Logo DBNL
Gysbreght van Aemstel (1994)

Gysbreght van Aemstel

(1994)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het tweede bedryf.

Willem van Egmond. Diedrick van Haerlem. Hoplieden.
egmond
 
Wy zijn by 't klooster weer, daer Willebord in vree
 
Met al de broeders woont, en stort zijn avondbeê. 1
 
't Zal noodigh zijn dat wy den hoplien openbaeren
 
Het geen op handen is.
diedrick
 
          't Is tijd, zy wisten gaeren, +
455
Wat hier van wezen magh. verlos hen van die pijn. + 2
egmond
 
Manhafte + hoplien, hoort; wy 3 hebben, onder schijn +
 
Van onderling krackeel, een' aenslagh voorgenomen, +
 
Om beter tot ons wit + op eenen sprong + te komen.
 
Men heeft daer op + het heir van daegh te rugh gevoert;
460
Maer dat 4 en is het niet, waer op de veldheer loert, +
 
Noch 't geen men onder 't volck veel dagen hoorde mompelen.
 
Ons wit is, dezen nacht den vyand t'overrompelen,
 
Nu hy zich veiligh acht, en buiten krijghs gevaer.
 
Voor 't opgaen van de maen 5, (ten duncke niemant zwaer)
465
Zal 't leger meester zijn van poorten en van vesten.
 
Wat is 'er dan voor u een rijcke buyt ten besten! +
 
Hoe zultghe weiden gaen + op 't slot en in de stad!
 
Zoo yemant streeft na eer; ick toon hem 't rechte + pad,
 
De heirbaen van de deughd, om moedigh op te steigeren. +
470
Zy 6 offert + u den prijs, 't en zy 't uw handen weigeren. 7
 
Wie rustigh + is die spreeck, en hou de wapens reê.
 
Wie zich flaeuwhertigh vind, + dat die rugge treê.
 
Ick heb my op dit stuck + met weinigen beraeden,
 
En 't Zeepaerd 8, 't welck eerst lagh aen 't Y, met rijs doen laeden,
475
Op dat'er de soldaet gerust in schuilen moght.
 
De Sparewouwer reus, met yver aengezocht, +
 
Ging met de bloem des volx + en 't puick van al de grooten 9
 
Te nacht grootmoedigh + scheep, op 't noemen van de loten: +
 
Mijn broeder Wouter zelf, Vianen, met de zorgh
480
En hope van zijn huis: Abkou en Ryzenborgh,
 
Put, Grobber, Kuilenburgh, met Arckel, Borsslen, Vooren,
 
En 's graven zoonen beide: 10 en 't schip, na dat + wy hooren
 
Uit ons doortrapten spie + 11, is al in stad gehaelt,
 
Door Vossemeers beleit. zoo dat'er niets en faelt
485
Dan nu te nacht, zoo was zy poort en sloten + breecken,
 
En Zwaenenburregh 12 viert, + te letten op dat teecken,
 
En voort met alle maght te volgen, op het licht
 
Des schrickelijcken brands, dien Vosmeer binnen sticht.
hoplieden
 
De veldheer geeft slechs last, aen ons zal 't niet gebreecken.
egmond
490
Waer zalmen best een deel van 't oorlooghsvolck 13 versteecken +
diedrick
 
't Katuizers klooster is ons 't reedst, + het leit hier by.
egmond
 
Dat volck is liefst verschoont, + en van inlegring vry.
hoplieden
 
't Is voor een korte wijl.
egmond
 
          Een Godshuis zoo t'ontwijen:
 
Ick heb het lang verschoont. +
diedrick
 
          Laet my daer mee betijen. +
495
Ghy hoplien boert terwijl den voortoght + herwaert aen:
 
Wanneer ghy koomt, zoo zal het klooster open staen,
 
Of 't most my aen de macht, dat zweer ick hen, ontbreecken.
egmond
 
Ick gae terwijl na stad, om Vosmeer noch te spreecken.
 
Die ter gezette tijd + koomt zwemmen door den boom. + 14
500
Versteur de broeders niet, + maar hou u wat in toom,
 
Noch roept niet luid, men moght uw stem te verre hooren.
diedrick
 
Een krijgsman laet zich niet van paepen ringelooren.
Poortier. Diedrick van Haerlem. Willebord
poortier
 
Wie klopt'er?
diedrick
 
          Doe vry op, + en vrees niet. 't is uw vriend.
poortier
 
't Is avond, en een tijd daer ons geen vriendschap dient.
505
Koom morgen vroegh by daegh.
diedrick
 
          Wat zal ons hier gebeuren?
 
'k Zegh anderwerf, doe op.
poortier
 
          Men opent hier geen deuren
 
Zoo spade, + ga uw gang. + Koom morgen tijdigh + weer.
diedrick
 
Ick zegh voor 't lest, doe op, + en doet ghy 't niet, ick zweer. 15
poortier
 
Wie zijtghe, die dus raest, als wild en uitgelaeten? +
510
Wy dochten langer niet om ruiters noch soldaten.
 
Heer maerschalck, wel hoe dus? wat jaeght u hier zoo spa?
 
Men sloegh u 't heiligh kruis, doen 't leger op + trock, na.
 
'k Geloof niet dat ghy ons al weder zoeckt te quellen.
 
En koomtghe dus alleen? waer zijn uw rotgezellen? +
diedrick
515
Ick koom alleen. waer is uw meester Willebord?
poortier
 
Ter kercke, daer hy vast, en zijn gebeden stort.
diedrick
 
Ga roep hem, want ik moet dien goeden vader spreecken.
poortier
 
O Iesus, sta ons by, dit is een mislijck + teecken.
 
Ick heb gebelt. hy koomt. ga 16roep den vader, flux. +
520
Soldaten brengen ons heel zelden veel gelux.
 
Wy zienze noo + van voor, en allerliefst van achter.
diedrick
 
Al wie een hopman 17 huist, + die heeft een' trouwen wachter,
 
En ridderlijck beschut, en hoeft geen poort noch slot. +
poortier
 
De beste wachter is de stercke en groote God,
525
Die nimmermeer en slaept 18, en luistert na ons zuchten.
 
Wy bidden staegh + om peis, en haeten krijgsgeruchten,
 
En hooren met verdriet het kraeien van dien haen. 19
 
In oorlogh houden eerst abdy en klooster aen. +
diedrick
 
Ghy zat hier in 't belegh voor allen moedwil + veiligh.
poortier
530
Wy weeten 't Egmond danck, + en houden hem voor heiligh.
 
Daer is de vader zelf, zoo bleeck en afgevast. 20
willebord
 
Heer maerschalck, wel, wat nu?
diedrick
 
          Ick koom by u te gast.
willebord
 
Ghy zijt my wellekoom, al koomt ghy ongebeden.
 
'k Verwachte u t'avond niet, en luister na de reden
535
Dat ghy dus schichtigh + keert: daer is wat meer aen vast.
diedrick
 
'k Verzoeck alleen aen u, en dat door Egmonds last,
 
Of ick wat krijgsvolck magh te nacht in 't klooster leggen.
 
Het is een krijgsmans bee, ghy mooghtze niet ontzeggen. +
willebord
 
'k Geloof ghy deunt + met my.
diedrick
 
          't Is errenst, en geen spel,
540
En Egmonds eigen last. hy gafme dit bevel.
willebord
 
Hoe zalmen dit verstaen? + heeft Egmond dat bevolen?
 
Hy stack noit Gdshuys aen, + noch zocht zich by de kolen
 
Te warmen van dat vier. + 21 't is enkel misverstand.
 
Ghy zijt my wellekoom, mijn heer, daer is mijn hand.
545
'k Zal u en uwen stoet + gewilligh innelaeten:
 
Maer 't Godshuys op + te doen baldaedigen + soldaten
 
Of ruitren, 'k ly + het niet: 'k vermagh 't met geen gemoed. +
 
Het klooster is Gods erf, en Iesus eigen goed. +
 
Wie kloosters raeckt, die raeckt den appel van Gods oogen. +
550
Heer overste, geloof 't is buiten ons vermogen.
diedrick
 
't Is om een uur of twee te doen, ten hooghsten dry.
 
Ick blijf u borgh, + en hou uw kerck en klooster vry
 
Van overlast en scha, en zal de boosheid + straffen.
willebord
 
Met krijghsmans borreghtoght en heb ick niet te schaffen, +
555
Al was 't de veldheer zelf, ick zey 't hem in 't gezicht.
 
