De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663
(1936)–Joost van den Vondel–
Auteursrecht onbekend
[pagina 861]
| |
De Heerlyckheit der Kercke.
| |
[pagina 862]
| |
25[regelnummer]
t'Ontsnoeren, door bedrogh en maght van ketteryen,
En Christus op den naem van Christus te bestryen;
Een aenslagh van gewight en nadruck: want de Kerck,
In veele duizenden van telgen, niet te sterck
Maer teder, tijt vereischte om vaster te begroeien.
30[regelnummer]
Terwijl de boomen, wit van bloesem, staen in 't bloeien,
Is 't zorghlijck zoo een buy van rijp of hagelsteen
Hen treffe in hunnen May. oock wertze fel bestreên,
Aen d'andre zy, door weelde, en door bekoorlijckheden
Van rijckdom eere en staet, die met den godtsdienst gleden
35[regelnummer]
Ter kerckdeure in, zoo ras de vre de voorspoet riep,
En elck, als op een bed van roozen, lagh en sliep.
De zielverslinder, eerst in 't perck der tirannyeGa naar margenoot*Ga naar voetnoot37
Gedaghvaert, en getrapt, verkoos t'Alexandrye,
Oock juist in dit saizoen van voorspoet weelde en rust,
40[regelnummer]
Arius, wel ter taele, en bisschop op dees kust;Ga naar voetnoot40
Een' die Godts perckement misduide en loos verdraeide,Ga naar voetnoot41
En elck den kam afbeet, en moedigh overkraeide,Ga naar voetnoot42
Tot smaet van Godt, het Woort, door schriftgeleert beleit.
Hy lochende verwaent in hem d'eenwezenheit
45[regelnummer]
En d'eveneeuwigheid met Gode, en, onder 't schennen,
Bestont zijn zoonschap en de godtheit los t'ontkennen,
En noemde Emanuël een schepsel, in der tijtGa naar voetnoot47
Uit niet geschapen van den eeuwigen. zoo bijt
De krokodil des Nijls den heilant in de hielen,Ga naar voetnoot49
50[regelnummer]
Nasleepende eenen staert van menigh duizent zielen,
En steeckt, als Lucifer, de godtheit naer de kroon.
Het Christdom deze spraeck te hooren niet gewoon,Ga naar margenoot*
Noch zulck een lastersmet te zien, door kunst des ketters,
In Jesus naem gekladt, een misbruick van Godts letters,Ga naar voetnoot54
55[regelnummer]
Ontstelde zich, zoo wijt de naem van Christus klonck:
Want eveneens gelijck het vliegen van een vonck
Den brant ontsteeckt, die 's nachts de slaepers komt verrassen,
En vatten vint, en leght een gansche stadt in d'assen,
Eer al de burgery, tot lessing van dien brant,
60[regelnummer]
Ontwaecke, en water brenge en noothulp by der hant;Ga naar voetnoot60
Zoo sloegh dit evel voort in alle vier de winden,
Gekoestert en gevoedt by d'Ariaens gezinden,
| |
[pagina 863]
| |
Tot dat de breede raet der Kercke te NiceenGa naar voetnoot63
Den hoogen rechterstoel der waerheit quam bekleên,
65[regelnummer]
De Godtheit van Godts zoon en zijn eenwezigh wezen
Met Godt den Vader eerde; een kerckslot noit volprezen,Ga naar voetnoot66
En trou van Konstantijn gehanthaeft oost en west.
Maer ondertusschen broeit deze Ariaensche pestGa naar margenoot*
Haer heimelijck vergift, gestroit door lastermompelen,
70[regelnummer]
Om Athanazius den Bisschop t'overrompelen,Ga naar voetnoot70
In zijn afwezenheit gebannen, met een' schijnGa naar voetnoot71
Van recht, als of hy hielt de zijde van Fotijn,Ga naar voetnoot72
Wel wettelijck gedoemt. de helt, die naeu ontslipte,
Wort van dees lastervleck gewasschen in Egypte.Ga naar voetnoot74
75[regelnummer]
De groote Konstantijn verruilt het aertsche hof
Om 't hemelsche palais, van onvergangkbre stof,
En laet zijn heerschappy bevolen aen dry zoonen.Ga naar voetnoot77
De myters, onder hun gebiet, te Sardis kroonenGa naar voetnoot78
Den zoon, die Christus eer verdadight, en zijn rijck,
80[regelnummer]
En stellen zijn party met recht in 't ongelijck:Ga naar voetnoot80
Maer d'Ariaen, belust hier tegens aen te spartelen
Spaert list noch laegen, om Godts lieve bruit te martelen,
Zoo dra Konstantius den twistgezinde, in 't oostGa naar voetnoot83
En door gansch Asia, met zijn gezagh vertroost.Ga naar voetnoot84
85[regelnummer]
Dit teelt een ander slagh van tigren en tirannen.
Het gaet'er op een woên, en pijnigen, en bannen.
De kerckroof en de moort verschoont altaer, noch bloet,
En gansch Europe staet, in zulck een wereltvloet
Van ketterye, diep tot aen den hals verdroncken.
90[regelnummer]
Geen woeste wildernis, geen graven noch spelonckenGa naar voetnoot90-vlgg.
Te dootsch zijn en te naer, om dezen wreeden haet
t'Ontschuilen, en den kus van Judas nachtverraet:
En zelf 't Niceensch besluit wort averechts gelezen.
Nu heet eenwezenheit gelijckheit van Godts wezen.Ga naar voetnoot94
95[regelnummer]
Dit bastertbloet, niet waert naer Christus naem genoemt,
Zoeckt hulp aen logenverf, die lasteren verbloemt
| |
[pagina 864]
| |
Met dubbelzinnigheên van titelen en naemen.
Wat baet het reis op reis de Kercken te verzaemen!Ga naar voetnoot98
De vorst der duisternis baert twisten, zonder endt.
100[regelnummer]
Men overstemt Godts mont, of wint door dreigement.Ga naar voetnoot100
By 't Ariaensdom gelt geen wettigh, maer 't onwettig.
Dus wort het zuiver woort godtslasterlijck, en smettigh.
Het kruis bestormt het kruis, altaer bestormt altaer,
Een aenstoot voor Hebreen, en Heiden, en Barbaer.
105[regelnummer]
De rijcksscheur, die voor heen 't beloofde lant verdruckte,Ga naar margenoot*
En vijfpaer stammen van de zes paer stammen ruckte,
Ter schande en schennis van 't geslacht van Abraham,
Dat, tegens een gekant, verwoet te velde quam;Ga naar voetnoot108
Toen d'afgescheurden blint gevloeckte kalvers gooten,
110[regelnummer]
Ten schimp van Godts altaer en stadt en wetgenooten;
Dees rijcksscheur, oirsprong van een zee vol jammernis
En bloet en traenen, niet dan eene schaduwe is
En ruwe schets van dees verwildering der zeden,
Die niet een eenigh rijck, een volck, en weinigh steden
115[regelnummer]
Verwoesten, maer zoo wijt men, over zee en zant,
Door al het Roomsch gebiet de kruisvaen zagh geplant,
Tet eere van Godts naem, by d'opgesparde mondenGa naar voetnoot117
Van Heiden en Hebreen, in zulck een' twist, geschonden,
Die eene ry van dry paer eeuwen tijts verduurt.Ga naar voetnoot119
120[regelnummer]
O Athanazius, wat hebtge niet bezuurt,
En wat al smaet en smert verkropt zoo veele jaeren,
Om Jesus Godtheit in haer luister te bewaeren!
Hoewel, ô goddelijcke ô overstrijtbre ziel,
U menigh helt en stut by stut de Kercke ontviel,
125[regelnummer]
Die toch, door Godts belofte en sleutelstoebetrouden,Ga naar voetnoot125
De helsche maght ten trots, niet naliet stant te houden,
In eere en majesteit, terwijl Arius stonck,
Wiens ziel en ingewant in eenen poel verzonck.Ga naar voetnoot128
In 't barnen van dien storm der weifelende tongen,Ga naar margenoot*
130[regelnummer]
Het westen door bedrogh, het oost door maght besprongen,
Hielt helt Hilarius voor andre helden moedt,Ga naar voetnoot131
| |
[pagina 865]
| |
En zwichte om haet noch gunst, maer zette voet by voet.Ga naar voetnoot132
Dees dwaelingdorscher wande al 't kaf der Arianen,
Van boosheit overtuight, door zoo veel bloet, en traenen:
135[regelnummer]
En Vranckrijck dankt, naest Godt, zijn deugt, die, noit versaegt,
Den Franschen dorschvloer van dit onkruit heeft gevaeght.
Gelijck de luister van den godtsdienst wort verduistert,Ga naar margenoot*
Zoo ras Konstantius naer d'Ariaenschap luistert,
En in dien lasterpoel tot over 't hooft versmoort;
140[regelnummer]
Zoo klampt een nieu gedroght de Christe Kercke aen boort,
Als Juliaen de staf des rijx wort opgedraegen,Ga naar voetnoot141
Die 't heiligh merck verzaeckt, en groeit in 't kruis te plaegen,Ga naar voetnoot142
Door zachter middelen in schijn, doch straffer dan
De wreetheên oit bedocht by eenigen tiran,
145[regelnummer]
Ten steun van 't Godendom, welx borst hy had gezogen:
Want in de blinde school t'Athenen opgetogen,Ga naar voetnoot146
In Griecksche wetenschap, verborgh hy 't godtloos zaet
Der dwaelingen, tot dat zijn ingekropte haet,
Genegen Christus van zijn kroone te versteecken,Ga naar voetnoot149
150[regelnummer]
Na 's vaders doot, op stoel allengs quam uit te breecken.Ga naar voetnoot150
Hy vierde in 't eerst den toom den afgoôn, katholijck,
Hebreen, en Ariaen, tot afbreuck van Godts rijck,
Door 't aenvoên van krackeel en ongelijcke driften;
Beschimpte in 't endt het kruis, by monde en lasterschriften;
155[regelnummer]
Verboot de Christenen de schoolen te bekleên;Ga naar voetnoot155
Verstietze uit ampt, en staet, en 't burgerrecht der steên,
Ten waerze 't wieroockvat voor heilooze outers zwaeiden;
En scholtze Galileen, waer zijn plackaeten kraeiden,
Om Christus titel uit te vaegen onder 't volck.
160[regelnummer]
Zijn schatkist groeide, als hy het bloet des Christens molck;
Het priesterdom getrapt, geschantvleckt, en verlaetenGa naar voetnoot161
Van d'inkomst, hun verleent, by hen die voor hem zaeten,
Beroofde, en zelf den dienst der afgoôn op de leestGa naar voetnoot163-vlgg.
Van Jesus paste, in schijn als of een zelve Geest
165[regelnummer]
Dees kerckwet had gesmeedt. hy smoockte op zijne altaeren,
En dorst der afgoôn beelt met zijne beelden paeren,
| |
[pagina 866]
| |
Uit dollen lust tot eer en opperste eergenot.
Hy scheurt de kruisbanier van zijne steng, in godt
Of liever ongodt Mars en Jupiter verandert,
170[regelnummer]
Die weêrlicht in zijn schilt, en blixemt op den standert.
Helaes, wat ziet men niet, wat hoort men al misbaer
En lastren om dien Godt- en Christverlochenaer!
De Kercken zuchten vast: de godtsdienst slaet aen 't quijnen:Ga naar voetnoot173
En noch wil Juliaen geen Christusgeessel schijnen.
175[regelnummer]
Dees errefvyant, die den godtsdienst des besneênGa naar margenoot*
En Christaenbidders smilt en mengelt onder een,
Besluit uit zijnen schat den tempel, neêrgehouwen
Van Titus heirbijl, weêr ten hemel op te bouwen,
Op hoop om door dien bou, terwijl Judea juight
180[regelnummer]
En schimpt, Godts mont te zien gebrantmerckt, overtuightGa naar voetnoot180
Van logenprofecye en valscheit, zoo de muuren,
Uit puin en stof herbout, Godts dreigement verduuren.
Oock hoopt hy Numaes dienst door Arons priesterdom
Te heffen op 't altaer; Messias kroon alom
185[regelnummer]
Te drucken, door den roem en opgang des besneden,
By wien de kruiskerck wert geschantvleckt, en bestreden,Ga naar voetnoot186
Noch feller dan voorheene, in eenigh Heidens lant;
Gelijck 't Hebreeusche vier noch onlangs zulck een' brantGa naar voetnoot188-vlgg.
In Christus daecken stack, by geen gerecht gewroken,
190[regelnummer]
En zelf de stoockebrant ten hove vry gesproken.Ga naar voetnoot190
Zaegh Konstantijn eens op, hy riep van groot verdriet:
O Juliaen, gy zyt mijn bloet noch afkomst niet,
Maer volght Konstantius, en, slimmer dan uw vader,Ga naar voetnoot193
Aert naer Iskarioth, dien godtsvloeck en verraeder.Ga naar voetnoot194
195[regelnummer]
Der stammen overschot, gelockt door 's keizers stem,Ga naar margenoot*
Treckt op eenstemmigh naer het woest Jerusalem,
Zoo ras de tempelbou met yver was besloten,
Ten trots van Jesus kudde en droeve kruisgenooten.
Cyrillus, weêrgekeert uit zijne ballingschap,Ga naar voetnoot199
200[regelnummer]
Vertroost de schaepskoy vast, en wijckt niet eenen stap
Uit Sion. hy betrout het woort, dat al den tempelGa naar voetnoot201
In eeuwigheit begraeft, en muur, en koor, en drempel
Van steen tot steen verplet. men torst nu steenen aen.
| |
[pagina 867]
| |
De grontvest wort gelegt. hoe wil dit stuck vergaen!
205[regelnummer]
Men ziet de lucht geterght van aengezicht veranderen.
De wolcken scheuren fel, en bersten van elckanderen
Met donderslaegen uit, en blixem, blick op blick.Ga naar voetnoot207
De bergh van Sion loeit. de bouheer staeckt uit schrick
Den aengevangen bou. de steenrots dreunt van onder,
210[regelnummer]
En blaeckt nu vier en vlam, en antwoort op den donder.
De grontvest gaept, en spat: en schoon de vlughteling
Zich in 't begonnen koor uit angst versteecken ging,
De vlammen branden hem, en al die blinde zielen,
Daer kruissen uit de lucht op 's volcks gewaeden vielen;
215[regelnummer]
Terwijl het kruis om hoogh met eenen glans verscheen.
Een menighte, overstulpt van gaelerye en steen,
Geen ander dootgraf heeft te graven, noch te zoecken.
Dus achterhaelt Godts vloeck die Godt en Jesus vloecken.
Dit tuighden Ammiaen, Sint Guldemont met eenGa naar voetnoot219
220[regelnummer]
Ruffijn, Theodoreet, Sokraet, Nazianzeen,Ga naar voetnoot220
Om Christus dienst en Kerck door 't wonderwerck te stutten,
Waer by het blijckt hoe Godt de vader kan beschutten
En stercken wat de zoon zoo lang heeft voorgespelt.Ga naar voetnoot223
Dees slimmer Nero daeght den Persiaen in 't velt,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot224
225[regelnummer]
Door zijn orakelspoock gemoedight, en gesteven.Ga naar voetnoot225
Hoewel de wichelaers verscheide tekens wevenGa naar voetnoot226
En vlechten onder een, noch droomt hy, dus verdwaelt,
Dat Alexanders geest op hem is neêrgedaelt,
Verhoopt zijn heirbaen langs te streven naer het oosten,
230[regelnummer]
En triomfeerende de Galileen te roosten,
Te branden op 't altaer van Mars, 't gekruiste bloet
Te dempen in zijn rijck, en Venus met een' hoedtGa naar voetnoot231-232
Van mirte en roozeblaên op 't geile altaer te kranssen,
En haer een' wieroockgeur van eere toe te danssen.
235[regelnummer]
Met zulck een opzet, op een godtloos toeverlaet,Ga naar voetnoot235
Getrocken in den slagh, heel hoogh voorby d'Eufraet,Ga naar voetnoot236
Zoo drinckt een scherpe schicht, [of uit de lucht gekloncken,Ga naar voetnoot237
Of drang der vyanden] vol wraecks, zich dol en droncken
| |
[pagina 868]
| |
Aen zijn verwaten bloet, dat uit den boezem springt.
240[regelnummer]
Hy ruckt vast al vergeefs 't vergiftigh punt, en wringt,
Maer quetst de vingers op de snee van wederzijden,
En dootelijck gewont, wort, onder 't heftigh strijden,
Naer 't leger toe gevoert, en smijt een hantvol bloet
Mistroostigh in de lucht, en brult en schreeut verwoet:
245[regelnummer]
O Galileesche maght, gy hebt den strijt gewonnen.
O zoon van Nazareth, mijn draet is afgesponnen,
Verza u met mijn bloet. zoo ras de midnacht viel,
Ontzeegh hem met zijn bloet zijn godtverzwore ziel,Ga naar voetnoot248
Die 't schreiend Christendom zoo veele zielen koste,
250[regelnummer]
En traenen, eer hen Godt van dit gedroght verloste,
Van dezen Lucifer, wiens schrickelijcke val
Den kruisverlochenaer ten spiegel dienen zal.
'tNiceensche is 't voorbeelt van dry jonger Kerckbesluiten,Ga naar margenoot*
Die zoo veel stormen van dry hooftverleiders stuiten;
255[regelnummer]
't Zy Macedonius de Godtheit van Godts GeestGa naar voetnoot255
Ontkleet van haeren glans; of Nestor op zijn leestGa naar voetnoot256
Den enklen Heilant deelt in tweederley persoonen;
Of Eutyches uit twee naturen een wil toonen.Ga naar voetnoot258
Byzanssen, Efesus, Chalcedon staen ge-eert
260[regelnummer]
Als rechterstoelen, daer de waerheit triomfeert;
Hoe gruwelijck de Kerck, van deze leergedroghten
En hunnen nasleep, wort bestormt, en aengevochten,
Zy treet op leeu, en draeck, bezwijckt in smaet noch pijn,
Beschut voor helsch gebit, en doodelijck venyn.
265[regelnummer]
Dees moedige heldin, van boven begenadight,
Die eerst dry eeuwen Godt den Vader had verdadight,
En dwaelzieck spoock gesmoort, beschut nu onbevreestGa naar voetnoot267
De Godtheit van den zoone en van den Heilgen Geest,
Met hulp van ridderen en pennen, haer gegeven,Ga naar voetnoot269
270[regelnummer]
Om, boven al dien damp, in d'ope lucht te zweven,
Bescheenen van het licht, dat uit den hemel straelt,
Terwijl de simple duif der Godtheit op haer daelt.Ga naar voetnoot272
| |
[pagina 869]
| |
De Kerck, in bloet geverft door Ariaensche twisten,Ga naar margenoot*
Zagh d'Africaensche kust van dolle Donatisten,Ga naar voetnoot274
275[regelnummer]
Verdroncken in haer bloet, d'altaeren overhoop,
En hoe Pelagius, een Schot, den waterdoopGa naar voetnoot276
Den zuigeling onthielt, verlochende errefsmetten,
En zich, uit kracht van zijn natuure, Christus wetten
Vermat te volgen, bloot van Godts genadeschat;
280[regelnummer]
Een drift, die, schoon vermomt, geen' kleinen nadruck had,
En matte, reis op reis, zoo veele kerckenraeden;
Hoewel Sint Augustijn, in 't velt van zijne bladen,
Haer rustigh 't voorhooft boodt, en staen hielt voor zijn schacht,
Tot voorstant van de Kerck, geveilight door zijn wacht.
285[regelnummer]
Men ziet een' Oceaen van woestheên, zonder paelen,Ga naar margenoot*
Als Rome 't ysren juck van Gotten en Wandaelen
Al schreiende gevoelt, en, drymael fel verwoest,
Ontbeert den westerschen en oosterlingschen oegst,
Gemaeit met Heidensch stael, of Ariaensche zwaerden,Ga naar voetnoot289
290[regelnummer]
Of van den Hun getrapt, tot voeder voor zijn paerden.
Wie gaslaet hoe een aert, zoo wilt, en zonder wet,
Of van afgodery of kettery besmet,
Besoldight van den haet om Christus dienst te stooren,
In 't endt zijn godtheit eert, en, op de vont herboren,Ga naar voetnoot294
295[regelnummer]
Het Roomsche altaer omhelst, en strijt voor d'oude Kerck;
Die ziet hoe wonderlijck, hoe krachtigh en hoe sterck
De hooghste wijsheit, sterck en liefelijck in 't schicken,
Het heilzaem ooghmerck treft, waerop haer oogen micken;
Dies roept hy: Godt, hoe wijs hoe sterck is uw beleit!
300[regelnummer]
Hoe heerlijck komt uw glans en eer en majesteit
Te voorschijn, uit den nacht van 't noorden, en zijn volcken,
Gelijck de morgenzon uit mist en donkre wolcken.
Zoo zienwe 't licht in bloet en dampen ondergaen,
Om rijcker in zijn gout en purper op te staen.
