|
| |
Het vyfde bedryf.
Gysbreght van Aemstel Badeloch. Bode.
MYn lief, hoe hebtge dus uwe oogen uitgekreten?
Nu gy behouden zijt. is al mijn leet vergeten,
Mijn trouwe bruidegom, mijn hooft, mijn troost, mijn schat:
Nu gy behouden zijt, wat geef ick om de stadt,
Om al het wereltsch goedt! hoe zijtge hier gekomen?
Na dat de vyant nu den Dam had ingenomen,
| |
| |
Nam ick en 't overschot naer 't raethuis toe de wijck,
En hiel hem staen met kracht, als water voor den dijck;
Daer 't lantvolck opgeklept zich zoeckt by nacht te redden,
En brengt vast zoden aen, en stenen, paelen, bedden,
En bulsters, en al wat den zeedijck stutten kan,
Waer die is doorgeweeckt; en zweet met alle man.
Dat speet den grooten reus, die liet zich vreeslijck hooren,
En stack met hals en hooft, gelijck een steile toren
En spitse, boven 't volck en alle hoofden uit,
En scheen een olyfant, die omsnoft met zijn' snuit.
Zijn spietse was een mast in zijne grove vingeren.
Ick zagh hem man op man gelijk konijnen slingeren
Wel driemael om zijn hooft, gevat by 't eene been,
En kneuzen dan het hooft op stoepen of op steen.
Hy kan met zijnen pols een' burghwal over springen,
Hy proeft op grendelen de deught der staele klingen,
Houwt fel met eenen slagh door yzer en door stael,
En proeft zyn beckeneel op poorten van metael.
Hy scheen een Polyfeem, het krijghsvolckscheen zijn kudde.
De toren van 't stadthuis beweeghde zich en schudde,
Zo dick hy op een' post, of op den gevel stiet.
Hy vreesde Herkles knods noch Samsons vuisten niet.
De Kermers volgen hem, en Noorderlantsche knechten.
Men voert den stormbock aen: men gaet de ladders rechten,
En klimt, met d'eene hant ten gevel uitgestreckt,
In d'ander met den schilt, die hals en hooft bedeckt
Voor eene hagelbuy van steenen hout en pylen.
Ons jeught, daer tegens aen, die wentelt heele stylen
En eicke balleken, en uitgelezen hout,
En wat'er is van outs tot pracht en prael gebouwt,
Van boven in den hoop; en ofze luttel hoopen,
Zoo dient het om hun huit ten dierste te verkoopen,
En burgermeesteren en raeden voor te staen,
Tot quyting van den eedt haer overheit gedaen.
Men ziet'er zelf het bloet der overheit verhitten,
En stijven de gemeent: behalve die hier zitten
| |
| |
Blootshooft, en half gekleet, en zonder weer te biên,
Van zwacken ouderdom; en durreven wel zien
Zoo eetelijck een doot kloeckhartigh onder oogen;
En vechten met hun hart, nu handen niet en mogen.
Een deel der burgery beneên met hellebaerd
En sabelen en spiets de poort en muur bewaert.
Ick steegh den toren op, die boven 't dack koomt rijzen,
In 't midden van 't stadthuis; van waer men u kon wijzen
De tenten om de stadt, en hoe al 't leger lagh,
En van wiens trans men flaeu den Dom van Uitrecht zagh,
By klaer en helder weêr. 'k zagh hier uit hoeze streden,
En met den storrembock de poort gewelt aen deden,
En ramden reis op reis, verdadight door een dack
Van schilden, dicht gevoeght. de deur gaf krack op krack.
Wy stelden flux in 't werck de dissels, en de bijlen,
En hieuwen in het ront in stucken alle stijlen,
En stieten spits en al 't gevaert van boven af;
Het welck een' slagh en roock de merreckt over gaf;
En maeckte een vreeslijck loch in zoo veel ysre koppen;
Dat anderen terstont, gevoeght in orden, stoppen.
Terwijle stack de kerck de naeste huizen aen.
Van daer begon de vlam in 't leien dack te slaen
Van 't raethuis, en de roock en smoock verblinde ons oogen.
De poort bezweeck, het volck quam razende ingevlogen.
'k Was al mijn vrienden quijt, en stont verbaest en stom.
En zaegtge toen noch niet naer vrouw en kinders om?
In die verbaestheit scheen een nevel uit den hoogen
En goddelijcke glans te blincken voor mijn oogen,
En uit die heldre wolck quam eene stemme voort.
Ick heb het licht gezien, en zelf de stem gehoort:
O Gysbreght, laetge nu Klaeris uw nicht verlegen?
Magh u oom Gozewijn, die grijze, niet bewegen?
En steltge huis en vrouw en kinders in gevaer?
Toen schrickte ick, en steegh af, en packte my van daer,
Door een' verholen gang, die uitkomt in een' kelder.
'k Aenbadt het heiligh licht, dat voor my ging zoo helder.
| |
| |
Ick raeckte op straet, en quam in 't klooster vranck en vry.
Maer niemant gaf gehoor, noch luisterde nae my,
Die tegens 't ongeval noch reuckeloos wou wrijten,
En boven op het dack my in het uiterst quijten:
Want eer ick boven quam, lagh poort en post om veer:
Dies gleê ick by een touw in 't kloosterschuitje neêr,
Dat juist noch achter lagh, en 'k voer den Aemstel over.
Daer klom ick op een' boom, nu dor en zonder lover,
En luisterde hoe 't met Godts klooster voort verging.
My docht dat ick 't misbaer met bey mijn ooren ving,
En zagh, toen ick een poos verbaest had zitten proncken,
Een' dicken roock en smoock, en na den roock de voncken,
Ick hoorde paerdevolck, dat langs de Doelebrugh
Quam trapplen naer ons toe. mijn voeten werden vlugh.
Men had, ô groot verzuim, dees brugh niet afgesmeeten.
Ick vloogh'er heen, en zocht te stillen die vast kreeten,
En gaf hun moedt, en wou de ruiters houden staen:
Zy zouden achter my de brugh in stucken slaen,
Of steecken haer in brant: maer niemant durfde 't waegen.
Oock zagh ick d'oude zy nu branden lichter laegen;
Een voorbô van het geen was naderhant gebeurt,
En dat de Middeldam alreê most zijn gescheurt;
Dies gaf ick 't op, en voort de gansche stadt ten beste,
En waerschuwde yeder een, en gafme langs de veste
Naer 't slot toe, met een sleip van menschen arm en rijck,
Een' troosteloozen hoop, die herwaert neemt de wijck.
Most ick den Bisschop noch zien sterven en d'abdisse?
Och vader Gozewijn! och, reine maeght Klaerisse!
Hoe is het mogelijck dat gy 't hebt konnen zien?
't Is mooglijck, guntge my dat ick u daer op dien.
Toen Heemskerck Borsselen gevelt hadt voor uwe oogen,
Lagh 't lijck ter zijden 't koor, in eenen hoeck getogen,
Na dat ick in den drang des vyants my verstack,
Mits gy te rugge weeckt, en vielt dat pas te zwack.
Zoo dra men, om den brandt, de groote kerck most ruimen,
Ontwapende ick den doode, en zette helm en pluimen
| |
| |
Van Borsselen op 't hooft, en toogh zijn rusting aen,
En bond het zwaert op zy, om in dien schijn te gaen
Ons vyanden bespiên, en letten hoe men 't maeckte.
Ick volghde Haemste na, toen hy in 't klooster raeckte,
En vloogh de kerckdeur in, daer Gozewijn noch zat,
In 't midden van den rey, die even vierigh badt,
En door een vast geloof op Godt zoo moedigh steunde,
Dat niemant zich het woên der vyanden bekreunde.
Hy scheen een zon gelijck, en zy de klaere maen;
Al d'andren starren, die met vreught ten reye gaen,
En juichen om dees twee, daer zy haer' glans uit scheppen.
Men zaghze naulyx yet dan kuische lippen reppen.
Maer Haemste vaert hem toe met opgestroopten arm,
Beklad en root, en van Kristijnes bloet noch warm,
En vat hem by den baert met d'eene, met den degen
Gereet in d'andre hant, bebloet en bloot. toen stegen
De nonnen op, en geen, hoe lieflijck van gemoedt,
Die geen leeuwin geleeck, wanneerze brult en woedt,
Dewijl de jaeger 't nest wil plondren en beroven.
Zoo quam oprechte trouw en eedle gramschap boven.
Zy worstelen een wijl. Klaeris zet voet by voet,
Omarremt Gozewijn, omringt van haeren stoet.
Wie zou 't godtvruchtigh hooft een hair bezeeren konnen,
Omheint meet eenen muur van godtverloofde nonnen,
Gestrengelt arm in arm? ô Christelijcke knoop!
Ick zie de deughden zelfs, Geloof, en Liefde, en Hoop,
Met haere zusteren, die tegens Ondeught strijden,
En naer de zege staen door kruis en medelijden.
De vyant stont versust, en deisde om deze zaeck:
Maer 't aenzien van Klaeris beweeghde 't hart tot wraeck,
En braght hem in den zin den moort van zijnen vader,
En dat zy d'afkomst was van Velzen, den verrader.
Hy blaeckte, en kreegh een koorts, en door de koortse dorst
Naer heur en Aemstels bloet, en stiet eerst door de borst
Met zijn' bebloeden dolck dan d'eene non, dan d'andere.
Zy vielen overhoop, en lagen by elckandere
| |
| |
In 't ront, gelijck een krans van roozen, wit en root.
Toen stond Klaerisse daer by Gozewijn, ontbloot
Van menschelijcke hulp. gy zoudze bey zien proncken,
Als bloemen op haer' steel, in eenen beemt, verdroncken
Van eenen rooden plas. d'een zuchte noch, en d'een
Vertrock het hooft, die d'arm, en deze noch haer been.
Een ander had den geest zoo daetelijck gegeven.
De Bisschop. schoon hy stont op d'oevers van zijn leven,
Betoomde zich niet eens van gramschap en van rouw.
Uw vader ley de hant wel eerloos aen een vrouw,
Maer zoop noit vrouwenbloet, of is daer om gelastert.
Dus blijckt het datge zijt een overwonnen bastert,
Naer lichaem en naer geest; nu gy uw aert betoon
Aen nonnen, die altijt in 't woeden zijn verschoont.
En d'ander antwoort hem: gy zult deze eedle reien,
Als bastertbisschop, dan gaen volgen, en geleien.
Hardtneckige, legh nu den valschen mijter neêr.
Zoo sprack het bastertzaet. en ruckte hem om veer
Met stoel met al in 't bloet: de mijter viel'er mede.
Klaerisse viel'er by, toen zy haer beste dede,
En hiel hem even sterck om zijnen hals gevat.
En scheen gevormt albast, met purper overspat.
Hy duwde 't bloedigh zwaert in 's grijzen stramme zijde,
Tot aen 't vergult gevest. zoo zagh men eer, ten tijde
Van 't blinde Heidendom, voor 't aengesteken vier,
Met 's priesters mes gekeelt een witte offerstier,
Met gulde hoornen, en wiens rugh de kranssen decken.
Hoe droegh Klaerisse zich?
Zy holp den degen trecken
Uit 's ooms gewonde zijde, en zette hem terstont
Den mijter op het hooft, en kust den bleecken mont.
Hy opent pijnelijck zijn halfgelokene oogen,
En zietze noch eens aen, en schijnt met haer bewogen,
Die hem zijne oogen luickt. hy geeft den lesten zucht.
Zy vangt den veegen geest, en die benaude lucht,
En zwijmt een poos van druck. maer Haemstede, eerze weder
Bekomt, die worrept haer op 't doode lichaem neder,
| |
| |
En boet'er schendigh meê zijn' godtvergeten lust.
z' Ontwaeckt in 't ende, en wort van 't schellemstuck bewust,
En roept: mijn bruidegom, zie neder hoe ick lije,
En hoe men my schoffeert. ô zuivre maeght Marije!
O Klaere, aenschouwtge dit? vrouw Machtelt, zie uw kint.
De booswicht slaet heur klaght en woorden in den wint,
Gelijck een vogel grijp 't gepiep der simple duiven,
Als hy'er uit de vlught een vast krijght in zijn kluiven.
Ga hene, zeght hy, klaegh uw moeder uwe smart.
Hy trappeltze op de buick, en op 't benaeude hart,
Dat haer het bloedt ten neus en monde uit quam gevlogen,
En zy den den dootsnick gaf, en sloot die hemelsche oogen,
En uitging ofze sliep, in 's Bisschops open arm.
Hoort Godt dan langer niet het jammerlijck gekerm
Van zijn gewijde bruit? of lust het hem de boosheit
Te stijven in haer quaet, door zijne strafteloosheit?
Was toen zijn moedt gekoelt van alle schendery,
Het bleef'er noch niet by.
Niet verre van 't altaer, vereert met rijcke gaven,
Stont een albaste tombe: in deze lagh begraven
Het kostelijck gebeente en d'overheilige asch
Van een', die om 't geloof aen Godt gemartelt was;
Daer most de snode schelm zich zelven noch aen wreecken.
't Is wonder, als Godt zwijght, dat dooden niet en spreecken,
Hy schonze, en sloegh'er aen zijn klaeuwen, vuil van bloet,
En brackze brullende op met grooten overmoedt.
Terstont quam hem een geur en yet wat lieflijcks tegen:
Maer die verwaten mensch, [wat zou zijn hart bewegen!]
Vaert grimmigh voort, en stroit de beenders hier en daer,
En smijt de tombe in twee; en breeckt 't gewijde altaer,
Gebiet terstont den brant in 't kloosterdack te steecken.
Het vier nam d'overhant, waer voor de plondraers weecken.
Ick quam omtrent de Beurs, te water uitgebouwt,
Nu half gebrant, en zagh al 't zilverwerck en gout,
Geplondert heylighdom, tapijten, en schildrijen,
Scharlaken, en fluweel, langs heen de gaelerijen
| |
| |
Geworpen overhoop, daer Grobber hiel de wacht.
De vlamme speelde in 't gout, en schitterde by nacht.
Men zagh'er by een schaer van weduwen en weezen,
Bekreeten en bedruckt, en die noch erger vreezen.
Zoo raeckte ick onbekent door 't krijghsvolck heen by 't slot,
Tot berging van mijn lijf. 'k vertrouw my u en Godt.
De wint steeckt op; men hoort hem in de vlammen bruizen.
Een zee van gloet verdrinckt al d'overige huizen.
De burgh lijt last. 't waer best dat ghy een' uytval deed,
En dan de brugh afbraeckt.
Mijn broeder staet gereet
Badeloch. Arent van Aemstel. Gysbreght van Aemstel. Heer Peter. Rey van Edelingen.
WAt zien we te gemoet? de burghzaet komt gevloden.
Mijn man loopt weêr te rugh, en zoeckt vast by de dooden
Zijn' broeder, dien hy mist, en al te trouw bemint,
En niet verlaeten zal, 't en zy dat hy hem vint,
En levendigh of doot magh torssen op den rugge,
In 't uiterste gevaer. daer sloopenze de brugge.
Helaes! wat gaet my aen? waer vinde ick mijnen heer;
Och, broeder, laetme los.
Ick ben den adem quijt. ick kan niet langer spreecken.
Mijn hart bezwijckt door 't bloên. ick heb mijn plicht voldaen,
Mijn vaderlijcke stadt ten ende voorgestaen,
Nae dat ick heb zoo lang in ballingschap gezworven.
Heer broeder, 'k neem verlof, en als ick ben gestorven
Zoo voer, indienge moet verlaeten deze plaets,
Mijn lijck met u, op dat de wraecklust des soldaets
Het niet onteere, en gun het een gewijde stede.
Gedenck mijn ziel voor Godt, ô priester, in uw bede.
Ick schey, ick zwijm, ick sterf. mijn tijt is hier geweest.
Och vrienden, bid voor my, ô Godt, ontfang mijn' geest.
Hy is bereght, en heeft gena by Godt verworven.
Hy is met krijghsmans eere in 't harrenas gestorven,
En volght zijn' broeder Ot in 't hemelsch vaderlant,
| |
| |
Nu zal hy zich voortaen ten uitval niet beledigen,
Noch 't Vrelandsch slot noch dit met zulck een' moet verdedigen,
Noch 't Amsterdamsche recht beschutten met zijn zwaert,
En draeven door het heir op een luid brieschend paert,
Om prijs en eer in 't stof door zweet en bloet te winnen.
Men trecke 't lichaem uit: men draeg' den doode binnen.
De heer van Vooren met den trompetter. Gysbrecht van Aemstel.
MYn heer, uw ongeluck is ons van harte leet.
Wy staen voor deze graft tot storremen gereet.
't Waer tijdt en meer dan tijt, dat gy u kort beraede,
En gaeft het huis voort op, met hope van genade,
En schutte d'ongena. ick eisch 't in 's graeven naem,
Door veltheer Egmonds last.
Gy eischt dat ik 't my schaem.
Ick schey'er zoo niet af, als met mijn eigen leven,
En eer ick sterref zal noch menigh met my sneven.
Is 't eere dat een helt zich zelf verreuckeloos'?
Men houdt de plaets op hoop.
Hier is geen hoop altoos.
Met houden is hier niet met allen uit te rechten.
Dat magh men dan bezien. wy zullen 'er om vechten.
't Was vechtens tijt, eer noch de vyant uwe stadt,
De poorten, en de vest geheel vermeestert hadt.
Toen alle klocken brant en moort en onraet klepten,
En burger en soldaet om 't zeerst hun handen repten:
Nu die verweldight zijn, het raethuis afgebrant,
En wat in 't harnas blonck, gesneuvelt en vermant,
Is 't al vergeefs het slot en overschot verdadight.
Bera u kort, gy wort misschien noch begenadight.
't Is mijn gewoonte niet te bidden om gena.
't Is wijsheit dat men zich uit noot te buiten ga,
En zijn gewoonte staecke, en stel 't gevaer voor oogen.
Zy kiezen 't best van twee, die beter niet en mogen.
'k Verwacht een uitkomst dan, en geef het op aen Godt.
Wat uitkomst wachtge toch? gy zult terstont dit slot
Van alle kanten zien beladdren, en bespringen.
Men zalme van het Y zoo lichtelijck niet dwingen.
| |
| |
Ick heb noch over al veel vrienden op mijn hant.
Mijn toeverlaet, naest Godt, is Y en waterkant.
Geloofme, 'k zoeck u niet met woorden te vertsaegen,
Ghy zult het van dien kant zoo heerlijck op zien dagen,
Met schuiten zonder tal, eer u de zon beschijn'.
Wat riemen voert of zeil heeft amirael Persijn
Beslaegen in zijn' dienst by Vries en Waterlanderen.
Al 't omgelegen volck ruckt haestigh by elckanderen,
En treckt vast op den brant van kerck en torens aen.
Hoe is het mogelijck die maght te wederstaen,
Met zoo een hant vol volx, dat door de nederlaegen
Der versch vernielde stadt vol schrix is, en verslaegen?
Gy vielt, 't is waer, van 't slot op uwen vyant uit:
Wat holp 't? men dreef u in. gy waert zoo kort gestuit,
En keerde op uwen burgh met roô bebloede koppen,
Van vreeze dat men u den toegang toe moght stoppen.
'k Ontfing geen leedt, alleen mijn boezem zagh bemorst
Van bloet, vermits een kay, geslingert langs mijn borst,
Het vel had afgeschuurt, en effen 't vleesch gewreven.
Geen dootschrick dreef ons meer dan wy ons zelven dreven.
Daer niet gewonnen wort is 't ydel dat men strijt.
Een krijgsman wint genoegh, al wint hy niet dan tijt.
't Was raedzaemst by verdragh, en niet uit noot gegeven.
Mijn moeder leerde my, dat ick geen' raet zou leven
Met vyanden, waer van men 't arghste moet vermoên.
Mijn heer, ick heb uw' raet voor dees tijt niet van doen.
Mijn meesters harte treckt naer alle brave helden,
Die voor hun eere en erf zich vroom ter weere stelden.
d'Onmatigheit van wraeck, gepleeght na Velzens doot,
Heeft Egmont noit bestemt, noch yemants schult vergroot.
Ick ken hem, als my zelf: hy mint u in 't byzonder.
Hy mint my, als het blijckt, en keert het bovenste onder.
Hy mint my averechts. zijn liefde staet ons dier.
Wie heeft de stadt vernielt, verwoest met zwaert en vier.
En al den nacht gewoedt, als wilt en uitgelaeten?
Wie stopt den Aemstel toe met dooden? wie de straeten?
| |
| |
Waer ziet men niet de vlam van dien gestichten brant?
Wat grafsteê, wat altaer, wat kerck heeft 's roovers hant
Verschoont? wat heilighdom, kapellen, kloosters, nonnen
Zijn van die klaeuwen niet geschantvleckt, en geschonnen?
Op dat ick niet en repp', hoe gruwzaem zijn soldaet
Na'et schennen martlen durf den godtgewijden staet;
Daer al de volgende eeuw met laster van zal spreecken,
En dat Godts streng gerecht te zijner tijt wil wreecken.
Dit, leider! was een nacht vol ramps, vol ongevals:
Maer dat men oversten wil schuiven op den hals
Al wat'er is misdaen by krijgsliên zonder orden,
En die door geen gezagh in toom gehouden worden
By die gelegentheit, dat lijdt de reden niet,
Noch leert d'ervarentheit, en is wel meer geschiet;
Byzonder daer het hart van wraecklust was bezeten.
Wie keert een' dollen leeuw, na 't breecken van zijn keten?
Hy volght zijn' wreeden aert, en vlieght met eenen loop,
En grabbelt blindelingh den reedsten uit den hoop.
Wanneer 't verbolgen zwaert geraekt uit's krijgsmans scheede,
Het keert 'er langsaem in, en acht gebodt noch bede,
Ziet vorst noch veltheer aen. het zwaert, geterght van wraeck
En gramschap, vint in 't bloet des vyants zoeten smaeck.
De duisternis des nachts maeckt alle ding oock gruwelijck:
Dan schijnt het, wat men daeghs zich schamen zou, min schuwelijck,
In dees bloetdronckenschap, en blinde en dartle lust,
Die tot een vonxken toe al 't licht van reden bluscht,
Uit tamme menschen schept onredelijcke dieren,
Men moet, men wil of niet, dan 't heir den teugel vieren.
Mijn meester toen hy eerst voor uwe vesten quam,
Wou wel bemaghtigen de muur van Amsterdam,
Maer in den gront de stadt zoo schendigh te verdelgen,
Was noit zijn wit, en 't valt hem bitter te verzwelgen:
Hoewel het krijghsrecht hem verschoont; hy verreght niet
Het uiterst van zijn recht, en straft noch met verdriet:
Is tot verzachting en verschooning meer genegen,
Dan al te stijf te staen op 't punt van zijnen degen.
| |
| |
Verschoon uw leven toch, en gun dees eer aen my.
Ick ben met eenen doot voor al mijn leven vry.
Vertreck, en wacht u my meer tijdingen te brengen.
'k Getroost my al wat Godt u toelaet te gehengen.
Gysbrecht van Aemstel. Badeloch. Heer Peter. Rey van Edelingen. Adelgund. Veenerick. Bode. Rafaël.
WY gaven Vooren kort en duidelijck bescheet.
Gy hoort, hoe 't oorloghsvolck tot stormen staet gereet:
Waerom het noodigh waer, eer zy dit huis besluiten
Van achter met een vloot van schepen en van schuiten,
My van onnut gezin, en die geen nootweer biên,
t'Ontslaen, en met de bloem der mannen te voorzien,
Die machtigh is 't gewelt des vyants af te keeren,
Het welck ons komt aen boort met storrembrugh en leêren.
Mijn liefste, geef u scheep: al is het scheiden pijn,
't Is noodigh. Peter zal uw trouwe leitsman zijn,
En dit gevlughte volck en u en uwe kinderen
Vervoeren naer een wijck, daer niemant u kan hinderen.
Getroost u daer een wijl te wachten, tot dat Godt
Ons weder t'zamenbrenge, en gunne een beter lot.
Helaes, wat ga ick aen? wat komt my weder over?
Waer zentge my, mijn lief, Persijn den grooten roover
Uw' vyant in den mont, die op ons vlamt en loert
Uit Zwaenenburgh, daer hy des graeven vlagge voert?
't Verdriet hem zulck een slot en vasten burgh te derven,
Die ongerechte gift. uw zaet, uw wettige erven
Te blusschen in haer bloet, is al zijn wensch en wit,
Op dat hy onverlet volharde in 't nieuw bezit.
Mevrouw, zijt wel getroost: ick zal u zelf geleiden.
'k Neem oorlof met een kus.
Ick zal van 't huis niet scheiden
Noch scheep gaen zonder u, mijn heer, mijn waerde man.
Ick volg u eer gy 't weet.
De stroom is wijt genoegh, al stoptmen deze haven,
Een schuit ontslipt het licht.
Bestulpen onder 't puin. ick zie dit huis in brant.
d'Onsterffelijcke Godt heeft alles in zijn hant.
| |
| |
Och, of de goede Godt zich mijnes wou ontfermen.
Mevrouw, betrouw op hem: hy kan ons wel beschermen,
En voert zijn eigendom door water vier en vlam.
Gelijck de brant getuight van 't gloeiende Amsterdam.
't Is zijn gehengenis. wie durf zich daer in mengen?
Wanneer ons leet geschiet, dan zal hy 't oock gehengen.
Mijn lieve gemaelin, gy stelt u 't zwaerste voor.
Uw droefheit houd geen maet, 't benevelt brein geen spoor.
Nu vollegh raet, mevrouw, en laet u toch gezeggen.
Och, moederlief, wat raet? zy komen 't huis beleggen.
Bewaer mijn reinigheit, mijn' maeghdelijcken staet.
Och, dochter, moeders troost is krancke toeverlaet.
De klockhen deckt vergeefs het sidderende kiecken
Voor een' doortrapten vos met schaduw van haer wiecken:
Hy grijptze beide, en stroit de pluimen in de wint,
En koelt zijn' lust, en ruckt de moeder van het kint.
Zult gy dan oirzaeck zijn dat beide uw kinders sneven?
Ick zou om eenen man wel bey mijn kinders geven.
Beweeght uw kroost u niet, dit jongske kleen en teêr?
Niet luttel, maer mijn man beweeghtme noch al meer.
Wat schreitge moederlief? zijt gy bedroeft om vader?
Om vader schrey ick, kint, om u en ons te gader.
Uw moeder keert zich niet aen u noch uwe smert.
Met smerte baerde ick 't kint, en droegh het onder 't hart.
Mijn man is zelf het hart. 'k heb zonder hem geen leven.
'k Zal u om lief noch leedt bezwijcken noch begeven.
'k Beloofde u hou en trouw te blijven tot de doot.
't Is oock getrouwigheit, wanneer men scheit uit noot.
Men scheit om beters wil, om weder te verzaemen.
Indien ick van hem schey, wy komen nimmer t'zaemen.
Gy scheide menighmael, en zaeght hem weêr gezont.
Ick scheide noit, daer 't zoo bedroeft geschapen stont.
De weerhaen van de kans kan lichtelijck verkeeren.
't Verkeerde noit zoo snel, of 't was om my te deeren.
't Was best de kinders dan in zekerheit gebroght.
't Was best, en hielme niet de bant des echts verknocht.
| |
| |
Een vrouw gedijt tot last: zy weet niet uit te rechten.
Bestelme slechts een zwaert, ick ben bereit te vechten,
Te sterven aen de zy van mijnen vromen man.
Neem eens de proef daer van.
Heldinnen stonden eer als onbeweeghde posten.
De faem van vrouwen roemt, die stadt en volck verlosten.
Uw moeder Baerte toont hoe veel een vrouw vermagh,
Wanneer zy Ysselstein verdaedight jaer en dagh.
Ick waerschouw u, mijn heer, eerwe overrompelt worden.
De triomfeerder stelt zijn vaendels in slaghorden,
En d'eer des eersten storms verguntmen aen den Vries,
Die 't volck in orden stelt: ons dient geen tijdtverlies.
Men voert de stormbrugh aen: men steeckt'er de trompetten.
't Is over tijdt den muur en torens te bezetten.
Al lang genoegh gemart: dewijl de noot u prest,
Gehoorzaem uwen heer, en kus hem eens voor 't lest.
Zeer gaerne, brave helt, vergunme slechts een bede,
En ruck, het is mijn wil, dit lemmer uit de schede,
En stoot het door dees borst, en doop het in dit bloet.
't Is beter dat gy 't zelf dan Vries of Kermer doet,
Als ick u heb den geest zien geven door uw wonden,
Mijn zoontje zonder hooft, mijn dochterke geschonden,
En hoor al 't huis vervult met brant met moortgeschreeuw.
Zoo sterf ick noch uw vrouw, geen kinderlooze weeuw!
Zoo magh mijn kint, of gy noch bey deze oogen luicken,
Naerdien ick 's levens licht niet langer magh gebruicken.
O gruwel, Badeloch, ben ick van zulck een' aert,
Dat ick een vrouw, en noch mijn eigen, met mijn zwaert,
Zoo eerelijck voor haer, voor kinderen, en magen,
En deze goe gemeent mijn leven lang gedragen,
Vermoorden zou, gelijck een gruwelijck tyran?
Zoo ben ick langer niet uw bedgenoot, uw man:
Zoo hebt gy onbekent dus lange my versleten,
En ick mijn Christendom verzaeckt, mijn' plicht vergeten.
Hoe laetge zulck een woort uw' kuischen mont ontgaen?
Of wiltge, dat ick u altzamen zal verraên,
| |
| |
En my aen uwe doodt en schennis schuldigh maecken?
't Is tijt om weer te biên: de vyanden genaecken.
Het godloos bastertzaet, beweeght door geen misbaer,
Dat onze nicht Klaeris van Velzen, voor 't altaer
En 't kruisbeelt, in 't gezicht haers bruidegoms verkrachte,
En trappelde op het hart, en om den dootsnick lachte,
Zal daetlijck dezen burgh veroveren verwoet.
Ick zal mijn vrouw, mijn zaet zien in elckanders bloet
Versticken. Grobber zal 't in eenen beker schincken,
En dat, zoo laeuw als 't is, den vader op doen drincken,
Op dat d'ontruste geest doorwaer' zijn ingewant,
En pijnig' voor zijn doot het los en vlot verstant.
Waer zijtge dienaers? waer mijn lijfwacht? waer mijn knapen?
Brengt herwaert mijn geweer, op mannen, wapen, wapen.
Het is de jongste dagh, en met dit huis gedaen.
Noch zal het wraeckeloos zoo niet te gronde gaen:
Daer moet een groot getal met ons ten hemel vaeren.
Komt volghme, daerwe flus in 't harnas bezigh waren,
In 't midden van den moort. 'k gevoel een nieuwe kracht.
Waer wiltge heene? uw zelf verdrincken in de gracht?
De slotbrugh brant vast af. of hebtge voor te sterven,
Zoo neem ons t'zamen meê: hier zijn uw wettige erven,
De huwbaere Adelgund, d'onnoosle Veenerick.
Mijn hairen staen te bergh: hoe klopt mijn hart van schrick!
Och vader, 't is mijn schult: och, zijt zoo niet verbolgen.
Bedaer wat: ick ga scheep: ick zal den Deken volgen,
Te water en te land: hy voerme waer 't hem lust,
Of naer den wilden Yr, of aen de noortsche kust.
Nu vrees ick geen gevaer, noch geene uitheemsche stranden.
Ick neem verlof. ick ga: ick kus voor 't lest uw handen,
Gehoorzaem u, gelijck een Christe vrouwe past.
Ick schrey en klaegh vergeefs. och mannen, houdt hem vast.
Mijn heer, ontferm u toch om uw bedruckte vrouwe:
Zy luistert naer uw' raet: zy zwijmt: zy sterft van rouwe.
Och, vader, moeder sterft. wat gaet my leider aen!
't En zy gy wat bedaert, het is met haer gedaen.
| |
| |
Om Godts wil, geef gehoor: gy ziet hoe zy u minnen.
Wat razery is dit! wat onverzetbre zinnen!
Men recht met jammeren noch jancken hier niet uit:
De traenen doen 't hem niet. de wreetheit wort gestuit
Met dapperheit en moedt. waer laet gy u vervoeren!
Het kermen is onnut: men moet de handen roeren.
Scheep, scheep. nu zijt getroost, mijn lief, de tijt is kort.
Voor 't scheiden, laetme toe dat ick mijn bede stort.
Heer Peter, bid voor ons, dat Godt deze arme schaere
Door zijne engel stuure, en mijnen heer bewaere.
Gy die der vromen schilt en wisse toevlught zijt,
En van den hemel af den jammerlijcken strijt
Der menschen gade slaet, en ziet de steden daelen,
En wentelen, en zet de heerschappijen paelen;
Erbarm u over dit bedruckt belegert slot:
Bescherm 't rechtvaerdigh hooft, en bergh het overschot
Der uitgeroide stadt, genootzaeckt door de baeren,
In lange ballingschap, op Godts gena, te vaeren,
Gy hebt het huisgezin van Noah wel behoed,
Dat op de baeren dreef en hoogen watervloet;
Toen 't water immer wies, tot daer de sterren bloncken,
Toen 't hemelhoogh geberghte en alle spitsen zoncken,
En al de weerelt lagh in eene baere zee
Gedompelt over 't hooft, en kende strant noch ree.
Gy trooste door de duif die overbleve zielen.
d'Olijftack zey haer aen hoe alle watren vielen.
Vertroost ons desgelijx in droeve ballingschap.
Gy weet daer van de maet, en kent den lesten stap.
Uw geest die blaeze in 't zeil: uw heilige engel stiere
Het roer, en zette ons op, daer elck u vrolijck viere.
O Gysbreght, zet getroost uw schouders onder 't kruis
U opgeleit van Godt. 't is al vergeefs dit huis
Verdaedight; hadden wy 't in ons behoed genomen,
Het waer met Amsterdam zoo verre noit gekomen:
Dus wederstreef niet meer uw trouwe gemaelin.
Verlaet uw wettigh erf, en quel u nergens in.
| |
| |
Al leght de stadt verwoest, en wil daer van niet yzen:
Zy zal met grooter glans uit asch en stof verrijzen!
Want d'opperste beleit zijn zaecken wonderbaer.
De Hollantsche gemeent zal, eer dry hondert jaer
Verloopen, zich met maght van bontgenooten stercken,
En schoppen 't Roomsch altaer met kracht uit alle kercken,
Verklaeren 't graefflijck hooft vervallen zijn recht,
En heerschen staetsgewijs; het welck een bits gevecht,
En endeloozen krijgh en onweêr zal verwecken,
Dat zich gansch Christenrijck te bloedigh aen wil trecken.
In 't midden van den twist, en 't woeden nimmer moe,
Verheft u stadt haer kroon tot aen den hemel toe,
En gaet door vier en ys een andre weerelt vinden,
En dondert met geschut op alle vier de winden.
Uw afkomst midlerwijl zal geensins onder gaen,
Maer eeuwigh adelijck en eerelijck bestaen,
Op sloten en in steên; en loffelijck regeeren,
En Aemstels oude naem zal geenen lof ontbeeren;
Als uw naemhafte stadt haer' Schouburgh open doet,
En voert op 't hoogh tooneel uw daeden te gemoet
Den burgermeesteren, en drymael twalef raeden,
Gezeten op uw' schilt, van kruissen overlaeden.
Dus geef u haestigh scheep: 't is tijt, want zonder Godt
En onze hulp, 't was ongekomen met dit slot.
Ick zal u met een' mist en dicken nevel decken,
En voorgaen met mijn' glans, den volcke een leidstar strecken,
In 't midden van den stroom. schep moedt, en wanhoop niet,
Maer volgh gehoorzaem na het geen u Godt gebiet.
Zijn wil is, dat gy treckt naer 't vette lant van Pruissen,
Daer uit het Poolsch gebergt de Wijsselstroom komt ruisschen,
Die d'oevers rijck van vrucht genoeghelijck bespoelt.
Verhou u daer, en wacht tot dat de wraeck verkoelt.
Gy zult in dit gewest een stadt, Nieuw Hollant, bouwen,
En in gezonde lucht, en weelige landouwen,
Vergeten al uw leet, en overbrogten druck;
Waer door uw naezaet klimt den bergh op van 't geluck.
| |
| |
Valt u 't verwoesten der godtsdienstigheit te lastigh,
Volhardt by 't out geloof en Godts altaer stantvastigh,
Op 't spoor der ouderen, u moedigh voorgetreên.
Zoo draeft men recht naer Godt, door alle starren heen.
Zijt gy dat Rafaël? zijt gy dat zelf, die beyde
Tobias en zijn bruit zoo veiligh t'huis geleide?
Of liever d'afgezant des hemels, die zoo klaer
Voor Moses trock, gelijck een vierige pilaer?
Of die den vromen Loth noch berghde, eer 't vier van boven
De steden stack in brant? of die den gloênden oven
Verkoelde, en brogt'er gaef dry jongelingen uit?
Wy volgen op uw licht: wy zien 't is Godts besluit.
Nu buigh ick my voor Godt, mijn lief, mijn uitverkoren.
Nu weiger ick geenfins naer uwen raet te hooren,
En legh hier 't harnas af. hier baet geen tegenweer:
Nu Godt dit huis verlaet, en gelt'er zwaert noch speer.
Al 't volck ga voor, dan 't lijck, en niemant hoef te vreezen;
Ick zelf met mijn gezin zal d'allerleste wezen.
Heer Peter, 'k bid u, tast dit heïligh kruisbeelt aen,
Dat voor mijne oudren lang heeft op 't altaer gestaen,
En my is aenge-erft. ick storte in tijt van vrede
En oorlogh menighmael hier voor mijn vierge bede,
Zoo wel des nachts als daeghs. hoort mannen, hoort na my.
Wanneer men uit den stroom en Pampus raeckt voorby,
Zoo doet ter slincke hant in zee zich op wat weilant,
Dat Marcken heet van outs, een laegh en visschers eilant,
Het welck een klooster draeght genaemt Mariengaerd,
Een rijcke en oude abdy: wy zullen derrewaert
Ons spoên, voor wint voor stroom, met riemen en met zeilen,
En daer de vloot verzien, en voorraet ommedeilen,
En leven wijder raet. gaet scheep in die gestalt,
Het scheiden van zijn lant, daer alles loopt verloren!
De liefde tot zijn lant is yeder aengeboren.
Verdelghde stadt, wy gaen, en komen nimmer weêr,
Vaer wel, mijn Aemsterlant: verwacht een' andren heer.
UIT.
|
|
Auteursrechtvrij