Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663 (1936)

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het derde bedryf.

FONTEIUS. FRONTO.
Fonteius:
 
Wy kunnen 't rijxgevaer uit geene donkre tekenen,863
 
Gelijck uit letteren, voorspellen en berekenen,
865
Maer zonder klaerheit, op waerschijnelijck vermoên,
 
Door scherpe middelen 't gevreesde schaers verhoên:866
 
Want zoo 't misluckte, 't zou gansch Duitschlant over klincken.
 
Een arts zal reuckeloos het lichaem niet vermincken
 
Van een gedienstigh lidt, maer wachten zijn gety,869
870
Die 't evel openbaert, eer hy besluite, en sny870
 
En afzette, om uit noot inkanckrend quaet te keeren.
Fronto:
 
Wie sammelt moet by wijl met schande en schade leeren.
Fonteius:
 
't Is kunst de tijt en maet te treffen fix en net.
Fronto:
 
Het heil van vorst en volck is d'allerhooghste wet.874
Fonteius:
875
In trouwe dienaers is oock 's vorsten heil gelegen.
Fronto:
 
Hun trou is als de punt en sne van 's vorsten degen.
Fonteius:
 
Zy dient dan niet verstompt, maer scherp en gladt gewet.
Fronto:
 
Oprechte trou is schuw van opspraeck en van smet.
Fonteius:
 
Zy wort by wijlen oock uit onverstant gelastert.879
Fronto:
880
By wijlen oock met recht, wanneerze allengs verbastert.
Fonteius:
 
Dan geeft de tijt hier blijck en klaere proeven af.881
Fronto:
 
Niet altijt klaer, uit angst voor een gewisse straf.
 
De kloecken weeten hunne aenslagen loos t'ontveinzen.883
Fonteius:
 
Maer een noch kloecker, ziet den gront van hun gepeinzen.
Fronto:
885
Gebruick dan, het is tijt, uwe oogen en gezicht.
Fonteius:
 
't Verraet van Piso wert gestraft als 't quam in 't licht.886
 
Men strafte 't op bewijs, en uitgeborste blijcken.
Fronto:
 
En Cezar raeckte om hals, eer 't schelmstuck uit quam kijcken.
Fonteius:
 
Die laegen raeckten bey de vorsten in persoon.889
Fronto:
890
Nu raeckt het 's vorsten staet, een wacht, u streng geboôn.890
Fonteius:
 
'k Beken wy draegen oock den naem van staetbehoeders.891
Fronto:
 
Zoo let voorzichtiger op dees doortrapte broeders.
Fonteius:
 
Zy sproten alle beide uit koningklijcken stam.
Fronto:
 
Gestooten uit het rijck, dat lang een ende nam.
Fonteius:
895
De Batavier ontzietze, en eertze, als d'eerste vorsten:
Fronto:
 
Die heilge Julius het hooft niet bieden dorsten.896
Fonteius:
 
Zy traden in verbont door eerelijck verdragh:
Fronto:
 
Maer staen verplicht aen 't rijck, en keizerlijck gezagh:
Fonteius:
 
Als medebroeders, en getrouwe bontgenooten.
Fronto:
900
Gy moetze intoomen in hun hoofden, niet verstooten.900
Fonteius:
 
Ten minste met een' schijn, verschoonbaer by 't gemeen.
Fronto:
 
Zy treden u, ontziet gy hen op 't hart te treên.
Fonteius:
 
Op welck een wijze zou dit volck zoo verre komen,
 
Een stuck bestaen, te stout om slechts te dorven droomen?
Fronto:
905
Gebruick uw zinnen. 'k geef uw wijsheit dit te raên.
Fonteius.
 
Het lustme uit uwen mont te hooren en verstaen
 
Op welcke middelen de Batavier zijn zinnen
 
Zou spitzen; hoe en waer het schellemstuck beginnen.
Fronto:
 
Waer ick verdruckt, als zy, en vyant van het rijck,
910
En hun in adeldom en stam en staet gelijck,
 
'k Wou glimpigh, onder schijn van 't offren aen de goden,
 
's Lants grooten en de braefste op d'offermaeltijt nooden,
 
In 't Godtgewijde bosch, en [als by maneschijn
 
De midnacht opquam, na het brassen, en de wijn,
915
In 't brein gesteigert, moedt en rustigheit verweckte,
 
Eer iemant slaeperigh de leden nederstreckte,]
 
De deught ophaelen van 't Batavische geslacht,
 
En d'oude vryheit, door 't Romainsch gewelt verkracht:
 
Hoe adeldom en volck, berooft en uitgezopen,
920
Nu slavende onder 't juck, geen' aêmtoght durven hoopen:
 
Hoe jeught en ouderdom geketent wort vervoert.
 
'k Wou hier op klampen hoe de twist al 't rijck beroert,922
 
De keurebenden, aen 't verloopen, velt verliezen,
 
En, wrockende onderling, uit wraeckzucht zijde kiezen,924
925
Verlangende elck met smart naer een doorluchtigh hooft,
 
Dat haer besolding van alle achterstel belooft.926
 
Hoe zou de Batavier, geneight zijn' smaet te wreecken,
 
Toeluistren, en, verhit van wraeck, het hooft opsteecken,
 
En roepen: het is tijt den hals t'ontslaen van dwangk.
930
Het bosch zou galmen, op den vloeck en wapenklangk
 
Der gasten, die aldus hun vloeckverwantschap slooten.931
 
Dan Kennemaer, Westvries, en Waterlants genooten,
 
Dan Tonger, Triersman, Gal, en Britten, over zee,
 
Gemaent het luie zwaert te rucken uit de schee.
935
Den Duitschen hoefde men geen hart in 't lijf te spreecken.
 
Het zoume aen toeval van hulptroepen niet ontbreecken:936
 
En zoo men 't Roomsch gewelt op onze zijde kreegh;937
 
'k Wou Maes en Wael en Rijn afloopen met een veegh,938
 
En overweldigen uw burgen en kasteelen.
940
Waer zege is loopt elck toe, om diep in roof te deelen.
Fonteius:
 
Geen keurebende zou zoo reuckloos ommeslaen,941
 
Uit angst van 's keizers toorne op haeren hals te laên.
Fronto:
 
Men most op 's keizers naem de wapens eerst aenvaerden,
 
En, in de schaduw van Vespaziaens standaerden,944
945
Het oorlogh voeren, niet als vyanden van 't rijck,
 
Maer tot beslechting van den smaet en 't ongelijck
 
Geleden by het volck, van die hunn' eedt verzaeckten.947
 
Zoo ging men best vermomt, tot datwe schrap geraeckten.948
Fonteius:
 
Gevaerlijck waer het, zoo de vyant dit verstont.
950
Gy wijst den wegh, en geeft hem d'uitkomste in den mont.
 
Ick vind geraeden met den Krijghsraet raet te pleegen,
 
En zulck een staetbelang voorzichtigh t'overweegen.
Fronto:
 
En zoo de krijghsraet eer de zachtste zijde hiel:953
 
Gy most besluiten, 't viel dan echter uit hoe 't viel.954
955
De majesteit kan u hierover niet bezwaeren:
 
Naerdien uw strengheit hem in eere wil bewaeren.
Fonteius:
 
Laet flux den krijghsraet hier verschijnen, en terwijl
 
Wy ons beraeden, ga verneem eens in der yl
 
Wat maeren ons de spiên aenbrengen met den morgen.
960
Wie 's vorsten staet bewaeckt, dient nacht en dagh te zorgen.
FONTEIUS. KRIJGHSRAET.
Fonteius:
 
Gestrenge krijghsraet, nu voorzichtigh opgepast.
Krijghsraet:
 
Gebie wat u belieft: wy volgen uwen last.
Fonteius:
 
Men vreest een' opstant van Batavische Barbaren.
Krijghsraet:
 
Misschien een' droom, gegront op uitgestroide maeren.964
Fonteius:
965
Geen' droom, maer boosheit, daer de tijt van zwanger gaet.
Krijghsraet:
 
Een onvoldraege vrucht, en vondeling op straet:966
Fonteius:
 
Te kennen aen het kroost, dat zweemt naer zijnen vader:967
Krijghsraet:
 
Die most een booswicht zijn, en rijxpest, en verraeder:968
Fonteius:
 
Een lantverraeder, en een booswicht in den aert.
Krijghsraet:
970
Dat zal eerst blijcken, als de misdraght is gebaert.
Fonteius:
 
Dan waer de rijxpest al tot ons bederf geboren.
Krijghsraet:
 
Zoo woudtge 't bastertkint in zijn geboorte smooren:
Fonteius:
 
Met reden, eer die smet de lucht alom bederf.
Krijghsraet:
 
Bewimpel niet, maer geef de zaeck haer' naem en verf.974
Fonteius:
975
Verschrickt niet eens, maer let op beide dees gebroeders:
Krijghsraet:
 
Twee pylers van het hof, rechtschape rijxbehoeders:
Fonteius:
 
Voorheene, maer nu gansch verbastert van hun bloet.
Krijghsraet:
 
Zy houden ampteloos een' burgerlijcken voet.978
Fonteius:
 
Zy houden zich bedeckt, dat kan uw oogh misleiden.
Krijghsraet:
980
De daet leert vroomen en verraeders onderscheiden.
Fonteius:
 
De Katten vingen op hunn' winck dien heirtoght aen.981
Krijghsraet:
 
Nu leggenze in den gront, om nimmer op te staen.
Fonteius:
 
Zy leggen niet zoo vlack, of kunnen weêr verrijzen.
Krijghsraet:
 
Men recht op geen vermoên, maer klaerheit en bewijzen.984
Fonteius:
985
Men magh om staetbelang oock rechten op vermoên.
Krijghsraet:
 
En als vermoeden dwaelt, hoe raeckt men aen den zoen?
Fonteius:
 
Geen stedehouder staet aen stijl van recht gebonden.987
Krijghsraet:
 
