Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645 (1930)

De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

(1930)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het derde bedryf.

IOSEPH. SIMEON. LEVI.
Ioseph:
 
Myn Broeders, zijt gegroet, van mijn heer Vaders wegen,
 
Die, hartelijck begaen, my, onder zynen zegen,vs. 552
 
Naer Sichem heenen stuurde, op dat hy weeten moght,
 
Hoe 't u en 't vee al ging. wat hoeck bleef onbezocht?554
555
Wat herder ongevraeght, om Sichem, en zijn weide
 
En lantstreeck? 'k hou gewis mijn Vaders Engel leide556
 
My herwaert aen: want toen ick, moede en afgezucht,557
 
Ging dwaelen, hopeloos en jammerlijck beducht,558
 
Wat raedzaemst was van beide: of langer daer te toeven,
560
Op eenigh klaer bescheit; of Vader te bedroeven,560
 
Met evenwijs naer huis, naer Hebron, en ons dal,
 
Van waer ick quam, te spoên; ontmoete by geval
 
(Of liever zoo 't Godt gaf) my yemant, die juist vraeghde:
 
Wien zoeckt ghy dus met smert? toen ick mijn hart uitklaeghde,564
565
En badt om naeckt bericht, wees hy my herwaert aen,563-65565
 
En had uit u gehoort: laet ons naer Dothan gaen.
 
Spil, sprack hy, hier geen tijdt. zy zijn al voortgetogen.
 
Zoo spreeckende, geleeck de vrientschap in zijn oogen568
 
Aen 't flonckeren een' geest, zoodanigh als voorheen
570
(Na dat men hen beschrijft) onze oudren wel verscheen.570
 
Zijn oogen stemden met d'aenminnigheit der lippen,571
 
Geverft, als met een' geur van roozen, op de tippen.572
 
In 't scheiden danckte ick hem, en roock een frisser lucht,
 
Een lange streeck langs 't padt, en schepte mijn genught574
575
Veel reizen stil te staen, en t' elckens om te kijcken;
 
Verbaest om zynen gangk, en hoe hy heen ging strijcken,576
 
Niet als een sterflijck mensch, maer een van 't hemelsch koor,
 
Ons tot een licht gestiert, op 't onbekende spoor.578
 
Het zy wie 't wil, Godt lof, hy heeft my recht gewezen.579
580
Ick vinde u hier gezont. nu is mijn hart genezen
 
Van die quetsuur. ô hoe verquickt uw aengezicht,581
 
Zoo welgedaen, my meer, dan 't alverquickend licht!582
 
Mijn Broeders, och ick weet, de Vader zal verlangen,
 
Om tyding, uit mijn' mont, van u, zijn zoons, t' ontfangen,
585
De Grootvaêr desgelijx, en onze Moeders meê.585
 
Hoe gaet het toch, mijn Broêrs? hoe staet het met ons vee?
 
Helaes, wat magh dit zijn? wat magh de helden deeren,587
 
Dat zij dus overdwars het aenzicht elders keeren?588
 
My aenzien met den neck, en stom als beelden staen?
590
Och Broeders, heb ick u met myne komst misdaen,
 
Of niet gegroet als 't hoort? ontschuldight mijn gebreecken.591
 
Verschoont mijn dommigheit. hoe krijgh ick hen aen t' spreecken?
 
Ick ben geen antwoort waert. helaes, het is mijn schult.
Simeon:
 
Ay ziet dien huichelaer. hoe terght hy u gedult,
595
En spreeckt ghy niet een woort?595
Levi:
 
Wel heerschap over moeders
 
En vader, en al 't huis.
Simeon:
 
Bezoeckt ghy weêr de Broeders?
 
Komt ghy ons weer bespiên? verklicker, wellekoom.
Levi:
 
Wat of de droomer nu weêr voorquam in den droom?598
 
Vertel ons uw gezicht, uw' droom. zing op, laet hooren.
Simeon:
600
Wat of hem schort? hy zwijght, en heeft zijn tong verlooren.
Ioseph:
 
Mijn Broeders, och ick val voor uwe voeten neêr.
 
Vergeeftme mijn vergrijp, noch eens, en dan niet meer.
Levi:
 
Rijs op, het is geen wijs, dat Koningklijcke zielen,603
 
Zich buigende in het stof, voor onderdaenen knielen.
Simeon:
605
Was vader niet de zon? was moeder niet de maen?605
 
Wij starren, schooven? he!
Ioseph:
 
och broeders, laet my gaen.
 
