De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

[p. 585]

Aen den Heer Ioachim van Wickevort,
Ridder, Agent van hare Hoogheit van Hessen.aant.^*

Beleeftheits voorbeelt, Wickevort,^{vs. 1}
Vw yver schiet aan tijt te kort;
Terwijl ghy vordert het gewin³
En d'eere van uw Landtgravin,⁴
Die edelmoedighste Princes.
Noch spant ghy uit, om eene les⁶
En spreuck te plucken, uit de blaên,
En wijze boecken op te slaan;
Hoe scherp ghy luistert naar de klock:⁹
Dies Brune u aanbiet Ernst en Jock,
Beknopt in een. zijn wackre vlijt¹¹
Mengt Demokrijt en Heraklijt¹²
En Kato geestigh onder een.¹³
De derde leert met statigheên¹⁴
Van zijne winckbraau stuur en straf.¹⁵
De tweede schreit en treurt zich af;
En d'eerste schud zijn long, en lacht,¹⁷
Om d'ydelheit van 't aartsch geslacht,
In zijnen zin geen tranen waart.¹⁹
Vit zulcke drie gestalten spaart²⁰
V dese pen het edel puick
Van aartigheên, tot nut gebruick²²
Der menschen, rijp van overlegh.
Hy leert al spelend langs den wegh,
't Geen andren zweet en arbeit kost.
Leergierigh brein raackt zoo, te post,²⁶
t'Athenen binnen, eer men 't weet,²⁷

* Van 1644. Afgedrukt volgens de tekst in Vondels Verscheide Gedichten 1644, blz. 228.
Dit gedicht werd geschreven, toen Jan de Brune zijn Jok en Ernst ‘dat is Allerlei deftige Hofredenen, Quink-slagen, Boerteryen, Raadsels, Spreuken, Vragen, Antwoorden, Gelikenissen’, aan Joachim van Wickevort had opgedragen.

vs. 1 Beleeftheit: vriendelikheid, voorkomendheid.

3 vordert het gewin: de belangen behartigt.

4 uw Landtgravin: zie het opschrift.

6 Noch spant ghy uit: vindt gij toch nog tijd voor ontspanning.

9 Hoe spaarzaam gij ook om moet gaan met uw tijd.

11 in een: bij elkaar.

12 Demokrijt en Heraklijt: traditioneel de lachende en de schreiende wijsgeer (vgl. vs. 16-17), dus: jok en ernst.

13 Kato: als verpersoonliking van nuttige wijsheid. Dionysius Cato (4de eeuw) was de schrijver van de bekende Disticha, spreuken die sinds de M.E. als schoolboek werden gebruikt; geestigh: vernuftig.

14 leert: onderricht; met statigheên: ernstig, dus: met ernstig, gefronst voorhoofd.

15 straf: streng.

17 schud zijn long: schudt van 't lachen, zodat hij bijna buiten adem geraakt.

19 Naar zijn opvatting niet waard om beschreid te worden.

20 spaart: spaart op, zoekt bijeen.

22 aartigheên: geestige vondsten.

26 te post: met de postkoets, dus: zonder inspanning.

27 t'Athenen: de zetel der wijsheid.

[p. 586]

 

En acht zijn uren wel besteet,

 

Die hy den vrecken tijt ontstal.²⁹

30

Laat dan dit mengsel het getal

 

Van uwen letterwijsen schat

 

Vermenighvuldigen, op dat

 

Zijn drift u dancke, die beleeft³³

 

Hem plaats by Pallas Helden geeft.³⁴

29 den vrecken tijt: de tijd die niet veel uitspanning gunt.

33 drift: ijver; die: hangt af van u.

34 Pallas Helden: verdienstelike beoefenaars van kunst en wetenschap.