De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

Regelnummers proza verbergen

Brief XVII Leander aen Hero.^*

1 D'Abydener zent u zyne groetenis, die hy liever u zelf zoude brengen,^{r. 1} 2 indien o Sestische maeght het verbolgen weder leggen gaet. zoo de goden 3 my genadigh en myne vryagie gunstigh zyn, ghy zult myn schrift met^3-4 4 onwillige oogen lezen. maer zy zyn my niet gunstigh: want waerom word 5 ick opgehouden myn beloften te volbrengen? zy lyden niet dat ick door⁵ 6 twater loop dat my bekend is. ghy zelf ziet hoe de lucht zwarter dan⁶ 7 peck is: en hoe het stormt op zee, en naulix reisbaer voor de holle kielen.⁷ 8 een schipper, en dees stoutert, van wien u onsen brief gelevert wordt⁸ 9 voer uit de haven. ick zoude er in klimmen, tenwaer geweest dat, toen⁹ 10 men het tou los maekte, geheel Abydos uit den kycktoren zagh. ick hadde¹⁰ 11 gelyk te voren myn ouders niet kunnen verbergen. en de liefde die wy¹¹ 12 willen bedecken, waer niet verborgen gebleven. dit met der haest schry- 13 vende, zeide ick: ga brief, zy steeckt alreede hare schoone hant uit.¹³ 14 misschien zult ghy oock van hare lippen geraekt worden, als zy met hare 15 sneeuwitte tanden den draet wil doorbyten. dat weinigh mompelde ick¹⁵ 16 met zulke woorden, als myne rechte handt het overige met den brief sprack.¹⁶

* XVII Leander aen Hero. Hero was een priesteres van Venus te Sestus, een Thraciese stad, op het smalst van de Hellespont. Aan de overzijde, te Abydos, woonde Leander, die haar beminde en gewoon was de zeestraat over te zwemmen om haar te bezoeken. Toen hij door een storm omkwam, en zijn lijk bij Hero aanspoelde, sprong zij in zee.

r. 1 Abydener: Leander.

3-4 met onwillige oogen: omdat zij hem liever persoonlik had ontmoet.

5 myn beloften te volbrengen: onjuiste vertaling voor ‘aen myn wensch te geraken’ (D.v.H.); lyden: dulden.

6 loop: in dit verband minder juist. Bij D.v.H.: ‘mynen bekenden wegh over zee vervolgde’.

7 reisbaer: geschikt voor de reis. D.v.H. heeft: ‘naeulyx vaerbaer weder.

8 en dees stoutert: in 't Latijn bijstelling bij schipper: ‘een waeghals’ (D.v.H.); van: door.

9 voer: door D.v.H. terecht aangevuld met: alleen; tenwaer geweest dat: als niet.

10 uit den kycktoren zagh: op de uitkijk stond (bij D.v.H.: ‘had uitgekeken’). Vondel vatte ‘in speculis’ concreet op.

11 Onjuiste vertaling van Lat. celare meos parentes, tenzij niet als niets op te vatten is. D.v.H. verbeterde: ‘myn voornemen niet voor myne ouderen verbergen’.

13 brief: het Lat. heeft: geluckige brief.

15 den draet: de brief was omwonden met een draad, waarvan de knoop gezegeld werd.

16 Woordelik vertaald. Duideliker bij D.v.H.: ‘volvoerde myn hant het overige met den brief zelf’.

[p. 408]