Gy woudt dan vonnissen op ongewisse gronden?
Fonteius:
 
Wanneer de staet in last beraet noch uitstel lijdt.
Krijghsraet:
990
Zoo waertge in Asie den hals op aenklaght quijt.990
Fonteius:
 
Sereen misverfde my met valsche lasteringen.991
Krijghsraet:
 
Zoo wacht u valsch naer een' betighten hals te dingen.992
Fonteius:
 
Het hof ontsloeghme van eene opgedichte schult.993
Krijghsraet:
 
Dat leere u hoe gy nu Baethouwers vieren zult.994
Fonteius:
995
De Rijnwacht is ons op een nieu te hoogh bevolen:995
Krijghsraet:
 
Oock 't heiligh recht, dat magh in schemerlicht niet doolen
Fonteius:
 
De naelt van 't staetkompas wel uit haer streeck verdwaelt.
Krijghsraet:
 
Zoo volgh een vaste star, en geene waelbre naelt.
Fonteius:
 
'k Zal uit 's verdachten mont eerst zien bewijs te trecken,999
1000
En letten of 't verraet niet ergens uit wil lecken.
Krijghsraet:
 
Gy tast groothartigen, en forsse leeuwen aen,
 
En durft ontydigh een verziende stuck bestaen.
Fonteius.
 
'k Beken zy schijnen tot geen slecht bewint geboren,
 
En Hanniballen, en doordringende Sertoren,1004
1005
Om 't rijck te dompelen in 't uiterste gevaer.
 
Zy neemen wacker alle omstandigheden waer,
 
En rijxgebreken, om in 't endt met heele vlieten
 
Van oproerzucht gezwint naer 't evel toe te schieten,
 
Daer 't lichaem van het rijck de doot aen sterven zou.
Krijghsraet:
1010
Het gansche rijck gewaeght van hun beproefde trou.
 
Verongelijcktge hen, gy quetst Koriolanen,1011
 
Niet licht te heelen dan door moederlijcke traenen.
Fonteius:
 
Koriolaen ontfing van Volscen onderstant.
Krijghsraet:
 
Wat volcken vliegen niet, als valcken, van hun hant?1014
1015
Hun wrock zal nimmermeer dat ongelijck verzwelgen.
 
De Gal, de Brit, de Duitsch, de Bataviers, de Belgen,1016
 
De Kennemaer, en Vries, zelfs Keurebenden zien1017
 
Op hunnen voorgangk, om u 't hooft in 't velt te biên.
Fonteius:
 
Wy moeten schrap staen, eer d'aenhangers schrap geraecken,
1020
Een Argus slaghten, en met duizent oogen waecken.1020-vlgg.
Krijghsraet:
 
Een schalcke loock met list alle Argus oogen toe,
 
En vrijde met zijn zwaert de schoone melleckkoe,
 
Die tot den buick toe tradt in vette klaverweide.
Fonteius:
 
Men mompelt hoe een zwarm noch korts by Welda schreide1024
1025
Om een doorluchtigh hooft, dat hen verlossen kon.
 
Zy zwermden vroegh om 't huis der broedren, eer de zon
 
De kim zagh, om met kracht den optoght uit te zetten.1027
Krijghsraet:
 
De broeders sloegenze af, en wouden 't niet beletten.
Fonteius:
 
Niet zelfs, maer door een laegh Baethouwers aen den stroom.1029
Krijghsraet:
1030
Dat's buiten hen. wie houdt baldadigen in toom?1030
Fonteius:
 
Een lantvooght, die niet schroomt het lant van schuim te vaegen.
Krijghsraet:
 
Wie vyanden verweckt, bezaeit het lant met plaegen.
Fonteius:
 
Wat schaed 's volx vyantschap, wanneer de schrick het treft?
Krijghsraet:
 
En als het volck een hooft op een rondas verheft;1034
1035
Dan kan al 't Roomsche rijck 's volx vyantschap niet paeien.
Fonteius:
 
En hierom wil ick 't gras hun onder 't lijf wechmaeien.
Krijghsraet:
 
Uit elcken druppel bloets verrijst een ander hooft,
 
Een vlam van Hydra, traegh gebluscht, en uitgedooft.1038
Fonteius:
 
'k Ontzie noch Burgerhart noch Julius te daegen,1039
1040
Te dreigen, zooze niet antwoorden op ons vraegen.
Krijghsraet:
 
Rechtvaerdigheit is stout, en trots, gelijck een leeu.1041
Fonteius:
 
Ontbeertze klaeu en tant, wat baet een loos geschreeu?
 
