|
| |
Het vierde bedryf.
Gozewijn van Aemstel. Klaeris van Velzen. Rey van Klaerissen. Gysbreght van Aemstel.
HEt loopt met Amsterdam, gelijck gy hoort, ten ende,
En wy verwachten deel aen d'algemeene elende,
't En zy dat elck van ons zich daetelijck verzie.
Voor my, 'k ben out en traegh: my voeght niet dat ick vlie;
Zoo veele moeiten is dit leven my niet waerdigh.
Belieft het Godt, hy koom'; zijn dienaer staet al vaerdigh:
Hy hael my in zijn' troon en aengenaeme rust.
Maer gy, mijn dochter, wien het leven beter lust,
En in het bloeienst zijt van uwe jonge jaeren,
Zet gy 't op vluchten aen, of Jesus u wou spaeren,
En helpen in der noot. Klaerisse, reine maeght,
Die t' onrecht noch den haet van vader Velzen draeght,
Begeef u op de vlught: al d'andren zullen volgen.
De vyant, blint van wraeck, is bitter, en verbolgen,
En allermeest op u, ô moeder, vlught voorheen.
Ick help u in dien noot met traenen, en gebeên,
En volge u met mijn hart, daer my geen voeten brengen.
Ga hene, Machtels kint, of Godt het wou gehengen
Dat gy geborgen wert: 'k ben meest met u begaen.
Och, vader Gozewijn! waer zietge my voor aen?
Zoo ick u dus begaf, hoe zou dat my betaemen?
Gy zijt mijn maeghschap toch, naer vleesch en geest te zaemen.
Zou ick u hier alleen verlaeten tot een' roos,
Die my een vader streckte, en 't Christelijck geloof
In 't herte prente, vroegh van kints been af herbaerde,
Den geest versterckte, en 't lijf in reinigheit bewaerde?
O edel maeghdeke, hoe zijtge zoo gelijck
| |
| |
Van aert die Klaere zelf, naer wien gy heet Klaerisse?
Waer vinde ick onderscheit in dees gelijckenisse?
Toen 't Sarazijnsche heir vermeesterde al de stadt
Daer Sinte Klaere was, hoe droeghze zich? zy tradt
Grootmoedigh in de poort van 't klooster, daerze woonde:
En zagh den vyant wech, zoo ras hy zich vertoonde.
Haer moedt, haer sterck geloof, en yverigh gebedt
Verstreckte haer een zwaert, en harnas, en helmet.
Gy mooght dan, nu gy hebt die zelleve gedachten,
Met my, voor dit altaer, de vyanden verwachten.
Maer treckme (dat mijn doot zy verr' van schande en smaet)
Eerst aen dit stramme lijf mijn staetighste gewaet,
Gelijck een Bisschop voeght, eer krijgsliên ons verrassen.
Zet my den mijter op: hy zal niet qualijck passen
Op mjjn gezalfde kruin. breng hier den gouden ringk,
En steeck aen deze hant, die beeft, den vingerlingk,
Daer ick de bruit van't Sticht, de Roomsche kerck, meê troude.
Geef my den herdersstaf, tot steunssel van mijne oude,
Daar ick Godts kudde meê gehoedt heb, en geweit:
'k Heb noit de tekens van het Bisdom afgeleit
Met wil, maer door bedwangk: al leef ick als gebannen;
Al ruimde ick Henrick plaets, en Willem, en twee Jannen.
En 't waer een klein verlies, al had men my verkort
In naem en eer, was slechts geen Christensch bloet gestort,
En zoo veel zaets vertreên van mensche- en paerdevoeten.
Most niet onschuldigh volck de schult der heeren boeten?
Nu kinders, zet u hier, en dat een yder non
Met my den lofzang zing van ouden Simeon.
Vergun, ô Godt op zijne bede,
Naer uw belofte, uw' knecht verlof;
Op dat hy reize in ruste en vrede
Om hoogh naer 't hemelsche vredehof:
Naerdien ick met mijne eigene oogen
Den algemeenen heilant zagh,
Die als een zon schijnt uit den hoogen;
Daer yder zich in verblijden magh:
| |
| |
Een schoone zon, die met haer straelen
Het blinde Heidendom verlicht,
En Jakobs huis en Isrels paelen
Verheerlijckt, en noch veel vaster sticht.
Dat Godt u allen spaere, is 't hier noch tijt van zingen!
De vyant zackt vast neêr, om 't klooster te bespringen.
Oom Gozewijn, koom hier: gy zijt stockout en traegh;
Gedoogh dat ick u op mijn beide schouders draegh.
Klaerisse nicht, gy zult my volgen met dees reien,
Waer Godt, of 't goet geluck ons allen wil geleien.
Nu vader, volgh mijn' raet. de vyant woedt en raest.
Wie 't leven bergen wil, die bergh het in der haest.
Gemack, mijn trouwe neef, gy mooght dees moeite derven.
Wy zijn alleens gezint, en wel getroost te sterven.
Hoe nu? heeft Godt my dan, door water en door vier,
Door spiets en zwaert geredt, en menigh blanck rappier,
Dat ick den Bisschop noch voor 't outer zou zien slaghten,
En in het laeuwe bloet de nonnekens verkrachten?
Dat werde nimmer waer. ô Goddelijck geslacht!
Nicht Machtels geest verscheen mijn liefste dezen nacht:
Een stem belaste my haer kint en oom te bergen.
Haer schimme waert om u: en moet ick 't u noch vergen?
En maecktge zelf uw ziel noch schuldigh aen dien moort?
De krijgslien zijn niet verr' van deze kloosterpoort,
Die leght met eenen slagh ter aerde neêrgeworpen.
Dees godtgewijde vloer zal 't kuische bloet haest slorpen.
Het krijgsvolck nadert vast, ick hoor het aen 't gedruis.
Ick bidt om zijnent wil, die levendigh aen 't kruis
Om ons genagelt hing, voor Sions wreede muuren:
Ick bidde u om zijn hant-en voet-en hartquetsuuren,
En om de doorne kroon, die 't hooft verplette en brack,
En om de scherpe spiets, die in zijn zijde stack;
Vergunme dezen troost, in zoo veel zwaericheden,
Dat ick uw leven berge: ô vader; dat ick heden
Onschuldigh blijven magh aen uwer aller bloet.
Dit eenige is mijn wensch: en kan ick uw gemoedt
| |
| |
Door smeecken noch gebeên noch bittre traenen buigen;
Zoo neem ick Godt en al zijn heilgen tot getuigen,
Dat geenerley gevaer, noch zelf de felle doot,
My hinderden uw lijf te bergen in den noot.
Gy hebt godvruchtigh, neef, u neffens ons gequeten.
Wy zullen 't noch voor Godt noch engelen vergeeten.
Den grooten Godt alleen zy eer in 't hemelrijck.
Wy bidden u, sta op: gy doet ons ongelijck,
Dat gy ter aerde knielt voor sterffelijcke menschen.
Hoe zou ick schooner doot na 'et lange leven wenschen,
Dan hier voor martelaer, op deze heilge steê,
Te offeren mijn bloet, in 't vierighst van mijn beê,
Op 't allerhooghste feest van Godts geboortenisse!
Waer of de doot vertreckt? ick heb een rein gewisse,
En haeckte lang te gaen naer aller zielen bedt;
Al sedert dat ick uit mijn' zetel wert gezet,
Toen Uitrecht, dat den vorst, gelijck zijn' vader, eerde,
Door staetzucht opgeruit, my wars den neck toekeerde:
Van die tijt was ick al dit lastigh leven moe.
Daer is de vyant zelf. ick vliegh naer boven toe,
En zal, zoo lang ick magh, de kloosterpoort beschutten,
Of mijne hulp noch kost uw leven onderstutten.
Badeloch: Arent van Aemstel.
HEer broeder, wel wat 's dit? hoe keertge dus alleen!
O Godt, waer blijft mijn heer? is hy gebleven?
Wat tijding brengtge dan? zegh op, is hy gebleven?
Ick liet hem voor 't stadthuis gezont en noch in 't leven.
Helaes! waer magh hy zijn, mijn troost, mijn hoop, mijn hooft.
En keertge zonder hem? dit hadge niet belooft.
Versla u niet, maer toef. gy zult hem haest aenschouwen.
Dat toeven valtme bang. och was hy slechts behouwen,
In 't onweêr, dat de staet in zee drijft zonder roer.
Ick bid, verhaelme toch al wat u wedervoer.
Gy eischt een' zwaren eisch. wie zou daer niet voor gruwen?
Het zal ons hartewee en droefheit slechts vernuwen.
| |
| |
Wie hoort dit treurspel aen, die niet zijn tranen laet?
Al stont hier Grobber zelf, en 't heiloos bastertzaet,
Het waer onmogelijck dat hy dit hooren konde,
Het is een nieuwe slagh in mijne versche wonde.
Oock steeckenwe alle bey noch midden in den druck:
En wachten op den slagh van 't uiterste ongeluck,
Ten zy het Godt verzie, en zet de wraecke paelen:
Doch nu gy 't zoo begeert, hoor toe, ick zal 't verhaelen.
Wy quamen niet zoo haest omtrent den middeldam,
Daer wat vergaering was van burgren, men vernam,
Hoe 't ingetrocken heir de nieuwe zyde alreede
Vermeestert had, het volck onnutten weêrstant dede;
Dies Gysbreght liet gebiên, men zou in vaerdigheit
De bruggen, daer de stadt zich recht in 't midden scheit,
Verbranden, en voor al den Middeldam bezetten;
Om 's vyants overkomst, waer 't mooghlijck, te beletten,
En dat men d'oude zy moght vrijen voor gevaer,
Schoon of het krijghsvolck van de nieuwe meester waer.
Hy zellef was de voorste, om elleck moedt te geven,
En ging daer op met ons naer merckt en raethuis streven,
En broght met al zijn maght de burgers op de been,
Die ruckten hier en daer van allesins by een.
Men spande ketenen, voor 't haestige verrasschen.
Men stopt den toegang dicht met zacken, kisten, kassen,
En alles wat men reedst kon vinden by der hant.
Toen vlogen wy met hem te zaemen naer den brant,
Om, waer het mogelijck, daer orden op te stellen:
Maer laes! het was te spa. wat mont kan u vertellen
Den zuuren arrebeit van dezen naeren nacht,
En met hoe groot een' moort die over wort gebraght?
Men zagh de doôn gestroit langs burreghwal, en straeten:
Geen' kruiswegh, die niet dicht bezet was van soldaeten.
Men ziet'er allesins verbaestheit, en men hoort
Zich mengen onder een bloetstorting, brant en moort.
De groote aeloude stadt, vermaert in oorelogen,
Zoo scheeprijck, en voor wie zich zee en stroomen bogen,
| |
| |
Den vreemde en nagebuur, en rijcken tot ontzagh,
Gaet plotselijck te grond, en zinckt met eenen slagh.
Wy worden niet te min door wanhoop aengedreven,
Dat menig graefsgezinde en Kermer kost zijn leven:
En 't Amsterlantsche bloet en sneuvelt niet alleen.
De lijcken groeien aen, en leggen onder een,
Het aenzicht naer de straet gekeert, of op hun ruggen.
De kennis van den wegh, van stegen, straeten, bruggen,
En stadts gelegentheit, by schijnen van de maen,
Quam dapper ons te baet, en hiel de drommen staen
Der vyanden, die dick het zeeten op een loopen.
Dan ging'er eens een deur, en dan een venster open,
Wy groeiden in getal en moedt, en ruckten voort,
Of 't mooghlijck had geweest de Haerelemmer poort,
Die overweldight was, met dooden te verkroppen;
En weêr met kracht al wat in steê was uit te kloppen;
Maer quamen voel te spa. de nau ontslipte wacht
Verhaelde ons hoe alree de voortoght met de kracht
Der ruitren binnen was: wie zou daer tegens mogen?
En schoon men hier en daer een brugh had opgetogen,
Men rechte weinigh uit. de brant nam ymmer toe.
d'Ontsteltheit was te groot. men wist niet waer, of hoe.
Mijn broêr, proost Willem, quam, geladen onder d'armen
Met overschot van 't kruis des heilants: helpt beschermen
Ons hooftkerck, rijck gebout ter eere van Katrijn,
En Jesus moeder zelf. ô burgers, berght Kristijn,
Heer Gysbreghts zuster toch; en naulyx kost hy spreecken.
Ick hebze in 't vrouwekoor al bevende versteecken,
En raeckte naulyx uit. de lantreus is'er veur.
Men hoort zijn stem. hy loopt met boomen op de deur.
Om Godts wil, gaet de kerck op 't hooge feest ontzetten.
Wy schieten derwaert aen, om 't onheil te beletten,
Als tygers, die, by nacht van honger uitgejaeght,
Gebeeten zijn op roof. wy vliegen onvertsaeght
Door vier en zwaerden heen, om 't al voor Godt te waegen:
Maer vinden voor ons komst de kerckdeur opgeslaegen,
| |
| |
En hooren eenen galm, die uitberst over straet,
En over al de stadt, en Godt voor 't voorhooft slaet,
In zijnen hoogen troon, als eer de kerck der Joden.
d' Altaeren en het koor zijn opgehoopt met dooden.
Wat bleef'er ongeschent! wat kreegh'er niet een' krack!
't Gevlughte volleck zit op trans, gewelf, en dack,
En biet noch tegenweer, en quetst ons zelfs met steenen
En hout uit misverstant. men hoort de vrouwen weenen,
En kinders, die vol schrick krioelen hier en daer,
De binnetranssen langs. De kaerssen op 't altaer
Zijn zommigen gebluscht, en zommigen die blaecken.
De kerreckschenners woên, en passen wat te raecken,
En vechten om den buit, en plondren 't al, oock zelf
Het Marianum, dat te pronck hing aen 't gewelf,
Wort afgeruckt. men zet in 't glibbrigh bloet zijn stappen.
Men torst'er kelcken uit, kassuiffelen, en kappen,
Die stijf staen van gesteente, en parlen en root gout,
Om 't heerelijckst, als 't plagh, wanneer men hooghtijt houdt,
En koor en outerkleên. de Kersnacht lagh in stucken.
Hoe ging 't u met Kristijn? hoe most dit Gysbreght drucken!
En my: bedenck dat eens. hoe staet my 't schouspel voor!
Men sleipteze by 't hair uit ons lievrouwe koor,
Om d'armen dun en teêr met koorden stijf gebonden.
Hoe diep ging dit in 't hart, die naer haer huwlijck stonden!
Doch Heemskerck meest, die dol dit langer niet verdroegh,
Toen zy naer's hemels troon haer blaeckende oogen sloegh.
Wy sloten ons wel dicht, en volghden hem altzamen,
En rucktenze uit de maght des knevlers: daer op quaemen
De Gelderschen, de Zeeu, de Vries en Kennemaer
Van allesins te hoop, vol spijts, op 't groot misbaer,
En om d'ontruckte maeght: men zagh'er 's graeven zoonen,
Men zagh'er d'Egmonts zelfs en Diedrick meê zich toonen
Om 't moedighste in dien strijt, met Grobber, helsch van aert.
De winden buldren zoo, eer 't bijster weêr bedaert
Des winters, tegen een, en weeten van geen strijcken,
En zetten in gevaer de dammen en de dijcken,
| |
| |
Door 't perssen van den vloet. de vyant wert te sterck,
En groeide, en deê met kracht ons deizen uit de kerck,
En wijcken naer den Dam, om versch te zijn gesteven.
Neef Heemskerck had by 't koor alreê den geest gegeven,
Die ridderlijcke helt en eere van zijn' stam.
