De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 206]

De zeetriomf der Vrye Nederlandenaant.^*

Scena ut versis discedat frontibus, utque
Purpurea intexti tollant aulaea Britanni.

Nu den hemel lof geschonken.²
Nu eens rustigh omgedronken,

En met 's lants triomftrompet

Eenen hoogen toon gezet⁴

Op de neêrlaegh van dees plaege,⁵
Gansch Europe, uit nieu Karthage,⁶

Toegezworen, in 't bestaen⁷

Van den ganschen oceaen,

Waer zijn zeekasteelen drijven,
Trots een zeewet voor te schrijven,¹⁰

Als een zeegodt, wiens gezagh

Alle volken overmagh.¹²

Noit beschaduwt Xerxes 't water,¹³
Noch Antoon en Kleopater¹⁴
  Met zoo stout een' overmoedt,

Dronken van geluk en spoet,¹⁶

Als 't gewelt van Groot Britanje
Elk braveerde op 's rijx kampanje,¹⁸

Toen helt Monk, en Askuë¹⁹

  Quamen bruizen over zee,²⁰
Daer de vloot der Vrye Landen

* Van 1666. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 686). Het motto, ontleend aan Georg. III, 24-25, betekent, volgens Vondels eigen vertaling (zie deel 6, blz. 267):

‘hoe het feesttooneel

Verandert van gedaente, en hoe de Britten eêl
En kunstigh voor elx oogh gewrocht staen, en geweven.’

Opschrift: Lofzang op de vierdaagse zeeslag (11-14 Juni 1666), waarin de Nederlandse vloot onder De Ruyter de Engelse onder Monk bij Noord Voorland versloeg.

2 Laat nu eens flink de beker rondgaan.

4 Eenen hoogen toon gezet, krachtig geblazen.

5 de neêrlaegh van dees plaege: de mislukking van de ramp.

6 nieu Karthage: Engeland. Vondel vergelijkt het vaderland met het door Carthago bedreigde Rome.

7 't bestaen: de onderneming, de poging.

10 een zeewet: een wet voor hun beheersing der zeeën.

12 overmagh: de baas is.

13 beschaduwt 't water: de dichter denkt aan de zeilen van een machtige vloot; Xerxes: heerser der Perzen.

14 Antoon: Antonius, de Romeinse veldheer; Kleopater: Cleopatra, koningin van Egypte (zie dl. 9, blz. 654).

16 spoet: voorspoed.

18 braveerde: trotseerde.

19 helt Monk: zie bij het Opschrift; Askuë: Ayscue, de Engelse vice-admiraal.

20 bruizen: snel opdagen.

[p. 207]

 

Ankerde op de Vlaemsche stranden:

 

Maer zy hadden op dat spoor²³

 

Geenen dronken Bacchus voor,

25

Licht gewapent voor dien schreier²⁵

 

Met den grooten berkemeier,²⁶

 

En Silenus, die noch nat²⁷

 

Avrechts op den ezel zat:

 

Neen bylo, zy vonden gasten,²⁹

30

Mars, die, vliegende op de masten,³⁰

 

Met de witte koningsvlagh,

 

Tot een' schrik van 't Britsch gezagh,

 

Neêr quam stijgen, toen hun rompen³³

 

't Hooft met stoppen en met pompen³⁴

35

  Bovenhielden, en half doot

 

d'Amiraelen van de vloot

 

Zagen by den hals gegreepen.

 

Robbrechts hulp met nieuwe schepen³⁸

 

Stuite geen verbaesde vlught,³⁹

40

  Na vier etmael, daer de lucht

 

Zwart hing van salpeterwolken,

 

Als of d'afgront, uit zijn kolken⁴²

 

Opgedondert, dol van spijt,⁴³

 

Wekte een' nieuwen reuzestrijt.

45

Tromp schijnt scheutvry, en verandert,⁴⁵

 

Moedigh op den leeuwestandert,⁴⁶

 

Zevenmael van kiel op kiel.

 

Toen de noot hem overviel

 

Quam helt Ruiter aengeschooten,

50

Streven door de donderklooten,

 

Als een salamander, fier⁵¹

 

Ongezengt in 't oorlogsvier,

 

Onder blixems van kortouwen,⁵³

 

Met een ongeschokt betrouwen.

55

  Drywerf dondrenze op het meer

 

Door Britanje heene en weer,

 

Met grofzwangre schutgevaerten,⁵⁷

23 op dat spoor: op die vaart.

25 schreier: schreeuwer.

26 berkemeier: beker.

27 nat: dronken.

29 gasten: (flinke) kerels.

30 vliegende: zich vliegend neerzettend.

33 Neêr quam stijgen: afdaalde (uit de masten).

34 stoppen: nl. van het lek.

38 Robbrechts: van Prins Robert, die op 13 Juni de Engelse vloot met twintig schepen kwam versterken.

39 Stuite: stuitte; verbaesde: ontstelde.

42 d'afgront: de hel.

43 Opgedondert: geweldig te voorschijn gekomen; spijt: verdriet.

45 scheutvry: veilig voor de kogels.

46 Moedigh op: trots op.

51 salamander: volgens het volkgeloof was dit dier tegen het vuur bestand.

53 kortouwen: scheepsgeschut.

57 schutgevaerten: kanonnen.

[p. 208]

 

Tot met ingekrompe staerten

 

Alle waterhonden vlugh,

60

  Na de vierde mael, den rugh

 

Biedende, zich zeewaert deilen,⁶¹

 

En met uitgezette zeilen

 

Heenedruipen, zonder moedt,

 

Door een zee van Engelsch bloet.

65

Askuë, nu lang verlaeten,

 

Brengt op 't hof der Vrye Staeten

 

Zelf de tijding uit den slagh:^65-67

 

En de witte koningsvlagh

 

Wort in 't hofgewelf gehangen.⁶⁹

70

Tromp, met volle vreught ontfangen,

 

Tuight hoe Stuarts Waterroos⁷¹

 

Zonk in 't water voor altoos.

 

 

 

J.v. Vondel.

Vour de Weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam, in 't Nieuwe Testament. 1666.

61 zich deilen: zich verspreiden.

65-67 Ayscue werd nl. als gevangene meegevoerd naar Holland.

69 't hofgewelf: in de Statenzaal, als zegeteken.

71 Stuarts Waterroos: het koninklijke wapen, in de vlag gevoerd, als zinnebeeld van de macht ter zee.