17 och hoe veel liever zou ick willen dat ze zwom, als schreef: en dat die 18 ernstige my door tgewone water droegh. zy zou bequamer zyn om de¹⁸ 19 bevredigde zee te slaen. nochtans is zy een bequame dienares van myn^19-20 20 zin. t is nu de zevende nacht, de tydt valt my langer dan een jaer, dat de 21 aengevochte zee barnde van 't ruischende water. had ick gedurende deze²¹ 22 nachten den slaep de borst zien streelen, het verlet der dulle zee mocht²² 23 vry lang genoegh duren. ick bedroeft op eenige klip zittende zie uwe oevers²³ 24 aen, en wordt met myn geest gevoert daer het lichaam niet komen kan. de 25 lichten oock wakende op eenen hoogen toren, of myn oogh ziet u of meent²⁵ 26 u te zien. drie mael heb ick myn kleeders op het drooge zandt uitgetrocken. 27 driemael pooghde ick naeckt de zware reis aen te nemen. de verbolgen zee 28 wederstondt den jeugdigen aenslagh, en dompelde het aenzicht van den²⁸ 29 zwemmer met tegenslaende baren. maer ghy o ongenadigste der rasende²⁹ 30 winden, wat bestrydt ghy my met een hardneckigh opset. o Boreas o³⁰ 31 baren, weet ghy 't niet, ghy woedt niet tegens my. wat zoudt ghy doen,³¹ 32 was de liefde u niet bekent? ghy onvrome zoo kil als ghy zyt, zult even-³² 33 wel niet ontkennen dat ghy vant Acheesche vier blaeckte. zoo yemant u³³ 34 die om een geneughte uit u den toegangk der lucht wou toestoppen, hoe³⁴ 35 zoudt ghy dat kunnen verdragen? ick bid u verschoon my, en blaes wat 36 zachter. laet Hippotades regeren. soo sal u niet droevighs wedervaren.³⁶ 37 ick bidde ydele dingen. hy zelf ruischt/mompelt op myne gebeden. en nergens³⁷ 38 bedwingt hy 't water dat hy schudt. och of Dedael my nu zyne stoute³⁸ 39 wiecken gaf. hoewel hy hier dicht by den Icarischen oever is. ick zal lyden³⁹ 40 wat er my oock van kome. als ick maer met myn lichaem door de lucht kon 41 zweven, twelck dickwils opt water in twyfel van myn leven hing. middeler-⁴¹ 42 wyl terwyl wint en zee my alle dingen weigeren: zoo breng ick de eerste^42-43 43 tydt van myn sluickerye met gedachten over. de nacht begon (want het

18 ernstige: ijverige (nl. hand). Bij D.v.H.: vlytigh.

19-20 bequame: geschikte; van myn zin: door D.v.H. verduidelikt: ‘tot uiten myner meeninge’. Deze en de vorige zin worden in de Lat. tekst als onecht beschouwd.

21 aengevochte: omgewoelde; barnde: was in heftige beroering (vgl. branding).

22 de borst streelen: mijn hart tot rust brengen; verlet: belemmering; dulle: woeste.

23 vry: gerust.

25 lichten: door Hero ontstoken voor zijn veiligheid; u: berust op verkeerd verstaan van de tekst: het objekt is: de lichten. Door D.v.H. terecht verbeterd: ‘ziet myn oogh, of het meentze te zien’.

28 aenslagh: onderneming, poging.

29 tegenslaende: zich verzettende, vijandige.

30 Boreas: de Noordenwind.

31 o baren: verkeerd geplaatst. Er staat: ‘gy woedt niet tegen de baren, maer tegen my’ (D.v.H.).

32 onvrome: vertaling van improbe: boosaardige (bij D.v.H. stoutaert).

33 vant Acheesche vier: door liefde voor een Atheense. Boreas schaakte Orithyia, dochter van koning Erechtheus uit Attica. Acheesch is foutief voor Acteesch d.i. Atties, naar Actaeus, de eerste koning van Attica.

34 In deze regel zullen die en u geschrapt moeten worden; om een geneughte uit: uitgaande om u te vermaken (bij D.v.H.: ‘gaende om een geneugte te rapen’).

36 laet enz.: onjuiste vertaling. Bij D.v.H.: ‘zoo moet Eolus u geenen droeven last opleggen’; Hippotades: Aeolus, koning der winden, als zoon of kleinzoon van Hippotes.

37 ydele dingen: vergeefs; D.v.H. verkoos ruischt.