Polaenen viel'er by, die hem te hulpe quam,
En niemant weeck in moedt noch billijckheit van oordeel,
En Kuick, hem zeer gelijck. hier had de deught geen voordeel.
Het heilighdom van 't kruis den proost deê weinigh nuts.
Geen stool beschutte hem, noch geen vierkante muts,
Noch geen godtvruchtigheit kon Jesus priester helpen,
Toen wy, ô Willem broêr, uw bloet niet moghten stelpen.
Daer gy te sneuvlen quaemt, recht over 't hoogh altaer.
Wat hoor ick hier al leeds! hoe voel ick my zoo naer!
Verhael my evenwel al d'overige elende.
't Begin vernoeghtme niet: 'k verlang met schrick naer 't ende.
Hoe kost mijn droeve man zoo scheiden van zijn bloet?
In zoo veel rampen hiel hy al den zelven moedt,
En yverde om den Dam te houden onbezweecken,
Waer langs de vyant zocht geweldigh in te breecken:
Gelijck een waterstroom gewelt baert op een sluis,
En elx gehoor verdooft met ysselijck gedruisch.
De deuren kanten zich geweldigh tegens 't wringen
Des springvloets; voor een wijl, tot dat zy open springen,
En geven 't water ruimt, den springvloet vryen toom,
Die wint dan velt, en ruckt de wortels met den boom,
En huis en hof om veer, en zet de laege landen
In eene baere zee, met groene en nieuwe stranden.
Dus ging 't, na dat men wel een heel uur lang den Dam
Verdadight had, zoo dra de burgery de vlam
Ten daecke van de kerck ten hemel uitgeslaegen,
En 't heerelijck gebouw zagh branden lichter laegen,
En hoorde 't moortgeschrey des volx, dat out en jong
Van boven, om het vier t'ontgaen, te berste sprong,
Of in de spietsen viel ter aerde. dit gezichte
Benam hun al den moedt. De helsche Grobber stichte
| |
| |
Met een gewijde toorts den brandt in 't heiligh dack.
Hoe leedt het Godt, dat hem de moort niet eer en stack!
Toen was het elck voor zich, een yder bergh zijn leven.
Mijn broeder riep, ick zou my flux op 't slot begeven,
En zijne gemaelin en kinders gade slaen.
Hy zelf weeck op 't stadthuis, en bleef de leste staen.
Ick wert op wegh verlet, en koom den burgh bewaeren,
En hoop de goede Godt zal mijn' heer broeder spaeren.
Een hoopelooze hoop. och Gysbreght, lieve heer,
Ick reken u al doot, en zie u nimmer weêr.
Rey van Edelingen. Badeloch.
Twee zielen, gloênde aen een gesmeet
Of vast geschakelt en verbonden
De bant, die 't harte bint
Gebaert met wee en smarte,
Aen haere borst met melck gevoedt,
Zoo lang gedraegen onder 't harte,
Noch stercker bint de bant
Van 't paer, door hant aen hant
Verknocht, om niet te scheiden,
Na datze jaeren lang gepaert
Een kuisch en vreedzaem leven leidden,
Smolt liefde ziel met ziel,
En hart met hart te gader.
Die liefde is stercker dan de doot.
Geen liefde koomt Godts liefde nader,
| |
| |
Geen water bluscht dit vuur,
Ter weerelt heeft ontsteecken,
Dit is het krachtighste ciment,
Dat harten bint, als muuren breecken
Zy jammert op de dorre ranck
Van eenen boom, verdrooght van wortel,
Zoo treurt nu Aemstels vrou,
En smilt, als sneeuw, van rou
Tot water en tot traenen.
Zy rekent Gysbrecht nu al doot,
Die om zijn stadt en onderdaenen
O Godt, vetlicht haer kruis,
Dat zy den helt op 't huis
Met blijdschap magh ontfangen,
Die tusschen hoop en vreeze drijft,
En zucht, en uitziet met verlangen
My dunckt ick hoor gerucht: daer roept een aen de poort.
Godt lof, het is mijn heer: ick heb zijn stem gehoort.
|
|
Auteursrechtvrij