Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost
(2013)–Joost van den Vondel–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio 28vº]
| |
Vyfde boeck1. Terwyl de belaegende Armida de ridders op die wyse vermaeckte Ga naar voetnoot1 in haere minne nochte alleen de tien verwachte die haer belooft waeren, maer vertroude noch andre ter sluyck mede te leyden; overleyde Godefroy by sich selven, wien hy den twyffelachtigen aenslagh soude bevelen, daer sy de leydsvrou af soude wesen, Ga naar voetnoot2 om dat de menighte en verdienste der waeghhalsen en een yeders begeerte hem onseker maeckte.
2. maer endelyck besloot hy met een voorsichtigh overlegh dat een van allen den keur soude hebben na syn believen, het welck den manhaften Dudone te beurte viel, en hy nam sich dese verkiesinge aen, alsoo versekerde hy sich dat hy niemand van den hunnen oorsaeck gaf over hem te klaegen, en te gelyck bewees hy prys te hebben onder den braeven troep, wien het de rede schuldigh was
3. hy riepse dan tot sich en sprack tot henlieden, [...] Ga naar voetnoot3 myn gevoelen het welck is Ga naar voetnoot4 datmen der jongkvrouwe geene volkomen hulpe sal weygeren maer in tyds vergunnen, nu stel ick het op nieus te vooren, en sy kan oock wel van uwe meyninge gevolght worden, om dat in de wisselbaere en wufte weereld de standvastigheyd Ga naar voetnoot5 dickwils de gedachten verandert.
4. maer indienghe acht dat het qualyck uwe grootheyd voeght gevaer te weygeren en sooghe doch manhaftigh dart versmaden dit twelck u schynt al te wysen raed te syn: het en sal niet gebeuren dat ick u onwillige sal tegen houden, nocht ten salme nu niet berouwen dat ick u alreede gegeven hebbe, maer gelyck het betaemt, Ga naar voetnoot6 sy met uluyden de breydel onses gebods traegh en licht
5. ick vernoegh me dan aen het staen en het leggen Ga naar voetnoot7 het welck hangt aen uw vry behagen; Ga naar voetnoot8 wel wilde ick dat ghe eerst maeckte eenen nieuwen navolger in stede van den overleden oversten, en draeght ghy sorge over u, en kiester tien onder u na uw begeeren, gaet nu niet boven het getal van tienen, om dat ick hier in het opperste gesegh aen my houde [...] Ga naar voetnoot9
6. soo sprack Godefroy, en syn broeder antwoorde met yeders bestemming: o hopman gelyck dese langmoedige deughd die verre siet, u past, alsoo word de vaegh van hand en harte als aen ons verplicht van ons geeyscht, en de rype langmoedigheyd die in eenen andren voorsichtigheyd is, soude in ons snoodheyd wesen
7. en dewyl het gevaer opgewogen tegens het voordeel van soo geringen nadeel is, soo sullen de tiene wtgekosene met uwen oorlove met de jongkvrouwe trecken op den eerlycken aenslagh. soo besluyt hy en met soo geestigen bedrogh tracht hy de blaeckende harten te bedecken onder eenen anderen yver, en andre veysen oock minnelust, lust tot eere te wesen.
8. maer de jongste Buljon die met een bevrosen Ga naar voetnoot10 oogh den soon van Sofia aenschoude wiens deughd hy met nyd aensagh Ga naar voetnoot11 die Ga naar voetnoot12 [in] Ga naar voetnoot13 soo schoon een lichaem aengenaemer was, soo wilde hy hem tot geenen geselle hebben, en de schalcke nayver blies hem loose gedachten in t harte, op dat hy syne tegenparty moght hier van af trecken, sprack hy tot hem met vleyende kunsten
9. o ghy grootste soon van den grooten vader, die jongeling synde Ga naar voetnoot14 den oppersten prys der wapenen hebt, wie sal nu wt de moedige bende, daer wy deel aen hebben, ten oversten gekoren syn? ick die naest den moedigen Dudone alleen tot ramp en om deere der eeuwe leve, ick de broeder van Godefroy sie niet wien ick voortaen behoore te wycken, soo ghy t niet en syt.
10. ghy, wiens adel alle andere eere gelyck is, en in waerdye van verdienste my overtreft, nocht in prys ten oorloge soud versmaden min maer wel meer als Buljon geacht te worden, u begeer ick dan ten overste, sooghe u niet en steurt kampioen te wesen van dese vrouwe, nocht ick geloof alree datghe dese eere betracht, die men [van] Ga naar voetnoot15 duystere en nachtsche daden sal sien
11. geene plaetse salder ontbreecken daerghe uwe manhaftigheyd sult wickelen in eene helderder faeme; nu, sooghe het niet afslaet, sal ick versorgen dat d'andre u d'opperste eere sullen toestaen: maer vermits ick niet wel weet waer sich myn twyffelmoedigh en onberaden gemoed heenen neyght, soo wil ick van u verwerven dat [ick] Armida daerna volge of met u sy 
| |
[Folio 29rº]
| |
12. hier sweegh Eustatio, en dese leste klancken wte hy niet sonder een blosend aengesicht, en d'ander sagh wel syn blaeckende qualyck verborge gedachten en beweeghden hem tot grenicken; maer overmits de scheut der minne traeger in hem, de borst niet dieper dan de schorsse hadde doorsneden, soo is hy niet ongeduldigh over synen tegenvryer nochte hy is niet verhit Ga naar voetnoot16 om de jongkvrou te volgen
13. hy heeft de bittere dood van Dudone wel diep geprent in syne vasthoudende gedachten en acht het schandelyck dat de vermetele Argante lange na hem te lyf blyve en eensdeels schept hy behaegen te gevoelen dese rede, die hem noodight ter schuldige eere, en het jeughdigh harte is vernoeght ende vermaeckt met den klanck van waerachtigen lof.
14. waerom hy aldus antwoorde: ick wensche meer den eersten trap te verdienen dan die te verkrygen [...] Ga naar voetnoot17 maer sooghe my ter eere roept, dieghe acht dat my toebehoort [...] Ga naar voetnoot18 en my behoorde aengenaem te syn datter van u betoont is soo braeven teycken van uwen wille Ga naar voetnoot19
15. derhalven verkiese nocht weygere ick het niet, en wanneer ick doch overste waer, soud ghy van de wtverkorenen syn, doen verliet hy Eustatio en ging [...] Ga naar voetnoot20 maer de prince Gernando eyschte om stryd dit ampt, en hoewel Armida op hem treft, de liefde der jonckvrou vermagh min op een hoovaerdigh harte [...] Ga naar voetnoot21
16. Gernand is afkomstigh van den grooten koning van Norwegen, die over veele landen heerscht, en soo veele vaderlycke en voorvaderlycke scepters maecken hem treffelyck, Ga naar voetnoot22 treffelyck is het overige van syne eygene waerdye, hy heeft meer doorgestaen als het werck syner voorsaeten, of schoon syne honderd voorvaders [...] Ga naar voetnoot23 vermaert in vrede en in oorloge doorluchtigh syn.
17. maer de onchristen heer die alleen afmeet hoe veele goud en heerschappye sich verder wtstreckt, en in sich selve duyster acht alle deughd die niet wtmunt door koningklycken titel, soo kan hy niet gedoogen, dat de ridder in dit gene twelck hy vordert, met hem kibbelt om de verdienste. en het smart hem soo, dat hy boven alle teecken van rede door gramschap en toorne verruckt word
18. soo dat de boose helsche geest siende in hem soo wyd eene straete geopent, al swygende in synen boesem glipt, en sat al vleyende aen het roer syner gedachten, en hy verbitterde inwendigh al staegh den haet ende de gramschap, en sloegh en prickelde tharte aen, en brogt te wege dat in t midden der siele t'aller uure eene stemme aldus tot hem sprack:
19. kampt Reynout tegens u; vermagh syn getal nu soo veel dat [...] Ga naar voetnoot24 seg desen aen dat hy syne cyns dienstbaere volcken den uwe gelyck maecke, toon hem de scepters en vergelyck met eene koninglycke waerdigheyd syne dooden by uwe levende. ah wat dar een heer van geringen staet bestaen een heer die in het slaefsche Italien geboren is
20. overwin of demp hem, dat die overwinner was dus verre u benyder worde, wat sal de weereld seggen (en sal dat de hooghste eere wesen) dees is met Gernand alreede twistigh geworden, d'edele trap daer Dudon eerst op stond kan glans en eere van u ontfangen: maer hy verwacht nu niet min als ghy te wesen, dees verminderde syne eere, doen hyse socht.
21. en soo, dewyl dander niet meer spreeckende of aessemende, yet van onse saecken gevoelt, hoe gelooftghe dat Dudone de goede gryse man sich Ga naar voetnoot25 heet toont van edele gramschap, onder dit seggen sloegh hy doogen op desen trotsen en nam acht op syn vermetel bestaen, dat hy een kind en onervaeren synde oock by sich selven dorst den older en de verdiensten versmaeden
22. en hy had het hart en besocht het, en in stede van straffe kreegh hy 'er eer en lof van, en daer isser o gemeene schande diet hem aenraden en daer toe porren en die hem toejuychen [...] Ga naar voetnoot26 
| |
[Folio 29vº]
| |
23. op 't geluyd deser woorden ontstack de gramschap, en wies in hem als eene vlammende fackel, nocht het opgeblaesen en swangere harte die konnende bevatten soo reesse ten oogen en ter stoute tonge wt, al tgeen hy in Reynout bestraffelyck en verachtelyck geloofde te wesen, versweegh hy te syner schande niet, hy maelde hem hoovaerdigh af en lichtvaerdigh en noemde syne dapperheyd sinneloose vermetelheyd en raserye
24. en soo veel alsser vant manhaftigh en het achtbaere en thooge en t doorluchtige in hem blonck, dat alles (de waerheyd met loose treken afmaelende) Ga naar voetnoot27 dat haelde hy over en lasterde het als of het eene ondeughd waere, en redeneerde daer soo af dat de ridder, syn bekend nayveraer, Ga naar voetnoot28 t geluyd verstond, daerom en verminderde noch en werd niet ingetoomt in sich dese blinde oploopentheyd, die hem ter dood leyde
25. de boose geest die geestelyckerwyse syne tonge beweeghde en syne woorden vormde, vernieude alle oogenblicken het onrechtvaerdige ongelyck, voedsel gevende den ontsteken gemoede. in het veld is eene plaets ruym genoegh, daer altyd een brave hoop oversten vergaderen, en daer worden de leden afgerecht en dapper in ring en worstelingen
26. nu dewyl aldaer de schaere dicxst was, en hy volgens syn noodlot, Ga naar voetnoot29 Reynout beschuldighde, en de tonge begoten met helschen venyne als scharpe schichten op hem loste, en Reynout dicht daer by synde en de woorden hoorende, soo kon hy syne gramschap niet langer verborgen houden; maer hy riep [...] Ga naar voetnoot30 en ruckte hem van achteren en stroopte den blooten degen met syne vuyst
27. de stem geleeck een donder het lemmer eene lamp Ga naar voetnoot31 die eenen stortenden blixem boodschapt, d'ander beefde nocht sagh heyl nocht wtkomst der tegenwoordige onverweerlycke dood; het geheele leger overal getuyge synde, hy bootst den onvervaerden en starcken, hy verwachte den grooten vyand [...] Ga naar voetnoot32
28. men sagh in desen oogenblick duysend rappieren te gelyck schitteren, soo datter een verscheyde schaere van reuckeloos volck van allesin[s] toeschoot en drong en sweyde, een geluyd van onsekere stemmen en vermengde klancken ontvoude sich en ruyschte door de lucht. hoedanigh gehoort word op het strand, daer de wind het syne met het geruysch des waters vermengt
29. maer door de stemmen der anderen en vertraeghde de toorn en verbolgentheyd niet in den krygsman die geraeckt was. hy verachte gekryt en verdadiging en tgeen trachte synen voortgang te hinderen en hyghde Ga naar voetnoot33 na wraecke en redde sich door mannen en wapenen, en swayde het schitterende swaerd rondom soo dat hy ruym baen maeckte, Ga naar voetnoot34 en hy alleen in spyt van duysend verdadigers ontmoete Gernand.
30. en met syne meesterlycke hand vlyde en rechte en stack [hy] na hem duysend steecken. Ga naar voetnoot35 nu trachte hy hem te quetsen in de borst nu in thoofd nu in de rechte nu in de slincke syde. syn rechte hand is fel en woest, en in sulcke voege dat hy de schermkunst en oogen begoochelde soodanigh dat onversiens en onverhoed hem raeckte stack en sloegh daer hy minst vreesde
31. noyt ruste hy voor dat hy eens of tweemael het felle rappier in de borst hadde gedompelt. de schelm Ga naar voetnoot36 valt op de wonde en goot door een dobbel gat geest en siel wt. de verwinner stack syn swaerd op dat noch van bloed besprengt was, nocht bleef langer over hem staen; maer hy keerde sich elders en trock te gelyck wt het wreede gemoed en de vergramde begeerte.
32. ondertusschen teegh de godvruchtige Godefroy na het geruchte toe, onversiens sagh hy het wreede schouspel, Gernand wtgestreckt, hayr en kleed weeck en vuyl van bloed en heel doods van aengesicht, hy hoorde het suchten klaegen en kermen twelck veele pleeghden over den gedooden krygsman, al verbaest vraegende, wie hier (nu het minst geoorlooft was) soo stout was geweest en dat bedreven hadde 
| |
[Folio 30rº]
| |
33. Arnout een der waerdste van den Ga naar voetnoot37 omgebrogten vorst, verhaelde het ongeluck en in t verhaelen belaste het dapper, dat Reynout hem gedood hadde, en dat hy om eene lichte oorsaeck tot dit stout gevecht gedreven was, en dit yser, 't welck om Christus wille aengegord was, gekeert hadde tegens de Christen kampioenen, en syn gebod versmaed en dit verbod. dat hy 't versch hadde bedreven, en dat het niet verborgen was.
34. en dat hy volgens de wet de dood schuldigh is, en behoorde gelyck het placcaet medebrengt gestraft te worden, soo om dat de misdaed in sich selven swaer is, soo om dat hy hem [in] Ga naar voetnoot38 sulck eene plaetse vervolght heeft. dat indien hy vergevenis geniet van syne dolinge, soo sal dat voorbeeld een yegelyck stout maecken [...] Ga naar voetnoot39
35. door dese oorsaeck verreesser aen d'eene en d'andre syde twist en tweespalt hy haelde de verdiensten des verslaegen op en seyde al wat tot medoogen en toorne kon bewegen; maer Tancredo stelde sich 'er tegen ende wedersprack het, en maelde d'oorsaeck des misdaedigen eerlyck af, Godefroy hoorde toe, en gaf met een gestreng opsicht meer vreese dan hope.
36. doen voeghde 'r Tancredo by, o wyse heer, bedenck nu wie en hoedanigh Reynout is, wat eere hem door sich selven toekomt, van wegen synen vermaerden en koninglycken stamme, en van wegen synen oom Guelfo: die gebied behoort ter straffe niet met allen gelyck te syn, de selve dwalinge is verscheyden in verscheyde staeten [...] Ga naar voetnoot40
37. de hopman antwoord: dat de kleynsten van den grootsten leeren gehoorsaemen. Ga naar voetnoot41 Tancreed waerdeert en raed qualyck, indien hy wil Ga naar voetnoot42 dat ick de groote laete in hunne ongebondenheyd, wat sal myn gebod syn [...] Ga naar voetnoot43 een maghteloose scepter en een schandelyck gebied, ick soeck het niet langer, soo het met dat beding gegeven word.
38. maer het is me vry gegeven en eerbiedighlyck, ick wil niet dat yemand die gesegh [heeft] Ga naar voetnoot44 dat vermindere. en ick weet wel hoe ende wanneer het behoort, nu verscheyde penen op te leggen en te beloonen, nu de middelklanck van gelyckheyd te houden, d'oppersten niet te scheyden van den geringsten. soo sprack hy, nocht d'ander antwoorde overwonnen door de deftigheyd syner woorden
39. Raymond een navolger der gestrenge straffe oudheyd prees de reden. Ga naar voetnoot45 die wel heerscht, seyde hy, maeckt Ga naar voetnoot46 dat hy van synen onderdaenen geeert word. de kryghstucht is alree niet in syn geheel, daerghe siet dat een man vry gekent en niet gestraft word. alle ryck valt en alle genade is bederffelyck sonder de grondvest van vreese
40. soo sprack hy, en Tankredo las de woorden op, en bleef niet langer by hen, maer hy keerde haestigh na Reynout syn ros twelck scheen te vliegen. Reynout, na dat hy synen fieren vyand den hooghmoed en de siele ontruckt had, was in syne tente gekomen. Tankredi vond hem daer, en verklaerde hem het inhoude en d'antwoord der gemelde saecken
41. daer na voeghde hy 'er by: hoewel ick geen waerachtigh getuyge achte d'wtwendige gedaente des harten het welck ten deel te diep is en al te doordringende. de menschelycke gedachten liggen al te verborgen: doch dar ick bevestigen aen t geen ick in den hopman sie [...] Ga naar voetnoot47 dat hy u meent om de schuldige misdaed van [...] Ga naar voetnoot48 
| |
[Folio 30vº]
| |
42. doen grenickte Reynout, en sprack met een aengesicht in het welck onder het lachen de toorne blaeckte: die slaef is en verdient een slaef te syn verdadige syne saeck in de boeyen. vry ben ick geboren en heb soo geleeft en sal buyten banden sterven. eer ick hand of voet wtsteecke ten snooden stricke, sal ick het rappier besigen en dese rechte hand, en sal d'overwinning gebruycken, en sy sal snoode banden weygeren.
43. maer soo Godefroy desen loon myne verdiensten toestaet, en my, als of ick een slecht persoon waer, wil vangen, en waentme gebonden te rucken in de snoode gevangenis, hy koome of sende yemand, ick sal stal houden. Ga naar voetnoot49 laet lot en wapenen rechters syn over ons, ick wil datmen den heydenschen volck tot vermaeck een wreed treurspel vertoone.
44. dit seggende, aenvaerde hy 't harnas en vercierde hoofd en borst met het fynste stael, en belaste den arm met eenen grooten beuckelaer, en gorde het doodlycke rappier op syde, en hy alleen Ga naar voetnoot50 blonck met een augustisch en manhaftigh wesen als een blixem Ga naar voetnoot51 in t harnas. Mars is u gelyck, wanneer hy van den vyfden hemel afstyght met stael en schrick omgort.
45. ondertus[s]chen pooghde Tankreed het hoovaerdigh hart en 't forsse gemoed te vermorwen; onverwonnen jongeling, sprack hy, ick weet dat alle steyle en strenge aenslagen door uwe dapperheyd volbroght worden: ick weet dat uwe treffelycke deughd altyd allerveylighst is onder den schrick ende de wapenen: maer god laete niet toe, datse sich heden wreed toone t'onsen bederve
46. seghme wat hebtghe voor? wiltghe de handen dan besoedelt sien van uwen burgerlycken bloede? en met quetsuuren die geenen Christenen passen doorwonden Christus daerse leden en deelen van syn? sal dydele achtbaerheyd van vergangkelycke eere (die gaen en komen Ga naar voetnoot52 als zeebaeren) meer in u vermogen als 't geloof en d'yver deser glorie die in den hemel eeuwigh duurt?
47. ah niet by gut, verwin u selven, en treck wt dit uw fors hoovaerdigh voornemen. Ga naar voetnoot53 wyck, ten sal geene vreese, maer een heylige wille syn, die voor uw wycken den palmtack bewaert, en sooghe u daer toe verwaerdight, waer doorghe andren het voorbeeld beneemt; en myne heftige jeughdige oude werd oock wtgetart, en ick en quam niet in stryd met den geloovigen, en Ga naar voetnoot54 versmade my selven.
48. ick het ryck van Cilicien hebbende ingenomen en Christus vaendel geswaeyt, soo quam Boudewyn ons over, en veroverde het op eene schandelycke wyse, en maeckte 'r eene snoode verovering af, sich vriend betoonende met allerley gebaer, my was niet bewust [...] Ga naar voetnoot55 syn gierigh voornemen maer daerom trachte ick namaels niet dat [met] Ga naar voetnoot56 wapenen weder te bekomen en misschien had ick het kunnen doen.
49. en sooghe doch oock de gevangenis versmaed en de [...] Ga naar voetnoot57 kluysters als een onedel [...] Ga naar voetnoot58 en volgen wilt den waen en het gebruyck twelck de weereld goed acht volgens de wet van eere, laetme hier, dat ick u by den hoofdman ontschuldige; ga ghy na Antiochien by Beaumont, datghe in dese eerste oploopentheyd syne oordeelen niet onderworpen syt, acht ick veyligst voor u
50. haest salt gebeuren (soowe doch tegen hebben d'Egyptische wapenen of eenen anderen heydenschen hoop), Ga naar voetnoot59 dat Ga naar voetnoot60 uwe wtnemende manhaftigheyd doorluchtiger blycken sal, terwylghe verre syt, en sonder u sal het leger vermindert schynen, als een lichaem, wien stronck en arm en hand. hierover quam Guelfo, en bestemde dese rede, en wilde dat hy sonder draelen sich van daer maeckte. 
| |
[Folio 31rº]
| |
51. op hunnen raed boogh en veranderde het verstoorde gemoed des stouten jongelings; in voegen dat hy niet weygerde haestigh voor desen vyand te vertrecken by syne getrouwe vrienden. ondertusschen syn de toegedane starck te saemen geloopen, en een yegelyck bid en begeert met hem te wandelen; en hy bedancktse alle, en neemt alleen twee schildknaepen by sich en sit op te paerde.
52. hy scheyd, en draeght by sich eene begeerte ter eeuwige en koesterende glorie, die roede en spore van een edel harte is, tgemoed is toghtigh na eenen manhaftigen aenslagh, en 't overleyd wat ongewoons aen te rechten, door de vyanden te gaen, aldaer Cipres of palm te bekomen door het geloove daer hy voorvechter af is: Egypten te doorloopen en te dringen soo wyd daer de Nyl buyten baens oirsprong wt eene bronne neemt.
53. maer Guelfo, na dat de forsse jongeling haestigh oorlof heeft genomen op syn vertreck, vertoefde daer niet, ende ging haestigh, Ga naar voetnoot61 daer hy meende Godefroy te vinden, die soo hy hem sagh syne stemme verhief, roepende, Guelfo, juyst soeck ick u, en ick heb al een uur yemand van onsen boden gesonden u te soecken.
54. daerna dede hy elck vertrecken en begon met eene sachte stemme met hem te spreken. waerlyck o Guelfo uw neef loopt te verre, daer de gramschap syn gemoed aenprickelt, ende na myn gevoelen kan hy nu qualyck by brengen rechtvaerdige oorsaeck van desen synen neerslagh [...] Ga naar voetnoot62 maer Godefroy [...] Ga naar voetnoot63
55. en hy sal in allen geval een bewaerder en beschermer syn van tgeen wettigh en recht is, behoudende int oordeelen altyd een gemoed onverwonnen van tyrannige verbolgentheden. nu soo Reynout, na datmen seyd, gedwongen is geweest om t gebod te schennen, en eert hy de heyligheyd der kryghstucht, hy kome sich verootmoedigen voor ons gerechte en bewyse het
56. hy kome vry van gevangenis, ick vergun Ga naar voetnoot64 desen synen verdiensten tgeen ick vermagh, maer soo hy weerbarstigh blyft en het sich niet bekreunt (ick kenne dese syne ongetemde stoutigheyd) betracht ghy te voorsien om hem hier te leyden, op dat hy geenen sachten en langmoedigen man parsse een gestreng wreecker van wetten en heerschappye te wesen, hoe groot de rede sy
57. soo sprack hy, en Guelfo antwoorde hem: eene siel die van schande walght kon geene lasterlycke woorden verdragen, en doen syse hoorde niet naelaeten daer tegens op te staen. en ofse ombrogt die haer verongelyckte, wie kan rechtvaerdige toorne een perck voorschryven? wie meet of weeghtse tegens de misdaed of het behoorlycke leet terwyl t gekyf op syn heetste is?
58. maer dit, tgeenghe versoeckt, Ga naar voetnoot65 dat de jongeling kome om sich uwe opperste rechtbank t'onderworpen; my is leet dat ick niet soo verre ben als hy, syne voeten heeft hy haestelyck gekeert van synen vyand. doch ick erbiede my met dese hand te doen blycken voor den genen die hem tonrecht valschelyck beschuldight [...] Ga naar voetnoot66 of is 'er een ander soo boos van tand, dat hy de onrechtvaerdige schande rechtvaerdelyck strafte.
59. ick segge met rede heeft hy den hoorn des trotsen hooghmoeds van den opgeblaesen Gernand afgebroken [...] Ga naar voetnoot67 hy sweegh en Godefroy sprack: nu ga heenen en twist elders: ick wil Ga naar voetnoot68 niet datghe nieuwe twistsaeden saeyt, by gut is de gramschap noch volmaecktheyd.
60. ondertusschen ruste de schuldige Ga naar voetnoot69 bedrieghster noyt hulpe te verwerven, by dage badse, en stelde in t werck al wat kunst vernuft en schoonheyd vermoght. maer na dat de nacht het bruyne kleed wtspreyende int westen den dagh sloot, vertrockse ter syden in eene tente tusschen twee ridders en twee joffrouwen. 
| |
[Folio 31vº]
| |
61. maer ofse wel meestresse van bedrogh is, en haere zeden edel, en manieren loos syn, en soo schoon dat d'eerste hemel geene andre grootere schoonheyd ten lote gaf, soodanigh datse de vermaerdste helden met een starck en vattende behaegen bevangen heeft, daerom laet sich de godvruchtige Godefroy vleyende niet verlocken door het lockaes der wellusten.
62. vergeefs soecktse hem te verwilderen en met sterffelycke soetigheyd te betrecken tot een wellustigh leven, gelyck een sat vogel sich niet en bekreunt daer een ander hem eten toonende noodight; hy soodanigh der weereld sat, versmaed de broose genoeghte, en styght ten hemel door eenen eensaemen wegh, en de trouweloose Min en soo veele bedriegeryen alsser voor syne oogen verschynen vinden sich bedrogen Ga naar voetnoot70
63. nocht geene behinderinge kan hem rucken, wt de voetpaden die god de heylige gedachten wyst; sy versoeckt duysend andren en op duysenderleye wyse en de waeckende minne verschynt hem te vergeefs als een nieuwe Proteus, waer door hy te koeler slaept [...] Ga naar voetnoot71
64. oh hoe viel doen d'opgeblasenheyd en trotsheyd der schoone vrouwe, die met eenen aenblick waende het suyverste harte te doen blaecken, en wat heeftse hier verdriet en verwondering over: elders wendse haer vermogen daerse geene harde partye vind en ten lesten moede vindse [het] geraeden desen hopman te verlaeten, die onverwinnelyck haer vervaert, Ga naar voetnoot72 en sy voert elders oorloge.
65. maer Tankredoos harte toonde sich niet weyniger onverwinnelyck tegens de wapenen van dese, om dat een ander begeerte synen boesem innam, nocht een nieuwe brand kan daer plaetse vinden, gelyck het eene vergif by t ander het syne niet [bewaert], Ga naar voetnoot73 soo kan d'eene minne sich by eene andre niet behoeden. dese alleen verwintse niet; d'een ontsteeckt den anderen een luttel of weynigh door haer schoon vier
66. sy, of het haer wel leet was dat haer bestrycksel en kunst niet ten vollen geluckte, doch vermits sy soo edelen roof van soo groote helden hadde bekomen, trooste sich ten deele: en eer d'andren haer bedrogh merckten, dachtse die op een veyliger plaets te geleyen, daer syse namaels moght binden met andre ketens als dese syn, daer syse nu in gevangen hiel.
67. de tyd gekomen die de hoofdman bestemde om haer eenige hulp te verleenen, soo quamse eerbiedigh tot hem en seyde: myn heer de gesette tyd Ga naar voetnoot74 is alree verloopen, en indien de schuldige dwingeland by geval hoorde, dat ick mynen toevlught tot uwe wapenen genomen hadde, hy soude syne maght toerusten om sich te verdadigen, nocht d'aenslagh sou daer na soo licht niet vallen
68. eer dan een twyffelachtigh geruchte of een seker spie hem sulcke tyding brenge, kiese uwe godvruchtigheyd eenige weynigen wt van uwe starcksten, en sendse voort met my op wegh; indien de hemel de menschelycke saecken met geene dwarsse oogen aenschout of d'onnoselheyd vergeet, soo sal ick in myn ryck herstelt worden en in vrede en oorloge sal myn land u altyd schattinge schuldigh blyven.
69. dus sprackse, en de hoofdman stond haere woorden toe tgeen hy niet kon weygeren, soo wel dat Ga naar voetnoot75 als sy sich spoede om te reysen, saghse de verkiesinge op haer vallen maer een yeder socht met een ongewoone aenporringe onder tgetal der tiene wtgekoren te wesen, maer de nayver die onder hen opgeweckt werd, maecktese moeyelycker int versoecken.
70. sy die in hun het harte open sagh, nam dit siende hier wt nieuwe stoffe, en maeckte door kracht en pyne in hunne borst een quade vrese van nayver, wel wetende dat de liefde sonder dese treecken veroud traegh en slap word, gelyck een klepper, die min hard loopt, soo hy niemand heeft die hem volght of voorby loopt 
| |
[Folio 32rº]
| |
71. en haere woorden en vleyende aenschyn en soeten lach steltse op sulck eene wyse toe, datter niemand is, die den andren niet en benyd, nocht de hope der vreese is in hun gedeelt: de sotte schaere der vryers, wien de treken van een bedrieghelyck ooge prickelen, loopt breydeloos en geene schaemte weerhoudse, en vergeefs bestraftse de hoofdman
72. hy die eenen yeder der partyen begeert gelyckelyck te voldoen, en aen niemand verbonden is, of hy somtyds ontsteecken word Ga naar voetnoot76 nu door schaemte nu door gramschap om d'ydelheyd der ridderen, soo neemt hy eenen nieuwen raed voor om hen te vereenigen, na dat hyse halstarck siet in dese begeerte: dat uwe naemen, seyt hy, geschreven en in een vat geleyt werden, en het lot rechter sy
73. terstond worden elcx naemen geschreven, en men leytse en schudse in eenen kleenen emmer, en 't lot getrocken synde, is Artemidoor de graef van Pembrosia d'eerste die 'er wtkomt, daer na hoorde ick Ga naar voetnoot77 den naem van Geeraerd oplesen, en Wenzelaus quam na hen wt: Wenzelaus die vergeefs soo wys en statigh, grys wesende nu verkindert en een oud vryer word
74. o hoe vrolyck synse van aensicht en met welck een behaegen dat wt het hart opborrelt [...] Ga naar voetnoot78 d'oogen dese dri[e] eerst gelote de welcke fortuyn in rechte minne begunstight; d'anderen twyffelachtigh geven teeckens van nayver, wien den naem toekomt dien d'emmer verberght, en sy hangen aen den mond des geenen, die de cedels opent en d'andre naemen leest.
75. Guasco quam de vierde wt, wien Rudolf volghde, en daerna Ulderich Rudolf, hier word Willem Ronciljon gelesen, en de Bayersche Everhart, en de Fransche Henrick: Rombout was de laetste [...] Ga naar voetnoot79 vermagh de minne dan soo veel? en dese besloten het getal van tiene, en slooten d'anderen buyten.
76. d'anderen wt gramschap, nayver, en brandende nyd, schelden de Fortuyn boos en onrechtvaerdigh, en beschuldigen u o minne, die toestaet datse rechteresse in u ryck is, maer om [dat] Ga naar voetnoot80 den menschelycken geslaghte ingegeven is, dat de mensch dit, tgeen meest verboden is meest begeert, soo besluyten veele ter schande van de fortuyn, de jongkvrou te volgen, wanneer de hemel Ga naar voetnoot81 doncker word.
77. sy willense staegh volgen by licht en by doncker, en vechtende 't leven voor haer setten, sy beweeghtse eenighsins, en noodightse daer toe met halve woorden en soete suchjes, en klaeght nu by desen nu dien, watse Ga naar voetnoot82 sonder hem vertrocken synde, Ga naar voetnoot83 doen moet. de tien ridders ondertusschen gewapent, namen oorlof van Godefroy.
78. dees wyse man vermaent den eenen na den anderen hoe onseker en licht de heydensche trouwe Ga naar voetnoot84 sy, en een naulycx veyligh pand, en met wat wetenschap een man behoort laegen en tegenspoed te vlughten; maer hy spreeckt in den wind, nocht de liefde luystert na geenen raed van eenen vroeden man. endelyck geeft hyse oorlof, en in t scheyden verwachte de jongkvrouwe den nieuwen dageraed niet.
79. d'overwinster vertreckt, en leyd met sich dese [...] Ga naar voetnoot85 als gevangens ten ydelen triomfe, en sy laet achter sich in endeloose quellingen de schaere der andere vryers: maer terwyl de nacht oprees, en de stilheyd en de lichte dwaelende sorgen met sich leyde, en terwylse de minne onderwees, volghden veelen heymelyck de voetstappen van Armida. 
| |
[Folio 32vº]
| |
80. Eustatio volghde d'eerste, en hy kon naulycx ten vollen de schemering verbeyden die de nacht aenbrengt, geswint gaet hy derwaert een blinde leydsman Ga naar voetnoot86 hem door de blinde duysternisse leyd, de heldere en lauwe nacht dwaelde; maer na het verschynen van t koesterende licht, verscheen Armida hun met eenen en haer troep, daer [een] burgh by nacht hunne herberge was.
81. hy spoed sich snellyck t'hunwaert, en Rombout kende hem haest aen het veldteecken en riep: wat soecktghe onder hen, en waerom sytghe gekomen? ick koom, antwoorde hy, om Armida te volgen, nocht sy sal, indien se het niet qualyck neemt, min trouwen dienst, of min bereyde hulpe aen ons hebben. d'ander sprack weder hier op: en wie heeft u Ga naar voetnoot87 tot sulck eene eere gekosen? Minne, voeghde 'r d'ander by.
82. my heeft de minne, de fortuyn u wtgelot, nu wie reyster wtgekoren van rechtvaerdiger verkieser? Rombout seyde doe, ghy onwettige slaef u ontbreeckt geenen valschen titel, en ghy gaet met onnutte kunsten om: nochte ghy sult u mogen vermengen onder de wettige voorvechters der koninglycke maeghd. de moeyelycke jongeling vatte het woord, en wie verset sich tegens my?
83. [...] Ga naar voetnoot88
86. terwyl hy dit overdocht, quam 'er een bestoven en hygend bode, ontstelt in syn aengesicht, van menschelycke gedaente, die andere droeve nieuwe tyding brogt, en toonde den rouwe in syn voorhoofd geprent. dees seyde, myn heer terstond sal de groote vloot van Egypten in zee verschynen, en de wyse willem die over de Ligurische schepen gesegh heeft seyd u dat aen.
87. hier na voeghde hy 'er by, datter voorraed wt de schepen na het leger toe gevoert was, dat de swaer geladen paerden en kameelen midwegh aenstoot hadden geleden, en dat de verdedigers vechtende doodgesmeten en gevangen waeren, en geene ontkomen, voor en achter in een dal besprongen wesende van Arabische roovers
88. en dat de raserye en d'ongebondenheyd deser loopende onchristenen voortaen soo groot is, die als een sendvloed sich alom sonder eenigen wederstand verspreyen en wtbreyen, dat het noodigh is, om de schrick in hen te brengen, datmen eene bende krygsvolck stiere, die den wegh, die van t strand der Palestynsche zee na het leger loopt, veyligh houde Ga naar voetnoot89 
| |
[Folio 33rº]
| |
89. de faem verspreyt sich in eenen oogenblick en gaet voort van tong tot tonge, en de gemeene soldaeten, hebben eenen grooten schrick voor t geruchte Ga naar voetnoot90 dat na by is. de veldheer die in hun niet en merckt de gewoone stoutigheyd, tracht met woorden en een blyde aengesicht hen te versekeren en te troosten.
90. o ghy kampvechters gods die in dese en gene oorden duysenderleye gevaeren en duysenderleye moeyelyckheden met my hebt wtgestaen geboren synde om de schade van het Christen geloove af te keeren; ghy die de Persische wapenen en Griecxsche bedriegeryen, zee en bergen winter en onweer syt doorgeraeckt; vreestghe nu voor t ongemack van honger en dorst?
91. versekert u dan nu niet uw heer, Ga naar voetnoot91 die u gevoert en gebrogt heeft al door een bekender swaerder ongeval? als of die de hand syner barmhartigheyd en t godvruchtigh aensicht elders keerde? de dagh sal haest komen, dat het u sal vermaecken de geleden swaerigheden te verhaelen, en datghe gode uwe bedeloften sult betaelen. volhard nu manhaftigh, en ick bidde spaert u tegens den geluckigen wtgang.
92. met dese woorden en met een helder en vrolyck aengesicht vertroost hy de bedroefde gemoeden: maer duysenderleye druckige en angstige sorgen verberght hy diep in t binnenste syns harten. hy overdenckt hoe hy soo veel volx sal voeden in armoede en in de woestyne, Ga naar voetnoot92 hoe hy sich sal stellen tegens de gewapende zee, Ga naar voetnoot93 en d'Arabische roovers toomen en temmen. |
|