Dit is een overoud, en vorstelijck gesticht, +
 
Verzorght + in vree en krijgh met zegelen en brieven, +
 
Dat wie het quetst, gedenck een' vorst des Rijx te grieven,
 
Die zeit: hy raeckt mijn kroon wie 't Godshuis yet misdoet.
560
Sint Andries is 't gewijd. 't past geen krijgsman voet.
 
't Zy veer + dat Diedrick nu 's Katuizers vyand werde.
 
Twee Alexanders zelfs, de vierde en oock de derde,
 
Gelijck de tweede Vrbaen bevestighden dit slagh
 
Van Godsdienst, + daermen Bruin wel d'eer van geven magh.
565
Ia op dat geen gerucht zou steuren ons gemoeden, +
 
Magh niemant deze plaets, beneden honderd roeden 22
 
Betimmeren, veel min + bezwaeren met den last,
 
Dien d'oorloogh na zich sleept, of eenigh oorloghsgast,
 
Wy staen + op keizerlijcke en pauzelijcke wetten. 23
diedrick
570
De wetten zwijgen stil voor wapens en trompetten.
 
De nood breeckt wet: ghy mooght + op geene wetten staen.
willebord
 
Ontwijd ghy dan 't gewijde?
diedrick
 
          Als David heeft gedaen,
 
Doen hy voor Sauls zwaerd te Nobe quam gevloden,
 
En zijnen honger boete aen priesterlijcke brooden,
575
Dat niemant en vermoght 't en waer 't gezalfde hoofd. + 24
willebord
 
De stoute + Usia werd rechtvaerdelijck berooft
 
Van zijn gezondheid, doen hy 't heilighdom ontwijde. 25
 
De Priesters hebben God en d'englen op hun zijde.
 
Dit is het errefdeel dat ons te beurte viel. +
580
Hy laed des graeven vloeck 26 rampzaligh op zijn ziel,
 
Die 't Godshuis in zijn Recht en vrydom + wil verdrucken.
 
Hebt ghy een' aenslagh voor, + 't en kan u niet gelucken.
diedrick
 
Hoe luid des graeven vloeck, dat ick u wel versta?
willebord
 
Dat aller heilgen toorne en eeuwige ongena
585
Alleen niet treffen zal den kindren en den vader,
 
O gruwel! maer hy moet met Iudas, Gods 27 verraeder,
 
Met Lucifer en al zijn engelen 28 vergaen,
 
En schaemrood en verdoemt voor Iesus vierschaer + staen.
 
't Is schrickelijck. begint uw haer nog niet te beven?
diedrick
590
Ia 't klooster heeft dien vloeck den landsheer voorgeschreven +. 29
willebord
 
Het zy daer mee zoo 't wil, men opent nu geen poort.
 
't Is Kersmis, 't klooster viert Gods vrolijcke geboort,
 
de hooghste + feest van 't jaar; dus laet dit werreck steecken. +
diedrick
 
Katuizer, hier en geld geen prevelen, + noch preecken.
595
Bewilligh mijn verzoeck, en sta mijn bede toe,
 
Of anders ly dat ick het ongebeden doe.
 
De tijd verloopt, 't is spa: daer komen mijn soldaeten.
willebord
 
'k Getroost my eer de dood, dan ick dit toe zal laeten.
 
Wat, wilt ghy 't Helsche vier op uwe halzen laen?
diedrick
600
T'sa mannen, vaert vry voort, + en steeckt het klooster aen,
 
't Is koud, zoo mogen wy ons by de kolen warmen. 30
willebord
 
Och maerschalck, hou gemack, en wil u doch erbarmen:
 
't En is geen Kristen mensch, die brand in kloosters sticht.
 
Al wat het Godshuis heeft, huisvesting, vier en licht,
605
En spijs en dranck, het is voor 't krijgsvolck al ten beste. +
diedrick
 
Nu mannen, treckt vry in, treckt voort, + ick blijf de leste.
Vosmeer. Willem van Egmond
vosmeer
 
Ick koom al heimelijck gezwommen door de grachten. 31
 
Waer sammelt + Egmond nu? hy zou my hier verwachten.
 
't Is doncker, ick ben nat, en klippertand van kou.
egmond
610
Wel waer of Vosmeer blijft? ons afscheid + was, hy zou
 
Verzeker op dees uur 32alhier zich laeten vinden.
vosmeer
 
Hier is de man al zelf, die zich durf onderwinden +
 
Een' aenslagh vol gevaers, moet passen op zijn tijd. +
egmond
 
Weest welkoom, braeve borst. nu blijckt het, datghe zijt
615
Een krijgsman, op wiens woord men wel een kerck magh bouwen.
 
Hoe hebt ghy 't met den heer van Aemstel al gebrouwen? +
vosmeer
 
Zoo geestigh, + dat 'er niets aen dezen aenslagh faelt.
 
De burgery heeft zelf het Zeepaerd ingehaelt,
 
Met zangen en triomf, + als die van Troje deden. 33
620
Ick stuurde en hield het roer: maer 't oorloghsvolck beneden
 
En liep geen klein gevaer. de bodem slorpte 't nat,
 
Door 't stooten op een' pael 34, waer door een yeder zat,
 
In 't water tot de knie, en vreesde te versticken,
 
Het ongemack was groot, noch + durfde niemant kicken:
625
Doch 't leck geraeckte dicht, en stopte + wonderbaer
 
Van zelf: doen brogt de hoest ons weder in gevaer;
 
Vermits + men 't schor geluid bescheidelijck + kon hooren.
 
Zoo God niet had verdooft des Amsterdammers ooren,
 
Wy waren van ons stem en eige keel verraen.
630
Ick gaf my zelven moed, en hief eens rustigh + aen
 
Te zingen, dat het klonck, schoon hart en nieren krompen.
 
Dan trantelde + ick van kou: dan viel ick + eens aen 't pompen.
 
Zoo raeckten wy in stad, daer als een waterval
 
Al 't volleck schoot na'et schip, van straet en burreghwal 35.
635
De geest van oud en jong door een scheen uitgespannen. +
 
Men brogt het Vosmeer toe + met kroezen en met kannen.
 
Maer 't zagh'er deerlijck + uit, doen Gijsbreght liet gebien,
 
Men zou de naeste poort en 't slot van rijs verzien:
 
Want door het lang belegh, en door de koude dagen
640
Was al de torf verbrand. ick holpze rustigh draegen,
 
En scheen de gaeuwst van al, in 't bangste van dien nood:
 
Want had het lang geduurt, de zolder 36waer ontbloot,
 
Waer onder 't krijghsvolvk lagh gedoken in zijn laegen; +
 
Doch d'avond viel heel kort, + en ick begon te klaegen,
645
En hielme gansch vermoeit, en riep: van daegh genoegh
 
Geslaeft, men staeck het werck, en valle'r morgen vroegh
 
Met nieuwe kracht op aen. het is nu tijd van vieren, +
 
Nadien + ghy van den schrick der Hollandsche banieren
 
Genadigh zijt verlost, en ick'er 't lijf afbrogt.
650
Ick schonckze vry gelagh, + en gafze geld, en zocht
 
Geveinst + den arreneid tot 's morgens uit te stellen.
 
De tijd en lijd + nu niet u alles te vertellen:
 
Hoe slecht het in het schip en onder 't krijgsvolck stond,
 
En elck verscheelde, + en wat een yeder raedzaemst vond:
655
Hoe ikze menighmael door dreigement dee zwijgen,
 
En konze, om 't leven zelf, + niet aen 't bedaeren krijgen:
 
Hoe Arkel 37, zeer verkoud, + zijn' eigen ponjaerd bloot
 
Gezet had op den strot, en trooste zich de dood,
 
Om al zijn mackers niet door 't hoesten te verklicken.
660
Nu schort'er dat wy elck ons werreck voort beschicken. +
 
Het Zeepaerd, zwanger van gewapenden, zal gaen
 
In arbeid, + en van vracht, voor 't opgaen van de maen,
 
Ontrent ter middernacht, verlossen, als de kercken
 
Op 't hooghtijd + zijn gepropt van menschen, die 't niet mercken:
665
Dan zal de laegh + in twee gedeelt, 38eer 't yemant hoort.
 