38 Dedael: Dedalus maakte vleugels, waarvan zijn zoon Icarus zich wilde bedienen, die daarbij omkwam; stoute: vermetele.

39 Door D.v.H. verbeterd: ‘hoewel de Ikarische oever hier dicht by is’. Een deel van de Egeiese zee werd naar Icarus genoemd.

41 in twyfel van myn leven hing: aan levensgevaar bloot stond.

42-43 breng ick met gedachten over: herdenk ik. Duideliker bij D.v.H.: ‘breng ick den tydt door met dencken aen’; sluickerye: heimelike liefde.

[p. 409]

44 lust my hier aen te dencken) als ick een vryer uit myn vaders deur gingk,⁴⁴ 45 en zonder sammelen myn kleedt met de vreese afgeleit hebbende, smeet⁴⁵ 46 ick myn taeie armen in het dunne water. de maen bestelde my die henen⁴⁶ 47 gingk een bevende licht, als een gezellin gedienstigh tot onse reis. ick deze⁴⁷ 48 aenziende, o blancke weest my gunstigh, en gedenck toch aen uwe Lat-^48-49 49 mische rotsen. Endymion laet niet toe dat ghy wreet van aerdt zoudt wezen. 50 ick bidde u keer uwe oogen naer myne sluickeryen. ghy een godin stont^50-51 51 van den hemel na een sterflyck mensch, het zy my geoorlooft de waerheit 52 te spreken, 't is een godin, die ick zoek. op dat ick niet spreke van hare 53 zeden waerdigh van een hemelsch gemoedt bemint te worden: die gedaente⁵³ 54 word in niemant dan in warachtige godinnen gevonden. naest u en Venus⁵⁴ 55 aenschyn is er geen dat voorgaet. en geloof niet tgeen ick zegge, maer⁵⁵ 56 oordeel zelf. zoo veel als alle gestarnten voor uwen glans wycken, wanneer 57 ghy zilverschoone glinstert met uwe zuivere stralen: zooveel syt ghy⁵⁷ 58 schooner dan alle de schoonsten. o Cynthia twyfelt ghy, ghy hebt een^58-59 59 verborgen licht. ick deze of diergelycke dingen sprekende, werdt ick by 60 nacht door het water gevoert, dat voor my weeck. de weerschyn van de 61 zon schitterde op de baren, en by stille nacht was er een klaerheid als by⁶¹ 62 daegh: en niet eene stem quam er ons ter ooren, behalven tgeruisch des 63 waters, daer myn lichaem door henen streefde. Alleen de Halcyones ge-⁶³ 64 dachtigh aen den beminden Cayx, docht my dat ick weet niet yet zoetelyx⁶⁴ 65 toeklaeghden. en myn armen aen beide zyden nu vermoeit zynde, zoo 66 geef ick my wat hooger op de bovenste golven. zoo ras ick het licht van⁶⁶ 67 verre zagh: daer is myn vier in. myn vier is op dien oever, en terstont⁶⁷ 68 kregen myn moede armen wederom kracht, en 't water ging zachter dan ick^68-69 69 oit zagh. de minne die in den begerigen boezem brant, neemt d'overhant, 70 op dat ick de koude des killen afgronts niet zoude voelen. hoe ick meer⁷⁰ 71 genaeck, en nader aen strant kome, en hoe er meer weghs overschiet, hoe⁷¹ 72 ick meer lust heb om voorts te varen. maer toen ick in der waerheit kon⁷² 73 gezien worden, terstont gaf my d'aenzienster moedt, en terstont maeckt⁷³

44 een vryer: als een minnaar.

45 sammelen: dralen.

46 taeie: lenige (vertaling van lenta); dunne: vloeibare: bestelde: verschafte.

47 bevende: trillend.

48-49 aenziende: hierachter te denken: sprack, door D.v.H. aangevuld; uwe Latmische rotsen: op Latmos, een berg in Klein-Azië, vond de maangodin Endymion, op wie zij verliefd was.

50-51 stont na: trachtte te bereiken; van: afdalend uit.

53 van: door. Nauwkeuriger bij D.v.H.: ‘die een Goddelyck hart passen’; gedaente: het Latijn heeft forma, d.i. schoonheid.

54 u: uw.

55 voorgaet: het hare overtreft.

57 syt ghy: foutief voor: is zy (D.v.H.).

58-59 Cynthia: Diana, als maangodin, naar de berg Cynthus op Delos, waar zij geboren was. - ghy hebt een verborgen licht: nauwkeuriger bij D.v.H.: ‘zoo hebt gy wel een blint licht’, d.w.z. dan zijt gij blind; Het tweede ick werd door D.v.H. geschrapt.

61 zon: moet zijn maen (D.v.H.).

63 Halcyones: Alcyone, dochter van Aeolus en Euarete, stortte zich wegens het verlies van haar op zee verongelukte echtgenoot Ceyx in zee, waarop de goden beiden uit medelijden in ijsvogels veranderden.

64 ick weet niet yet: vertaling van nescio quid: het een of ander, iets moeielik verstaanbaars.

66 geef ick my wat hooger: richt ik mij met kracht op.

67 myn vier: met woordspeling: mijn geliefde. D.v.H. vult aan: ‘zeide ick’. Het tweede myn vier is een vertaling van lumen, waar de moderne uitgaven voor lezen: numen, d.i. mijn godin.

68-69 dan ick oit zagh: in 't Latijn staat: dan te voren.

70 afgronts: van de diepe zee.

71 meer: door D.v.H. verbeterd in min.

72 voorts te varen: voort te gaan.

73 d'aenzienster: Hero.

[p. 410]

74 ghy dat ick stercker werde. toen arbeide ick om met zwemmen oock myn⁷⁴ 75 Joffer te behagen: en smyt myn armen naer uwe oogen toe. uwe voester⁷⁵ 76 kan u naulix beletten naer boven te stygen. want hoewel ick dit oock⁷⁶ 77 aenzagh (want ghy paeide my met geene woorden) nochtans konze niet 78 beletten, hoewelze u, die voort wou, tegens hielt, of het water maekte uwe 79 voeten nat, ghy vat my in den arm, en voeghter geluckige kuskens by: 80 kuskens, waerdigh van goden over zee gehaelt te worden: en ghy geeft⁸⁰ 81 my tkleedt dat ghy van uwe schouders neemt, en drooght het hair dat nat 82 is van 't zeewater. de rest is Godt en ons bekent en de toren die van alle⁸² 83 dingen weet. de blyschap van dien nacht kan men niet meer vertellen, als⁸³ 84 het wier dat de hellespontische zee aensmyt. hoe onze sluickery min tydts⁸⁴ 85 hadde, zoo veel te meer wachten wy ons dien ledigh over te brengen. en⁸⁵ 86 alree was de morgenstar de voorbodinne des dageraets, om door de vrou⁸⁶ 87 van Tithon den nacht te verjagen. wy gaven malkanderen in der haest wat 88 kuskens zonder orden, en klagen vast dat de nacht te kort valt om noch^88-89 89 te toeven. en dus gesammelt hebbende, verlaet ick doort heftigh aenmanen 90 der voester den toren en ty naer den oever toe. wy scheiden al schreiende⁹⁰ 91 van een, en ick begeef my weder over de zee der maeght en zie zoo lang⁹¹ 92 het mogelyck is na myne vrouw te rugge. magh men de waerheit gelooven,⁹² 93 my dunckt dat ick herwaert kome aengezwommen, en wederkeerende^93-94 94 schipbreuck lyde. indien ghy dit oock gelooft, de wegh naer u toe valt 95 gemackelyck, maer wederkeerende ist water heuvelachtigh en traegh. met⁹⁵ 96 onwil ga ick naer myn vaderlandt: wie zou my gelooven? maer nu zeker 97 worde ick tegens myn wil in stadt gehouden. och waerom worden wy, 98 wier zielen gepaert zyn, door de baren gescheiden? en waerom hebben⁹⁸ 99 een hart en een lant ons beide niet? laet u Sestos my, of myn Abydos u 100 nemen. uw lant behaeght my zoo zeer, als het myne u behaeght. waerom 101 worde ick beroert, zoo dickwils als de zee beroert wordt? waerom magh¹⁰¹ 102 de wint een lichte zaeck my tegens wezen? de kromme Dolphyns hebben^102-03

74 arbeide ick: spande ik mij in.

75 smyt: strek uit. In het origineel is iets anders bedoeld: ik beweeg mijn armen voor uw ogen, d.w.z. om uw goedkeuring te verwerven.

76 naer boven te stygen: onjuiste vertaling. Bij D.v.H.: ‘uw voeten in zee te zetten’; want hoewel enz.: onjuiste vertaling. Bij D.v.H.: ‘Want ick heb 't gezien, en gy bedroogt my niet’.

80 van goden: bedoeld is een vokatief: o goden (di magni). Vondel's tekst had waarschijnlik diis magnis.

82 Godt: bij D.v.H., overeenkomstig het Latijn: den nacht.

83 weet. Hierachter laat Vondel een vers onvertaald, bij D.v.H.: ‘nevens het licht dat my door de zee den wegh wyst’; vertellen: moet hier betekenen: optellen (Mnl. Wdb. IX, 125): Lat. numerari; bij D.v.H.: ‘kunnen zoo luttel getelt worden’.

84 aensmyt: aan de kust werpt.

85 wachten wy: pasten wij er voor op; over te brengen: door te brengen.

86 om door enz.: deze plaats is door Vondel niet begrepen. In de Latijnse tekst staat: verrezen, terwijl de vrouw van Tithon (d.i. Aurora) zich gereed maakte om de nacht te verjagen.

88-89 vast: al maar; om noch te toeven: onjuiste vertaling; er staat: over de korte duur van de nacht; gesammelt: gedraald.

90 ty: trek.

91 de zee der maeght: de Hellespont (vertaald als: de zee van Hellé).

92 na myne vrouw te rugge: achterom naar mijn geliefde.

93-94 Beter begrepen door D.v.H.: ‘dat ick hier naer toe komende een zwemmer, en wederkeerende een schipbreuckeling ben’.

95 heuvelachtigh (vertaling van clivus): sterk golvend. Deze twee verzen worden als onecht beschouwd.

98 en waerom enz.: onjuist vertaald. Bij D.v.H.: ‘En waerom zyn wy, eens van zin, elck in een byzonder lant?’.

101 worde ick beroert: kom ik in beroering (bij D.v.H. ontroert).

102-03 een lichte zaeck: bij D.v.H.: ‘zoo kleen een oirzaeck’; hebben den snof wegh: letterlik: hebben de lucht, de reuk, beet, d.w.z. zijn bekend met.

[p. 411]