Och broeders, laet my gaen: 'k wil gaerne voor u bucken,
 
Gelijck den jongste past.608
Simeon:
 
rijs op. hoe zal 't hier lucken?
Levi:
 
Nu koning Joseph, zegh, wie zal uw stalknecht zijn?
610
Wie schryver? wie poortier? wie schencker, om met wijn610
 
Te kroonen's konings disch? wie kamerling verstrecken?611
 
Wie muilpaert? wie kameel? wie uw karrossen trecken?612
 
Koom herwaert Napthali. koom herwaert Zabulon.
 
Komt Asser, Isaschar, Gad, Judas, Simeon,
615
En Dan: dit is de schoof: vernedert uwe schoven.613-15
 
Duickt starren, zon en maen, dit licht zal 't al verdooven.616
Simeon:
 
Ontweldight hem dien staf, en drijft hem naer den put.617
Ioseph:
 
Och broeders.618
Levi:
 
voort, ga voort: dit jancken is onnut.
RUBEN.
 
Dit's d'oude en drooge put. 'k wil hier ontrent vertoeven.619
620
Maer 't zou wel noodigh zijn met eenen steen te proeven,620
 
Of oock de duistre gront met water sta bedeckt,
 
't Welck van dees heuvelen by wylen herwaert leckt.622
 
Hier leit een kay, zoo zwaer als eenigh man kan heffen.623
 
Nu mannekracht, hef op: die steen wil lydigh treffen.624
625
Laet vallen, dat het kraeck. laet rollen zonder schrick.
 
Hy plompt niet eens, maer ploft. droogh is 't er: klaer ben ick.626
 
Weest wellekoom, ô put. weest wellekoom, behoeder
 
Van Jakobs waertsten zoon, van mijn' verlegen broeder.628
 
Verdien een' naem, wanneer ghy, voor een wisse doot,629
630
Dien heldren jongen berght, in uwen naeren schoot;630
 
Zoo veel barmhartiger dan negen broêrs te gader,
 
Al broederslaghtigen. ô put, 'k zal u by Vader,632
 
Dien afgeleefden stock, haest loven voor dees deught:633
 
Terwijl hy Ioseph kust al bevende, en van vreught
635
De tranen biggelen langs 't aengezicht vol rimpelen.
 
Hoe komtghe my te pas! hoe helptghe my bewimpelen636
 
Mijn' heimelijcken raet, tot redding van die spruit,637
 
Waer in de dorre boom en schorre schors besluit638
 
Zoo luttel saps, als die noch hoeft om wat te leven.639
640
Hoe zal de versche mont aen schraele lippen kleven!640
 
Met welck een hartlijckheit de vader welgezint641
 
Zijn sidderende armen slaen, om zijn herboren kint,
 
Om dien beschutten hals! met welcke danckbre klancken,
 
Met hoe veel zegens wil hy Ruben dan bedancken,644
645
Voor broer- en vaderplicht, voor zijn godtvruchtigheit!645
 
Dan zweef ick op zijn tong zoo hoogh, als 't onbescheit646
 
Der broedren, root van schaemt, het hooft moet onder haelen,647
 
Noch dieper dan de put, daer Joseph in moet daelen.
 
Maer zwijgh, och zwijgh, my dunckt zy komen ginder aen,
650
't Verwezen kint voor uit. och broeders, laet hem gaen.650
 
O d'arme jongen wischt zijn uitgekreten oogen.
 
O tigers, hebt ghy nu de menscheit uitgetogen,652
 
En voert ghy van den mensch slechs uiterlijcken schijn,653
 
Zoo veel gevaerlijcker als woeste dieren zijn?
655
Die kent men aen gebit, aen gruwelijcke klaeuwen.
 
Helaes, wat gaet my aen? de jongen zal verflaeuwen.656
 
Waer best mijn lijf geberght hier ergens in een hegh?657
 
Zy naecken. och 't is tijdt, dat ick my nederlegh:
 
Want hoorenze mijn stem of 't ritslen van de doren,
660
Zoo is 't met ons gedaen, zoo gaenwe bey verloren.
SIMEON. LEVI. IOSEPH.
Simeon:
 
Nu grijn hier na. treck uit dien kakelbonten rock.661
 
Treck uit, eer ick 't u leer.
Levi:
 
ja leer hem met dien stock.
Ioseph:
 
Och broeders, kan ick u vermurwen met mijn karmen?
 
Och heb ick 't zoo gemaeckt? och is 'er geen ontfarmen?
Simeon:
665
Schud uit de py, schud uit.
Ioseph:
 
hoe heb ick 't zoo gemaeckt?
Levi:
 
Hy sammelt noch.666
Ioseph:
 
helaes! waer ben ick nu geraeckt?
Levi:
 
Daer ghy zult d'uitkomst zien van uwe neske droomen,667
 
In eenen donkren put.
Ioseph:
 
waer ben ick nu gekomen,
 
Daer Godt woont noch goed mensch, die my voor 't lest beschut!669
670
Helaes, wat hebt ghy voor?670
Simeon:
 
ghy moet in dezen put.
Ioseph:
 
Verdrincken in dien put?
Levi:
 
om van geen dranck te sterven,
 
Zult ghy van dorst vergaen, en wijn en water derven.
Ioseph:
 
Van honger en van dorst in dezen put vergaen?
 
O put, ick zie geen' gront: hier schijnt noch zon noch maen.
Simeon:
675
Die zult ghy in uw' droom zien schijnen, oock die starren.
Ioseph:
 
't Was mijn gulhartigheit: noit docht ick u te sarren.676
Levi:
 
't Was uw gulhartigheit, nu 't zoo te passe koomt.
Ioseph:
 
Wie kan gebeteren, dat hy van starren droomt?678
Levi:
 
Hoe ghy het betren kunt, dat zal die put u leeren,679
680
Een rechte school van tucht. men moet zyne oudere eeren,680
 
De broeders allermeest, en d'ouders boven al.
 
Wie zich te plomp verheft, raeckt plotseling ten val.682
Ioseph:
 
'k Roep zelfs de hemelen en Englen tot getuigen,683
 
Hoe mijn gehoorzaem hart genegen was te buigen
685
Voor vader, moedren, u en al het huisgezin.
 
Misduit mijn droomen niet: daer steeckt niet arreghs in.686
 
Och zaeght ghy in mijn hart. och lagh mijn boezem open:
 
Daer is noit list bedrogh noch arghwaen ingeslopen.688
Simeon:
 
Hoe zingt hy nu zoo kleen? wat was dat voor een nuck,689
690
Toen ghy by Vader ons betighte met dat stuck?690
 
Wat was dat, simpelheit? of waren 't groene padden?691
 
Most ghy de broeders noch zoo schendigh gaen bekladden,692
 
Tot schande van 't geslacht, en rockenen dien twist?693
Ioseph:
 
Wat mensch leeft zoo volmaeckt, die zich niet eens vergist?694
Levi:
695
't En komt op eens niet aen.695
Ioseph:
 
och ziet dit door de vingeren.
Simeon:
 
Ia zoo. hoe zou hy ons hier meê om d'ooren slingeren.696
Levi:
 
Het slimst quam achteraen. het grontsop drinckt men lest.697
Simeon:
 
Neen, beter 't huis geveeght van deze lucht en pest.698
Levi:
 
Treck uit dien rock, treck uit.
Ioseph:
 
magh ick mijn' rock niet houden?
Simeon:
700
Die rock is u niet nut.700
Levi:
 
Hy moght te nacht verkouden.
Ioseph:
 
Och moght ick Benjamin eens kussen voor mijn endt.701
Simeon:
 
Een jaerigh kint? het heeft zijn' broeder noit gekent.702
Ioseph:
 
Ick most, voor mijn vertreck, hem noch een' kus afprachen.703
Levi:
 
Wel kende u 't kint?
Ioseph:
 
mijn broêr, ghy hebt my aengelachen.704
705
Maer och voor 't allerlest. Hoe luttel docht ick toen.705
 
Daer is mijn rock. helaes.706
Simeon:
 
wy dienen werck te spoên,
 
Eer yemant onvoorziens ons koom op 't stuck betrappen.707
Ioseph:
 
Ay broeders, laet my gaen. 'k en zal u niet beklappen.708
Levi:
 
Wy hebben in dat stuck met zinnen al verzien.709
Simeon:
710
Koom, lang het laddertouw.710
Ioseph:
 
nu kan ick niet ontvliên.
Levi:
 
Twee vleugels schorten u: ghy zijt een lichte veugel.711
Simeon:
 
Sta vast. ick zal het touw gaen knoopen aen den beugel,712
 
Of 't halfgebroken rat.
Levi:
 
zie voor u, eer ghy stort,713
 
Of uitglijt. valt het touw een vaêm of drie te kort,714
715
Zoo blijft hy in den put licht hangen, als een bengel.715
Simeon:
 
Zo spring hy voort om laegh.716
Levi:
 
maer neen, hy heeft den Engel
 
Van vader op zijn hant, die draegh hem in den dreck.717
Simeon:
 
En feilt en mist hem dat?718
Levi:
 
zoo breeck hy voort den neck.
 