305[regelnummer]
Men lees' den intoght en de woestheên, eer geledenGa naar margenoot*
By d'oevers der Jordaene, en Palestijnsche steden;
Het zy Salmanazar Samarie beroer',Ga naar voetnoot307
Verwinne, en Jakobs zaet met zich gevangen voer';
| |
[pagina 870]
| |
Het zy Senacherib met ros en oorloghswagenGa naar voetnoot309
310[regelnummer]
De stammen overtrecke, en, na de nederlagenGa naar voetnoot310
Van zijn vermeten heir, Jerusalem verlaet',
Tot dat, te Ninive, zijn zoonen hem uit haet
Vermoorden, daer hy smoockt en bid op Nisroths drempel;
Het zy d'Eufraet Godts stadt en kostelijcken tempelGa naar voetnoot314
315[regelnummer]
In asschen legge, vorst en volck te Babel boey',
En in hunn' ondergangk een ry van jaeren groey';
Het zy Antiochus geen sabel laet' verroesten,Ga naar voetnoot317
Om Arons heilighdom en outers te verwoesten,
Het koor te plonderen van priesterlijcken schat,
320[regelnummer]
Het heiligh wetboeck scheure, zijn kroon met bloet bespatt';
Het zy zich Juda voor Pompejus moet verkleinen,Ga naar voetnoot321
Terwijl zijn leeu ontziet den arent der Romainen;
In zoo veel printen wert van verre ons opgedaenGa naar voetnoot323
Wat oit de Christe Kerck en stoel heeft uitgestaen,
325[regelnummer]
En noch verduuren zal, zoo lang de maght van boven
Haer hanthaef tegens al die Godt zijn recht berooven,
En brullen om zijn bruit die wettigheit en maght
Der sleutelen om strijt t'ontweldigen met kracht.
Geen Zeegodt Proteus, zoo de dichters ons verzieren,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot329
330[regelnummer]
Verwisselt zijn gedaente uitwendigh in meer dieren
En elementen, als het helsche spoock de grijnsGa naar voetnoot331
Der ketterye kon verandren door wat schijns
Van waerheit, in het hooft en dwaelzieck brein begrepen,
Om eenen langen staert van zielen na te sleepen.
335[regelnummer]
De warzucht wickelt zich in dien verwarden staetGa naar voetnoot335
Van heerschappye, en zoeckt haer heul en toeverlaet
By 't een en 't ander hof. Hebreen en afgodisten,
Erfvyanden van 't kruis, zien d'onderlinge twisten
Met lust en blyschap aen, en blaezen in dien gloet.
340[regelnummer]
Zoo wort het kerckkrackeel gestoockt, en aengevoedt,
| |
[pagina 871]
| |
Den nadeloozen rock, van al die Christus haeten,Ga naar voetnoot341
Niet by verdragh gelot, maer onder hofsoldaeten
En heeren, naer den eisch der staetzucht, uitgedeelt,
Die onder dit gewoel haer personaedje speelt,Ga naar voetnoot344
345[regelnummer]
Van d'eene in d'andere eeu: en zeker, zonder d'ordenGa naar voetnoot345
Der Kercke, most de Kerck een woeste baiert worden:
Gelijck, voor 't opgaen van den allereersten dagh,
De duisternis en 't licht in een gedompelt lagh,
Eer star en zon en maen des menschen oogh verblijdden,
350[regelnummer]
Als tekens, ingestelt tot onderscheit van tijden.
Het rijck van Rome leedt aen alle kanten last,
En schockte menighmael: de Kerck alleen stont vast,
Naemhaftigh, en bekent door menigh zichtbaer teiken,
Oock daer Augustus zwaert en staf niet toe kon reicken.Ga naar voetnoot354
355[regelnummer]
Al hielt d'afgodery noch stant, gelijck een post,
Schoon Konstantijn door 't zwaert Godts schaepskoy had verlost,
En uit den bloênden muil der tigeren getogen;Ga naar margenoot*
't Verlichte keizerdom most dit uit noot gedoogen,
Om niet d'ontelbaerheit der Heidenen alom
360[regelnummer]
Te tergen, die 't venyn van 't erfafgodendom
Van jongs op met de melck der moeder innedroncken:
En of ons Cezars met 's aertspriesters titel proncken,Ga naar voetnoot362
Eer 't Gratiaen verbiet; de tijt verschoontze een wijl:Ga naar voetnoot363
Zy dienden zich hier van, om Numaes ouden stijl
365[regelnummer]
Van offren, wichelen, en vogelvlught, en droomen
Te krimpen door gezagh, en langsaem in te toomen,
Tot d'oppermaght in 't endt den jongen Theodoos,Ga naar voetnoot367
Op 't spoor des eersten helts, gelijck een wercktuigh, koos,Ga naar voetnoot368
Om 't overschot der goôn en tempelen te pletten,Ga naar voetnoot369
370[regelnummer]
De Flamens uit hun ampt en errefgoet te zetten,Ga naar voetnoot370
Den krommen wichelstock en 's offervinders merckGa naar voetnoot371
Te breecken, voor het kruis van Christus en zijn Kerck,
Het licht der Heidenen, daer grijze profecyen
Van zwanger, zich doorgaends in troosten, en verblyen.
| |
[pagina 872]
| |
375[regelnummer]
Van al de helden, die op Konstantinus spoorGa naar margenoot*
De Kerck de hant boôn, kon geen Keizer als HonoorGa naar voetnoot376-vlgg.
Den gront des Roomschen rijx van 't onkruit der tirannen
En van barbarisch kaf zoo zuiver wiên en wannen;
Oock allerminst door maght en wapens, en gevaer,Ga naar voetnoot379
380[regelnummer]
En meest door yveren voor 't onbebloede altaer
Der Kercke. hy bewaert gerust zijn hof en vesten,
En triomfeert met Godt in oosten en in westen;
Hoewel zijne oversten, een avrechts toeverlaet,
Te schendigh schuldigh zijn aen ontrou, en verraet;
385[regelnummer]
Een huispest, slimmer dan de vyantschap der Nooren;Ga naar voetnoot385
Een Hydra, reis op reis met vier en stael te smooren.
Toen bleeck het hoe de wacht, en 's wachters oogh en zwaert
De poort vergeefs bewaeckt, zoo Godt heur niet bewaert,
En dat de veiligheit der vorsten en hun steden
390[regelnummer]
In geen geweer bestaet, maer liever in gebeden,
En 't hemelsche beleit, dat, op 't wijtstreckend ruim
Van Cesars weerelt, zulck een woest en uitheemsch schuim,
Een' ganschen weereltvloet te rugh dreef naer zijn bronnen,
Na datze zoo veel velts en heerschappyen schonnen.
395[regelnummer]
De heilige Augustijn verheft de heerlijckheitGa naar margenoot*
Der Kercke, daer hy toont hoe 't hemelsche beleit,
In d'ongebondenheit der uitgestorte volcken,
Den godtsdienst hanthaeft, en voor d'Ariaensche dolckenGa naar voetnoot398
Der Gotten 't volck beschut, het godtgewijde gout,Ga naar voetnoot399
400[regelnummer]
Op Alarix bevel, uit 's rovers klaeuwen houdt,
De mans, en vrouwen, die den heilant eere gaven,
En naer den vryburgh der Apostolijcke graven
En kercken vloôn uit noot, hun lijf en zuiverheit
Voor onheil berghde. hy geeft reden; en bescheit
405[regelnummer]
Hoe dees behoudenis van 't heilighdom, en 't leven
Des volcks alleen Godts zoon, en maght wort toegeschreven,
In 't overvallen van den Tyber, en Godts stadt:
Naerdien de Roomsche maght, en 't woest gewelt, gespatGa naar voetnoot408
| |
[pagina 873]
| |
Uit zijn gewesten, noit den overwonnen spaerden,Ga naar voetnoot409
410[regelnummer]
Noit heilighdom, noch kerck voor fackelen en zwaerdenGa naar margenoot*
Verschoonden, noch voor boey, en 't juck van slaverny.
Dan stont het schenden en schoffeeren ieder vry:
Nu staen de Heidens stom voor 't hoog beleit, en knielen,
En d'onbesmette vont wascht duizenden van zielen.
415[regelnummer]
De dienst des afgodts, die zoo diepe wortels schiet,
In 't hart der volcken, was in 't Afrikaensch gebiet
Door straffen noch plackaet volkomen uit te rucken:
Karthago hielt noch stant, en weigerde te bucken
Voor 's heilants kroone, en zwichte om hoog noch laegh gebot:
420[regelnummer]
Waerom de hemel sloot dit heiloos overschot
Der templen, door de vuist der stroopende Wandaelen,
Te slechten tot den gront, en gansch aen stof te maelen:
Dies wort, in schijn van pais, de wijtbefaemde stadtGa naar voetnoot423
Naest Rome ontharrenast, den kerckelijcken schat
425[regelnummer]
Geplondert door den klaeu der uitheemsche Ariaenen,
Beschimpers van de noot en katholijcke traenen;
Terwijl Godts priesterdom, gebannen, en geplaeght,
Gelijck d'afgodery, ter stadt wort uitgevaeght:
En wie, als balling 's lants, ontziet door zee te vlughten,Ga naar voetnoot429
430[regelnummer]
Moet onder 't slaefsche juck van 't Ariaensdom zuchten,
Geloof en ongeloof hier lijden te gelijck,
Doch ongelijck voor Godts of 's afgodts eere en rijck.
De hulp des hemels sterkt doorgaends het hart der flaeuwen.
Europe in 't westen schreide, omcingelt van de klaeuwenGa naar margenoot*
435[regelnummer]
Der Noortsche tigeren. elck scheurde en sleurde en trockGa naar voetnoot435
Om 't gierighste een gedeelte en slip van Christus rock.Ga naar voetnoot436
Het heir van Attila komt naer Godts stadt gevlogen,
De heirbijl in de vuist, de blixem brant in d'oogen,
Die 't aerdtsche Paradijs, Italie, verdort,
440[regelnummer]
Daer Mincius zijn kruick in Padus boezem stort.Ga naar voetnoot440
Al had de wreede Hun rampzaligh met zijn rottenGa naar voetnoot441
Gestreden om de kroon van Vranckrijck tegens Gotten,
En Vranck, en Oosterling; hy hielt den zelven moedt,Ga naar voetnoot443
Gesterckt met versch gewelt, te paerde en oock te voet,Ga naar voetnoot444
| |
[pagina 874]
| |
445[regelnummer]
Om Jesus Heiligen te ketenen, als slaeven.
De groote Leo, zoo Godts geessel aen komt draeven,Ga naar voetnoot446
Bejegent hem in 't velt, met een' gewijden stoet;
Den kruisstaf in de hant, gekroont met eenen gloet,
Die uit den myter straelt, omscheenen met de straelen
450[regelnummer]
Van 't pauselijck gewaet, bestuwt van kardinaelen,
Maer klaerder van een' geest, en Apostolisch licht.Ga naar voetnoot451
Dit dreight hem, zoo het schijnt. de felle Tarter zwichtGa naar voetnoot452
Voor Leo, die hem raet zijn heiren af te voeren;
Naer dien men straffeloos die Godtsstadt noit moght roeren,
455[regelnummer]
Noch stooren in zijn rust het heilige gebeent
Van Godts Aposteldom. de dwinglant zucht en steent,
Herschapen in een lam, op dezen Leeu zijn bede.Ga naar voetnoot457
Hy ruckt zijn heir te rugge, en laet de stadt in vrede,
Die door de zorgh der hooftapostelen bevrijt,
460[regelnummer]
Gelijck een steenrots staet, daer 't al op stuit en splijt.
Men telde in 't Christendom geen vijf gechristende eeuwen,
Of hoorde gansch Europe en d'Afrikaners schreeuwen,Ga naar margenoot*
Als een bevruchte vrou, die niet verlossen kan.
Zoo menige vooghdy, zoo menigh kercktiran
465[regelnummer]
Verdruckte weêr de Kerck, die Rome had gedwongen.
Arius, Eutiches, en Heidensch zaet besprongenGa naar voetnoot466
Den katholycken burgh, die, op een rots gebout,
Geduurigh aenstoot lijdt, en vast op Godt betrout.
De hoven zijn besmet van monsteren, en pesten.
470[regelnummer]
De heerschappy verdwaelt in oosten, en in westen.Ga naar voetnoot470
Elenden recken staêgh het katholijck gedult.
De valscheit stoft en roemt, en huilt, en bast, en brult.
Geen visschers pinck schijnt zoo begraven en gedolven,
In ziedend pekelschuim, en neêrgestorte golven,
475[regelnummer]
Als Jesus bruit, terwijl haer heer en heilant slaept.
Zy weckt hem met gebeên: waeck op, het water gaept.
Waeck op, wy gaen te gront. dat kermen raeckt Godts ooren,
En Klodoueus wort gechristent, en herboren,Ga naar voetnoot478
Gezalft ten troost des volcks, dat, zonder vorst en hooft,Ga naar voetnoot479
480[regelnummer]
Van uiterlijcke hulpe en voorstant zat berooft.
| |
[pagina 875]
| |
Dees heeft met Zegebert de Duitschen aengegreepen,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot481
Die dringen dapper toe. de Franschen staen benepen,
In 't midden van den slagh. wat raet? de moedt bezwijckt.
De vyant briescht en brult van wraeckzucht, en gelijckt
485[regelnummer]
Een' springvloet, die, met kracht gedreven uit den noorden,
Een steenen hooft bestormt, en hooger dan de boorden
Gewassen overzwalpt, en wier noch paelwerck schroomt,Ga naar voetnoot487
Maer dreight alle oogenblick, geslaeckt en ongetoomt,
De ribben en den rugh des hinderdams te pletten,Ga naar voetnoot489
490[regelnummer]
En al het laege lant in bare zee te zetten.
Men moedight vast vergeefs: noch orden, noch getal,
Noch versche hulptroep baet. de harten overal
Verflaeuwen onder 't slaen. de hoofden zijn ten ende
Van raet, en stutten schaers de voor- en achterbende.
495[regelnummer]
De Fransche koning stijght in dezen noot van 't paert,
En, heffende zijn hart en oogen hemelwaert,
Gedenckt wat hy zijn bruit Klotildis heeft gezworen,Ga naar voetnoot497
En zweert, behaeght het Godt, zijn vyanden te stooren,Ga naar voetnoot498
t'Omhelzen 't Christaltaer, en langer d'afgoôn niet
500[regelnummer]
Te wieroocken: daerop verrijst hy, en gebiet
Van alle kanten fors de Duitschen aen te vatten,
Die zwichten onvoorziens, en wanckelen, en spatten,
Verliezen hunnen heer en koning op het spoor,Ga naar voetnoot503
En Klodoueus schrijft Germanje wetten voor.
505[regelnummer]
Klotildis welkomt hem in 't hof met blyde traenen,
Die, van Remigius met al zijne onderdaenenGa naar voetnoot506
Gewasschen op de vont, een heerlijck voorbeelt geeft
Aen zoo veel koningen, als dit gebiet oit heeft
Geteelt, om eeuwen lang de Kerck te helpen stutten,
510[regelnummer]
En tegens het gewelt des afgronts te beschutten:
Want Godts voorzienigheit, geduurigh op de wacht,
Beschutze dan door d'eene en dan door d'andre maght.
Justiniaen, om 't rijck t'ontlasten van de packenGa naar margenoot*Ga naar voetnoot513
Des Persiaens, en eens dien taeien boogh te knacken,
515[regelnummer]
Beval aen Belizaer in 't oosten het beleit
| |
[pagina 876]
| |
Van dezen stouten toght. de Roomsche klepper weit
Den oogst van Persen af, zoo trots als Alexander,
En d'Asiaen beklaeght zijn neêrlaegh d'een op d'ander,
Houdt aen, en smeeckt om pais, en sluit een vast verbont.
520[regelnummer]
Op zulck een aenblick deckt Godts moedigh heir den gront,
Langs d'Afrikaensche kust; daer strijcken al de WendenGa naar voetnoot521
Hun vaenen voor het kruis, en 's keizers keurebenden.
Byzansse vrolijck ziet dien veltheer hoogh ge-eert
Ten hove, daer hy met den krijghsroof triomfeert,
525[regelnummer]
En Gilimeer, het hooft der Ariaensche plaegen,Ga naar voetnoot525
Moet treuren zonder kroon, voor zijnen zegewagen.
Het zelve zwaert vervolght zijn oorloghsavontuur,Ga naar voetnoot527
Ontsluit Justiniaen de Siciljaensche schuur,Ga naar voetnoot528
En poort van Napels, dryft de Gotten, en de Wendels
530[regelnummer]
Verbaest van 't Kapitool, en plant'er Christus vendels.
Byzanssen in het endt, door hulp en kracht van Godt,Ga naar voetnoot531
Ontslagen van 't belegh der Hunnen, hangt het slot
Aen Belizaers geluck, zoo hoogh in top geheven,
Door diensten aen de Kerck, by 's helts beleit gesteven.
535[regelnummer]
De tyden evenwel gaen zwanger van het zaetGa naar margenoot*
Der valsche leeringen, en eischen wijzen raet
Van een godtvruchtigh hooft, om andren voor te lichten,
En wat vervallen leght te bouwen, en te stichten,
Door orden en beleit, waerom het koorgebietGa naar voetnoot539
540[regelnummer]
Den pauselijcken staet Gregoor bevolen liet,Ga naar voetnoot540
Die van de Kercke met den titel van den Grooten
Niet t'onrecht wert vereert, van boven overgoten
Met wysheit, heiligheit, en sterckheit, en al 't geen
Uit zijne eerwaerdigheit in top van eere scheen,
545[regelnummer]
Ten spiegel van Godts volck, en allen, die tot heden
Den Roomschen stoel en staet, in Christus naem, bekleedden.
Zoo dra Gregorius gerucht van 't keurlot hoort,Ga naar voetnoot547
Begeeft hy zich ter vlught naer buiten uit de poort,
En schuilt in een spelonck, om d'oogen te verblinden,Ga naar voetnoot549
550[regelnummer]
Die door een licht geleit hem in den schuilhoeck vinden,
En leiden naer den stoel, waer op Sint Peter zat,
| |
[pagina 877]
| |
Die noit doorluchtiger noch grooter nazaet had.
Der Longebarden heir, dat van de Beltsche strandenGa naar margenoot*Ga naar voetnoot553
In Hongarye viel, van derwaert op de landen
555[regelnummer]
Van Arnus en den Po; toen Narses om zijn' smaetGa naar voetnoot555
En schimp te wreecken, zwaer Sofia zulck een' naet
Te naeien, zulck een web te spinnen, en te weven,
Dat zy noch al de maght van Maurits, by haer leven,Ga naar voetnoot558
[Gelijck de schrijver melt] dit noit onttornen zou;
560[regelnummer]
Dat lantbederflijck heir schoffeerde Godts landou,
Te Roome voor de poorte, en schatte en schon de steden,
En zonder 's Pauzen oogh het waer in stadt gereden,Ga naar voetnoot562
Oock zonder tegenstant: doch zijn godtvruchtigheit,
En waecken, en gebeên, en goddelijck beleit
565[regelnummer]
Beschermt Sint Peters burgh, en godtgewijde torens,
En ondertusschen, als gestooten met twee horens,Ga naar voetnoot566
Verzwaert d'aertsvader van Konstantinopel vast,
Gesterckt door 's Keizers nijt, des hooghsten mijters last,
En noemt uit trotsheit zich den algemeenen herder.
570[regelnummer]
De stoel van Guldemont, een bischdom, springt nu verder
Dan zijn aertsvaderschap, den Roomschen onderdaen,Ga naar voetnoot571
En durf zelf naer de kroon des hooftapostels staen.
Dit toestaen waer het recht des eersten stoels verraeden,
En d'oude hantvest, klaer bezegelt in Godts bladen,
575[regelnummer]
Daer Cefas met de maght der sleutlen wort vereert,
En herdersstaf, die al de kudde en kerck regeert.
Gregorius staet pal, en brantmerckt al die listen,
Als voorboôn van de helle, en 't hooft der tegenchristen.Ga naar voetnoot578
Hy dryft van 't blint gezicht der Engelschen de wolckGa naar voetnoot579
580[regelnummer]
Des Heidendoms, en leert den koning en het volck
Door Augustijn, den abt, in Christus bloet zich baden.
De Kerck, in haer triomf, gedragen op vier radenGa naar voetnoot582
| |
[pagina 878]
| |
Van Godtgeleerden, eert zijn goddelijcke schacht,Ga naar voetnoot583
Die zulcks de zeden vormt, datze uitmunt in haer kracht,
585[regelnummer]
Als Sint Jeronimus, in Godts vertaelde schriften,
Sint Augustijn, in 't punt van schriftkrakeel te schiften,
Ambroos, in 't openen van Godts geheimnismerck,Ga naar voetnoot587
Zoo blinckt Gregorius ter eere van de Kerck,
Die 't graf des sleutelvooghts bestroit met groene palmen,
590[regelnummer]
Zoo menighmael 't gewelf zijn nooten noch hoort galmen,Ga naar voetnoot590
Daer 't koor der engelen naer luistert, en verlangt,
Terwijl het in een wolcke, en boven 't outer hangt.
De tweede Kosroës, Monarch der Persiaenen,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot593
Op hoop van Cezars troon door inbreuck met zijn vaenen,
595[regelnummer]
Te winnen, klampte trots den Syriaen aen boort,
Schoffeerde Davids erf, vermeesterde de poort
Van nieu Jerusalem, verschoonde geene kercken,Ga naar voetnoot597
Noch 't heiligh graf, noch geen van al Helenes wercken,
En voerde, root van moort, en zwart van bloedigh stof,
600[regelnummer]
Het zaligh kruis met 's lants aertsvader in zijn hof;Ga naar voetnoot600
Terwijl de kruisgenoot most sleepen boey en keten
Des bitteren Hebreeus, van helsche wraeck bezeten:
Maer eveneens gelijck de bontkist der Hebreen,
Gevangen in het koor der Filistijnsche steên,Ga naar voetnoot604
605[regelnummer]
Den afgodt Dagon van het outer smeet ter aerde,
En 's afgodists gezagh te rugh zette, en bezwaerde;
Zoo plaeghde 't heilzaem kruis het Persiaensch gebiet:Ga naar voetnoot607
Hoewel vorst Kosroës dit heilighdom ontziet
t'Ontwijden met zijn hant, te handlen ongeregelt,
610[regelnummer]
En houdt het in de busse en koker toegezegelt,
Gesloten in gesteente, en diamant, en gout,
Zoo gaef gelijck hy 't vondt. voor dit geheilight hout
Verschrickt de Persiaen, en roemt, op 's afgodts drempel,Ga naar voetnoot613
Hoe Christus heilighdom en Godtheit in den tempelGa naar margenoot*
615[regelnummer]
Van Mithras wort bewaert, wel dertien jaeren langk,Ga naar voetnoot615
Tot Heraklius zelf Armenie door dwangkGa naar voetnoot616
Verovert, Kosroës, verwonnen en geslagen,
| |
[pagina 879]
| |
Den Tigris overzwemt, en deerlijck in de laegen
Van Syroës, zijn' zoon, verstrickt wort, die verwoet
620[regelnummer]
Den vader priemt, en voort de stiefmoêr met haer bloet
Verdelght, en treênde in vre, het kruishout van Messias,
Door d'eige handen van aertsvader Zacharias
Den keizer overgeeft, die zulck een' rijcken schat
Al triomfeerend voert in Konstantinus stadt,
625[regelnummer]
Ter eere van de Kerck, die zege heeft verworven,
Door 't kruisaltaer des Godts, voor ons aen 't kruis gestorven.
Na 'et ingaen van den herfst gemoet JerusalemGa naar margenoot*
Al schreiende van vreught, op 's volcks gemeene stem,Ga naar voetnoot628
Met tacken van triomfe, en wieroockkandelaeren,
630[regelnummer]
En tortsen, door den drang van allerhande schaeren,
Den triomfanten heer, en zegenrijcken vorst,
Die, van 's Olijfsberghs kruin, op zijne schouders torst,
Het heiligh kruisjuweel, geleit met lofgezangen
Der kerckkooraelen, uit een goddelijck verlangen,Ga naar voetnoot634
635[regelnummer]
Op hemelsche muzijck, dat, uit des hemels boogh,
Aldus beantwoort wort van englegalm om hoogh:
Zyt wellekom, ô kruis, dat Jesus schouder druckte,
Den Godt droeght, die u droegh, op dat een ieder pluckte
De levendige vrucht van 't eeuwigh paradijs,
640[regelnummer]
Een rechte tegengift voor Evaes slangespijs.
Ghy kunt de bitterheên der traenen hier verzoeten,
En in dees wildernis den dorst der zielen boeten,
Door deze klaere bron, die uit u nedervloeit.
O stut van al wat kranck vermast is en vermoeit!Ga naar voetnoot644
645[regelnummer]
Ghy zijt het hoogh altaer, daer 't lam aen hing doorsteken,
Ten zoen van d'appelsmet. gy heelt onze erfgebreken.
Ghy zijt de ladder, van het helsche spoock begrimt;
De trap, waer langs Godts zoon de starren inneklimt.
O schantmerck, eer gevloeckt, hoe blinkt u glans in 't midden
650[regelnummer]
Der heiligen, die u vereeren, en aenbidden,Ga naar voetnoot650
En wieroocken, gelijck den troon en voetschabel
Van Jesus, Godt met ons, de rechte Emanuël.Ga naar voetnoot652
Wanneer zich openbaer' de rechter aller volcken,
Zult gy met majesteit verschijnen uit de wolcken,
655[regelnummer]
En schieten uwen glans in 't westen uit het oost,
Den boozen tot een' schrick, den Heiligen tot troost.
| |
[pagina 880]
| |
Doch midlerwijl wy hier voor Jesus kruiseer strijden,
En worstlen met gedult, verander al dit lijden
In blyschap, door de kracht des troosters, dienge droeght.
660[regelnummer]
Zoo voere ons 't kruis naer Godt, die lijf en ziel vernoeght.
De dubble ry, begroet van alle Serafinnen,Ga naar margenoot*
Genaeckt de Waterpoorte, en treet met staetsi binnen,
En Heraklius wort al buckende in de poort
Onzichtbaer kort gestuit, en kan niet langer voort.Ga naar voetnoot664
665[regelnummer]
De kruislast overlaed 's godtvruchten keizers leden.
d'Aertsbisschop van de stadt stort neder met gebeden
Voor Godt, die d'oirzaeck van dit wonder hem ontvout.
De keizer kent zijn schult, beveelt den vader 't hout
Des grooten heilants, scheurt zijn prachtige gewaeden,
670[regelnummer]
Het purper van gesteente en perlen overladen,
En kleet zich arm en slecht, op 't voorbeelt van den Godt,Ga naar voetnoot671
Die, pracht en prael versmaênde, aldus Iskarioth
En zijne bende volghde, om Adams zaet te vryen,
Door koorden, roeden, smaet, en bitterheên, en lyen.
675[regelnummer]
In dezen schijn hervat Augustus 't heilighdom,Ga naar voetnoot675
En draeght het door Godts stadt, langs Jesus bloetspoor, om,
Tot op den Dootshooftbergh, daer 't leven hing verlaeten,Ga naar voetnoot677
Mishandelt van Hebreen, en Heidensche soldaeten.
Dus triomfeert de Kerck, in d'eere van het Kruis,
680[regelnummer]
Ten schimp der lastertonge, en van het helsch gedruis.
Maer Godt, om nimmermeer zijn heir t'ontharrenassen,Ga naar margenoot*
Gedooght dat Ismaël alreede is opgewassenGa naar voetnoot682
Tot eenen hoogen boom, wiens schaduwe uitgestreckt
Arabie eerst, daer na het Persisch rijck bedeckt,
685[regelnummer]
Heel Syrie en den Nyl, en groeit met groote hoope
Langs d'Afrikaensche kust, en hopgh en laegh Europe.
Hy valt, gelijck een mist uit Spanje op Vranckrijck neêr,
Ten schimp der keizeren, en al hun tegenweer.
De tack van Agar wil geen tack van Agar schijnen,Ga naar voetnoot689
690[regelnummer]
Maer noemt, naer Saraes naem, zijn telgen Sarazynen,Ga naar voetnoot690
Als die echtwettigh zijn geboren vranck en vry,Ga naar voetnoot691
Om andren onder 't juck van droeve slaverny
Te brengen met een' glimp, te ketenen, als slaeven,Ga naar voetnoot693
En, naer hun bullepees, en zweep, te leeren draeven.
| |
[pagina 881]
| |
695[regelnummer]
Zy hadden, ruim een eeu geleden, hunne wetGa naar voetnoot695
Ontfangen van de pest der weerelt, Mahometh,
Een' Arabier, die, toen de hemel het gehengde,
De wet van Godt den Zoone en Moses t'zaemenmengde,
Met helsch vergift en sap van Heidensch ongeloof,
700[regelnummer]
Om op 't gesplitste brein der menschen grooter roofGa naar voetnoot700
Te haelen, als hy elck zijn element ontleende,Ga naar voetnoot701
Het welck door dezen glimp de strydigheên vereende.
Dus hing de leitsman van dees nieuwe razerny
Den Alkoran op d'eene en 't zwaert op d'andre zy:
705[regelnummer]
En d'aenhang, van zijn zwarte en grove wet betovert,
Had reede zoo veel lants gewonnen, en verovert,
En hing, gelijck een mist, de Kercke in haeren dagh,
Terwijl het oogh des volcks door valsche glazen zagh.
De Kerck, in noot en rouwe, om haer bedruckte leden,
710[regelnummer]
Zoeckt heul en troost om hoogh, en worstelt met gebeden,
Eer haer de muil verslinde en 't gaepen van de hel.
De hemel weckt in 't endt den moedigen Martel,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot712
Die Vranckrijck van dien mist der gruwelen komt vaegen,Ga naar voetnoot713
Vierhondertduizenden verstroit ziet, en verslaegen,
715[regelnummer]
En 't zegenrijcke zwaert niet opsteeckt in zijn hof
Eer 't lant gezuivert is van 't Sarazynsche stof,
Dat zeven eeuwen lang zich in Granade zette,
Eer Ferdinand hun kroon met zijne heirbijl plette,
En aen Sint Jakobs graf den ouden luister schonck,Ga naar voetnoot719
720[regelnummer]
Daer Jesus groote naem door alle kooren klonck.
Maer Spanje midlerwijl verliet zich op d'Alfonsen
En Ferdinanden me, die blixemen en bonsen
Den Sarazijn met kracht uit 't een in 't ander rijck,
En d'eerste Alfons verdient den naem van Katholijck;Ga naar voetnoot724
725[regelnummer]
Een' titel lang verzuimt by nazaet en by neven,Ga naar voetnoot725
Doch weder Ferdinand van Arragon gegeven
Van Julius, naerdien zijn trou geen' voorzaet wijckt,Ga naar voetnoot727
En Ferdinanden en Alfonsen recht gelijckt,
In voorstant van de Kercke, en noit geen voorzaet stouter
730[regelnummer]
Zich queet in 't Spaensche rijck, ten dienst van Godt en 't outer.
| |
[pagina 882]
| |
d'Uitsteeckenste afkomst van den grooten KonstantijnGa naar margenoot*Ga naar voetnoot731
Vergiftight dootelijck met Ariaensch venijn,
En, na dees pest, geen klein getal van stoelgenooten,
Tot keizer Karel toe, met recht genoemt den Grooten,
735[regelnummer]
Misbruickten niet alleen, te gruwelijck en wreet,Ga naar voetnoot735
Het Roomsche aertspriesterdom, en hielden trou noch eedt,
Maer voedden noch doorgaends, verhit in tegenstrijen,
Vervloeckte scheuringen, en zwarte razernyen;
Hoe lang de Tyber oock naer rust en vrede stont,
740[regelnummer]
De Bosforus verwierp beloften, en verbont.
Zijn lantvoogdyen in Italie volhardenGa naar voetnoot741
In vyantschap. het juck der wreede Longebarden
Viel onverdraeghelijck. Martellus zoon, Pipijn,Ga naar voetnoot743
Verlichte, op 's vaders spoor, in dezen droeven schijn,Ga naar voetnoot744
745[regelnummer]
De stadt, toen hy Aistulf in d'Alpes sloegh, en temde.Ga naar voetnoot745
Het westen evenwel, dewijl het oost vervremde,
En meer en meer veraerde, in godsdienst en gezagh,Ga naar voetnoot747
Hiel by den hemel trou met traenen en geklagh,
Om een' verlosser aen, of Godt hen wou verhooren;
750[regelnummer]
Aldus wert Karel toen, ter goeder tijt, geboren,
Een oorloghshelt, van wien de weerelt heeft gewaeght,
Zoo wijdt de zon verzinckt, tot daer het 's morgens daeght.
Ten dienst van weereltlijcke en kerckelijcke staeten,Ga naar margenoot*
Hy ieder kerckslot, daer d'aertsherders over zaten,Ga naar voetnoot754
755[regelnummer]
Gehoorzaem en getrou bekrachtight op zijn tijt.
Hy toomt den woesten Sax, verwintze strijt op strijt,
En baenende zijn heir de heirbaen, door de rotsen
Van d'Alpes, durf het zwaert der Longebarden trotsen;
Hunn' koning Desideer de lang misbruickte kroon
760[regelnummer]
Ontrucken, voor Pavye, en hem, voor elck ten toon,
Vervoeren in triomf, gedempt met stam en rancken.Ga naar voetnoot761
Het rijck, van Alboin begonnen, valt den Vrancken,Ga naar voetnoot762
Na tweemaelhondert jaer, ten deele. Rome ontlast
Van dit Barbarisch juck, dat dieren beter past,
| |
[pagina 883]
| |
765[regelnummer]
Zingt Gode en Karel lof, herschept een ander leven,Ga naar voetnoot765
Bevestigt in Godts erf, verdadight en gestevenGa naar voetnoot766
Door Karel, en Pipijn, en ziet de hel den roof
Ontrucken, door de kracht en aenwas van 't geloof.
De derde Leo kroont den grooten helt ten leste,Ga naar voetnoot769
770[regelnummer]
En voert het keizerdom van oosten in het weste
Op dit gezalfde hooft, 't welck nedrigh, wijs, en sterck,
Rechtvaerdig, en geleert, zoo heiligh Christus Kerck
Gehanthaeft heeft, dat zy den helt, die haer vermeerde,Ga naar voetnoot773
Voor eeuwigh danckbaer met den naem van Heiligh eerde.Ga naar voetnoot774
775[regelnummer]
Wat dichten hebben niet op zijnen naem gedraeft!
Het zy hy Mahomet in 't Spaensche zant begraeft;
Het zy hy Saxen dempt, aen Christus troon geschoncken;
Het zy 't gewijde graf, terwijl zijn degens bloncken,
Hem uit Jerusalem door Aron wert vereert,Ga naar voetnoot779
780[regelnummer]
Dien wreeden Sarazijn; het zy hy godtgeleert
En yerigh herstelt, door wijze letterkloecken,Ga naar voetnoot781
De waerheit van de Grieksche en Siriaensche boecken;Ga naar voetnoot782
Of d'armoede, en de Kerck, zijn' erfgenaem, verrijckt,
En in miltdadigheit noch vorst noch voorzaet wijckt,
785[regelnummer]
Tot dat zijn lichaem rust, gebalsemt binnen Aken,
En traenen vloeien laet uit d'oogen, langs de kaecken
Der ongechristenden, en van 't gechristent volck,
Verdadight door zijn deught, en zegenrijcken dolck.
De kroon van Rome ruste op Karel, en zijn Francken,Ga naar margenoot*
790[regelnummer]
Een heele en halleve eeu, ter eere van hun rancken,
Wanneer d'aertsherder koos een' vorst uit Duitschen stam,
En Otto, die Godts stoel in noot te hulpe quam,Ga naar voetnoot792
Te Rome keizer kroonde, en zalfde, en innewijde;
Hoe vinnigh d'afgront oock der Duitschen kroon benijde.
795[regelnummer]
Zoo menigh volck en rijck, na 's Grooten Karels doot,Ga naar voetnoot795-vlg.
In Heidenschap herviel, uit dien gerusten schoot
Der Kercke, oock Turck, en Hun, en andre lastersmetten,Ga naar voetnoot797
Betemde hy door 't zwaert, en tucht, en wijze wetten,
| |
[pagina 884]
| |
En overleden liet gehouwen op zijn' zerck:Ga naar voetnoot799
800[regelnummer]
Geen Christen keizer heeft, na Karels doot, de Kerck
Noch 't keizerdom ge-eert als Otto, hier gesloten.
Hy voere als Karel vry den titel van den Grooten.
Na hem zat Duitschlant met dees kroon tot noch te prijck,
Die twee paer eeuwen blonck in 't huis van Oostenrijck,
805[regelnummer]
En zeven eeuwen straelde op 't hooft der Duitsche heeren.
Hoe zou Germanje niet den stoel des Tybers eeren,
Die haere zoonen zalfde? en schelt onduitsche twistGa naar voetnoot807
Sint Peters nazaet noch een' helschen Tegenchrist,
Die Duitschlant heeft dees kroon en Koningskeur gegeven,
810[regelnummer]
En, na den keur gezalft, in 't Keizerdom verheven?
Een eer, waer naer vergeefs zoo veele rijcken staen,
Terwijl het oosten dient de Turcksche halve maen.Ga naar voetnoot812
De Christe weerelt sloegh van hartewee aen 't quijnen,Ga naar margenoot*
Dewijl het heiligh graf, door snoode Sarazijnen
815[regelnummer]
En hunne gruwelen, zoo schendigh wiert ontwijt
Zoo lang de kruismaght lagh door onderlingen strijt
Gescheiden, en geknackt: waerom Urbaen, de tweede,
Toen hy te Klaerenbergh den hooghsten stoel bekleedde,Ga naar voetnoot818
En in den breeden raet der Kercke zitten ging,
820[regelnummer]
Besloot dien helschen vloeck van Christus met de klingGa naar voetnoot820
Der helden uit den troon van Davids erf te jaegen,Ga naar voetnoot821
En Gode weêr zijn eer en offer op te draegen;
Een loffelijck besluit, bekrachtight van Buljon,
Het hooft van dezen toght, als d'opgereze zonGa naar voetnoot824
825[regelnummer]
Vier hondertduizenden, gemerckt met kruislievreien,
Hem voor Jerusalem tot storrem aen zagh leien,
De stadt, het heiligh graf, en volck, te lang verdruckt,
Verlossen, en den klaeu van Mahomet ontruckt.
Maer 't Sarazynsch gewelt herwint de zelve veste,Ga naar margenoot*
830[regelnummer]
Om elcke hondert jaer, en neemt ten lange leste,
Door d'opkomst van 't geslacht des grooten Ottomans,Ga naar voetnoot831
In Syrie zoo toe, dat Rome hunne kans
Moet stuiten door het kruis, en zijn geheilighde orden,
| |
[pagina 885]
| |
Waeronder duizenden gewijde ridders worden.
835[regelnummer]
De broederschappen van Sint Iakob, en Sint Ian,Ga naar voetnoot835
Hooghduitsch, en Tempelier, in heiligh kruisgespanGa naar voetnoot836
Getreden, quijten zich, van binnen, en van buiten,Ga naar voetnoot837
Om 't Heidensch overschot, en Mahomet te stuiten:
En had de tweedraght niet de Christe maght geplaeght,
840[regelnummer]
Europe waer al lang van zulck een pest gevaeght,
Die eerst uit Mecha quam besmetten Christus luchten,
En plonderde den oogst der aengewonne vruchten.
En had de hemel niet, toen d'Ottomansche vlamGa naar margenoot*
Uit oosten, als een storm, met kracht opflackren quam,
845[regelnummer]
Den arm van Oostenrijck verweckt, om 't kruis te planten,
En tegens 't erfgewelt het Christensch heir te kanten,Ga naar voetnoot846
De Noortstar zaegh al lang de Turcksche halve maenGa naar voetnoot847
Braveeren aen het eint van haeren Oceaen;Ga naar voetnoot848
De halve maen, gestuit door Karels zwaert voor Weenen,
850[regelnummer]
Had, al een eeu geleên, ons kruiszon doot gescheenen.
O edel Oostenrijck, godtvruchtige pilaer,
Wat hebtge voor Godts naem, en Kerck, en hoogh altaer
Niet uitgestaen, terwijl verslindende gedroghten,
Van achter en van vore, u reis op reis bevochten,
855[regelnummer]
En d'uitkomst leerde dat de stam geensins verdort,
Die van de hooghste hant met maght gehanthaeft wort.
Ick vrees de Majesteit der Kercke van haer glimpenGa naar margenoot*Ga naar voetnoot857
t'Ontluisteren, dewijl my d'overvloet heet krimpen
Dees glori, die een baen van zoo veele eeuwen eischt,
860[regelnummer]
Als zy stantvastigh is met arbeit doorgereist,
Waer langs ick hygend volgh, en toon met wijde schreden,
Ter vlught, en eens om d'eeu, een' voetstap van haer treden.Ga naar voetnoot862
Wat vlieght mijn veder niet, uit onmaght, al voorby!
Wat moetze al overslaen, in zulck een lange ry
865[regelnummer]
Van zaecken, daer de lof verdient op engletongen
Te ryzen aen de lucht, en hemelhoogh gezongen!
Dewijl een menschekeel, op zulck een stapel blaen,
Vol hemelsch maetgezang niet kan gespannen staen
Uit onvermogen. dat de wil dan, by de vroomen
870[regelnummer]
Ontschuldight, voor de daet in danck werde opgenomen,Ga naar voetnoot870
| |
[pagina 886]
| |
En geensins averechts ontfangen 't geen in 't kort
Hun met de rechte hant uit gunst geschoncken wort.
De Kerck ging achtienmael zorghvuldighlijck teraede,Ga naar margenoot*
In haeren breeden raet, gesterckt door Godts genade,
875[regelnummer]
Tot slechting van geschil, behalve 't endeloos
Vergaderen in 't kleen, zoo menighmael het boos
Serpent haer in den hiel van achter zocht te bijten.
Wat mostze op haere borst al waterbaren slijten,Ga naar voetnoot878
En breecken, daerze stont, als een metaele rots,
880[regelnummer]
Des afgronts razernye en nijdigheit ten trots!
Had zy de twisten niet eeu in eeu uit bevredight,
De Godtheit van Godts zoon, en Godt den Geest verdedight;
Wy hadden Christus lang verzaeckt, door 't helsch geschreeu
Veraert in Heidendom, of Turcksdom, of Hebreeu.
885[regelnummer]
d'Arabische Alkoran, de Talmud met zijn vloecken
Verduisterden al lang Godts perckement en boecken:
En zonder tegenweer der ridderen, die 't zwaert
Uit yver voor 't altaer aengorden onvervaert,
De woestheit waer al lang uit 's Tarters wildernissen
890[regelnummer]
Gestort, om in Euroop het kruismerck uit te wisschen.
Wie klampt van buiten niet Sint Peters schip aen boort!
Wat wert'er al schandael en lasterschut gehoort!Ga naar voetnoot892
Wat leedt de Kerck niet van haer eige huisgenooten,
Veraerde bisschoppen, en weereltlijcke grooten;
895[regelnummer]
Zoo dickwijl 't weereltsdom met mijters wert bedeckt,Ga naar voetnoot895
De myter door 't vergrijp der weereltsheit bevleckt,
En lasterlijck ontwijt! wat zagh men ondertusschen
Al kandelaers verzet, en groote lichten blusschen!
Die scheur van 't oosten, och, wat heeftze ons uitgebroet!
900[regelnummer]
Hoe holpze Mahomet op eenen vaster voet;
Terwijl Byzansse 't recht van Rome wou verdrucken,
En stout Sint Peters hant de sleutelmaght ontrucken,
Gelijck een Lucifer, zich zetten aen Godts zy,
Door zijn vermeetenheit, en blinde hoovaerdy!
905[regelnummer]
Hoe wort Godts lichaem niet gerabraeckt en gemartelt,
Terwijl de helsche draeck in 't kettersch Babel spartelt,
Vergift en groene gal ten snuite en balge uit blaest!
Met welck een' moloch wort het simpel brein verbaest,
| |
[pagina 887]
| |
En afgeschrickt van manne en offerdau te raepen!Ga naar voetnoot909
910[regelnummer]
Hoe wort het kruis ontwijt, dat altijt scheutvry wapen,
Waer voor de helhont plagh te sidderen uit schroom!
Hoe viert de wettelooze ons dertel vleesch den toom,
Als of geene eeuwigheit de deughden zou beloonen,
En ydel montgeloof bereickte 's hemels kroonen!
915[regelnummer]
Hoe lochent men de kracht van elck geheimnismerck,Ga naar voetnoot915
Als zegels zonder geest en nadruck, zonder werck!Ga naar voetnoot916
Gelijck, in Moses wet, 't uitwendigh offertekenGa naar voetnoot917
Geen misdaet zoent; geen mes d'inwendige gebreken
Besnoeien kon, maer liet de ziel in haeren staet,
920[regelnummer]
Genadeloos, besmet, ontbloot van troost en baet.
Wat bypaên vlecht men niet in meesterlooze schoolen,Ga naar voetnoot921
Om achterwaert te gaen, en dieper te verdoolen!
Geluckigh is de ziel, die noch een' wijzer vint,Ga naar voetnoot923
Een' draet, die haer geleit uit zulck een' Labyrint.
925[regelnummer]
Uit al die nevelen en stormen en schandaelen
Verheft de Christe Kerck haer majesteit en straelen
Te klaerder, even als haer bruidegom, Godts zoon,
In zijne onnozelheit, door zijne doorne kroon,
Veel goddelijcker blonck, en uitscheen, onder 't wrocken,
930[regelnummer]
Het spuwen, en gegrim, en vuisten, roên, en stocken.
Hy blijft de waerheit zelf, hoe zwart de logentael,
Hem afmaelt. hy gaet schuil alleen op een herhael,Ga naar voetnoot932
Om heerlijcker, hoewel de Godtheit schijnt geweecken,
Uit dezen lasterpoel het hooft om hoogh te steecken;
935[regelnummer]
Den hemel, aerde, en zee, en onderaerdsch moeraschGa naar voetnoot935
Te toonen wie hy is, en blijft, en eeuwigh was,
En dat geen helsche maght in 't brullenst van haer' toren,
Het voorrecht van de kroon, by eede toegezworen,
In Godts orakelen, aen zijne Majesteit,Ga naar voetnoot939
940[regelnummer]
Hem hier, noch tijdelijck, noch na in eeuwigheit,
Berooven zal, noch kan: want Godt alleen geprezen,
Gelooft in eeuwigheit, laet nimmer Godt te wezen.Ga naar voetnoot942
Al wat vereischt wort om het lichaem van een'staet
| |
[pagina 888]
| |
In kracht te houden; wat het wezen en gelaet
945[regelnummer]
Der heerschappye kan verandren, en bederven,
Tot datze in 't endt bezwijckt, den geest geeft, en moet sterven,
Ten zy het Godt, die al de maghten valt te sterck,
Verhoeden wil; dat wert van outs in Christus Kerck,
Een Katholijcke Kerck, en haer gebiet gevonden.Ga naar voetnoot949
950[regelnummer]
Hier worden al de leên aen 't eenigh hooft verbonden
Met zenuwen van liefde en eendraght, en door 't bloet
En vleesch van Christus zelf bewaert, en aengevoedtGa naar voetnoot952
In geest, rechtvaerdigheit, en heiligheit van leven,
Genadetekens, en artsnyen, haer gegeven.Ga naar voetnoot954
955[regelnummer]
Schoon reis op reis een lijf- en zielpest overwaeit,
En d'acker van de Kerck met onkruit wort bezaeit,
Veel heilzaem zaet verstickt, de harten slaen aen 't quijnen;
Geen Kerckeeu liet hierom in Heiligen te schijnen
Met haeren vollen glans door alle dampen heen.
960[regelnummer]
Al quijnen hals, en hooft, en d'allereêlste leên
By wijlen, en al zuchtze, als van Godts troost verlaeten
Door etterbuilen, en verzwore ledemaeten;
Een maght, die hooger draeft, behoudtze in eenen stant,Ga naar voetnoot963
En ruckt ten leste om verr' wat zich hier tegens kant.
965[regelnummer]
Wat heerschappyen in het oogh der weerelt bloncken,
Zy zijn op 't allerschoonst van haeren dagh gezoncken.
Zoo staet de Kerck, het rijck des bruidegoms, gegront.
Zoo heerscht de bruit met Godt, uit eenen zelven mont,Ga naar voetnoot968
En zit met hem gepaert, en tot den dagh van heden
970[regelnummer]
Heeft strijdende al het heir des afgronts afgestreden.
De Kerck heeft eeuwigh en alom getriomfeert,
Besneên en onbesneên by duizenden bekeert;
Den wilden aert getemt; eilanders, rijcken, steden,
Woestijnen, wildernis, geberghte, en rotsen zeden
975[regelnummer]
En reden ingeplant, en wet en wijs herstelt.Ga naar voetnoot975
De wijde weerelt is het bloedigh martelvelt,
Daer zy de mogentheên der aertsche heerschappyenGa naar voetnoot977
En regementen velde, en overwon door lyen,Ga naar voetnoot978
Dry eeuwen achtereen, eer zy gehanthaeft wert,
980[regelnummer]
En troost, en balsem vondt in haere bittre smert.
De keizers hebben haer uit stof in top geheven,
| |
[pagina 889]
| |
Behantvest, en vereert; hunn' staf en zwaert gegevenGa naar voetnoot982
Ten dienst van Christus rijck, ootmoedigh, en verneêrt.Ga naar voetnoot983
Zy heeft de koningen bevredight, en geleert
985[regelnummer]
Op geenen wancklen staet van 's weerelts maght te bouwen.
Den wederspannigen, die niet dan onheil brouwen,
En laster, boodtze 't hooft, en ruckteze uit den troon,Ga naar voetnoot987
Verhief ootmoedigen, beschonckze met de kroon.
Waer heeftze 't aertrijck niet bezaeit met rijcke tempelen?
990[regelnummer]
Wie telt d'ontelbaerheit der Godtgewijde drempelen,Ga naar voetnoot990
Vermaert door armoe, tucht, en zuiverheit, en watGa naar voetnoot991
Eene afgescheide ziel den hemel waerdigh schat?Ga naar voetnoot992
Wie telt de Heiligen, de nonnen, en de maeghden,
Die, dor en afgevast, het alziende oogh behaeghden,
995[regelnummer]
Dat op dees schoonheit vlamt, en elcks gedachten ziet?
Wat wildernis, woestyn, en bosschen vint men niet
Bescheenen, en betreên van strenge woestynijten,Ga naar voetnoot997
Die, naeckt, en arm, en stil, en eenzaem, 't leven slijten
Met waecken, en gebeên, en vasten, om met Godt
1000[regelnummer]
Te spreecken, nacht en dagh, en nimmer 't hoogh gebodt
t'Ontwijden, door een woort, of wercken, en gedachten.
Wat hoven, stammen, en doorluchtige geslachtenGa naar voetnoot1002
Ontbeeren hun gesticht, en titel, als de faemGa naar voetnoot1003
Een feest bazuint, en stijght ten hemel met den naem
1005[regelnummer]
Der Heiligen, die Gode een heilige orden stichtten,
En door hun wonderen en wercken elck verlichtten?
Waer vintmen zulck een' schat van godtgeleert papier
By stapelen, en kunst en wetenschap als hier,
Daer zy, gelijck het licht, ten hemel op komt ryzen,
1010[regelnummer]
Alle oude orakels, en befaemde letterwijzen
Den mont stopt,en verdooft? waer blijckt de wettigheit,
De keur des priesterdoms, de keten en 't bescheit
Der sleutelmaght dan hier, door ongesteurde ryenGa naar voetnoot1012-1013
Van naemen, titelen, kronijcken, plaetsen, tyen,
1015[regelnummer]
En zaecken, klaerder dan by haer boeckhouderschap,Ga naar voetnoot1015
| |
[pagina 890]
| |
Die nederdaelt, en klimt, gelijck een wenteltrap,
En einde en oirsprong toont; oock 't ondergaen en klimmen
Der valsche leeringen, noch ydeler dan schimmen
Op muuren, of de schijn in spiegelglas, en stroom,
1020[regelnummer]
Die naulijx eens gezien, verdwijnen, als een droom?
Waer wort d'eenstemmigheit der leeringe gevonden,
Uit bey de weerelden, door duizenden van monden
Eendraghtigh getrompet, en waer met grooter kracht,
En nadruck, [om de ziel te wecken, in den nacht
1025[regelnummer]
Der dwaelingen, zoo lang begroeit in mergh, en aderen,]Ga naar voetnoot1025
Dan aen den Tyberstroom? waer straelt het licht der Vaderen
Zoo schoon als in 't gewelf en koor van Vatikaen?
Wat ledemaeten zijn hun hooft dus onderdaen,
En volgen op zijn' wenck, en staen noch treên niet verder
1030[regelnummer]
Dan Jesus kudde, een' staf, en algemeenen herderGa naar voetnoot1030
Gehoorzaemt eeu op eeu? waer wort het heiligh bladt
Getrouwer voortgereickt, en netter, zonder kladt,
Ontvouwen, en bewaert, dan by de rechte moeder,
En outste moederkerck? waer rust haer eerste hoeder,
1035[regelnummer]
De hooftapostel, en gekruiste martelaer,
Dan in haer' zachten schoot, en onder 't Roomsche altaer?
Gelijck Sint Pauwels lijck, aen zijne zy begraeven,
En t'zamen eeuwen lang bezocht met offergaven,
Van keisren aengebeên, van vyanden ontzien;
1040[regelnummer]
Terwijl veel duizenden, als naer een' vryburgh vliên,
By hen, in tijt van noot, daer Godt hen wou bewaeren,
Door 't martelheilighdom van bey de hooftpilaerenGa naar voetnoot1042
Der stede, en van zijn Kerck, waeruit 's verlossers wet
Door al den aertboôm wort geduurigh getrompet.
1045[regelnummer]
Maer best dien zang gespaert voor hemelsche koraelen:Ga naar voetnoot1045
Mijn keel kan dezen toon, op verre na, niet haelen.
Terwijl ick hooger wensch te draeven in mijn dicht,Ga naar margenoot*
De heerlijckheit der Kercke om hoogh, in 't hemelsch licht
En haeren vollen glans, en majesteit t'aenschouwen,
1050[regelnummer]
Gelijckze zich in 't slot der eeuwen zal ontvouwen,
Verrucktme d'yver flucks naer 's hemels blaeuwen boogh,Ga naar voetnoot1051
Gelijck in eenen droom, uit aller menschen oogh.
Ick staroogh vast, en zie vier Englen uit de wolcken
| |
[pagina 891]
| |
Een hemelsch feesttapijt, voor allerhande volcken,
1055[regelnummer]
Ontrollen. ieder vat een eindt met zijne hant.
Wat ziet men hier gemaelt? wat sterfelijck verstant
Kan zonder onderwijs de goddelijcke schatten
Van 't engelsche vernuft en al zijn wondren vatten?Ga naar voetnoot1058
Op die gedachten scheen een vyfde naer my toe
1060[regelnummer]
Te daelen uit de lucht, met zijne goude roe,
Om alle omstandigheên van dit gezicht te wijzen.
Hy zet zich aen mijn zijde, en al mijne aders rijzen
Van vreught, om uit Godts tolck de waerheit te verstaen
Waer deze beelden en vertooningen op slaen.
1065[regelnummer]
Aenschou de heerlijckheit der Kercke met uwe oogen.
Daer zitze, zeght hy, als een bruit, in top getogen,
Te prijck. zy heeft nu lang het kleet der sterflijckheit
Op dit gewijde feest voor d'oogen afgeleit.
Een sneeuwit kleet, bezaeit vol zonnen, deckt haer leden,
1070[regelnummer]
De myter eert het haer, dat afvloeit naer beneden,
En rieckt als nardusgeur. rondom den myter draeit
De rycke sluierkroon, die drymael ommezwaeit.Ga naar voetnoot1072
Het kruisjuweel beschut het hart, de bron van 't leven.
De rechte hant bewaert den kruisstaf, haer gegeven
1075[regelnummer]
Van boven; maer zy vat en draeght met d'andre hant
De sleutels, en Godts boeck. zy blaeckt van diamant,
Gezaeit in haeren riem, en ziet de maen beneden
Haer voeten; eenen draeck, vertreên en afgestreden,
Nu zielloos tuimelen; den aerdtkloot omgekeert:
1080[regelnummer]
En Christus, op een wolck gezeten, triomfeertGa naar voetnoot1080
Op d'engelsche bazuin; terwijl ontelbre schaeren,
Door dezen klanck geweckt, voor 't hoogh gerecht vergaêren,
Godts adem uit de lucht verweckt al wat vernieltGa naar voetnoot1083
En doot is, beckeneel, en beenders, lang ontzielt,
1085[regelnummer]
Die dadelijck geschift door goddelijcke geesten,
En heengestiert ter straffe, of eeuwigheit der feesten,
Ten zwarten afgront of ten hemel vaeren in.
Daer blinckt de Serafyn: daer straelt de Cherubin:
Daer schijnen engelen, aertsengelen en kooren,Ga naar voetnoot1089
1090[regelnummer]
En al de hierarchy der hemelen herboren,
Herschapen, om Godts bruit t'onthaelen in de poortGa naar voetnoot1091
| |
[pagina 892]
| |
Des hemels, daer geen strijt de rust der ziele stoort.
Dus verre was mijn zangk, hoewel met wijde schreden,Ga naar margenoot*
De Heerlijckheit der Kercke uit yver naergetreden,
1095[regelnummer]
Haer' ingang, opgang, en den voortgang, op het spoor
Van 't heilzaem licht, gevolght; wanneer mijn grijs gehoor
Verdooft wert door 't gebulck der wulpsche Razernyen,
Die met dit ongeluit den Katholijck bestryen:Ga naar voetnoot1098
Herbore Joodschap, roep en schreeu vry stijf en sterck:Ga naar voetnoot1099
1100[regelnummer]
Hier is alleen de Kerck: hier is alleen de Kerck.
Zoo riep oock Arons bende, op Arons ouden drempel:
Hier is Godts heilighdom: hier is des heeren tempel;
Hoewelze zelf den heer des tempels met de vuist
Ten tempel uitdreef, zelf Messias had gekruist.
1105[regelnummer]
Zoo weet laetdunckenheit het volck in slaep te wiegen.
Zoo kan arghlistigheit de simpelen bedriegen.
Wy hebben, uit Godts woort, uw Babilon verstroit,
En een vervallen kerck herbout, en opgetoit.Ga naar voetnoot1108
Zy ziet haer' eersten glans in d'uitverkore leden,
1110[regelnummer]
Vereenight met hun hooft, by englen aengebeden.
Samaritaenen, die Jerusalem verlaet,Ga naar margenoot*Ga naar voetnoot1111
Om Bethel en om Dan, uw kalvers gieten gaet,Ga naar voetnoot1112
In vormen van uw brein, en, tegens Godts geboden,
Uw eigen zinlijckheên en nieuwicheên, als Goden,Ga naar voetnoot1114
1115[regelnummer]
Bewieroockt, offer en aertspriester zet ter zy,
Volvoert door 't schuim des volcks uw tempelschendery,Ga naar voetnoot1116
En Christus heiligh rijck baldaedigh scheurt aen deelen,
Ter schande van zijn' naem, door bloedige krackeelen
Gelastert, en ontwijdt; ô ongebonde rot,
1120[regelnummer]
Hoe kruistge, zonder endt, den eens gekruisten Godt,
Door 't scheuren, niet van 't kleet, by 't krijgsvolck heel gelaten,Ga naar voetnoot1121
Maer 't scheiden van het hooft, en waerde ledemaeten,
Gewasschen in het bloet, dat uit zijn' boezem liep!
Een kerckgenootschap, daer Godts liefde ons toe beriep,
1125[regelnummer]
Verworpt men op een waen, en elx byzondre driften;
En zulck een losheit heet de grontvest van Godts schriften;
| |
[pagina 893]
| |
Nu vyftien eeuwen langk gezift, geschift, geklooft,
Tot onrust van Godts erf, door menigh dwaelzieck hooft,
Beholpen met een' staert onnooslen na te slepen,Ga naar voetnoot1129
1130[regelnummer]
Daer havicken een' buit en vetten roof uitgrepen.
Hoe dwaeltge, zonder hooft, en offer, en altaer,
En wettigh priesterdom in wildernissen! waer
Zal eens de scheurzucht staen, en rusten van te springen?
Al wiltzang wat men hoort, van telge in telge, zingen.Ga naar voetnoot1134
1135[regelnummer]
Een ieder schept vermaeck in zijnen eigen zangk.
Men luistert naer geen maet, noch regel. bastertklanck
En valscheit mengen zich in ongevalschte toonen.
Zoo laet de simple zich betoveren en troonen,Ga naar voetnoot1138
Wanneer hy slechts Godts boeck hoort noemen, en zijn wet;
1140[regelnummer]
Het zelve lockaes van den kruisvloeck, Mahomet.Ga naar voetnoot1140
't Geloof van Rome heeft, gelijck de zon, gescheenen
De wijde weerelt door: het magh zijn' naem dan leenenGa naar voetnoot1142
Uit d'eerste stadt, den stoel van Christus eeuwigh rijck,
En draegen onbestraft den naem van Katholijck.
1145[regelnummer]
Wie twijfelt, vraege om raet den mont der oude vaderen,
Die paeren 't katholijck en Roomsch in hunne bladeren.
Indienge Moses blaên en d'andren op een ry
Wilt opslaen, en belofte en beelt en profecy
Bespiegelen, gy zult, op aller ouden stappen,
1150[regelnummer]
De katholijcke Kerck aen al haere eigenschappen
En tekens kennen, als aen 't morgenroot het licht
Der zonne, eerze uit de kim haer glinstrend aengezicht
Alle oogen openbaert, en ieder ding zijn leven
En levendige verf en kleuren weet te geven.
1155[regelnummer]
Men lochent het gezagh en d'errefwettigheit
Der opper sleutelmaght; en zulck een onbescheit
Van Godts onfaelbre blaên te kreucken en misvouwen
Heet noch den Godtsdienst en vervalle Kerck herbouwen;
Maer eer ontbeert de zon haer blinckende gestalt
1160[regelnummer]
Dan in een eenigh punt de Christe Kerck vervalt.
Zoo een geloofspunt noch den dwaelgeest houdt verbonden,
Het steunt gewis alleen op katholijcke gronden,
Waer buiten vastigheit noch trou gevonden wort,
| |
[pagina 894]
| |
Maer welzant, welx gebou door dwarrelwinden stort.Ga naar voetnoot1164
1165[regelnummer]
Verlichtze, ô Heer, die 't licht der vaderen verlaeten,Ga naar margenoot*
En d'eendraght van de Kercke en haer genootschap haeten.
Herstelze naer den stijl der waerheit, die zoo wijt
Verdwaelen van den bergh, daer gy gezeten zijt,
Om 't menschelijck geslacht in veiligheit te weiden.
1170[regelnummer]
Bekeerze die uw kudde, en eerst zich zelfs misleiden,
En ruckenze uit den schoot der moeder tegens reên.Ga naar voetnoot1171
Verzamel uw verstroide uit oost en west by een,
Op datze, in eene koy vergadert, zich gewennen
Een' herder, en zijn stem te hooren, en te kennen.
SOLI DEO GLORIA.Ga naar voetnoot+ |
|