103 alree den snof van onze liefde wegh en ick geloof dat de visschen oock 104 van my weten. alree blyckt het dat de drempel vant gewone water gesleten¹⁰⁴ 105 is: evenals een wegh waerover menighmael een radt gereden heeft: en ick^105-06 106 zou myn reis niet hoeven te hervatten, tenwaer ick zoo klaeghde. maer nu 107 klaegh ick, dat de wint my dit verbiedt. de vlackte van Athamas ziet grys¹⁰⁷ 108 van geweldige golven, en naulix leiter eenigh schip veiligh in zyn haven. 109 ick meen dat deze zee zoodanigh was, als zy eerst haren naem kreegh na¹⁰⁹ 110 de maeght, die in haer verdronken leit. tis genoegh dat dees plaets berucht 111 is door het missen van Helle, en op dat ze my verschoone, heeftze den naem¹¹¹ 112 van een misdaet. ick benyde Phryxus, die veiligh van het schaep met zyn¹¹² 113 goude vacht door de zee wert gevoert. nochtans zoeck ick niet den dienst 114 van vee of schip: als er slechts water is om met myn lichaem te klooven.¹¹⁴ 115 het mangelt my niet aen de zwemkunst, als ick slechs verlof hebbe om te¹¹⁵ 116 zwemmen. ick zal zeiltuigh, schip en schipper wezen. en ick zal niet volgen 117 Helyce, of den beer waer na die van Tyrus zeilen. onze liefde past op¹¹⁷ 118 geene gemeene gestarnten. een ander starooge op Andromeda, of de¹¹⁸ 119 heldre kroon, en de Parrhasische berin, die aen de koude asse glimt. maer¹¹⁹ 120 my behaeght niet tot een weghwyzer op den twyfelachtigen wegh te nemen, 121 tgeen waerna Perseus en Jupyn en Bacchus zuchten. ick heb een ander¹²¹ 122 licht dat veel zekerder gaet dan die lichten: twelck ons leidende, zoo zal¹²² 123 onse minne in geen duisternis dryven. als ick dat magh int gezicht hebben,¹²³ 124 zou ick wel naer Colchos en 't veerste van Pontus gaen, en daer het schip^124-25 125 van Thessaliën henevoer. en ick zou wel durven tegens den jongeling 126 Palemon zwemmen, en tegens hem die schielyck door een kruidt in een godt¹²⁶ 127 veranderde. dickwils bezwycken myn armen door 't langdurigh zwemmen: 128 en vermoeit zynde kunnense naulix voort door het breede water. als ick 129 hun met dusdanige woorden aenspreeck: ick zal u den hals van uwe Joffer¹²⁹ 130 doen omhelzen, geen gering arbeitsloon. terstont krygense weder kracht,¹³⁰

104 de drempel gesleten is: de weg de sporen draagt van een druk verkeer. Bij D.v.H. zonder beeld: ‘De streeck van het gewoonlyck water is reedts zoo begaen’.

105-06 Door Vondel niet begrepen. Er staat: ‘Te voren klaegde ick dat voor my geen wegh naer u toe was, dan op zulck een wyze’ (D.v.H.).

107 de vlackte van Athamas: bedoeld is: de zee van de dochter van Athamas (Lat. Athamantidos), d.w.z. van Hellé.

109 als zy eerst: toen zij voor 't eerst.

111 door het missen van Helle: bij D.v.H.: ‘om Helle, die 'er in verging’. Ook de volgende zin verduidelikte D.v.H.: ‘en al spaert het my, het heeft van dat stuck schandaels genoeg’.

112 Phryxus: de broeder van Helle, die met haar de vervolging van hun stiefmoeder ontvluchtte; van: door.

114 klooven: door D.v.H. veranderd in klieven.

115 verlof: door D.v.H. veranderd in: gelegenheit.

117 Helyce: een Arcadiese, door Zeus bemind en door de afgunst van Hera in een berin veranderd, daarna door Zeus als de Grote Beer onder de sterren geplaatst; den beer: de Kleine Beer; na: naar; past op: let op.

118 gemeene: gewone; starooge: richte zijn aandachtige blik; Andromeda: na haar dood door Athene onder de sterren geplaatst.

119 heldre kroon: gesternte, zo genoemd naar de krans die Venus aan Bacchus schonk als bruidsgeschenk; Parrhasische berin: de Kleine Beer. Callisto, dochter van Lycaon van Arcadië (Parrhasia is een landstreek van Arcadië) werd met haar zoon in een beer veranderd; de koude asse: de Noordpool.

121 waerna zuchten: die bemind werden door. Achtereenvolgens zijn dus bedoeld: Andromeda, Callisto en Ariadne.

122 zekerder gaet: veiliger is; twelck ons leidende (absolute constructie): en als dat ons leidt.

123 dryven: ronddolen.

124-25 Pontus de Zwarte Zee; het schip van Thessaliën: het schip van de Argonauten.

126 Palemon: een zeegod; hem: Glaucus.

129 hun: Bij dit woord plaatst Vondel een verwijzing naar een kanttekening: ‘nempe Bracchia’ (de armen).

130 arbeitsloon: beloning voor uw moeite.

[p. 412]

131 en streven naer hunnen prys, gelyck het snelle paert ten perckbaen van¹³¹ 132 Elis uitgelaten. ick spaer dan zelf myn minne die ick gebruick, en ick volgh¹³² 133 te sneller u o maeght die den hemel verdient: ghy verdient den hemel wel,¹³³ 134 maer blyf noch wat op de aerde; of zegh my waer de wegh van hier na 135 de Goden leit. ghy zyt hier, en raeckt een luttel uwen ellendigen vryer¹³⁵ 136 aen, en als de zee in myn verstant beroert wort. wat baet het my door de^136-37 137 breede zee niet gescheiden te worden: dat korte water hindert ons des 138 niet te weiniger. of twyfel ick of ick verre afgescheiden door de geheele¹³⁸ 139 werelt wil, myn hoop oock verre van myn joffer hebben. hoe gy my nu 140 nader zyt, hoe ick blaeck door een vlam die my nader is. en de zaeck is 141 altydt niet tegenwoordigh by my, maer de hoop. onse nabuurigheit is zoo 142 naby, dat ick bykans met der hant gryp, tgeen ick minne: och dickwils kost 143 my dit bykans tranen. wat is dit anders als naer vlughtende appels te willen^143-44 144 grypen?/byten? en na de hoop van eenen deizenden vliet te gapen? ick zal u dan 145 nimmermeer genieten tenzy de zee wil? en zal ick nimmer 's winters geluck 146 hebben? en dewyl er niets onbestendiger is dan zee en windt, zal myn hoop 147 altydt op water en winden dobberen? het barrent nochtans tot noch. wat¹⁴⁷ 148 kunnen Pleias en Arctophylax en t Olenische vee uitrechten, dewyl de zee¹⁴⁸ 149 my gequetst heeft? of ken ick my zelven niet, hoe reuckeloos ick ben, of 150 zent my dan oock geen voorzichtige liefde naer de zee? noch denck niet¹⁵⁰ 151 dat ick dit beloof, om dat de tydt niet komt. ick zal u geen trage panden 152 vant beloofde geven. laet de zee nu oock noch voor luttel nachten rasen. 153 wy sullen proeven door onwillige wateren te gaen. of een geluckige¹⁵³ 154 stoutheid sal my behouden synde gebeuren of de doot zal een einde van¹⁵⁴ 155 de bekommeringe der liefde maecken. ick zal nochtans wenschen naer dat¹⁵⁵ 156 gewest heen gedreven te worden, en myn verongeluckte leden zullen in 157 uwe haven landen. want ghy zult schreien, en zult myn lichaem noch

131 perckbaen: vertaling van carcere, d.i. de barrière van waar de wagens vertrokken; bij D.v.H.: renbaen.

132 Elis: daar hadden de Olympiese spelen plaats; ick spaer enz.: onjuiste vertaling van Lat. servo. Bij D.v.H. vrij vertaald: ‘Ick let dan maer op het vier, dat my blaeckt’.

133 die den hemel verdient: bij D.v.H. nauwkeuriger: ‘die waerdiger zyt aen den hemel geplaetst te worden’ (nl. als de vroeger genoemden, die tot sterren werden).

135 raeckt een luttel aen: waarschijnlik niet begrepen. De bedoeling is: en hebt slechts kortstondige ontmoetingen. Bij D.v.H.: ‘en zyt pas een oogenblick by’. Ook de volgende zin is niet begrepen. Er staat: ‘en met myn zinnen wort te gelyck de zee ontroert’ (D.v.H.).

136-37 door de breede zee niet: bedoeld is: niet door een brede zee.

138 of twyfel ick enz.: onbegrijpelike zin. Door D.v.H. aldus verbeterd: ‘Ick twyffel of ick niet liever aen 't einde der werrelt zoo verre van myn hoop wilde zyn als van myn Juffer’.

143-44 Zinspeling op de kwellingen van Tantalus in de onderwereld. D.v.H. koos grypen; deizenden vliet: telkens terugwijkend water.

147 barrent: slaat op het woelige water. Bij D.v.H.: ‘Nogh duurt de storm’.

148 Pleias (de Pleiaden), Arctophylax (letterlik: de wachter bij de Beer) en t Olenische vee (de geit Amalthea, tot ster verheven) zijn drie gesternten die wind en storm veroorzaken. Vondel heeft de zin niet begrepen. Verbeterd door D.v.H.: ‘Wat zal 't zyn, als (die sterren) de zee voor my nogh ongestuimiger maken?’.

150 zent my enz.: door D.v.H. verbeterd: ‘de liefde zal my dan oock onvoorzichtigh genoegh zee doen kiezen’. Ook de volgende zin is bij D.v.H. duideliker: ‘En opdat gy niet meent dat ick wacht naer de gelegenheit, die 'er nu niet is, zoo weet dat ick u wel haest verzekeringen van myne beloften geven zal’.

153 proeven: beproeven.

154 stoutheid: durf; behouden synde gebeuren: beter bij D.v.H.: ‘my aen mynen wensch helpen’; van: aan.

155 bekommeringe: smartelike zorgen.

[p. 413]

158 vereeren met aenraecken: en seggen: ick was oirsaek van zyn doot. ghy 159 namelyk zult gequetst worden door het voorspoock van onze doot, en in¹⁵⁹ 160 dit deel mishaeght u myn brief. hou wat op van klagen, maer laet de zee¹⁶⁰ 161 een einde van hare gramschap maecken. ick bidde u laet uwe wensch by 162 de myne komen. wy hebben een luttel stilte van doen, terwyl ick derwaert¹⁶² 163 overvaer. laet de winter vry blyven duren, als ick op uwe kusten sta. daer¹⁶³ 164 is scheepstuigh dat tot onse kiel past: en myn schip staet in geen water¹⁶⁴ 165 beter. laet Boreas my daer besluiten, daer het genoeghelyk is te toeven.¹⁶⁵ 166 dan zal ick traegh zyn om te swemmen, dan sal ick voorzichtigh wezen. 167 en ick sal tegens de doove baren niet kyven. noch klagen dat de zee den¹⁶⁷ 168 zwemmer stuurs valt. laet my te gelyk de winden en uwe armen verletten,¹⁶⁸ 169 en dat ick door die twee dingen vry verhindert werde. als de winter sal¹⁶⁹ 170 overwesen, zal ick 't roeytuigh van myn lichaem gebruicken. steeckt ghy 171 altydt het licht op voor myn oogen. ondertussen laet myn brief by u ver- 172 nachten, dien ick bidde .................¹⁷²

159 namelyk: in 't biezonder; zeker; gequetst: pijnlik getroffen; voorspoock: voorteken; in dit verband: voorspelling.

160 dit deel: dit opzicht.

162 van doen: nodig.

163 de winter (Lat. hiemps): door D.v.H. veranderd in: onweder.

164 scheepstuigh: onjuiste vertaling. Bij D.v.H.: ‘een bequame (geschikte) haven voor myn schip’. Met de ‘kiel’ is zijn lichaam bedoeld.

165 Boreas: de gure Noordenwind; besluiten: opsluiten.

167 doove: nl. voor mijn klachten.

168 stuurs valt: bars is voor; verletten: ophouden, tegenhouden om te vertrekken.

169 de winter: de storm (vgl. r. 163).

172 D.v.H. vult aan: ‘dat ick ten eersten (d.i. zo spoedig mogelik) magh volgen’.