Hoe harder smack, hoe nutst: 't fatsoen is maer verloren.719
720
Nu wacker, stijgh te paert: de lijn is al geschoren.720
Simeon:
 
Zoo doet het. op, klim op, en stijgh gewilligh neêr.721
Ioseph:
 
O Godt, vergeef hun dit.722
Simeon:
 
voort voort, geen woorden meer.
Ioseph:
 
Verveelt het u, dat wy voor 't lest ons hart uitspreecken?723
Levi:
 
Ghy mooght in dezen put vry zeven dagen preecken.724
Ioseph:
725
Och schenckt my eens voor 't lest: mijn hart verstickt van dorst.
Levi:
 
Schep water met uw hant, al ziet het wat bemorst,
 
Het kan den dorst verslaen. de slijm is meest gezoncken.727
Ioseph:
 
O Godt, dat laeft mijn hart: noch eens voor 't lest gedroncken.
Simeon:
 
Nu klim, daer is mijn knie. nu zet den voet in 't touw.
Levi:
730
Stijgh af.
Ioseph:
 
leeft lang mijn broêrs. troost vader in zijn' rouw.730
Simeon:
 
Die rouw is al gemaeckt.731
Levi:
 
hy daelt met flaeuwe treden.
Simeon:
 
Zijt ghy om laegh?732
Ioseph:
 
noch niet. Hael op, ick ben beneden.
Levi:
 
Maeck los het laddertouw: 't wil tijt zijn dat wy gaen.733
Simeon:
 
Ons werck is nu beschickt. Hier moet een dronck op staen,734
735
Met een' ontbijt. de zon begint alree te steecken.735
Levi:
 
Komt gaenwe, daer ons loof noch schaduwen ontbreecken,736
 
Hy heft een klaeghliedt aen. hoe galmt die naere klanck.
Simeon:
 
Ay luistert wat hy zingt.738
Levi:
 
de tijdt valt my te langk.
Simeon:
 
Hoort yemant dat geluidt, zijn stem magh ons verraeden.739
Levi:
740
't Geluit reickt niet zoo wijdt: oock loopen hier geen paden.
 
De heirbaen leit te veer: het kreupelbosch zwijght stil:
 
En wie genaeckt dien put, als die 'er wezen wil?
Ioseph:
 
Myn Godt, mijn Godt, magh mijn geklagh niet baeten,
 
En gaet uw glans en aenschijn voor my schuil,744
745
Voor my, helaes, van u en elck verlaeten,
 
In dees spelonck, en onverlichten kuil?746
 
Ick zie 't gewelf des blaeuwen hemels blincken,
 
Door eenen bril van damp en dicke lucht;748
 
Al schijnt de zon, zy schroomt zoo diep te zincken.
750
Ick hoor den windt, maer wie hoort mijn gezucht?
 
De putgalm baeuwt mijn kermen na, mijn smeecken.751
 
En kaetst te rugh den allerlesten tarm.752
 
De steenen zelfs uit medelyden spreecken.
 
Ick roep ocharm: de putgalm roept ocharm.
755
Bedanck ick hem, die noch uit mededoogen755
 
Mijn ziel vertroost, hy danckt my wederom.756
 
En schrey ick: wee mijn oogen; hy schreit, oogen.
 
Zit Ioseph stom, de putgalm zit oock stom.
 
Och haetooft, och, hoe bitter zijn uw korlen,759
760
In myne keel, schier stickende van smart:
 
Maer nu ontbey, daer komt wat zoets op borlen.761
 
Wat magh dit zijn? wat troost verfrischt mijn hart?
RUBEN. IOSEPH.
Ruben:
 
Zyn dat gebroeders? och zy hebben 't lam gedolven.763
 
Daer gaenze heen, in schijn van harders, ô die wolven.764
765
Zy lieten allerlest hun wreede stappen hier.765
 
't Was goet dat ick my kon verbyten. 'k hadme schier766
 
(Mijn krop wert vol) ontdeckt met bulderen en kryten.767
 
Ja had ghy 't maer gedaen. zy moghten u vry smyten
 
In eenen zelven poel; zoo waert ghy door dien raet769
770
Niet schuldiger als zy, aen zoo vervloeckt een daet;
 
Om wie de vader nu misschien al leit te bedde.771
 
Maer neen, 't was beter dus. 'k wil zien of ick hem redde.772
Ioseph:
 
Och help my, wie ghy zijt. och help my uit den noodt.
Ruben:
 
Hy roept, Godt lof, dat 's noch geen teecken van zijn doot.774
775
Hoe is het, Josephbroêr? ick koom uw wonden stelpen.775
Ioseph:
 
Och Ruben, help my uit.
Ruben:
 
Ick koom, om u te helpen.
 
Mijn kint, mijn hart, mijn zoon, bedaer wat. schrey niet meer.
Ioseph:
 
Och help my uit.
Ruben:
 
Mijn broêr, hier is noch touw, noch leer:
 
Noch wist ick raet om touw; ick zou mijn kleeren scheuren,779
780
En strengelen een koort: maer maetigh u in 't treuren:
 
't Is om een korte wijl, een korte stoot, gedaen.781
 
'k Beloof u, eer de zon op 't hooftpunt koom te staen,782
 
Te redden met dees hant: de tijt kan 't nu niet draegen.783
 
Zy zien noch t' elckens om, uit achterdocht voor laegen.784
785
'k Ontschuil hun vast. mijn trouw heeft Joseph niet verzaeckt.785
 
Ghy zijt door mijn bestel in dit verdriet geraeckt.786
 
'k Bestemde 't quaet, op dat 'er goet uit wert geboren.787
 
Vergeef my toch dien treck, die anders waert verloren.788
 
't Gevaer jaeght my van hier. leer harden. ick moet voort.789
Ioseph:
790
Och Ruben Ruben, hoor. ay broeder, noch een woort.
REY VAN ENGELEN.
Zang:
 
Het lust ons om dees duisternissen791
 
Des puts al 't hemelsch licht te missen:
 
Want zulcke duisternissen zijn
 
Ons schooner dan de zonneschijn.
795
Wy willen hier een' hemel stichten,
 
Verzien met aengenamer lichten796
 
Dan aen dat blaeuw gewelfsel staen.
 
Zijn mont verstrecke een nieuwe maen:798
 
Zijn oogen, op den gront gezoncken,799
800
Twee starren, die den nacht ontvoncken:
 
Het voorhooft, daer de lock om zweit,801
 
Een zon, gekruift met majesteit802
 
Van zyzacht hair en blonde straelen.
 
Wat schemering kan 't hier by haelen,
805
Des morgens vroegh, of's avonts laet?
 
Wat avontstont, wat dageraet
 
Beschaemt die winckbraeuw, en die wangen;807
 
Nu met een' dunnen mist behangen?808
 
Als met een' sluier, fijn van draet,
810
En bruin van verf, daer vier door slaet,810
 
En speelt en schijnt op 't zwart te zweven,811
 
Te zoet gedommelt en verdreven.812
 
Laet d'oogen weiden in die kunst:813
 
Dees schaduw geeft dit licht een gunst.814
Tegenzang:
815
Het zal strax ryzen, om te reizen;815
 
Om koningklijcke en aertspalleizen,816
 
Daer aller wyzen wijsheit zuft,817
 
Met zijn van Godt verlicht vernuft818
 
Te proppen: maer in 't eerst zijn banden819
820
En noch een droeven dagh voorhanden;820
 
Eer 't, begenadight van een kroon,821
 
In 't wit beschijn den gouden troon,822
 
Tot heil en troost van veele volcken.
 
Het moet, vermomt met donckre wolcken824
825
Van ballingschap, veel jaeren lang,
 
Na een' bedruckten ondergang,826
 
In arbeit gaende, aen 't baeren raecken.827
 
Dees langsaemheit past groote zaecken.828
 
Een eick, die met zijn hooft vol blaên
830
En bladige armen zal beslaen830
 
Veel gronts, veel luchts, en winterbuien
 
Van oosten westen noorden zuien,
 
En blixemstrael en donderkloot833
 
Verduuren, wort allengskens groot:
835
Om tegens dat gewelt te sportelen,835
 
Verzekert hy zyn' voet met wortelen;
 
Zyn' rugh met pit, en hout, en bast:837
 
Gelijck zoo stout een' boschreus past.
Toezang:
 
'k Zie Jakobs kinderen en knaepen839
840
Te weide gaen, en koey en schaepen
 
In schaduw van dien hoogen boom,
 
By eenen wijdt vermaerden stroom,841-42
 
Vast bloemen gras en klaver scheeren.843
 
'k Hoor beemden harderlieden leeren;844
845
De fluit, aen 's harders dartlen mont.845
 
'k Zie huppelen den vetten gront,846
 
Op het getrippel dezer vingeren,847
 
Die toonen door malkandren slingeren,
 
Tot roem van Abrams Godt, wiens hant849
850
Hen voerde in zulck een gastvry lant.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

lied