Men kan den brullenden de scherpe nagels korten.
Krijghsraet:
 
August ontzagh het bloet van Cinne zelf te storten,1044
1045
Die 't rijck wou schocken, en hem stil naer 't leven stont.
Fonteius:
 
Augustus handelde gelijck hy raedtzaem vondt:
 
Nu heerscht hier Nero, van geen mindren te berechten.1047
Krijghsraet:
 
Een pleit beginnen valt gemacklijck, maer beslechten1048
 
Van staetoneffenheit, daer is veel moeite aen vast.
Fonteius:
1050
's Rechts uitspraeck hangt aen ons, gewettight om dien last
 
t'Aenvaerden, en ten dienst des keizers uit te voeren.
Krijghsraet:
 
Zie toe, gy terght een volck, in veenen en in moeren,1052
 
Als vorschen, tot den hals gedoken, en gewoon
 
Te huppelen op 't lant en over groene zoôn.
1055
Het gaet dan onder, en dan boven water heenen.
 
De grooten worden oock gebeten van de kleenen.
 
De veltmuis terght den leeu, van wraeckzucht razend dol.
 
Zy bijt hem fel in 't been, en sluipt weêr in haer hol.
 
Laet geen pluimstrijcker uw voorzightigh oogh verblinden.1059
1060
Gy zoeckt den voetstap, maer zult haest den leeusklaeu vinden.1060
Fonteius:
 
Vertreckt, en daeghtze hier ten hove op staenden voet.
 
Een staetbelang als dit eischt kort beraet en spoet.
JULIUS. BURGERHART. FONTEIUS.
Julius:
 
Heer stedehouder, die Barbaren kunt betoomen,
 
Ter goeder uure wy u hier verwellekomen;1064
Burgerhart:
1065
En wenschen dat uw komst tot rust des rijx gedy.
Fonteius:
 
Hoe komt u wellekomst zoo traegh en spade by?1066
Julius:
 
Wy durven ons op straet noch zien noch hooren laeten.
Fonteius:
 
Wel hoe? wat hindert u? het zijn des heeren straeten.1068
Burgerhart:
 
Met reden: het gebruick staet ieder even schoon.1069
Fonteius:
1070
Wie heeft u 't vry gebruick der straeten dan verboôn?
Julius:
 
De schroomte voor een' hoop ontstelde en dolle wijven.
Fonteius:
 
Een weereloos geslacht, dat luttel kan bedrijven.
Burgerhart:
 
Zy zoecken midlerwijl by mannen troost en raet.
Fonteius.
 
Het weigren stont u vry, in zulck een ongelaet.1074
Julius:
1075
Men kan hun ongelaet met weigeren niet paeien.
Fonteius:
 
Geen mannen laeten zich van wijven overkraeien.
Burgerhart:
 
Wy schroomen achterdocht te geven aen het hof.
Fonteius:
 
Hoe geeft dan 't lantgerucht ons achterdenckens stof?1078
Julius:
 
Gerucht is waer of valsch, en kan geen braven krencken.
Fonteius:
1080
Hoe komtge dan verdacht? wie voedt dit achterdencken?
Burgerhart:
 
Een losse lastertong kan achterdencken voên.
Fonteius:
 
Men schept uit tekenen by wijlen quaet vermoên.
Julius:
 
Wat quaet vermoeden kan met reden op u hechten?1083
Fonteius:
 
Dat vraeght u zelven, die u zelven kunt berechten,1084
Burgerhart:
1085
Wy leven veiligh, niet bewust van eenigh quaet.
Fonteius:
 
Hoe vreest men dan eer lang voor opstant in den staet?
Julius:
 
Berecht u zelven nu, en antwoort op uw vraegen.1087
Fonteius:
 
Men hoorde vrouwen van een hooft op straet gewaegen.
Burgerhart:
 
Wat smijt het ongedult van 't vrouwevolck niet uit?
Fonteius:
1090
Een laegh Baethouwers zette op 't rijxschip aen om buit.
Julius:
 
Zegh vyanden, gewoon op vrybuit uit te loopen.
Fonteius:
 
De Katten laegen reede, om dit gewest te stroopen.1092
Burgerhart:
 
Nu leggenze gestroopt door uw voorzichtigheit.
Fonteius.:
 
Waerom hebt gy den vorst uw' outsten zoon ontzeit?1094
Burgerhart:
1095
Hy was, een wijl geleên, den Rijnstroom op getogen.
Fonteius:
 
Waerom verzontge hem, zoo verre uit vaders oogen?1096
Burgerhart:
 
Om elders strenger by uitheemschen op te voên.
Fonteius:
 
Waer steeckt uw gemaelin? kon zy haer reis niet spoên?1098
Burgerhart:
 
'k Geloof zy staet gereet, en op het wederkeeren.
Fonteius:
1100
Waer steeckt uw zusters zoon? kan zy dat pant ontbeeren?
Julius:
 
De moeder wenscht dat hy magh leeren 't geen hem past.
Fonteius:
 
Zoo zent menze al van kant, terwijl het oproer wast.1102
Burgerhart:
 
De stedehouder most ons geen verraet opdichten.
Fonteius:
 
Ick toon d'omstandigheên, die kunnen 't oogh verlichten.
Julius:
1105
Al beuzelmaeren, niet beziens noch hoorens waert.
Fonteius:
 
Uit menige encklen wort een groote schult vergaêrt.1106
Burgerhart:
 
Nu reken vry: wy staen bereit die schult te boeten.
 
Wat onbescheit is dit? wat zal ons nu gemoeten?1108
Fonteius:
 
Vergelding naer het werck, dat gy gerockent hebt.1109
Julius:
1110
Geen van ons beide heeft in 't pressen zich gerept.1110
Fonteius:
 
Wie zette heden noch Outleger overende?
Burgerhart:
 
Een weereloze schaer, gedompelt in elende.
Fonteius:
 
Waer zochtze heul en hulp, van alle ontzagh berooft?
Julius:
 
Ick sloegh het af, en klonck haer fors de deur voor 't hooft,
1115
Toen geene reden het geraes ter neêr kon zetten.1115
Fonteius:
 
Gy wist oproerigh brein te scherpen en te wetten,
 
Geboodt haer stil te staen, tot een gewenschte tijt
 
Op hoop van haest te zien eene uitkomste in dien strijt.
Burgerhart:
 
Wat my belangt, ick heb de vrouwen noit gesproken.
Fonteius:
1120
Gy hielt u achter, en in schaduwe gedoken,
 
En zaeght het door een spleet met koele zinnen aen.
Julius:
 
Het pressen is gerust en vredigh toegegaen.
Fonteius:
 
Dat tuighde d'oever, toen de vrouwen oorlof namen,
 
En van scheltwoorden schier tot slaen en vechten quamen.
1125
Men zagh een' toeloop van maetroonen, in hunn' schick,1125
 
Met dreigende oogen 's rijx trouwanten, blick op blick,1126
 
Begrimmen van ter zy. wat dorstenze niet mompelen
 
Van opstant, en gewelt, en wraeck, en overrompelen?
 
Men las uw naemen, met den voet in 't zant gemaelt.
1130
De vlagh der vryheit vloogh. wat wert niet opgehaelt
 
Van lang beschimmelde en gesletene ongelijcken!
 
Hoe Duitschen noit het zeil voor Rome wouden strijcken,
 
En liever sterven dan hun vryheit zien verminckt.
 
Hoe dunckt u dat die klanck in Cezars ooren klinckt?
1135
Wort op dees moorttrompet zijn' arent aengegreepen,
 
Zoo zienwe Neroos bijl op onzen hals gesleepen;
 
Dies dringt de hooge noot te stoppen zulck een wel
 
Van oproer, eerze tot een oorloghsspringvloet zwell'.
Burgerhart:
 
Uw krijghsliên treên den buick des Bataviers te bersten.
1140
Die vrygeboornen dit met bloet ten halze uitpersten
 
Bestelden stof hier toe: noch durftge vuil en valsch
 
's Volx billijck ongedult ons schuiven op den hals.
 
Zagh Julius eens op, wiens standerden wy dienden,1143
 
Als bontgenooten, en gebroeders, en rijxvrienden,
1145
En leden van het rijck, naer inhoudt van 't verbont,
 
Gesloten zonder dwangk op Nederduitschen gront,
 
Hoe zou hy Kapito van toorne in 't aenzicht spuwen,1147
 
Met eenen hem den dolck, tot aen 't gevest toe, duwen
 
In zijn moordadigh hart, schuimbeckende en verwoet!
1150
Maer verft uw' moortklaeu vry in 't koningklijcke bloet,
 
En laet het in den stroom van dezen oever leken;
 
Latijnsche pennen en kronijcken zullen spreecken1152
 
Van 't schendigh ongelijck Baethouwers aengedaen,
 
En leeren d'afkomst streng, na menige eeuwen, staen1154
1155
Op d'oude vryheit, met 's Baethouwers hals verdaedight.
 
Vaer voort. wij smeecken niet dat gy ons begenadight.
 
Een stedehouder streeft den meester stout voorby,
 
En sterckt, op 's meesters naem, een nieuwe dwinglandy.
 
O grijze dwinglant, is het u alree vergeten1159
1160
Hoe gy in Asie betight wiert uitgekreten1160
 
Voor een' verraeder van het keizerlijcke hof?
 
En luttel scheelde 't dat de bijl uw' hals niet trof.
 
Doch toef: indien Aquijn en Valens schrap geraecken,
 
Uw knokkelkraeg moght wel voor 't scherpe lemmer kraecken.1163-1164
Fonteius:
1165
Gy raest. genoeght u met voorheene ontfangene eer.
Burgerhart:
 
Dat Rome, als kokers van zijn pijlen en geweer,1166
 
Ons bezighde, dus lang op toghten afgesleeten,
 
Wort zulck een eergenot Baethouweren verweten?
 
Gewis een avrechtze eer, indien menze ommekeert.
1170
Het rijck heeft over al door hen getriomfeert.
 
Zy werden voor een lidt van 't Roomsche rijck gehouden,
 
Oock voor 't voornaemste, daer uw vorsten op betrouden.
 
Britanje wert door hen gebreidelt over zee.
 
Wat opstont bonden zy het slaghzwaert in de schee.
1175
Augustus Nero weet, en moet hun heuscheit dancken,1175-vlgg.
 
Dat hy Italie van Batoos brave rancken
 
Te leen hielt, toen het treurde, en stont tot haer gebodt,1177
 
Gelijck een heilige eick, van zijne kroon geknot.
 
De Roomsche majesteit, die hun getrouheit kende,
1180
Sliep veiligh op de wacht van hunne lijfschut bende.1180
 
Zy stonden onder geen' Romain, een wolfs gebroet,
 
Maer onder oversten, gekoren uit hun bloet.
 
Op zulck een voorwaarde, oock geene andre als deze, zwoeren
 
Zy arentstanderden, om toghten uit te voeren.1183-1184
1185
Nu roep: genoeght u met voorheene ontfangene eer.
Fonteius:
 
Aen stoffery gebrack 't uw lantsliên nimmermeer.
 
Maer roemt uit alle uw maght: gy kunt met ydel roemen,
 
Met geen momaenzicht dit vermommen noch verbloemen.
 
Vertreckt: wy moeten kort en tijdigh ons beraên.
1190
De krijghsraet komt. gy zult tot hun genade staen.1190
KRIJGHSRAET. FONTEIUS.
Krijghsraet:
 
Hoe achterhaelde uw vaert de ridders onder 't rennen?1191
Fonteius:
 
Zy luistren nergens naer, noch zwichten. stout ontkennen
 
Is d'eerste regel der beschuldighden in recht.1193
Krijghsraet:
 
Wie tegens zijne schim en eige schaduw vecht,1194
1195
En worstelt, recht niet uit dan zich vergeefs te matten.
 
Aen wezenloosheit vint de gaeuste vuist geen vatten.1196
 
Heer stedehouder, staet het onderzoecken vry,
 
Zoo staroogh scherper op dees logenschildery.1198
 
Laet geen pluimstrijcker uw voorzichtigh oogh verblinden.
1200
Geen zellefstandigheit is in een' galm te vinden.1200
 
Batavischen zijn niet miszegent van verstant,
 
Noch min hun heeren, datze, om 't zuchtend vaderlant
 
Te redden, reuckeloos van opstant droomen.1203
 
Wie kan een arentspen in vlught te boven komen,
1205
Zoo hy gefnuickt geen maght in zijne pennen voelt?1205
 
Van d'Alpes af, tot daer de zee dit lant bespoelt,
 
Leght al de Rijn geboort met burgen en kasteelen,1207
 
Gestopt met krijghsvolck spits op smooren van krackeelen.1208
 
Wie eens durf reppen van een noodigh vloeckgespan,1209
1210
Verwacht een storting van dryvijftighduizent man1210
 
In 't harnas, een gewelt van vijftien keurebenden,1211
 
Van voor en achter en ter zijde op zijne lenden.
 
Gelijck een adelaer een duif grijpt en verslint,
 
En pluckt, en bijt, en stroit de pluimen in den wint,
1215
Noch lichter most de hoop van een' rebel verflaeuwen,
 
Zoo Neroos krijghsmaght hem beknelde met haer klaeuwen.
Fonteius:
 
De schrandre Fronto gaf ons grondiger berecht,1217
 
Dat nutter dient gesmoort dan klaerder uitgeleght.1218
 
Gevange Katten, die wy mede herwaert braghten,
1220
Getuigen hoeze in 't bosch alleen naer opstant wachtten
 
Van twee gebroederen, lantsheeren, groot van naem.
 
Wy steunen op die maer, geen valsche logenfaem.
 
Men had besloten, langs den Rijn, en bey de boorden,
 
In alle vestingen, op eenen sprong, te moorden
1225
Al wat Romainsch soudy op Neroos titel treckt.1225
 
Jupijn zy eeuwigh danck, die 't gruwelstuck ontdeckt.1226
 
Hoe zoudenze dien roof om deelen, als een' zegen,1227
 
En gladt den Roomschen naem van 's Duitschen bodem veegen,
 
Uit wraecke, om datze lang geslooten in een heck,
1230
Gehindert werden eens te komen in gespreck!1230
 
De dochter wort geruckt uit d'armen van de moeder,
 
De vader van den zoon, de zuster van den broeder.
 
Men maeckt hun hemel, aerde, en lucht en zee te bang,
 
En houdt de vrysten van de volcken kort in dwang.
1235
Laet Syrie, Asie, en de rijcken in het oosten,
 
Van outs ter dienstbaerheit gewent, zich zelven troosten
 
Te hygen onder 't juck der koningen: maer gy
 
Ontslaet u eens van zulck een snoode slaverny.
 
't Is tijt naer vryheit en een ope lucht te streven,
1240
Een hantvest van natuure aen stom gediert gegeven.
 
De noot verdaghvaert u, en 't pant van trou en eer.1241
 
Hun onderling krackeel bestelt u zelf geweer.1242
 
Dus roepenze gereet de banden van hun lijen
 
Te breecken door gewelt, en lantverraederyen;
1245
Dies grijpt met ons by tijts gelegentheit by 't haer.
 
Of 't wil u gelden. sluit: in uitstel schuilt gevaer.1246
Krijghsraet:
 
Men moet dit rijxbelang eerst rechtsgewijs bepleiten.1247
Fonteius:
 
De staet van 't rijck lijdt last, en d'eer der majesteiten,
 
Een booswicht kruipt, gelijck een schildtpadt, in zijn schulp.
1250
Geen staetbelaeger zoecke aen wet of hantvest hulp.1250
 
Geen stijl van pleiten kan d'oneffenheit beslechten.
 
De noot eischt staetkrackeel met bijl en kling te rechten,
 
En straffen voor de vuist, op een waerschijnend blijck.1253
Krijghsraet:
 
Zet met het voorbeelt van een halsstraf dit gelijck.1254
Fonteius:
1255
Dus straft Nasike en heer Opimius de Gracchen,1255
 
Gebroeders, wrevelaers, die 's raets bewint belachen.1256
 
Gestrenge Marius verschoont geen Saturnijn.1257
 
Dus miste Lepidus zijn levens zonneschijn1258
 
Door Katulus, die van Pompejus wert gesteven:
1260
En Alexander holp Parmeen voorheene om 't leven.1260
 
Alle oude gingen kort met trouweloozen door.1261
 
Wy volgen veiligh op het lang geleide spoor,1262
 
En willen by hun doot niet winnen noch genieten.
 
Het lustme 't leven niet in dit verraet te schieten.
1265
Het hof gewaeght alree te Rome van verraên.
 
Een stedehouder moet op zijne schiltwacht staen,
 
En zich verdaedigende aen niemants opspraeck keeren.1267
Krijghsraet:
 
Gedenck gy stort het bloet van koningklijcke heeren,
 
En terght een strijtbaer fors en vry geboren volck.
1270
Hou wacht, en laet de zon der waerheit uit dees wolck1270
 
Van twijfelingen met haer' glans te voorschijn komen:
 
Dan kuntge tijts genoegh het oproer innetoomen,
 
En stoppen 't volck den mont met blijcken en bescheit.1273
Fonteius:
 
Het hof te Rome houdt het oogh op ons beleit.
1275
Indien de wagen van 't gebiet beginn' te hollen,
 
Wie stilt die paerden? wat al hoofden ziet men rollen,
 
En wentelen in bloet, van vrient noch maegh beklaeght!
 
Hy waeght te veel, die goet en bloet en leven waeght,
 
En teffens eer en ampt. deze eeu gedooght geen schimpen.1279
1280
Alle oversten, van schrick gedootverft, staen en krimpen,1280
 
En sidderen, alleen om 't ruischen van een bladt.
 
Een heiligh ooghmerck wort licht avrechts opgevat.
 
De zeeman ziet een' storm opkomen, en, aen 't gruwen,
 
Verkiest een haven, die hy anders wenscht te schuwen.
1285
Maer gins komt Fronto. toeft, en houdt een luttel stant.
 
Hy heeft een melleckmaeght gevat by zijne hant.
FRONTO. FONTEIUS. KRIJGHSRAET.
Fronto:
 
Heer stedehouder, lust u melck, noch versch gemolcken?
Fonteius:
 
'k Versta die tael niet. gy most dit Latijn vertolcken.1288
Fronto:
 
Bezie dees melckmaeght. let eens op haer aengezicht.
Fonteius:
1290
Ick kenze niet. genaeck, dat zy den hoet eerst licht.
 
Dit schijnt een wacker knaep, in dienst van groote heeren.
Fronto:
 
Dit 's Vechters zoon, een haen vermomt met henneveêren.1292
 
Mijn looze spie heeft hem in 't offerwoudt ontdeckt.
 
Hy zagh hem drincken, daer de klaere springbron leckt,
1295
En ruischt door 't groene gras. dees schiltknaep zat, vol zorgen,
 
In 't holle popelhout, ter zijde in 't bosch, geborgen.
 
De moeder Heldewijn, die dit geraden vondt,
 
Verstack hem, eer de zon op 's aerdtrijx kimmen stont.
 
Zoo zoeckt dit schalck geslacht zich tegens 't rijck te kanten.
1300
Het past op hoogh gebodt, noch pressers, noch trouwanten.1300
 
'k Geloof de jonge schalck weet mede van den moort.1301
 
Waeck op: waeck haestigh op. zy leggen ons aen boort.1302
 
Al schijnt dit slecht in 't oogh: het melt hun looze streecken.1303
 
Laet ick hem me naer Rome opvoeren, tot een teken
1305
Van onderdaenigheit, en gunnen hun dien lof.
 
Nu Vechter, schroom niet. ga naer binnen in het hof.
Fonteius:
 
Wy staen vast bezigh, en met hoogh verraet beladen.1307
Fronto:
 
Alle uitstel baert gevaer. men moet zich kort beraden.
 
De maeren komen ons van over zee en zant
1310
Ter ooren. aerde en zee schijnt tegens ons gekant.
 
De hooftstadt Kolen dreight haere ooren op te steecken,1311
 
Zoo Burgerhart zich reppe, en uit den mont durf spreecken.
 
De Zeeusche eilanden en eilanders over al1313
 
Zien overgoten met een zelve groene gal.1314
1315
De strant, en stroomen, die in zee hun water lozen,
 
Alle elementen, schuim van schippers en maetroozen,
 
't Is al vergiftight van dees dootelijcke pest.
 
Zy schreeuwen al: roy uit, roy uit dat wolvenest.1318
 
Zoo d'eerste Brutus zelf zijn eige zoons niet spaerde,1319
1320
Zijn eigen bloet, dat van 't Romainsche bloet veraerde;
 
Ontzagh hy d'opspraeck niet, die hem te wachten stont,1321
 
Veele eeuwen; als zijn tong den opgespalckten mont
 
Des lastraers met geen blijck en reden meer kon stoppen;
 
En zullen wy dit stuck dus strafloos innekroppen?
1325
Men paeie 't nootrecht kort; en zonder meer geschals.1325
 
Vaert voort: vaert rustigh voort, of 't gelt u al den hals.1326
Krijghsraet:
 
Het naberou volght snel een' die t'ontijdigh oordeelt.
Fronto:
 
Ay suft niet meer. doorgaens sleept een naemhaftig voorbeelt1328
 
Van straf wat onrechts, als een zwarte schaduw, na:
1330
Doch 't oirbaer van den staet vergoet en boet die scha,1330
 
Ten dienst van hooft voor hooft, en ieder in 't byzonder.1331
 
Wy moeten boven wint, of gaen al teffens onder.1332
Fonteius:
 
Ick schou hen schuldigh aen gequetste majesteit.1333
 
Alle uitstel wort hun kort, in Cezars naem, ontzeit.1334
1335
Laet eenmael af van ons gedult noch meer te vergen.
 
Een majesteitquetzuur is teêr, en lijdt geen tergen.
Krijghsraet:
 
Heer stedehouder, sta uw recht een luttel af:1336
 
Ten minste, kan het zijn, zoo maetigh deze straf.
Fonteius:
 
Gaet heene: geeftze keur dat elck zich kort berade.1339
1340
d'Een sterve: d'ander sta te Rome ter genade
 
Van Nero. Vechter geeft den eenen oom 't geley.1341
 
Gaet heen: verkuntschapt dit den broedren alle bey.
REY VAN BATAVISCHE VROUWEN.
Zang:
 
O Rijnstroom, die uit Rhetische Alpen,
 
Als 't sneeujaght smelt,1344
1345
Uit uwe bronnen neêr komt zwalpen,
 
Door laeger velt:
 
Gy deelt de Duitschen en de Gallen
 
Met kil en stroom,1348
 
Die wijder aengroeit, onder 't vallen1349
1350
  Met vryen toom.
 
Gy spoelt langs oevers, burgh en toornen,1351
 
En bruischt en boort
 
Door strant en duinen met uw hoornen,1353
 
En durft gestoort
1355
Het noortsche zeegedroght aenrannen:1354-1355
 
Maer waerom spaert
 
Gy schuim van wolven en tyrannen,
 
Dat u bezwaert
 
Met schattingen en menschetollen?1359
1360
  Het tolvry volck
 
Zal flus uw water zien gezwollen1361
 
En waterkolck
 
Van bloet der Bataviersche vroomen.
 
Ay keer te rug,
1365
En storm met omgekeerde stroomen
 
Op Cezars brugh.1366
 
Verdrinck die booze burgerplaegen.
 
Uw stroom kan geen stadthouders draegen.
Tegenzang:
 
De Nederduitschman, noit verbastert
1370
  Van stam en bloet,
 
En ongemengt, wort schelmsch gelastert
 
Van dit gebroet.
 
Hy hielt zich binnen zijne paelen,
 
En zocht noit buit
1375
Op 's nabuurs erf en werf te haelen
 
Door krijghsbesluit:
 
Maer Rijnlants weide en groene beemden,
 
Van rou verwelckt,
 
Gedoogen dat dit schuim der vreemden
1380
  Haere uiers melckt.
 
Het tapt den room af, en het beste:
 
Wy drincken huy.1382
 
De koey, die zich met klaver meste,
 
Wort traegh en luy.1383-1384
1385
De zuiveltuin, alom beschadight1385-vlgg.
 
In Neroos eeu,
 
Ontbeert den klaeu, die 't recht verdaedight,
 
En mist zijn' leeu.
 
Hy veinst, gelijck in slaep getovert.
1390
  Ontwaeckte hy,
 
En zaegh 't gewelt, dat hem verovert,
 
In slaverny
 
Geboeit van ongenoode gasten,
 
Hoe grimmigh zou hy van zich tasten!
Toezang:
1395
De misdaet van de majesteit
 
Te quetsen wort op nieu bepleit,1396
 
En weder aengebonden
 
Door stedehouders vonden
 
In Nederduitschlant, slaef van 't rijck.
1400
Men hoeft voortaen geen breeder blijck.1400

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

lied