Terstond vermeestren gaen de Haerelemmer poort,
 
En rammenze met kracht: en ick, om u te lichten
 
Van veer, zal daedlijck brand in 't holle Zeepaerd stichten,
 
Dat midden in de stad by d'andre schepen leit.
egmond
670
De maerschalck wacht op u in 't klooster, al bereit +
 
Terstond met duizend man de muuren in te trecken,
 
En 't leger leit niet veer. ick ga het hen ontdecken. +
vosmeer
 
En ick al weer na stad. nu veldheer, pas op 't stuck. +
egmond
 
God geef, dat u en my dees aenslagh wel geluck.
rey van edelingen: 39
675
Wy edelingen, bly van geest,
 
Ter kerke gaen op 't hooge feest
 
Den eerst + geboren heiland groeten,
 
En knielen voor de kleene voeten
 
Van 't kind, waer voor Herodes vreest:
680
Het kind waer voor een starre rijst,
 
Die Wijzen met haer straelen wijst
 
De donkre plaets van zijn geboorte,
 
En leit hen binnen Davids poorte, 40
 
Daer d'allerhooghste 't laeghste prijst, +
685
Het Oosten 41 offert wieroock, goud
 
En myr, tot 's levens onderhoud 42
 
Van hem, die neergedaelt van boven,
 
In 't arme Bethlem leit verschoven, +
 
Hoewel hy alles heeft gebouwt.
690
't Gevogelt, dat op wiecken zweeft,
 
Zijn nest, de vos zijn holen heeft,
 
En woont in bergen en in bosschen:
 
Een stal van ezelen en ossen
 
Den Schepper naulix herbergh geeft. 43
695
De kribbe hem een wiegh verstreckt, +
 
Die 't aerdrijck met den hemel deckt, +
 
En elleck diet bestelt + zijn voeder.
 
O kind, ghy zijt, gelijck uw moeder,
 
Met pracht noch hoovaerdy + bevleckt.
700
Hier voert de neergedaelde God
 
De trotze weereld om + met spot
 
In zijn triomf, + tot smaed der hoven: 44
 
Hier voert hy 't nedrig harte boven +
 
Met hem, in 't onverwinbre slot. 45
705
Hier schuilt dat godlijck aengezicht,
 
Waer uit de zonne schept haer licht,
 
En alle starren glans en luister. +
 
Hier leit hy zonder glans in 't duister,
 
Die englen tot zijn' dienst verplicht.
710
Des hemels reien + wiegen hem
 
In slaep met hunne zoete stem,
 
Die noit van vaeck en was beschoten, +
 
En weckt het hoofd van alle grooten, 46
 
In 't koningklijck Ierusalem.
715
Augsutus Rijck 47 verliest zijn eer:
 
De Roomsche scepter + reickt niet veer:
 
Het Oost versmaed Latijnsche naemen: 48
 
Maer dees beheerscht het al te zaemen,
 
Oock daer de zonne neemt haer' keer. 49
720
De hemel 't aerdrijck en de hel
 
Die luistren scharp na zijn bevel,
 
En ziddren voor de zuivre wetten,
 
Die hy door visschers 50laet trompetten,
 
En blaezen over duin en del. +
725
De doecken daer dit kint in leit
 
Is 't purper van zijn majesteit, +
 
Waer in de harders hem aenschouwen,
 
Dien + God de zielen komt vertrouwen; +
 
Gelijck van ouds 51 was toegezeit. +
730
Dat God zijn kudde weiden zal,
 
En hoen + voor ramp en ongeval,
 
En na'et verdwaelde schaepken vraegen,
 
En dat op zijne schouders draegen
 
Met vreughd by 't overigh getal. + 52
735
Hier is de wijsheid ongeacht:
 
Hier geld geen adel staet + noch pracht.
 
De hemel heeft het kleen verkoren.
 
Al wie door ootmoed word herboren,
 
Die is van 't ghemelsche geslacht. 53
740
Ghy die der vorsten harten leit, +
 
Gelijck een beeck, en schift en scheid
 
Het licht van dicke duisternissen; 54
 
Laet den tyran 55 zijn' aenslagh missen,
 
Die den onnooslen + laegen leit.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen