De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 853]

Het vierde bedryf. REY VAN PRIESTEREN. RISPE. MICHOL. Rey: 1125[regelnummer] Mevrouwen, die, voor 't hof, met jammerlijck misbaer, Gescheurde kleederen, en uitgetrocken hair Gezeten, kermt, om 't lot uw zoons te beurt gevallen; Ick wenschte, kon 't geschiên, dat yemant van ons allen, Naer tijds gelegenheid, dees bittre ontsteltenis,Ga naar voetnootvs. 1129 1130[regelnummer] En rouw, die zekerlijck niet onnatuurlijck is, Zoo maetighde, dat hier d'ellende stand moght houden,Ga naar voetnoot1131 En wyder ongeval het Rijck werd quytgeschouden.Ga naar voetnoot1132 Doch troosten valt hem licht, die liever raed dan geld,Ga naar voetnoot1133 Noch levend voelt, hoe 't hart der moedren zy gestelt;Ga naar voetnoot1134 1135[regelnummer] Het welck geen scherper vlim van weedom kan doorsnijden,Ga naar voetnoot1135 Dan 't geen zy in haer vrucht, en bloed, en afkomst lijden. Dit lijden word geterght, indien men 't plotsling stuit,Ga naar voetnoot1137 En schreien stilt de pijn; dies schrey uw krop vry uit,Ga naar voetnoot1138 Indien ghy schreien kunt. laet vry de traenen zypen,Ga naar voetnoot1139 1140[regelnummer] Eer 't hart verdrenck. maeckt los dees banden, die u nypen,Ga naar voetnoot1140 En geeft den lijckrouw nu den vryen toom. ach ach!Ga naar voetnoot1141 Wy klaegen neffens u, zoo klaegen helpen magh. Rispe: Is dit dan al de troost, dien wy van u verwerven? Rey: Wy wenschten, moght het zijn, voor uwe zoons te sterven. Rispe: 1145[regelnummer] Zo spreect ghy, en drijft zelfs met maght het wraeckrecht voort.Ga naar voetnoot1145 Rey: Wat eischtge? Rispe: Straft den Vorst, en maent hem om zijn woord.Ga naar voetnoot1146 Rey: De Vorst heeft noit zijn woord veel min zijn' eed gebroken.
[pagina 854]
Michol: Wat heeft noch strax zijn mond dan tegens ons gesproken,Ga naar voetnoot1148 En op een nieuw belooft van zijn' gezwooren eed?Ga naar voetnoot1149 1150[regelnummer] O Vader, o mijn Broêrs. ick klaegh uw graf mijn leed. Och was' er rust voor ons, gelijck voor u, geschapen.Ga naar voetnoot1151 Rey: Weck Vaders geest niet op. laet vry uw Broeders slaepen. Uw goedertieren heer heeft zijn gena betoont, Van twee Mephiboseths den jongste 't lijf verschoont,Ga naar voetnoot1154 1155[regelnummer] Oock Micha zijnen zoon; en in hun beider leven Dien hoogen eed geberght. getroost u d'andre zeven.Ga naar voetnoot1156 Michol: Wee my verstoote vrouw, is dat zijn rechte hand,Ga naar voetnoot1157 Die hy my noch terstond gaf tot een zeker pandGa naar voetnoot1158 Van 't koningklijcke woord? o reuckeloos betrouwen!Ga naar voetnoot1159 Rispe: 1160[regelnummer] Och deist de zon noch niet? hoe kanze dit aenschouwen?Ga naar voetnoot1160 Michol: Och heb ick my gehoed voor dezen harden slagh?Ga naar voetnoot1161 Rey: Die koomt van God. de Vorst houd al wat hy vermagh, En ziet geen' andren raed om Gabaon te stillen.Ga naar voetnoot1163 Rispe: Och zal men zoo verwoed die bloem der mannen spillen?Ga naar voetnoot1164 Rey: 1165[regelnummer] Niet spillen, maer besteên ten oorbaer van het Rijck,Ga naar voetnoot1165 Tot slechting van 't geschil, en 't wrockende ongelijck.Ga naar voetnoot1166 Michol: De neefs om grootvaers schuld mishandlen ongenadigh?Ga naar voetnoot1167 Rey: De neefs aen 't zelve stuck me schuldigh, en handdaedigh.Ga naar voetnoot1168 De vader gaf den last. de zoonen voerden 't uit.
[pagina 855]
1170[regelnummer] Getroost u toch in Gods rechtvaerdighste besluit.Ga naar voetnoot1170 Gedenckt, hoe heerlijck 't zy, dat zy den ganschen lande Verstrecken tot een' zoen, en heilige offerhande, En zoo veel duizenden, op d' oevers van de dood, Beschutten met hun' hals voor 't zwaerd van hongers nood. 1175[regelnummer] Zy mosten toch vergaen in 't algemeen bederven.Ga naar voetnoot1175 Nu zullenze, tot heil des volx, als helden sterven, En 't hongrigh Kanaän gedyen tot een spijs. Wy sterven altemael; het scheelt slechs in de wijs. Wie heen sterft, naer 't beloop, word zonder naem begraeven.Ga naar voetnoot1179 1180[regelnummer] Men drijft, behouden of met schipbreuck, in dees haven,Ga naar voetnoot1180 Daer 't al te zaemen vloeit. de tijd loopt snel en kort. De bloem moet af, 't zy die gemaeit werde, of verdort Na eene poos van zelf. 't gaet al der oudren gangen.Ga naar voetnoot1183 Indien 't niet schorte aen brein, men zou naer 't end verlangen,Ga naar voetnoot1184 1185[regelnummer] Om liefst by tijds t' ontgaen al's weerelds moeilijckheên. Geen steenrots word in zee van baeren meer bestreên,Ga naar voetnoot1186 Als lijf, en ziel, aen een, voor luttel tijds, verbonden.Ga naar voetnoot1187 Wie hier op staeten bouwt, die bouwt op weecke gronden,Ga naar voetnoot1188 En zackende, eer 't gevaert ten halve raeckt om hoogh.Ga naar voetnoot1189 1190[regelnummer] Hoe hooger opgehaelt, hoe meer in 't nydigh oogh,Ga naar voetnoot1190 Hoe min van windvang vry. wie 't jaerboeck van het levenGa naar voetnoot1191 Des Konings op wil slaen, dat zal hem reden geven, En 't zekerste bescheid. De Vorst quam tot zijn witGa naar voetnoot1193 (Gods werck) met moeite, en houd zich naulix in 't bezit.Ga naar voetnoot1194 1195[regelnummer] Wat in en uitheemsch ley niet toe, om hem te hinderen?Ga naar voetnoot1195 Wat rampen most hij niet beleven aen zijn kinderen, Stofferende een tooneel? en wat beleeft hy nu?Ga naar voetnoot1197 Of waentghe wel, dat hem dit lichter valt dan u? Neen zekerlijck, dat blijckt noch niet aen 't minste teecken. 1200[regelnummer] Noch meer, het tegendeel is klaer genoegh gebleecken. 'k Heb zijn verbaestheid en verlegenheid gespoort,Ga naar voetnoot1201 De traenen zelfs gezien, de droeve stem gehoort.Ga naar voetnoot1202 Dees storrem waeit te sterck. hem helpt geen tegenstreven.
[pagina 856]
Zijns ondankx word hy dus aen laeger wal gedreven:Ga naar voetnoot1204 1205[regelnummer] Dies bidden wy, omhelst dit lijden met geduld,Ga naar voetnoot1205 En geeft dien vromen heer, 't godvruchtigh hoofd, geen schuld, Wiens deugd veel zwaerder weeght dan 't goud van 's werelds kroonen. Rispe: Een deughd, barmhartigheid verciert der vorsten troonen,Ga naar voetnoot1208 En scepters meer dan goud, ja maeckt het hoofd van 't Rijck, 1210[regelnummer] Terwyl het sterflijck is, een Godheid zelf gelijck. Een Vorst magh met zijn kroon vol diamanten praelen, En glinstren in de zon; maer alle zichtbre straelen Verdooven, by den glans der koningklijcke deughd,Ga naar voetnoot1213 Barmhartigheid, die 't al gelijck de zon verheughd. 1215[regelnummer] Indien ghy moed had dit den Koning in te scherpen, Hy zou zoo veel gebeên noch klaghten niet verwerpen, Maer wercken op de stof, die nu voorhanden is, En reed, en rijp, slechs wacht, om een gelijckenis, Die naer yet hemelsch zweemt, van hooger hand t' ontfangen.Ga naar voetnoot1217-19 1220[regelnummer] Hy zalft dees slaeven wel met dooden, en met vangen,Ga naar voetnoot1220 Maer quetst zijn bedgenoot, en edelste vriendin, Al 't aengehuwde bloed, ja 't gansche Benjamin,Ga naar voetnoot1222 Terwyl hy Juda streelt. Het volck, dat hy verdaedightGa naar voetnoot1223 Voor dierte, zoo men 't noemt, zal nauwelix verzadight 1225[regelnummer] Met andere oogen 't stuck van achter eens bezien;Ga naar voetnoot1225 En zoo 't op hollen raeckt, al lagh hy op de knien,Ga naar voetnoot1226 En bad al scepterloos, en met gevouwe handen, Dat zou zijn nieuw gebied niet bergen voor het stranden,Ga naar voetnoot1228 In 't onweêr der gemeente, ontstelt om 't gruwlijck stuck,Ga naar voetnoot1229 1230[regelnummer] Dat dus een Heidensch schuim het wettigh zaed verdruck, Ja aller stammen Recht, in 't sterven onzer zoonen. Wat reden kan dit stuck verbloemen, of verschoonen,Ga naar voetnoot1232 Zoo 't volck dit koomt te zien door eenen andren bril? Gaet paeit het dan hier meê: 't was Amors wraeck, Gods wil:Ga naar voetnoot1234 1235[regelnummer] Dies let, eer ghy verzeilt in zorgelijcker baeren,Ga naar voetnoot1235 Waer meê men minst misdoet, met dooden, of met spaeren.
[pagina 857]
Rey: Een matelooze druck zeer avrechts redeneert;Ga naar voetnoot1237 En met haer onklaer oogh geen zaecken recht waerdeert.Ga naar voetnoot1238 De spinnekop zuight gift, de bie heur honighraten 1240[regelnummer] Uit eene zelve bloem. Betoon u toch gelaeten,Ga naar voetnoot1239-40 Nu menschelijck vernuft Gods vonnis, ree gevelt,Ga naar voetnoot1241 Niet krachtloos maecken kan. al deê men hun geweld,Ga naar voetnoot1242 Dat verre zy, noch waer 't voorzichtigheid te wijcken,Ga naar voetnoot1243 En leeren 't zeil by tijds, voor zulck een onweêr, strijcken. Rispe: 1245[regelnummer] Helaes! zy pleit vergeefs, die voor een' doove pleit. Zoo bidde ick noch, om uwe en 's Helds godvruchtigheid,Ga naar voetnoot1246 En mijnen ouderdom, gaet heen uit mededoogen, Nadien de priesters veel by koningen vermogen,Ga naar voetnoot1248 Gaet perst hem, zoo ghy kunt, noch t'onzen voordeele af, 1250[regelnummer] Genade, of uitstel, of vermindering van straf. Zoo moet uw wieroockvat veel aengenaemer branden.Ga naar voetnoot1251 Zoo zegen God het land door uw geheve handen. Zoo strecke uw over ons medoogende gemoedGa naar voetnoot1253 Een betere offerhande, als koe, of kalverbloed. Rey: 1255[regelnummer] Wy gaen zoo daedelijck verwerven, watwe kunnen. Michol: Hy zal, zy gaen vergeefs, hun geen gehoor vergunnen.Ga naar voetnoot1256 Helaes, wat gaet ons aen? wat hoor ick voor dees poort?Ga naar voetnoot1257 Och stortenwe een gebed. zy vaeren'er meê voort.Ga naar voetnoot1258 O bron der hemelsche genade, 1260[regelnummer] Sla uw genadige oogen neêr Op weeuwen, zonder hoofd, en heer, Bedompelt in den rouwgewade;Ga naar voetnoot1262 Om zeven kinderen begaen,Ga naar voetnoot1263 Die al om 's vaders misdaed lyden, 1265[regelnummer] In deze onvruchtbre en dorre tyden. Och help, verwoede wolven slaen
[pagina 858]
De klaeuwen aen d'onnoosle schapen, En dreigen hen met muil, en tand. De herder bied geen wederstand. 1270[regelnummer] Dees grimmige Heviten gaepen,Ga naar voetnoot1270 En snicken naer onschuldigh bloed:Ga naar voetnoot1271 En wy ter dood bedruckte moeders, Ontbloot van helpers, en behoeders, U vallen met gebeên te voet. 1275[regelnummer] Verlos het land van hongers plaegen. Verlos hen, die, in droeven schijn,Ga naar voetnoot1276 Alree ter dood verwezen zijn;Ga naar voetnoot1277 Of sterck ons, om dit kruis te draegen. Verlicht dit al te lastigh pack.Ga naar voetnoot1279 1280[regelnummer] Dit valt te zwaer, of wy te zwack. Rispe: Zy komen, dochters, koomt, en vat my onder d'armen. Koomt recht dit oude wijf, gemat van vruchtloos karmen,Ga naar voetnoot1282 Een luttel overend. ick hoor van veer 't gerucht. Ick hygh naer mijnen aêm, en schep een bange lucht,Ga naar voetnoot1284 1285[regelnummer] Het veurspoock van hun dood. och dochters, och zy komen,Ga naar voetnoot1285 Michol: Waer laet ick mijn verdriet? hoe kan ick my betoomen? Hen ziende tam en mack in zulcker voglen klem.Ga naar voetnoot1287 Ick hoor het rammelen der keten, en hun stem. GABAONNERS. GEBROEDERS. MICHOL. RISPE. Gabaonners: Voort, voort. dit vonnis lijd geen sammelen, noch marren.Ga naar voetnoot1289 1290[regelnummer] De dood byt fel genoegh, men hoeftze niet te sarrenGa naar voetnoot1290 Met uitstel, uur op uur. voort, voort. wij gaen u voor. Wel wat gebalck koomt hier? men geef haer geen gehoor.Ga naar voetnoot1292 Gebroeders: Ghy Amoreen, daer is noch tijd om u te wreecken. Wy willen, voor het lest, noch eens ons moeders spreecken,
[pagina 859]
Gabaonners: 1295[regelnummer] Voort, voort. de tijd verloopt. dit willen koomt te spa. Al quam de Koning zelf, hier is geen lijfsgena. Gebroeders: Wy achten ons te vroom van slaeven 't lijf t'ontfangen.Ga naar voetnoot1297 Wy zijn 'er t'eerlijck toe.Ga naar voetnoot1298 Gabaonners: Zoo zult ghy eerlijck hangen. Gebroeders: Ja eerelijck voor ons, maer schandelijck voor u. Gabaonners: 1300[regelnummer] Wat zeit dit basterdbloed? hoe zal 't hier lucken? nu Gaet voort. wy keeren ons aen geen gejanck van wyven.Ga naar voetnoot1301 Wy weten raed, om u die traegheit uit te dryven. Zoo mannen, touwt 'er op, die moedwil moet 'er uit.Ga naar voetnoot1303 De bolpees maeck hen vlugh. men touw hun vry de huid.Ga naar voetnoot1304 Michol: 1305[regelnummer] Is 't moederlijck, dat wy hen noch niet aen en randen?Ga naar voetnoot1305 Gabaonners: Ghy moeders van dit aes, ziet toe, dat ghy geen handenGa naar voetnoot1306 Aen 't heilige gerecht en Gods bedienaers schend, Noch 't vonnis meer verzwaert door eenigh dreigement. Wat dreightghe met de vuist? wat ziet ghy om naer steenen? 1310[regelnummer] Dit dreigen schut geen straf.Ga naar voetnoot1310 Rispe: Och laet ons slechs beweenen Der kinderen ongeval. hoe steecktghe zoo vol nijds?Ga naar voetnoot1311 Och gunt, och gunt den rouw der moedren zoo veel tijds. Verzacht met zoo veel troosts heur smart geleên in 't baeren. Om deze rimpelen, om deze grijze hairen, 1315[regelnummer] Dit mergeloos gebeente, en al wat helpen kan. Hoe brultghe zoo verwoed? Gabaonners: Hoe brulde die tyran, Dien, laeuw en vuil van 't bloed der omgebroghte slaeven, Ghy in uw' schoot ontfingt? hy heeft dien kuil gegraeven, Waer in zijn eige zoons nu storten over 't hoofd.Ga naar voetnoot1319
[pagina 860]
Michol: 1320[regelnummer] Och heeft de tijd noch niet dat smeulend vier gedooft. Gedooght, dat wy dien brand met onze hartaêr blussen.Ga naar voetnoot1321 De moeder ly voor 't kind, wy zullen 't wraeckrecht kussen.Ga naar voetnoot1322 Gabaonners: Geen moeder lijd voor 't kind. waer is men zulx gewoon? Rispe: En lijd om Grootvaers wil nakomeling, en zoon? Gabaonners: 1325[regelnummer] Zy lyden min om hem als hunne schelmeryen.Ga naar voetnoot1325 Michol: Een ander wette 't mes. Gabaonners: Zy proefden hoe 't kon snyen.Ga naar voetnoot1326 Rispe: 't Was reuckeloosheid eer dan boosheid in hun jeughd. Gabaonners: Verbloem het, zoo ghy wilt, het was een booze deughd.Ga naar voetnoot1328 Michol: 't Was vaders dolligheid, waer van hy was bezeten.Ga naar voetnoot1329 Gabaonners: 1330[regelnummer] Zoo temt men best zijn zoons by tijds met deze keten. Rispe: Hy viel door dolligheid in zijn bebloede zwaerd.Ga naar voetnoot1331 Gabaonners: Waerom heeft 't naaste bloed den dolle niet bewaert?Ga naar voetnoot1332 Michol: Indien een stier u stiet, wie zou die smart betaelen?Ga naar voetnoot1333 Gabaonners: Men zou het op den stier en eigenaer verhaelen. Rispe: 1335[regelnummer] Wat eischtghe, op dat die scha geboet werd zeven voud?Ga naar voetnoot1335 Gabaonners: Men weeght, neen neen, men weeght geen bloed op tegens goud.
[pagina 861]
Michol: De wraeck blies 't leven noit in dooden lang begraeven.Ga naar voetnoot1337 Gabaonners: De wraeck betoomt den stoute, en leert hem zachter draeven.Ga naar voetnoot1338 Rispe: 't Gebeent der ouderen is menigh jaer vergaen.Ga naar voetnoot1339 Gabaonners: 1340[regelnummer] Vergaen? my dunckt ick zie hun geesten om ons staen. Michol: Wie noch voor dooden schrickt moet levendigen spaeren.Ga naar voetnoot1341 Gabaonners: Geen levenden, om wien de geesten blyven waeren.Ga naar voetnoot1342 Rispe: 't Is ydle en enkle wraeck die zulcke droomen dicht.Ga naar voetnoot1343 Gabaonners: 't Magh wezen wat het wil, wanneer 't ons hart verlicht. Michol: 1345[regelnummer] Verlicht men het gemoed met helden te vernielen?Ga naar voetnoot1345 Gabaonners: Zegh schelmen, dick verdaeght van onzer oudren zielen.Ga naar voetnoot1346 Rispe: De rekening van wraeck staet nimmermeer gelijck.Ga naar voetnoot1347 Gabaonners: Z'is effen, als dees pest gevaeght zy uit het Rijck.Ga naar voetnoot1348 Michol: Bereitghe slechs geen plaets voor tienmael slimmer plaegen.Ga naar voetnoot1349 Gabaonners: 1350[regelnummer] Het ga, zoo 't kan, zoo 't moet. wy zullen 't u niet klaegen.Ga naar voetnoot1350 Rispe: Men schelde om Benjamin hun deze halsstraf quijt.Ga naar voetnoot1351 Gabaonners: Om alle stammen niet. dees straf koomt op haer tijd.
