Logo DBNL
Gysbreght van Aemstel (1994)

Gysbreght van Aemstel

(1994)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het darde bedryf.

Badeloch. Gijsbreght van Aemstel. Broer Peter Bontgenooten. Arend van Aemstel
badeloch
745
Ick had zoo haest niet aen mijn pronck en Kersnachts kleeren, +
 
Om in de Kerck met al de stadt te triomfeeren +
 
Voor God, die 't leger dreef van d'aengevochten wal, +
 
En zich vernedren quam in Bethlems armen stal;
 
Of 'k raeckte in eenen stoel aen 't sluimren en aen 't droomen,
750
En ben benauwt en bang uit mijnen slaep gekomen;
 
Gelijck de dauw getuight, die op mijn kaecken leit.
gijsbreght
 
Wel liefste, wat is dit? hoe zietghe zoo beschreit?
 
Wat nevel van verdriet bezwalckt + uw blinckende oogen?
 
Sta stil, mijn lief, sta stil: uw Gijsbreght zalze droogen.
755
Nu kus hem eens, en zegh, wat is het dat u smart?
badeloch
 
My leit, 'k en weet niet wat, een zwaerigheid + op 't hart.
 
Ick heb in mijnen slaep yet schrickelijx vernomen.
 
Een droom bezwaert mijn hart, gezichten doenme schroomen. +
gijsbreght
 
De droomen zijn bedrogh. ghy vreest uit misverstand.
badeloch
760
Nicht Machtelt 1, dochtme, stond voor mijne ledekant, +
 
Bedruckt, + en in dien schijn, + waer in zy, by haer leven,
 
My dick + haer hartewee te kennen plagh te geven,
 
Wenze in haer traenen zwom, en van geduld berooft
 
De handen deerlijck wrong, en 't hair trock uit heur hoofd,
765
De blancke borsten krabde, en scheurde 't kleed aen flarden,
 
En zagh begruist + van stof, zoo dat ick 't nau kon harden,
 
Noch hooren al 't gekarm, en jammerlijck misbaer,
 
Noch 't schelden op den graef, voor schelm, geweldenaer,
 
Verkrachter van een vrouw, zoo kuisch, zoo welgeboren.
770
Helaes! zy quam my niet in die gestalt + te voren, +
 
Waer mee haer zuivre ziel, van droefheid afgepijnt +
 
In 't leven, nu voor God en d'engelen verschijnt,
 
Met eenen pallemtack in haer sneeuwitte handen,
 
En in het sneeuwit kleed 2, en oogen, die nu branden +
775
In 't hemelsch paradijs, als starren aen de lucht.
 
Ick sprackze al schreiende aen, na eenen diepen zucht:
 
O adelijcke spruit van 't huis weleer te Woerden,
 
Om welcker ongelijck, + de helden oorloogh voerden,
 
Dat oorloogh, 't welck, na dat ghy in den hemel trockt, +
780
Zoo onverzoenelijck tot noch toe smoockt en wrockt: +
 
Wat oirzaeck drijft u hier op ongeruste + paden?
 
Of koomtghe om onzent wil, met zwaerigheid beladen,
 
Om d'uwen by te staen, in 't kommerlijck belegh?
 
Nicht Maghelt, 't is vergeefs: de vyanden zijn wegh.
785
Wat treurighe? wy zijn vry van laegen, van bespringen: +
 
Dus hellep ons om hoogh + by God triomfe zingen.
 
Omring uw pruick + met licht, in steê + van lauwerkrans, 3
 
En ley der englen rey met vrolijckheid ten dans.
 
Zy schudde 't hoofd, en scheen van gramschap te veranderen
790
In 't aengezicht, en sloegh de handen van malkanderen,
 
En steende, en zuchte zwaer, en borst in 't end dus uit,
 
Maer met een heesche keel en dof en schor geluid:
 
Onnoosle, zijtghe nu van vyanden ontslaghen? +
 
En slaeptghe zoo gherust? en vreestghe niemants laegen?
795
Daer ghy, om mijnent wil 4, op 't alderuiterst + zijt,
 
En naest aen + uwen val? op op, 't en is geen tijd
 
Van slaepen, het is tijd na andere gewesten
 
Te vlieden van dit huis, de vyand heeft de vesten.
 
De stad die staet in brand, het is met haer gedaen.
800
Oom Gijsbreght heeft vergeefs zijn burgers voorgestaen. +
 
Geen tegenworstelen noch strijden magh u baeten.
 
Gods heilgen hebben kerck en outers + lang verlaeten.
 
Op, op, bergh + Gozewijn 5, voor al mijn eenigh pand, +
 
Klaeris, mijn zoete zorgh, + aleer d'abdije brand.
805
Of eenigh booswicht haer mishandel en misbruicke,
 
Na zijn' vervloeckten lust, en zy haer oogen luicke. +
 
Al zijn de straeten dicht bezet en naeuw bewaert; +
 
'k Zal Gijsbreght, ongequetst van spiets of eenigh zwaerd,
 
En zonder eene nop van 't kleed door 't vier te zengen, +
810
Geleien, en gezond + op dezen drempel brengen.
 
Verlaet dan flucx dit slot: steeck af, + op Gods gena,
 
En geef u zeewaert in, aleer het word te spa. +
 
Al d'englen zullen u voor stormen en voor stranden
 
Behoeden, en de vloot behouden doen belanden.
815
Gedenck eens, welck een schrick mijn slaeprigh hart beving.
 
Mijn hair dat rees te bergh, en aen een yeder hing
 
Een druppel nats: het zweet begon my uit te breecken.
 
Mijn lijf werd kil als ys. ick wou, en kon niet spreecken,
 
En schoot uit mijnen droom, al bevende en bevreest,
820
Greep toe, en zoch vergeefs t'omhelzen haeren geest,
 
Die door mijn armen droop, + en wegh vloogh uit mijn oogen,
 
En liet my heel verbaest, + en van het spoock + bedrogen.
 
Dit is het datme steurt, en in de zinnen speelt.
gijsbreght
 
't Is louter ydelheid, + die zich het brein verbeeld.
badeloch
825
Och of het ydel waer! ick heb mijn uur + verslaepen,
 
Om na de kerck te gaen. 't is spade.
broer peter
 
          Wapen, wapen. +
badeloch
 
Bescherm ons, goede God, behoe ons voor gevaer.
 
'k Hoor onraed, och ick zorgh + mijn droom is al te waer.
gijsbreght
 
Broer Peter 6, wel hoe dus? wat port + u zoo te roepen?
830
Wat jaeght u hier by nacht?
broer peter
 
          God lof, dat ick de troepen
 
Des vyands ben ontvlooen, ter dood toe afgemat.
gijsbreght
 
Wat vyand? hoe? ghy raest.
broer peter
 
          De vyand is in stad.
 
Het is met Amsterdam en met zijn hooge wallen
 
Gedaen, zy is de wraeck in 't end te buit gevallen. +
835
De gruwelijcke reus heeft eene poort vermant. +
 
Het Zeepaerd lost zijn vracht, en Vosmeer sticht den brand,
 
In 't midden van 't gevecht, met schimpen en braeveeren. +
 
De wachters vechten flaeuw, + en zien hen niet te keeren. +
 
Het leger treckt vast + in met duizenden, een maght
840
Zoo groot als Waterland noch oit te velde bragt,
 
En Kennemer en Vries, en Zee en Holland t'zaemen,
 
Met allen die, op ons gebeeten, herwaert quamen.
 
De Kersnacht heeft gedient tot dit verraeders werck,
 
Bestaen + voor maeneschijn, doen 't volleck in de kerck
845
Met offren + bezigh was, en zingen in de kooren;
 
Vermits de stad vol vreughd, als + Christus scheen herboren;
 
Wy weder uit den muil der bleecke dood verlost. +
 
Vergeefs heeft dit belegh u zoo veel zweet gekost.
 
En bloed en arrebeid, + nu alles loopt + verloren. 7
gijsbreght
850
Ick zal terstond om hoogh gaen zien van Schreiers toren. 8
 
Ghy dienaers, brengt mijn' helm en harnas by der hand. +
badeloch
 
Helaes wat gaet my aen, + in dezen droeven stand! +
 
Is dat triomf? heet dat zijn vyanden verjaegen?
 
Nu kentmen Haerlem eerst: nu blijcken Egmonds laegen.
855
Nu lachenze om mijn stad, zoo lang van hen benijd. +
 
Mijn goede vrome + man gaet quijnen, + en verbijt
 
Zijn leet des daeghs, en brengt de nachten door met waecken.
 
Ick vind hem menighmael met traenen op de kaecken:
 
En vraegh ick, wat hem deert? hy zucht, en antwoord niet,
860
En kropt + zijn hartewee, en dubbelt mijn verdriet.
 
Hoe veel geluckiger zijn arme en slechte + dorpen,
 
En hutten laegh gebouwt, min + stormen onderworpen
 
Dan eenigh heeren huis, dat door 't geboomte steeckt,
 
En daer het bulderen des winds zijn kracht op breeckt. 9
865
Weet hier van eenigh mensch, ick weet'er van te spreecken:
 
Als ick den ganschen tijd mijns levens overreken, +
 
Van mijne bruiloft af, van dat ick zat verlooft:
 
Wat stormen zijn my niet gewaeit al over 't hoofd?
 
Wat toren is zoo hoogh, van waer ick deze baeren +
870
En zee kan over zien van al mijn wedervaeren?
 
En wie zagh noch het end van dien begonnen strijd?
 
Hier mee ga ick mijn' man, naest God mijn toevlucht, quijt. +
broer peter
 
Geduld mevrouw, geduld. God proeft + zijn uitverkoren.
gijsbreght
 
Ick kan bescheielijck en klaer + 't geklicklack hooren,
875
En 't rammelen van 't stael: 't geluid koomt dichter by.
 
De schepen branden al, en schitteren in 't Y,
 
En in de Diemer meer en alle burreghwallen. +
 
Ick zagh het groot gebouw, Ian Witten gevels, vallen.
 
En 't naeste huis daer aen dat staet in lichten brand. + 10
880
De klocken kleppen vast. +de heele waterkant
 
Die is in rep en roer. het bloedigh zwaerd gaet weien. +
 
Men steeckt'er de trompet. men hoort de menschen schreien.
 
Brengt hier mijn harrenas. t'sa dienaers, schaft geweer. +
 
Al wie in 't harnas sterft, die sterft met krijgsmans eer.
885
Waer vrienden in den nood? waer zijn ons bondgenooten?
broer peter
 
Voor 't huis + vergaren vast + de besten van de grooten,
 
Als Heemskerck, die vol viers om uwe zuster quam, +
 
Oudshooren, en Polaen, hoe grijs hy is en stram,
 
En Zwieten, Tellingen, en Waermond en uw broeder.
890
En Kuick en Kraeienhorst. 11 geen tigers zijn verwoeder, +
 
Om aen + te gaen op roof.
gijsbreght
 
Men roep hem voor den dagh.
bontgenooten
 
Mijn heer, 't is vechtens tijd, zoo vechten helpen magh. +
 
Wy zijn getroost + met u te leven en te sterven.
gijsbreght
 
Ghy zult in eeuwigheid by God uw loon verwerven,
895
Voor dezen trouwen dienst, in mijnen lesten nood.
 
Ghy ziet hier anders niet voor oogen dan de dood:
 
Doch zooghe zijt gezint den vyand te verletten, +
 
Zoo veel als mooghlijck is, en 't leven op te zetten +
 
By + stad en burgery, zoo volghtme, dat's u voor. +
bontgenooten
900
Wy volgen algelijck, + en houden 't zelve spoor.
badeloch
 
Beschermt mijn lieven man, dat bid ick, vroome + heeren.
arend
 
Vrouw zuster, ick beloof 'k zal zonder hem niet keeren.
rey van klaerissen 12
 
O Kersnacht, schooner dan de daegen,
 
Hoe kan Herodes 't licht verdraegen,
905
Dat in uw duisternisse blinckt,
 
En word geviert en aengebeden? +
 
Zijn hoogmoed luistert na geen reden,
 
Hoe schel + die in zijn ooren klinckt.
 
Hy pooght d'onnoosle + te vernielen,
910
Door 't moorden van onnoosle zielen, 13
 
En weckt een stad en landgeschrey, +
 
In Bethlehem en op den acker,
 
En maeckt den geest van Rachel 14 wacker.
 
Die waeren + gaet door beemd en wey.
915
Dan na het westen, dan na'et oosten.
 
Wie zal die droeve moeder troosten,
 
Nu zy haer lieve kinders derft? +
 
Nu zy die ziet in 't bloed versmooren,
 
Aleerze naulix zijn geboren,
920
En zoo veel zwaerden rood geverft?
 
Zy ziet de melleck op de tippen +
 
Van die bestorve en bleecke + lippen,
 
Geruckt noch versch + van moeders borst.
 
Zy ziet de teere traentjes hangen,
925
Als dauw, aen druppels op de wangen:
 
Zy zietze vuil van bloed bemorst.
 
De winckbraeuw deckt nu met zijn booghjes
 
Geloken en geen lachende ooghjes,
 
Die straelden tot in 't moeders hart,
930
Als starren, die met haer gewemel +
 
Het aenschijn schiepen tot een' hemel, +
 
Eer 't met een' mist betrocken + werd.
 
Wie kan d'ellende en 't jammer noemen,
 
En tellen zoo veel jonge bloemen,
935
Die doen verwelckten, eerze noch
 
Haer frissche bladeren ontloken,
 
En liefelijck voor yder roken,
 
En 's morgens droncken 't eerste zogh? +
 
Zoo velt de zein + de korenairen.
940
Zoo schud een buy de groene blaeren,
 
Wanneer het stormt in 't wilde woud.
 
Wat kan de blinde staetzucht brouwen, +
 
Wanneerze raest uit misvertrouwen! +
 
Wat luid zoo schendigh dat haer rouwt! +
945
Bedruckte Rachel, schort dit waeren:
 
Uw kinders sterven martelaeren,
 
En eerstelingen van het zaed,
 
Dat uit uw bloed begint te groeien.
 
En heerlijck tot Gods eer zal bloeien,
950
En door geen wreedheid en vergaet. 15

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen