft met onbeschofte balcken, de syden syn noch niet ontsloopt door d’onstuymige golven, nocht tis heel hopeloos.

 

99. soodanigh was, Argante, 54 doen uw gevaer, als Belzebub geholpe[n] daer op lette: dees, een wonde[r]lyck kunstenaer, bootste eene lichte schimme van eene holle wolck na menschengedaente: en gafse de gelyckenisse, en rycke en schitterende wapenen van de moedige Clorinde, en haere bekende spraeck sonder verstand, en haer wesen en gebaer.

 

100. het beelde ging na den ervaeren Oradin een vermaert schermer, 55 en seyde, o befaemden Oradin die na uw behagen den schicht na een seker wit schiet, ah het waere een groot verlies, indien een man van soo groot eene verdienste, een beschermer van Judea, 56 aldus quame te sterven, en synen vyand met synen roof verciert wederkeerende, moedigh maeckte.



illustratieuitvergroten

101. doe hier een proef van uwe kunst, en doop uwe pylen in het bloed van den Franschen dief: ick wil datghe boven d eeuwige eere eenen loon van den beleefden koning verbeyd die der daed gelyck sy. soo sprack hy nocht hy twyffelde soo ras hy de belofte hoorde, hy ruckt eenen schicht wt den swangeren pylkoker, en pastse op den boogh, en spant den boge.

 

102. de gespanne peese gaf een geluyd, en de gevederde schicht vloogh en snorde door de lucht, en vloogh om te raecken daer de gespen des gegorden te saemen komen en tharnas deylen, hy ging door het pantser, en werd naulyx in het bloed gedoopt, daer hiel hy stal, en doorsneet alleen het vel, vermits de hemelsche krygsman niet wilde gedoogen dat hy dieper inging, en benam den vaert syne kracht.

 

103. de graef ruckte den pyl wt synen pantser, en sagh het bloed buyten [...] 57 en verweet den heyden met dreygende en schandelycke woorden het breecken des verbonds. de veldheer die syne oogen niet keerde van synen beminden Raymond, merckte doen, dat de belofte gebroken was, en daerom achte hy de wonde swaer, en versuchte ‘r om, en was bevreest.

 

104. en hy weckte met tael en aensicht syne trotse volcken op om dat te wreecken, ghy siet terstond de visieren sluyten, de toomen verlengen, en speere[n] 58 in de reste leggen, en op eenen oogenblick waerender van dese en gene syde eenige benden op de been, het veld werd bedeckt, en het kleenste stof verhief sich en werd met dicke strengen ten hemel gehaspelt.

 

105. in t eerste treffen verhief sich alom een groot gerucht vande getroffen helmen en schilden en gebroke speeren, daer sietmen een paerd leggen en een ander om loopen sonder ruyter, hier leyt een dood en verscheydend krygsman, andre suchten en steenen, andre sieltoogen. tgevecht is fel, en hoese sich meer vermengen en te saemen prangen, hoe het harder word en meer aengroeyt.

 

106. Argante ontbonden en luchtigh spronger midden onder, en ontruckte een krygsman syne yseren knodse, en getrapt en gedrong[en] brack door den hoop heenen, en schermde int honderd, en maeckte sich ruym baen, en socht alleen na Raymond, en heeft het yser alleen na hem toegekeert, en is dul en verwoed van toorne, en gelyckt eenen vratigen wolf, die lust heeft synen honger te voeden met des anderens ingewand.

 

107. maer het valt hem hard den wegh te hinderen, en het is eene felle tsaemenkomste; soo dat hy in synen loop hem vertraeght, hy vind tegens hem Ormanno en Rogier van Barneveld en Guido en twee Geeraerds. hy houd niet op hy vertraeght niet, eer is hy feller, hoe hy van desen manhaftigen meer tegens gehouden word; gelyck het vier met kracht ter beslote plaetse wtbarst en groot bederf te wege brengt

 

108. hy dood Ormanno, quetst Guido, Rogier velt hy kranck en quynende onder de dooden ter aerde, maer de schaeren en tgedrang der mannen en de scharpe en steeckende kring der wapenen groeyen tegens hem aen, ondertusschen word door syne dapperheyd den oorloogh van wedersyde gelyckelyck gehandhaeft. Buljon de vrome veldheer riep synen broeder en sprack tegens hem nu setter met uw vendel op aen.

 

109. en ga henen, 59 bescharm 60 de swackste syde daer d’oorloge allerfelst en doodlyckst is, hy repte sich, en rende op de syde van den vyand die hy [soo] trof, dat het volck van Asien swack en weerloos scheen, noch den aenval der Vrancken kon tegenstaen, [soo] dat hy de slaghorden brack en met synen rossen vaendels en ruyters ter aerde smeet.



illustratieuitvergroten

110. de rechte hooren word met den selfden aenval in de vlught gedreven, met lossen toom, en behalven Argante isser niemand die weer bied, soo verbaest jaeghtse de vreese, en hy alleen hiel stal, en boodse thoofd, en hy die gelyckelyck met honderd handen en met honderd armen vyftigh schilden en soo veele degens handelde, bedreef [niet] meer als nu Argante dede

 

111. en hy hiel stocken knodsen speeren en paerden tegen, en alleen scheen hy tegens hen allen op te mogen, en nu ging hy tegens desen, nu tegens dien aen. syne leden worden geprangt, syne wapenen gescheurt en bedorven, en [hy] bloede en sweete sonder dat hy t scheen te voelen: maer de drang van het dicke volck druckte hem soo, dat hyse int leste keerde en met hem drong

 

112. hy wende den rugge aen de kracht en de raserye van deesen sendvloed die hem ruckte en trock, maer nu is hy geen man die vlught, hy heeft syn hart in synen gangen, soo ghe het harte besichtight in t werck syner handen. syn oogen syn noch vervult van hun aller schrick en van de dreygementen der gewoone gramschap, en hy socht met alle syne maght de vlughtige schaere tegens te houden, en ten holp niet.

 

113. dees manhaftige kon niet te wege brengen, dat hare vlught wat trager en wat bedaerder was, om dat de vreese van kunst nochte breydel weet, nocht hier luystert na bede nocht gebodt. de godvruchtige Buljon die met syne gedachten de fortuyn tot syne gunste ten vollen gekeert sagh, volghde de vrolycke vlught der overwinninge, en bestelde den overwinner nieuwe hulpe.

 

114. en ten dede die dagh, die god alree in syn eeuwigh besluyt hadde aengeteeckent, dees dagh was misschien die geweest, die voor t onverwinnelyck heyr een ende gemaeckt hadde van den heyligen last: maer de helsche schaere, die in dit gevecht haere tyrannye sagh ondergaen hier onder gemengt wesende, was bedruckt, en dede in eenen oogenblick de lucht tot wolcken krimpen en verweckte winden.

 

115. een swart seyl ruckte de son en den dagh wt der menschen oogen, en de hemel scheen met eene swarte streecke veel naerer dan de hel te smoocken, soo scheen hy te branden onder het schitteren en de lichten; de donders dreunden, en de regen tot hagel gevrosen viel en trof de weyden en versoop de velden, de groote dwarling [...] 61 de tacken, en niet alleen eyckeboomen maer rotsen en heuvelen scheenen te krullen.

 

116. op eenen oogenblick brogtense geweldigh voor der Vrancken oogen wind en onweer, en tonverwachte geweld deed als met eene beschoren schrick de benden stal houden. het minste deel van desen bleef [...] 62 diet aen de banieren niet sien kon. maer Clorinde die ginder al wat verre is, neemt de gelegen tyd waer, en noopt haer ros met sporen.

 

117. sy riep den haeren toe, o medegesellen, de hemel vecht voor ons, en de gerechtigheyd helpt ons, onse aengesichten syn van syne gramschap niet geraeckt, en onse rechterhand daer van daen niet belet, en hy treft vergramt wesende alleen op den kop der bevreesde vyanden, en doetse zidderen met de wapenen, en berooftse van het licht: gaenwe dewyl het noodlot ons aenvoert.

 

118. aldus dryft hy de volcken, en ontfangende den helschen aenval alleen op syne schouders, dringt de Vrancken met eene ysselycken storm, en beschim[p]t 63 hunne vergeefsche slagen, en Argante op desen tyd keerende handelt wreedelyck de gene die alree overwinners waeren. en sylieden het veld met volle vlught verlatende bieden stael en onweder den rugge.



illustratieuitvergroten

119. donsterffelycke gramschap en het sterffelycke swaerd sloegh de schouders der vlughtende, en het bloed liep, en vermengt met de beken van den grooten regen verwde de wegen rood, en Pirrus en de vrome Rudolf vielen dood onder de gemeene dooden en half levende. de felle Circasso brogt desen om t leven, en Clorinde behaelde aen den andren eene heerlycke overwinning.

 

120. aldus vloden de Vrancken, 64 en Syriers nocht geesten bleven niet van de vlught. godefroy alleen bood het hoofd tegens de wapenen en tegens alle dreygementen van hagel van stormwinden en donders, en haelde syne vryheeren gestrengelyck over, en het groote ros [...] 65 sloot de poorte, 66 het verstroyde volck vergaderde hy in een dal.

 

121. en hy dreef wel tweemael syn klepper tegens den forssen Argante aen, en ruckte noch eens den blooten degen wt, daer de schaeren der vyanden dickst waeren, endelyck prangde hy sich met den anderen binnen de borstweeringen, en doverwinning hiel op. doen keerden de Sarazynen, en [de] Vrancken bleven moede en beschimpt 67 in het leger

 

122. nochte sy konnen hier ten vollen noch niet ontvlieden de maght en de verbolgentheyd der schrickelycke vlaegen, maer dese en die [...] 68 worden wtgeblust, en alsins raeckter t water in en de wind blaest de pylen 69

1 [weereld]: Vgl. It.: ‘ ‘l mondo’; Oxf.: ‘dat het yder een doof maakt.’

worden gebroken, de paelen gekneust, en heelen tenten gevelt, en werptse ver gins henen. de regen met tgekryt en de wind met het geklanck stemt met soo goede overeenkomst datter de [weereld] 70 doof af word.


Vorige Volgende