[pagina 862]
Michol: Wat bitterheden heeft die stam niet moeten smaecken?Ga naar voetnoot1353 Gabaonners: Kon dan die bitterheid hen niet wat zoeter maecken?Ga naar voetnoot1354 Rispe: 1355[regelnummer] 't Is menschelijck, indien men sneuvelt dus of zoo.Ga naar voetnoot1355 Gabaonners: 't Is Godlijck, zoo men 't boet, al boet men 't byster noo.Ga naar voetnoot1356 Michol: Wat kan uw' kindren zelfs misschien noch overkomen?Ga naar voetnoot1357 Gabaonners: Zoo moet men hen by tijds met zulck een voorbeeld toomen. Rispe: Dat werckt wel averechts. het straffen terght het quaed.Ga naar voetnoot1359 Gabaonners: 1360[regelnummer] 't Leert omzien, niets bestaen, 't en zy met rypen raed.Ga naar voetnoot1360 Michol: Neemt d'overtreders wegh, het zal aen menschen schorten.Ga naar voetnoot1361 Gabaonners: Neemt wegh de straf, het land zal met zijn muuren storten. Rispe: Hebt mededoogen met een troostelooze weeuw. Gabaonners: Van dien tyran, die loegh om 't Gabaonsch geschreeuw?Ga naar voetnoot1364 Michol: 1365[regelnummer] Erbarm u over dees van elck versmaede vrouwe. Gabaonners: Een dochter des tyrans, vermaeckt met onzen rouwe?Ga naar voetnoot1366 Rispe: Verschoont de kinders toch hun moedren te geval.Ga naar voetnoot1367 Gabaonners: Onze eige moeders eerst, dit raeckt ons boven al.Ga naar voetnoot1368 Gebroeders: Nu Moeders, luistert toch naer onze leste rede.
[pagina 863]
Rispe: 1370[regelnummer] O bey mijn zoons!Ga naar voetnoot1370 Michol: Mijn vijf. Gebroeders: Wy bidden eene bede. Is 't mogelijck, ontzeght dees jongste bede niet,Ga naar voetnoot1371 En gunt ons noch dien troost. Rispe: Ja bid niet maer gebied, Indien uw eisch bestaet in 't moederlijck vermogen.Ga naar voetnoot1373 Gebroeders: Bedaert dan eene poos. bedaert, en wischt uw oogen. 1375[regelnummer] De Moeders zien, waer toe het nu gekomen is Met d'afkomst van 't weleer verheven huis van Kis,Ga naar voetnoot1376 Het welck des morgens rees met zulcke schoone straelen, Als 't voor zijn' middagh weêr quam schandelijck te daelen. 't Ging Grootvaêr eerst voorwind. hy meesterde 't geluck.Ga naar voetnoot1379 1380[regelnummer] 't Ontzet van Jabes was zijn eerste heldenstuck,Ga naar voetnoot1380 En intre van het Rijck, zijn vroomheid opgedraegen,Ga naar voetnoot1381 Te Gilgal van al 't volck, na Nahas nederlaegen.Ga naar voetnoot1382 Hy trad de koningen van Zobal op den neck, Oock Edom, Ammons maght, het heir van Amaleck, 1385[regelnummer] En Moab, en 't geweld der trotse Philistijnen.Ga naar voetnoot1383-85 De zon quam, dagh op dagh, in Vaders zege schijnen; Tot datze, voor zijn' troon, ter aerde leggen zaghGa naar voetnoot1387 Al wat op Isrel roem en roof te haelen plagh. Zoo ras als Samuël den Herder had gegotenGa naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Den balssem over 't hoofd, dat voor zich vond ontsloten De poorten van ons hof; vervloeide Sauls eer, En vorige geluck allengskens, min noch meer Gelijck een beeck, die van een' laegen heuvel steigert,Ga naar voetnoot1393 Verdrooght, zoo ras de lucht het aerdrijck regen weigert. 1395[regelnummer] Een damp holp 's Konings brein aen 't woên, en uit zijn stel,Ga naar voetnoot1395 Zoo dat men 't smeecken most met 's herders snaerespel.Ga naar voetnoot1396 Indien de wapens yet, dat loflijck klonck, bedreven, 't Werd al de dapperheid des herders toegeschreven.
[pagina 864]
Al 't volck begon terstond naer David om te zien. 1400[regelnummer] 't Was: Saul sloegh'er een, maer David sloegh'er tien.Ga naar voetnoot1400 Ghy zelf ontzaeght u niet dien ouden heer te tergen Met 's ballings leven, tot ons harteleed, te bergen.Ga naar voetnoot1401-2 De stapel van zijn ramp werd met zijn hand voltoit,Ga naar voetnoot1403 Toen hy 't geberght met doôn en wapens zagh bestroit.Ga naar voetnoot1404 1405[regelnummer] De schoonzoon werd daerop voor koning uitgeroepenGa naar voetnoot1405 Van Juda; Isboseth van Abner, en zijn troepen:Ga naar voetnoot1406 Dees zwaeide te vergeefs den zegenloozen staf,Ga naar voetnoot1407 Want Davids maght nam toe, en Sauls afkomst af.Ga naar voetnoot1408 Wy vonden ons alom geslagen, of verraeden. 1410[regelnummer] Wat wil men, uwen druck opwroetende, u beladen?Ga naar voetnoot1410 Wy raeckten van den stoel. de herder steegh'er op.Ga naar voetnoot1411 Een yeder bad hem aen, en gaf ons huis de schop. Wy, yegelijck ten spot, dus uit den troon gebeten,Ga naar voetnoot1413 Die schier een halleve eeuw van d'onzen werd bezeten, 1415[regelnummer] Verlaeten vrolijck 't licht; om langer niet versmaedGa naar voetnoot1415 Te duicken, onder hem, wiens starre boven staet;Ga naar voetnoot1416 En die ons nimmer deel aen Vaders erf zou gunnen,Ga naar voetnoot1417 Om niet door 's anders eer zijn eere te verdunnen.Ga naar voetnoot1418 Oock staet een edel hart, gedreven uit het spoorGa naar voetnoot1419 1420[regelnummer] Van 's werelds heerschappy, de dood veel schooner voor Dan 't leven, zonder hoop van ymmer te regeeren,Ga naar voetnoot1421 En eenen schildknaep dus zijn huis te zien braveeren.Ga naar voetnoot1422 Dies bidden wy, magh 't zijn, en is uw gunst zoo groot,Ga naar voetnoot1423 Verbid uw zoonen niet, noch quelt u in hun dood.Ga naar voetnoot1424 Michol: 1425[regelnummer] Och waertghe in 't harrenas als helden omgekomen, Daer grootvaer 't leven liet, en sneuvelde op uwe oomen,Ga naar voetnoot1426 't Waer eerelijck en met een lijckklaght doorgegaen.Ga naar voetnoot1427
[pagina 865]
Mijn druck, aen 't sluimeren geraeckt, vangt weder aen,Ga naar voetnoot1428 En schiet als uit den droom, ontstelder dan te voren,Ga naar voetnoot1429 1430[regelnummer] Om dees vervloeckte dood en straf, uw hoofd beschoren. Rispe: Mijn kinders, heb ick u tot zulck een' smaed gebaert, En zoo zorghvuldighlijck gekoestert, en bewaertGa naar voetnoot1432 Tot d'allerhardste straf, die yemants hoofd kan treffen? Ick stort, ick stort. oud wijf, wie zal u weder heffen? 1435[regelnummer] Wie stutten met zijn hand? ick zwijm. ick sterf van rouw. Ick ben een levend lijck. waer leeft bedruckter vrouw? Gabaonners: Zy tergen ons geduld met al dit ydel treuren. Michol: Ghy zult een moeder eer van haere kindren scheuren, Dan scheiden. 't veil omhelst den ollem niet zoo hecht,Ga naar voetnoot1439 1440[regelnummer] Als zy zich om hun' hals en armen wind, en vlecht. Rispe: Mijn zoonen, 'k laet my niet van uwen boezem rucken. Zoo zal ick mond aen mond, en borst aen boezem drucken. Gabaonners: Ghy worstelt te vergeefs, o weereloos geslacht! Wijckt af, uw hof heeft uit. hier koomt een stercker maght:Ga naar voetnoot1444 1445[regelnummer] Dies duickt voor haer van zelf, eer zy u strax leer duicken.Ga naar voetnoot1445 Gebroeders: Ghy mooght d'ontfange maght gebruicken, niet misbruicken, En tegens vrouwen minst, noch minder tegens haer, Die u weleer geboôn. Gabaonners: Wat vordert dit misbaer?Ga naar voetnoot1448 Michol: Och zuster Merob, zie, hoe handelt men uw kinderen.Ga naar voetnoot1449 Rispe: 1450[regelnummer] Och koning Saul, help my dit geweld verhinderen. Gebroeders: Nu moeders, weest getroost, en zet uw hart wat neêr.Ga naar voetnoot1451 Nu kust ons noch voor 't lest, noch eens, en dan niet meer.
[pagina 866]
Verreuckeloost u niet vergeefs. Laet Cham betyen,Ga naar voetnoot1453 En gunt de wraeck haer wil. hier baet geen tegenstryen. 1455[regelnummer] Dit onweer sleept ons wegh, dies staeckt uw droef geklagh.Ga naar voetnoot1455 Geen ancker hecht zoo vast dat tegenhouden magh.Ga naar voetnoot1456 Michol: O mijn verweze zoonen,Ga naar voetnoot1457 Zijn dit de goude kroonen En scepters, aen uw hoofd 1460[regelnummer] En rechte hand belooft?Ga naar voetnoot1460 Zijn dit d' yvoire trappen, Om op den troon te stappen, En wyd en zyd ontzien De stammen te gebiên? 1465[regelnummer] Heeft my mijn hoop bedrogen? En zijt ghy opgetogenGa naar voetnoot1466 In mijnen zachten schoot Tot zulck een harde dood? En moet och moet ick lyden, 1470[regelnummer] Dat slaeven zich verblyden In hunner heeren leed? Hoe valt u 't lot zoo wreed?Ga naar voetnoot1472 Rispe: Och och! dit's balsem in mijn wonden. Ick heb mijn' Saul weergevonden, 1475[regelnummer] En Abner. 'k zie met vreughd althansGa naar voetnoot1475 Hier voor my staen mijn beide mans. Daer staen die helden voor mijn oogen. Ick heb, ick hou hen, 'k hou hen vast. Nu vrees ick langer leed, noch last, 1480[regelnummer] Noch zwaerden, noch gespanne bogen. Mijn eerste en leste bruidegom, Ick kus, ick heet u wellekom. Waer waertghe toch zoo lang gebleven? Hoe lietghe my zoo lang alleen? 1485[regelnummer] Ick zat en treurde op dezen steen, En schiep niet langer lust in 't leven. Och blijft my nu getrouwer by,
[pagina 867]
In deze dicke duisternissen. Ick magh de zon maer u niet missen.Ga naar voetnoot1489 1490[regelnummer] Of is dit spoock, of raezerny?Ga naar voetnoot1490 Gabaonners: Ja, wel is 't raezerny. men ley haer strax naer binnen.Ga naar voetnoot1491 Zy raest van rouw, ghy ziet het gaet haer aen de zinnen.Ga naar voetnoot1492 Voort voort, de dagh verloopt. al lang genoegh geschreit. Gebroeders: Nu moeders, weest getroost tot in der eeuwigheid.Ga naar voetnoot1494 REY VAN PRIESTEREN. Zang: 1495[regelnummer] Wat was dat een vervloeckte dagh, Toen, midden onder vier en tachtigh, Ahimelech doorsteecken lagh.Ga naar voetnoot1495-97 Die dagh is Levi noch indachtigh,Ga naar voetnoot1498 Toen dit aertspriesterlijcke licht, 1500[regelnummer] Met zesmael veertien bleecke straelenGa naar voetnoot1500 Gedoodverft om zijn aengezicht,Ga naar voetnoot1501 In eene zee van bloed ging daelen, Van bloed, 't welck uit hun boezems liep, En, verwende het sneeuwit linnen, 1505[regelnummer] Vast wraeck, als 't bloed van Abel, riepGa naar voetnoot1505 Tot God, en alle Seraphinnen. O bloed, wat hebtghe God geklaeght?Ga naar voetnoot1507 'k Heb wetende niet quaeds bedreven,Ga naar voetnoot1508 Alleen 't orakel raed gevraeght, 1510[regelnummer] Den held geweer en spijs gegeven.Ga naar voetnoot1510 'k Heb Sauls scepter noit misdaen; En ziet God koel dien gruwel aen? Tegenzang: 't En bleef niet by dit bloedigh bad, Die dolle kon zich niet verzaeden,
[pagina 868]
1515[regelnummer] Hy most in Nobe, Aärons stad,Ga naar voetnoot1515 Tot d'enklen toe in bloed gaen waeden. Daer werd noch arm, noch rijck gespaert, Noch man noch vrouw, noch zuigelingen, Noch maeghden; toen dat droncken zwaerdGa naar voetnoot1519 1520[regelnummer] Gevolght van zoo veel bloote klingen Het al vernielde, oock 't stomme vee; Ja zelf de stad, die d'eere stutteGa naar voetnoot1522 Des hemels, als een kind van vreê, Haer school, oock d'Ephod, en Gods hutte,Ga naar voetnoot1524 1525[regelnummer] Wat heiligh en onheiligh was, Most voort, in 't algemeen verdelgen. De moord sloegh voort, deur dezen plas,Ga naar voetnoot1527 En trof (zy mosten 't meê verzwelgen) Ons Gabaonners op den kop: 1530[regelnummer] Dees droncken meê van 't zelve sop.Ga naar voetnoot1530 Toezang: Eerwaerdste Vader, Abjathar, Ter goeder uur zijt ghy 't ontdoken,Ga naar voetnoot1532 Gelijck een ondergaende star, Om ryzende, eens te zien gewroken 1535[regelnummer] Rechtvaerdigh, buiten uwe schuld,Ga naar voetnoot1535 Uw Vaders onrecht, en uw magen. Toen waren 't tyden van geduld:Ga naar voetnoot1537 Maer sedert druppelden Gods plaegen Op 't moordhof van dien schelmschen Vorst, 1540[regelnummer] En alle zijn nakomelingen, Van 't priesterlijcke bloed bemorst.Ga naar voetnoot1541 Aldus verkeert de beurt der dingen.Ga naar voetnoot1542 Gods tulband lyd noch schimp, noch hoon.Ga naar voetnoot1543 Wie God ontwyd, ontwyd zijn kroon.	voetnootvs. 1129 gelegenheid: omstandigheden; dus: voorzover het nu mogelik is. voetnoot1131 stand moght houden: mocht eindigen. voetnoot1132 wyder: verder; quytgeschouden (vgl. vs. 1006): dat het Rijk gespaard mocht blijven voor. voetnoot1133 liever raed dan geld: liever raad geeft dan zelf zich doet gelden, d.w.z. handelend optreedt. voetnoot1134 levend: levendig. voetnoot1135 vlim: vlijm, (scherp) mes. voetnoot1137 geterght: geprikkeld. voetnoot1138 uw krop: uw opgekropt verdriet. voetnoot1139 zypen: vallen (eigenlik druipen). voetnoot1140 verdrenck (intr.): in tranen verstikt (letterlik verdrinkt). voetnoot1141 lijckrouw: smart om de doden. voetnoot1145 zelfs: zelf; drijft voort: bevordert de uitoefening van. voetnoot1146 Straft: berispt; maent hem om: herinnert hem aan. voetnoot1148 strax: zo even. voetnoot1149 op een nieuw: opnieuw. voetnoot1151 geschapen: weggelegd. voetnoot1154 twee Mephiboseths: ook een der zonen van Merob droeg die naam. voetnoot1156 geberght: in veiligheid gebracht, d.w.z. door hun leven zijn plechtige eed gehouden; getroost u: berust in 't verlies van. voetnoot1157 rechte hand: rechterhand. voetnoot1158 terstond: kort geleden; zeker: betrouwbaar. voetnoot1159 reuckeloos betrouwen: lichtzinnig vertrouwen. voetnoot1160 deist: gaat achteruit (uit afschuw van het gebeurde). voetnoot1161 heb ik my gehoed: De betekenis van deze woorden is mij niet duidelik. Wellicht: ben ik daarvoor in het leven gespaard, om dit te beleven? voetnoot1163 raed: middel. voetnoot1164 die bloem der mannen: die keur van mannen; spillen: nutteloos doden. voetnoot1165 besteên: aanwenden; ten oorbaer: ten nutte. voetnoot1166 ongelijck: onrecht. voetnoot1167 neefs: kleinkinderen, nakomelingen (in dit geval ook de zonen) voetnoot1168 't zelve stuck: hetzelfde vergrijp; handdaedigh (oude rechtsterm): medeplichtig (Ned. Wdb. V, 1872). voetnoot1170 Getroost u: berust. voetnoot1175 bederven: ondergang. voetnoot1179 heen sterft: stervend heengaan; naer 't beloop: volgens de gewone loop der natuur; naem: roem. voetnoot1180 behouden of met schipbreuck: met een gaaf of een beschadigd schip, d.w.z. men sterft een natuurlike of een gewelddadige dood. voetnoot1183 der oudren gangen: zoals het ook ons voorgeslacht gegaan is. voetnoot1184 Als men niet zo onverstandig was. voetnoot1186 van: door. voetnoot1187 aen een verbonden: gekoppeld. voetnoot1188 staeten: hoge positie. voetnoot1189 En zackende (gronden); 't gevaert: het gebouw. voetnoot1190 opgehaelt: opgetrokken; nydigh: afgunstig. voetnoot1191 van windvang vry: blootstaande aan storm-vlagen. voetnoot1193 zijn wit: zijn einddoel, nl. de heerschappij. voetnoot1194 naulix: met moeite. voetnoot1195 ley niet toe: legde er zich niet op toe. voetnoot1197 Stofferende een tooneel: die het onderwerp zouden kunnen leveren voor een drama. voetnoot1201 verbaestheid: ontsteltenis; verlegenheid (sterker dan nu): droeve toestand; gespoort: bespeurd. voetnoot1202 zelfs: zelf. voetnoot1204 dus aen laeger wal gedreven: op deze wijze in ernstige moeilikheden gebracht. voetnoot1205 omhelst: aanvaardt. voetnoot1208 Accent op Een: Een deugd, namelik de barmhartigheid. voetnoot1213 Verdooven: worden dof, verbleken. voetnoot1217-19 De edele daad die Rispe van de koning verwacht, wordt vergeleken met een onvoltooid beeld, waarvoor de stof gereed ligt (reed en rijp: vs. 1218); maar die nog op de vormende hand van de kunstenaar wacht, om een gelijkenis te vertonen met hemelse voorbeelden. voetnoot1220 zalft: streelt (letterlik met kostbare. welriekende zalf bestrijken); dees slaeven: de Gabaonners (vgl. vs. 859); met dooden (nl. van Saul's zonen). voetnoot1222 't gansche Benjamin: de gehele stam van Benjamin. voetnoot1223 verdaedight voor: beschermt tegen. voetnoot1225 van achter: achterna. voetnoot1226 op hollen raeckt: opstandig wordt. voetnoot1228 zijn nieuw gebied niet bergen: zijn nieuwe heerschappij niet beveiligen. voetnoot1229 In 't onweêr der gemeente: in de storm die het volk had ontketend. voetnoot1232 Wat reden: welke motieven. voetnoot1234 hier mêe: nl. met de bewering die volgt; Amors: der Amoreeën, Gabaonners. voetnoot1235 let: zie toe; in zorgelijcker baeren: in gevaarliker vaarwater. voetnoot1237 Een matelooze druck: wie zich in zijn smart niet beheerst. voetnoot1238 recht waerdeert: op de juiste waarde schat. voetnoot1239-40 Oud spreekwoord (reeds bij Maerlant), op volksgeloof berustend. voetnoot1241 ree (uit rede, alrede): reeds. voetnoot1242 al deê men hun geweld: al zou het geen rechtvaardig vonnis, maar een gewelddaad zijn. voetnoot1243 voorzichtigheid: wijs beleid. voetnoot1246 om: mij beroepende op; 's Helds: van David. voetnoot1248 Nadien: aangezien. voetnoot1251 moet: moge (een zegenwens, blijkens de volgende verzen). voetnoot1253 strecke: moge zijn. voetnoot1256 zy gaen vergeefs (tussenzin). voetnoot1257 wat gaet ons aen: wat overkomt ons. voetnoot1258 zy vaeren'er meê voort: zij gaan het vonnis voltrekken. voetnoot1262 Bedompelt in: omkleed met (vgl. Palamedes, vs. 2155). voetnoot1263 begaen: treurende. voetnoot1270 Heviten: Gibeonieten. voetnoot1271 snicken naer: verlangen gretig (eig. happen; vgl. snakken naar). voetnoot1276 schijn: toestand (eig. gedaante, uiterlik). voetnoot1277 verwezen: veroordeeld. voetnoot1279 lastigh pack: drukkende last. voetnoot1282 recht overend: houdt overeind; wijf: vrouw (nog niet geringschattend); gemat van: afgemat door. voetnoot1284 ick schep een bange lucht: de lucht die ik inadem benauwt mij. voetnoot1285 veurspoock: voorteken. voetnoot1287 klem: val (strik); zulcker voglen slaat op de Gabaonners. voetnoot1289 lijd geen sammelen, noch marren: duldt geen dralen. voetnoot1290 sarren: tergen; ze: wegens het Z. Ned. woordgeslacht van dood. voetnoot1292 gebalck: gehuil: aan de Gabaonners wordt opzettelik een ruw woord in de mond gelegd (vgl. gejanck in vs. 1301). voetnoot1297 Wij stellen ons te hoog om uit de hand van slaven het levensbehoud te aanvaarden. voetnoot1298 t'eerlijck: van te voorname afkomst; eerlijck hangen: met ere hangen (met bittere spot!). voetnoot1301 keeren ons aen: bekommeren ons om. voetnoot1303 touwt: slaat; moedwil: kwaadwilligheid. voetnoot1304 bolpees: bullepees, gedroogde holle spier, als strafwerktuig gebruikt om te ranselen. voetnoot1305 Is 't moederlijck: kan men van moeders verwachten. voetnoot1306 aes (scheldwoord, vgl. galgenaas); handen schend: de hand slaat aan. voetnoot1310 schut: weert af, belet. voetnoot1311 vol nijds (genitief, afhangende van vol): vol boosaardigheid. voetnoot1319 over 't hoofd: hals over kop. voetnoot1321 onze hartaêr: ons hartebloed. voetnoot1322 't wraekrecht kussen: deemoedig het recht op wraak erkennen (vgl. de roede kussen; Ned. Wdb. VIII, 666). voetnoot1325 Zij lijden niet zo zeer om hem als om hun eigen schelmstukken. voetnoot1326 Zy (met accent) proefden: bewezen (proeve: bewijs). voetnoot1328 Als gij het een deugd wilt noemen, dan was het een ‘booze deughd’! voetnoot1329 dolligheid: doldriftigheid. voetnoot1331 Hy: Saul. voetnoot1332 niet bewaert: daarvoor niet behoed. voetnoot1333 die smart betaelen: vergoeding geven voor die pijn. voetnoot1335 Wat: hoeveel geld. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1345. De oude uitgave heeft achter dit vers een punt; die van 1661 een vraagteken. voetnoot1337 in dooden lang begraeven: in sinds lang begraven doden. voetnoot1338 zachter draeven: zich intomen. voetnoot1339 der ouderen: van de (verslagen) voorouders. voetnoot1341 levendigen: levenden. voetnoot1342 waeren: ronddolen. voetnoot1343 zulcke droomen dicht: zulke verbeeldingen oproept (vgl. vs. 1340). voetnoot1345 vernielen: doden. voetnoot1346 Zegh (liever); dick verdaeght van: herhaaldelik gedagvaard door; zielen: geesten (vgl. vs. 1340). voetnoot1347 Uw wraak zou weer wraak van onze zijde uitlokken. voetnoot1348 effen: vereffend; dees pest: nl. de gebroeders. voetnoot1349 Bereitghe slechs: Als ge dan maar...; slimmer: erger. voetnoot1350 't u niet klaegen: ons niet bij u er over beklagen. voetnoot1351 om: ter wille van. voetnoot1353 smaecken: ervaren. voetnoot1354 zoeter: zachter, zachtzinniger (woordspeling). voetnoot1355 sneuvelt: valt, struikelt; d.w.z. misdoet. voetnoot1356 byster noo: zeer ongaarne. voetnoot1357 zelfs: zelf; uw eigen kinderen. voetnoot1359 terght: prikkelt, lokt uit. voetnoot1360 bestaen: ondernemen. voetnoot1361 het zal aen menschen schorten: dan blijven er geen mensen over. voetnoot1364 loegh (Z. Ned. sterke vervoeging); geschreeuw: jammerkreten. voetnoot1366 vermaeckt met onzen rouwe: die behagen schepte in ons leed. voetnoot1367 moedren (volgens de renaissance-spraakkunst een Datief-vorm; vgl. moeders in vs. 1369); te geval: ter wille van. voetnoot1368 raeckt ons: gaat ons ter harte. voetnoot1370 Wij hebben één verzoek. voetnoot1371 ontzeght: weigert. voetnoot1373 Indien het mij, als moeder, mogelik is aan dit verzoek te voldoen; eisch: vraag, verzoek. voetnoot1376 d'afkomst: de afstammelingen. voetnoot1379 Grootvaêr: onze stamvader; voorwind: voor de wind, hy meesterde 't geluck: hij beheerste de Fortuin. voetnoot1380 Jabes: een stad in Gilead (vgl. I Samuel XI, 1-11). voetnoot1381 zijn vroomheid opgedraegen: toevertrouwd aan zijn dapperheid. voetnoot1382 Gilgal: gelegen tussen de Jordaan en Jericho, de plaats waar de Israëlieten hun eerste legerkamp opsloegen, voetnoot1383-85 Zie voor deze overwinningen I Samuel XIV, 47. voetnoot1387 leggen: liggen. voetnoot1389 den Herder: Saul. Zie I Samuel X, 1. voetnoot1393 steigert moet hier betekenen: neerdaalt (vgl. de Z. Ned. betekenis van rijzen: dalen, en de oorspr. betekenis van stijgen: gaan). voetnoot1395 uit zijn stel: uit zijn evenwicht. voetnoot1396 smeecken: tot bedaren brengen (uit de betekenis: strelen, verzachten, die ook Hooft kent); 's herders: Davids. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1410, de oude uitgave heeft achter dit vers een punt; de latere een vraagteeken. voetnoot1400 Vgl. I Samuel XXIX, 5: ‘Saul heeft zijne duizenden geslagen, maar David zijne tienduizenden.’ voetnoot1401-2 Michol redde Davids leven door hem uit een venster neer te laten (I Samuel XIX, 11-17); bergen: in veiligheid brengen. voetnoot1403 zijn hand: Davids hand. voetnoot1404 Zie I Samuel XVII, 52. voetnoot1405 De schoonzoon: David. voetnoot1406 Van Juda: door (de mannen van) Juda, die hem zalfden als koning over het huis van Juda (II Samuel II, 4); Isboseth van Abner: Isboseth, de zoon van Saul, werd door Abner, de krijgsoverste, uitgeroepen tot koning over Gilead (II Samuel II, 8-11). voetnoot1407 zegenloozen: waarop geen zegen rustte. voetnoot1408 Sauls afkomst: het geslacht van Saul. voetnoot1410 uwen druck opwroetende: uw leed oprakelend; beladen: bezwaren, droevig stemmen. voetnoot1411 stoel: troon. voetnoot1413 gebeten: met geweld, kwaadaardig verdreven. voetnoot1415 't licht: het leven. voetnoot1416 Te duicken onder: te bukken voor; starre: geluksster. voetnoot1417 erf: erfelik bezit. voetnoot1418 verdunnen: verkleinen. voetnoot1419 staet voor: komt voor; een edel hart (Datief). voetnoot1421 zonder hoop: als hij de hoop moet ontberen. voetnoot1422 schildknaep: David, als gewezen wapendrager van Saul; braveeren: trotseren. voetnoot1423 gunst: liefde voor ons. voetnoot1424 Verbid: tracht niet door smeken hun leven te redden; quelt u in: maakt u geen kwelling over. voetnoot1426 sneuvelde: viel; op: op de lijken van. voetnoot1427 't Zou een eervolle dood geweest zijn, en na de ‘lijckklaght’ zouden wij er in berust hebben. voetnoot1428 Mijn druck vangt weder aen: Mijn leed wordt hernieuwd. voetnoot1429 ontstelder: buitensporiger. voetnoot1432 bewaert: behoed. voetnoot1439 't veil: de klimop. voetnoot1444 uw hof heeft uit: 't is gedaan met uw macht, uw invloed. voetnoot1445 duickt: bukt; van zelf: vrijwillig; strax: weldra. voetnoot1448 vordert: baat. voetnoot1449 handelt: behandelt. voetnoot1451 zet uw hart wat neêr: komt tot bedaren. voetnoot1453 Verreuckeloost u niet: doet geen onberaden daden; staakt uw wanhopig verzet; Cham: het geslacht van Cham (vgl. vs. 862); betyen: zijn gang gaan. voetnoot1455 onweer: noodweer, storm. voetnoot1456 magh: kan. voetnoot1457 verweze: veroordeeld. voetnoot1460 rechte hand: rechterhand. voetnoot1466 opgetogen: opgevoed. voetnoot1472 valt: is. voetnoot1475 Abner (vgl. vs. 982); althans: nu. voetnoot1489 magh: kan. voetnoot1490 spoock: bedrieglike geestverschijning; raezerny: waanzin. voetnoot1491 strax: dadelik. voetnoot1492 rouw: smart; het gaet haer aen de zinnen: zij wordt krankzinnig. voetnoot1494 Na dit vers volgde bij de opvoering een ‘vertooning’, d.w.z. een tableau van de terechtstelling, waarbij waarschijnlik later toegevoegde verzen gesproken werden. (Zie daarvoor de bredere aantekening achter in dit deel). voetnoot1495-97 Ahimelech, de opperpriester, werd met vier en tachtig priesters op last van Saul vermoord, omdat ze David's partij kozen. Alleen Abjathar, de zoon van Ahimelech, ontkwam. Deze moord was de oorzaak van zijn wrok tegen Saul's geslacht (vgl. I Samuel XXII, 16-18). voetnoot1498 Levi: het geslacht van Levi, de priesterschap (Levijten). voetnoot1500 zesmael veertien bleecke straelen: de 84 mede-slachtoffers. voetnoot1501 Gedoodverft: doodsbleek. voetnoot1505 vast: voortdurend; als: evenals (eertijds). voetnoot1507 wat hebtghe God geklaeght: welke aanklacht hebt ge bij God gedaan. voetnoot1508 niet: niets. voetnoot1510 Den held: David; geweer: wapenen (zie o.a. I Samuel XXI, 9). voetnoot1515 Nobe, de ‘stad der priesteren’, werd uitgemoord (zie I Samuel XXII, 19). voetnoot1519 droncken: nl. van bloed. voetnoot1522 zelf de stad: de stad zelf. voetnoot1524 school: priesterschool; d'Ephod: orakelwerktuig van de priester; Gods hutte: het tabernakel. voetnoot1527 sloegh voort: verbreidde zich snel. voetnoot1530 Deze moesten dezelfde rampen verduren. voetnoot1532 Ter goeder uur: gelukkig; ontdoken (zie de aant. bij vs. 1495). voetnoot1535 buiten uwe schuld: zonder uw toedoen. voetnoot1537 geduld: lijdzaam dulden. voetnoot1541 bemorst: bezoedeld. voetnoot1542 de beurt der dingen: de loop van het lot. voetnoot1543 tulband: evenals kroon het symbool van Gods majesteit.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Het vierde bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied