De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

[p. 296]

tekstkritische noten

TEKSTKRITIEK: vs. 2, de graveerder schreef Tslingeren; in vs. 16 vergat hij u en schreef Kabblen. Ook is zijn eigenwijsheid aansprakelik voor de overtollige hoofdletters en de slordige leestekens in het hele gedicht.

Aenden Leevw van Hollantaant.^*

Uyt-heemse vyanden te sitten inde veeren,^{vs. 1}

Te slingeren den staart Grootmoedich over Zee,²

Is Ydel, als uw longh geslagen aen het Teeren,³

Inwendich vast vergaet en gy met herte wee⁴

Soo deerlyck Sucht en Kucht en Loost by Heele Brocken

Het rottende Ingewant te Keel uyt, inde Golff

Wat Baet het met uw Klauw al t'Oost en West te Plocken⁷

Na dien u Byt int Hart dees Wrede Water Wolff⁸

Nu uyt om over u Eerlangh te Triomferen⁹

O: lant Leeuw Waeck eens op, en Weck met eenen Schreeu¹⁰

Alt veen de Kennemaers, en Rynlants oude Heeren¹¹

Met d'Amsterlanders, tot noothulp van hun Leeuw¹²

Men Sluyte met een Dyck dit dier, dat u Comt Plagen

De Wintvorst Vlieger met syn Moole wieken toe¹⁴

De snelle Wintvorst weet den Water Wolff te Iagen

In Zee, van waer hy u quam Knabblen nimmer Moe

De Veen Boer sit en wenst dees Water-jacht te Spoeien¹⁷

En tveen Wyff roept: hy Ruymt de Lant Leeuw weyt op truym,¹⁸

En suyght syn Longh gesont aen d'uiers vande Koeien¹⁹

Zoo wint de Lant Leeuw Lant, soo puurt hy Gout uyt Schuym.²⁰

I.V. VONDEL.

* Van 1641. Afgedrukt volgens de tekst op de ‘Nieuwe Carte’ van het ‘Provisioneel concept ontwerp ende voorslach dienende tot de bedyckinge van de groote water meeren’, in 1641 uitgegeven (Unger: Bibliographie, nr. 383).
Jan Adriaensz. Leeghwater had in deze jaren zijn ontwerp aangeboden tot bedijking en droogmaking van de Haarlemmermeer, die voor de omliggende landerijen gevaarlik begon te worden.

vs. 1 te sitten inde veeren: achterna te zitten.

2 Grootmoedich: dapper.

3 uw longh geslagen aen het Teeren: de binnenwaarts gelegen veenbodem, die, als door een tering aangetast, afbrokkelde en in het meer verdween.

4 vast: onophoudelik.

7 Plocken: plunderen. Zinspeling op de kaapvaart.

8 Na dien: omdat, nu; dees Wrede Water Wolff: de wateren van de Meer.

9 uyt: er op uit.

10 Waeck op: word wakker.

11 Alt veen: alle veenbewoners.

12 noothulp: hulp in nood.

14 Laat de wind er heen snellen om de watermolens te doen draaien.

17 Water-jacht: het verjagen van het water naar de zee; Spoeien: bespoedigen.

18 hy Ruymt: hij gaat heen, hij vlucht; op truym: op de wijde grasvelden

19 Verwerft nieuwe kracht en welvaart door de opbloeiende veeteelt.

20 Zo verkrijgt hij kostbare grond in plaats van waardeloze, schuimende wateren.

[p. 297]

Linker onderhoek der kaart van de Haarlemmermeer met omliggende wateren en plaatsen, in 1641 uitgekomen naar het ontwerp van Jacob Bartelz Veris, onder de titel ‘Provisioneel concept ontwerp ende voorslach dienende tot de bedyckinge van de groote water meeren’. op een doek tussen twee kolommen Vondels gedicht Aenden Leevw van Hollant, in latere uitgaven getiteld ‘Op het uitmalen van 't Haarlemmer Meir’ (Unger: Bibliographie van Vondels werken, nr. 383). De omwingerde zuilen torsen een kroonlijst, waarop de Hollandse leeuw worstelt met de waterwolf. Een boer aan de voet van de ene kolom slaat het gevecht gade met een verrekijker en zegt: ‘Hoe sel dat spel afloopen’; de hoop, staande aan de voet van de andere zuil, zegt: ‘Al wel sou k'hoopen’.