De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 815]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten

Het tweede bedryf REY VAN PRIESTEREN. GABAONNERS. Rey: Ghy Gabaonners quaemt noit zoo van pas als nu, 190[regelnummer] Op 't Koningklijck ontbod. de Koning wacht naer u.Ga naar voetnoot190 Gabaonners: Wat antwoord heeft de Vorst op zijn verzoeck gekregen? Rey: 'T waer kunst dit juist te raen. deze antwoord word verzwegen.Ga naar voetnoot192 Gabaonners: Is 't een geheimenis, die niemant riecken magh?Ga naar voetnoot193 Rey: Het zy dan wat het wil, 't is anders als het plagh.Ga naar voetnoot194 Gabaonners: 195[regelnummer] D'omstandigheid heeft dick't verborgen aengewezen.Ga naar voetnoot195 Rey: Der heeren boecken zijn te doncker om te lezen.Ga naar voetnoot196 Gabaonners: Zoo vraeghen wy vergeefs naer uitkomste, en bescheed? Rey: Met recht vergeefs. waerom? ghy vraeght meer als men weet.Ga naar voetnoot198 Gabaonners: Zoo kan men uit uw' mond geen wisse tijding krijgen? Rey: 200[regelnummer] Al wat verborgen is, dat moet men wel verzwijgen. Gabaonners: Zoo meld ons nu alleen het geen u zy bekent. Rey: Zoo 't spreecken veiligh zy? Gabaonners: Hier is geen mensch ontrent.Ga naar voetnoot202
[pagina 816]
Rey: d'Aertspriester met den Vorst trad met versaeghde sinnen,Ga naar voetnoot203 Daer in 't Levijtsch gewelf ons goude CherubinnenGa naar voetnoot204 205[regelnummer] Met heldre vleugelen de Bondkist met haer' schat,Ga naar voetnoot205 Als steene tafelen, het manne in 't gulden vatGa naar voetnoot206 Aärons Mandelstaf en Moses wetboeck deckten,Ga naar voetnoot207 Of den genadetroon, waer over zy zich streckten.Ga naar voetnoot208 d'Aertspriester stond en bad. de Koning volghde hem. 210[regelnummer] De wedergalm verried des bidders schelle stem.Ga naar voetnoot210 Onzichtbre zon, die straelt van aller heemlen hemelenGa naar voetnoot211 In d'aerdsche duisternis, waer in d'aerdwormen wemelen, En kruipen in het stof, waer van zy zijn gemaeckt Zoo bros, dat alles smelt wat al te stout genaecktGa naar voetnoot214 215[regelnummer] Uw onbegrypelijck onendigh eeuwigh wezen, En Godheid, waer voor zelfs de zeven Englen vreezen,Ga naar voetnoot216 En tsidderen, daer zy, gebogen en bereit, Gehoorzaemen den last der oppermajesteit:Ga naar voetnoot218 Uw huisvriend Moses dorst zich nauwelix vertrouwenGa naar voetnoot219 220[regelnummer] Uw Godheid met een' blick van achter eens t'aenschouwen; En wy vermetelen, zoo menighmael besmet, Door 't overtreên van 't perk der donderende wet,Ga naar voetnoot222 Bestaen uw voetschabel en zetel noch te naderen,Ga naar voetnoot223 Daer ghy u zetten woud, tot troost en heil der Vaderen, 225[regelnummer] En strecken hun in nood een vaste toeverlaet: Wy raedeloozen gaen, o God, by u om raed, En smeecken, nu bykans uit onzen aêm gekreeten,Ga naar voetnoot227 Door't smarten uwer roede, op Isrels rugh gesleeten:Ga naar voetnoot228 Erbarm u over 't volck. gedenck aen 't oud verbond, 230[regelnummer] Be-eedight, hoogh en dier, met onvervalschten mond,Ga naar voetnoot230 En ley ons tot die Wel, waer uit dees drooghten vloeien;Ga naar voetnoot231
[pagina 817]
Op dat men d'aders stoppe, en d'ackers weer aen 't bloeien,Ga naar voetnoot232 Wy u, al zingende, gaen offren d'eerste vrucht, En met een' danckbren reuck beroocken al de lucht.Ga naar voetnoot234 Gabaonners: 235[regelnummer] Soo worstelt men met God. dat bidden doet my hopen. De kopren hemel dreunt. zijn sloten springen open.Ga naar voetnoot236 Rey: 'K verzeker 't u. my docht ick hoorde een groot gedruis, Gelijck een storremwind, waer van het gansche huis En d'aerde en wat'er was beweeghde, en loeide, en brulde.Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Na'et onweer daelde een wolck, die al het huiskoor vulde,Ga naar voetnoot240 En zwanger van een' gloed in 't ende aen 't baeren quam. Dat zette zich, gelijck drie kringen, eene vlam,Ga naar voetnoot242 Op bei de vleugelen der Cherubinnen neder, Die kaetsten vast dien glans en weerglans heen en weder.Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] d'Aertspriester tsidderende, ontfing in 't aengezicht En schittrend borstjuweel het weerlicht van Gods licht.Ga naar voetnoot246 Hy zagh'er 't schoon gesteente en zijne letters zwellenGa naar voetnoot247 Van helderheid, en kon hier uit 't Orakel spellen.Ga naar voetnoot248 Dit's al wat hy ons melde, in 't uitgaen van het koor, 250[regelnummer] Maer hiel Gods raed by zich. de Koning ging vast voor.Ga naar voetnoot250 Wy letten op 't gebaer, om yet hier uit te raemen.Ga naar voetnoot251 Gabaonners: Hoe droegen zich die beide, als zy te voorschijn quamen?Ga naar voetnoot252 Rey: De Vorst der Priestren scheen nu ruim zoo wel gemoed,Ga naar voetnoot253 De Koning heel verbaest. het zy dan dat het doetGa naar voetnoot254 255[regelnummer] Gods antwoord, of't ontzagh der Godheid, daer verscheenen;Ga naar voetnoot255 Hoe 't zy of niet, men heeft hem deerlijck hooren steenen. Zy gingen beide, schuw van ons, aen d'eene zy,Ga naar voetnoot257 Bewandlen, heen en weer, de lange galery, En hielden zomtijds stand, in 't midden van hun rede, 260[regelnummer] Een yeder om het drockst. my docht, d'Aertspriester dede
[pagina 818]
Zijn uiterste, om den Vorst t'ontvouwen's hemels zin,Ga naar voetnoot261 En stampt'et hem al vast met duim en vingren in.Ga naar voetnoot262 De Koning schudde 't hoofd, als oneens met malkanderen.Ga naar voetnoot263 Hoe dickwils wenschte ick wel in marmor te veranderen, 265[regelnummer] Of stom, als een pylaer, by dit gespreck te staen: Want hoe het zy, daer is wat wightighs omgegaen.Ga naar voetnoot266 d'Aertspriester wenckte in 't end. de Koning scheen te schroomen. Gaet, sprack hy, ziet eens of ons Gabaonners komen. Daer is de Koning zelf. daer koomt hy. ick ga heen. 270[regelnummer] Hy ziet naer u. ick ga. nu spreeckt hem zelf alleen. DAVID. GABAONNERS. David: Gods gramschap houd tot noch den hemel dicht gesloten, Om Sauls moordgeslacht, en 't bloed van hem vergoten,Ga naar voetnoot272 Te Gabaon. zoo luid 't Orakel in Gods spraeck. Dat lang vergoten bloed klaeght noch, en schreit om wraeck. 275[regelnummer] Nu wenschte ick, datwe die, waer 't mogelijck, verzoetten,Ga naar voetnoot275 En vraegh u, wat ghy eischt, om 't gruwelstuck te boeten, 'T welck Saul heeft begaen aen 't Gabaonsch geslacht. Wat eischtghe tot een' zoen? op dat, uw hart verzacht,Ga naar voetnoot278 Ghy 's hemels erfdeel gunt een' ongeveinsden zegen,Ga naar voetnoot279 280[regelnummer] En God al 't land verquick met een' gewenschten regen. Gabaonners: O rechter van de Goôn, die niemants Recht verkort,Ga naar voetnoot281 Maer Recht spreeckt daer om hoogh, als 't hier geweigert word; Die niet verblind door haet, noch omgekocht door giften, Als aerdsche rechters hier, eenzydigh gaet in 't schiften;Ga naar voetnoot284 285[regelnummer] Noch, na vier eeuwen tijds, het schenden van den eedGa naar voetnoot285 En 't schendigh ongelijck des vreemdelings vergeet;Ga naar voetnoot286 Wy dancken u, ô God, ghy geeft ons stof te zingen, Dat ghy de vierschaer spant, tot troost der vreemdelingen.Ga naar voetnoot288 David: Laet hooren wat ghy eischt, tot boete van die schuld.
[pagina 819]
Gabaonners: 290[regelnummer] De Koning hoore ons klaght, en neem zoo lang geduld. David: Ick zal u, klaeght vry uit, niet weigeren te hooren. Gabaonners: Zoo ras te Gabaon onze oudren quam ter ooren, Hoe Josua Gods heir voerde over ons Jordaen, Die als een glazen muur bleef voor de Bondkist staen;Ga naar voetnoot293-94 295[regelnummer] Hoe 't fiere Jericho, met zijne onwinbre wallen, Verschrickt van 't veldgeschrey, zoo plotseling gevallen,Ga naar voetnoot295-96 De stad van Ai in d'asch, de Koning met de koordGa naar voetnoot297 Geworght, in 't gloeiend puin der omgeplofte poort Gestopt lagh, en al 't land en d'aengegrensde heerenGa naar voetnoot299 300[regelnummer] Zich wapenden om strijd, om dit geweld te keeren; Toen vonden in der yl onze ouders dezen vond,Ga naar voetnoot301 Tot noodweer voor den slagh, die hun te vreezen stond: Zy laedden ezelen met halfgescheurde packen,Ga naar voetnoot303 Verschimmelt meel, en wijn, in oude leere zacken: 305[regelnummer] De boden achter hen, met teenen door den schoen, En kleedren dicht gelapt, om arghwaen te verhoên, Ontmoetten zoo Gods held, en zochten hem te zoenen,Ga naar voetnoot307 Daer hy te Gilgal lagh, met al zijn paveljoenen.Ga naar voetnoot308 Doorluchtste, spraecken zy, die Moses ampt bewaert,Ga naar voetnoot309 310[regelnummer] Wy vallen u te voet, wy kussen 't grimmigh zwaerd, Van d'allersterckste hand u in de vuist gegeven,Ga naar voetnoot311 Tot schrick der koningen, die voor uw' aentoght beven.Ga naar voetnoot312 Wy weten van den Nyl, en van het roode meer, En Sihon, lang gestort in 't zegenrijck geweer,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] En komen u van verre ontmoeten, als uw slaeven. Wy bidden u, versma toch niet dees slechte gaeven,Ga naar voetnoot316 Verzuurden dranck, en kost, beschimmelt, en gesleurt.Ga naar voetnoot317 De langkheid van de reis heeft zack en pack gescheurt. Aenvaerd ons in't verbond, en wil ons niet verstooten. 320[regelnummer] Men zwoer hier op. men nam hen aen voor bondgenooten.Ga naar voetnoot320
[pagina 820]
En of dit stuck terstond wel klaer quam aen den dagh,Ga naar voetnoot321 Noch dorst Gods Held dien eed niet breecken, uit ontzagh En vreeze, dat dit leed en ongeval moght baeren; Maer doemde hen alleen ten dienst van Gods autaeren.Ga naar voetnoot324 325[regelnummer] 'T gerucht noch nauwelix geloopen, en verspreit,Ga naar voetnoot325 Ons koningsstad, van vijf gekroonden hard beleit,Ga naar voetnoot326 Zocht hulp by Josua, die hun op 't lijf gekomen Verjoegh, en ving dees vijf, en hingze aen zoo veel boomen, Na eenen zwaeren slagh, toen God dien hagel zond,Ga naar voetnoot329 330[regelnummer] En 't licht van zon en maen een daghreis stille stond.Ga naar voetnoot330 Zy pooghden zedert zich gewillighlijck te quyten, Gehoorzaem volck, en vorst, gedienstigh den Levyten, En droegen water aen, en kloofden offerhout; Tot dat de scepter werd, ter quader uur, vertrouwt 335[regelnummer] Den dollen zoon van Kis, die godloos en verwatenGa naar voetnoot335 Hen overgaf ten buit zijn' woedende soldaeten, En Doëg, wiens geweer noch roockte van dien moordGa naar voetnoot337 Der priestren, en van Nobe, erbarmelijck verstoort,Ga naar voetnoot338 Alleen om luttel spijze, en 't Reuzezwaerd, gegevenGa naar voetnoot339 340[regelnummer] Zijn eige dochters troost, tot redding van zijn leven. Dit had noch schijn, maer laes! wat ley men ons te last?Ga naar voetnoot341 De Gabaonners zijn aen Levys kindren vast.Ga naar voetnoot342 Zoo heer, zoo knecht. een aerd. alle eenerley gezellen,Ga naar voetnoot343 Die 's Konings vyand spyze en wapenen bestellen.Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Wie draeght het overschot der Heidenen ontzagh?Ga naar voetnoot345 O dagh, dien Gabaon met Recht vervloecken magh! Als 't moordgety verjaert, zoo menigh jaer verstreecken,Ga naar voetnoot347 Dan zoudghe, o Vorst, ons hart van hartewee zien breecken: Hoe elck zijn kleeders scheurt, en God ter vierschaer daeght,Ga naar voetnoot349 350[regelnummer] Op der vooroudren graf; zoo dat al 't landschap waeght,Ga naar voetnoot350 En alle vier ons steên, en heuvels klippen kuilen Met naeren wedergalm nabaeuwen op dit huilen,Ga naar voetnoot352
[pagina 821]
En kermen, en misbaer, dat ziel en lichaem krenckt.Ga naar voetnoot353 Gelooft zy 't hemelsch Recht, 't welck 't onrecht dus gedenckt.Ga naar voetnoot354 355[regelnummer] Och och! dit hartewee zal 't hart noch overstulpen.Ga naar voetnoot355 David: Mijn kinders, zijtghe dan met's lands bederf behulpen,Ga naar voetnoot356 Dat ghy den hemel dus met bittre traenen terght,Ga naar voetnoot357 En haelt dit slechte volck, dat noodigh dient geberght,Ga naar voetnoot358 Meer plaegen op den hals, en spant Gods boogh noch stijver.Ga naar voetnoot359 Gabaonners: 360[regelnummer] Dat schelmstuck dorst hy noch verbloemen met Gods yver,Ga naar voetnoot360 Voor Juda, Israël, en wat men wyders zoeckt.Ga naar voetnoot361 Het waren Amoreen, in Moses wet vervloeckt. Zy hadden Josua met schalckheid onderkropen.Ga naar voetnoot363 Men moght niet slechs, men most dien band des eeds ontknoopen, 365[regelnummer] Of houwen door en door met Gods gerechte kling. Het was een zaeck, daer Gods en's vorsten kroon aen hing.Ga naar voetnoot366 Zoo storte men ons bloed. zoo viel men in ons have. Zoo trappeldenze op 't hart den onderdruckten slave. Kariathiarim, Kaphira, Beëroth, 370[regelnummer] En Gabaon, schept moed, uw moordklaght klimt voor God.Ga naar voetnoot369-370 David: Waerdeert het ongelijck, en uw gelede schade,Ga naar voetnoot371 Doch zulx, dat ghy die straf noch mengelt met genade.Ga naar voetnoot372 Bespreeckt u onderling. gaet ginder aen een zy.Ga naar voetnoot373 Och Saul Saul, hoe veel quaeds berockent ghy!Ga naar voetnoot374 375[regelnummer] Hoe heeft dit bloed zoo lang op uwen kop gedropen! Al komt de wraeck ter sluick en sluipende aengekropen, Zy koomt in 't end gewis, om hoofdsom, en verloopGa naar voetnoot377 Al t'effens. wat tyran had oit aen moordkost koop?Ga naar voetnoot378 Hoe wrockt dit op uw graf, na'et rotten van 't gebeente!Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] Al wat de vorst verbeurt, betaelt de goe gemeente.Ga naar voetnoot380
[pagina 822]
Gabaonners: Wy hebben ons beraên. David: Wat eischtge tot een' zoen? Gabaonners: 'T en is, o Vorst, om goud noch zilver niet te doen. Dits bloed-en halskrackeel. sta vast, het kost hier koppen.Ga naar voetnoot383 Dees bloedwel is met goud noch zilver niet te stoppen.Ga naar voetnoot384 David: 385[regelnummer] Ick zal van mijnen troon afstijgen tot gebeên, Voor 't uitgemergelt volck. wat heeft dit niet geleên, Drie jaeren achter een? wat hebt ghy 't niet zien knagen? Wat onspijs heeft het niet al raeuw in 't lijf geslaegen?Ga naar voetnoot388 De kaecken vallen in. 't geraemte steeckt door 't vel. 390[regelnummer] Erbarmt u over 't flaeuwe en quynende Israël, Noch tapt, ay tapt niet af van hun, die naulix leven, Dit luttel bloed, dat noch in d'adren is gebleven. Gabaonners: Het volck beklaegh zich niet, 't was met dien moord verkuist,Ga naar voetnoot393 En loegh, om ons bederf en schennis, in zijn vuist:Ga naar voetnoot394 395[regelnummer] Noch willen wy dees straf besnoeien, en besnyden.Ga naar voetnoot395 Geen mensch in Israël zal om dees bloedschuld lyden, Maer Sauls godloos huis, en zijn vervloeckt geslacht. David: Ick hoopte of u zijn val een weinigh had verzacht,Ga naar voetnoot398 Die zulx is, datze wel dees strafheid hoort te minderen.Ga naar voetnoot399 400[regelnummer] Verhaeltghe's vaders schuld aen kindren, en kinds kinderen? Gabaonners: Aen kinderen en kroost den vader heel gelijck, Handhavers van dit stuck, aen pesten in uw Rijck.Ga naar voetnoot402 David: Hoe wasch ick dan best af dees schandelijcke smette? Gabaonners: Wy willen 't hoofd, 't welck ons vermorselde, en verplette,
[pagina 823]
405[regelnummer] Al t' onrechtvaerdighlijck, zoo kneuzen, dat'er nietGa naar voetnoot405 Van dezen boom, ja tack noch wortel, overschiet, En 't Rijck van Saul vraegh (indienze noch gelooven,Ga naar voetnoot407 Dat hy'er eertijds was) waer Saul zy gestoven.Ga naar voetnoot408 Wy willen Sauls asch gaen ziften 't fijn, en 't grof, 410[regelnummer] En lachen, als de wind noch guichelt met zijn stof.Ga naar voetnoot410 De Koning levere ons nu daetlijck zeven gasten,Ga naar voetnoot411 Zijn zoonen, datwe hen, geworght aen zoo veel basten,Ga naar voetnoot412 In Sauls vaderland, voor Gabaä, eer 't licht Noch dael, voor 't heilighdom, en in Gods aangezicht, 415[regelnummer] De Bondkist, in de lucht, ten toon voor yeder hangen. Zoo paeit men God en ons. zoo gaet het Recht zijn gangen.Ga naar voetnoot416 David: Vertreckt een poos, en denckt uw' eisch een luttel na,Ga naar voetnoot417 Terwijl ick my hier op met Abjathar bera.Ga naar voetnoot418 Hy koomt van pas. ziet toe. wees niet te straf in 't wreecken,Ga naar voetnoot419 420[regelnummer] Noch wet geen mes, waer meê ghy namaels word doorsteken.Ga naar voetnoot420 De lust van wraeck is kort, al is die zooze zou,Ga naar voetnoot421 En heete wraeck gaet staegh verzelt met naberouw.Ga naar voetnoot422 ABJATHAR. DAVID. BENAJAS. Abjathar: Myn Vorst, hoe luid den eisch?Ga naar voetnoot423 David: Aleens gelijck ghy 't spelde. Abjathar: Ick wist wel, dat dit bloed hun by den krop opwelde,Ga naar voetnoot424 425[regelnummer] En zy een ope wonde in hunnen boezem voên. Ghy moet al 't overschot van Sauls huis verdoen.Ga naar voetnoot426 David: Die stam is lang verdort, nu quynen luttel telgen.Ga naar voetnoot427 Abjathar: Die moetghe met een' slagh voort knotten, en verdelgen.Ga naar voetnoot428 David: Verdelgen met een' slagh? dat vonnis luid te straf. 430[regelnummer] O edel bloed, hoe wasch ick hier mijn handen af?Ga naar voetnoot430
[pagina 824]
Abjathar: d'Uitvoerder van het Recht magh 't Recht niet wederspreecken,Ga naar voetnoot431 Maer voer het vonnis uit, zoo vlack als 't leid gestreecken.Ga naar voetnoot432 David: Zoo blindeling, of hy dit vatten kan of niet?Ga naar voetnoot433 Abjathar: Ja blindeling, daer God zelf oordeelt, en gebied.Ga naar voetnoot434 David: 435[regelnummer] God heeft dit niet geboôn, noch zulck een' eisch geprezen. Abjathar: God zelf heeft u de bron der landplaege aengewezen, Om 't eeuwigh klaegend bloed te paeien met dit bloed.Ga naar voetnoot437 Zy eischen redelijck. 't is Saul die 't ons doet.Ga naar voetnoot438 David: Toen ick eens Saul zelf, mijn' vyand, die, in klippen,Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] Woestyne, en wildernis, my najoegh, by de slippen Hadde in een hol gevat, en werd geperst zoo stijf;Ga naar voetnoot441 Begon my 't hart van schrick te kloppen in mijn lijf. Ick deisde een poos, en sprack in 't end, tot 's mans verschooning:Ga naar voetnoot443 't Zy verre, dat ick my aen Gods gezalfden Koning 445[regelnummer] Vergrype, uit bittre wraecke, en zoo mijn handen schen. Ick stiet mijn volck te rugh, en broght hem tot beken.Ga naar voetnoot446 Oock in den wagenburgh, van 's vyands leven zeker,Ga naar voetnoot447 Verschoonde ick hem, vernoeght met 's Konings spiets, en beker. 'k Beweende zelf zijn dood, gelijck mijn eige ziel,Ga naar voetnoot449 450[regelnummer] Toen hy op Gilboa, op zijn drie zonen, viel.Ga naar voetnoot450 Ick yverde van wraeck, na Sauls nederlagen, Versloegh hem, die de hand hadde aen den vorst geslaegen,Ga naar voetnoot452 En strafte twee verraêrs, tot wraeck van Isboseth.Ga naar voetnoot453
[pagina 825]
Zoo luttel heeft mijn hand zich door dit bloed besmet. 455[regelnummer] Zal ick nu 't overschot met koelen bloede smooren? Benajas: 'T is beter zes of acht dan duizenden verloren. David: Rampzaligh huis, wat leed ghy niet al ongevals? Benajas: Zie toe, zie toe, eer ghy al 't volck krijght aen den hals. David: Het volck is niet zoo dom, of 't zal naer reden hooren. Benajas: 460[regelnummer] Wanneer 't van honger raest? de buick en heeft geen ooren.Ga naar voetnoot460 David: Dit stuck luid haetelijck, en maeckt mijn kroon verdacht.Ga naar voetnoot461 Benajas: Om een verworpen huis? David: Een koningklijck geslacht. Abjathar: Weerspannigh tegens God? David: Die maght heeft zelf te straffen. Abjathar: God vordert dit van u. God heeft met u te schaffen.Ga naar voetnoot464 David: 465[regelnummer] Zal ick bestaen een stuck, daer Benjamin om treur?Ga naar voetnoot465 Abjathar: Heel Israël om juiche, en Juda 't hoofd opbeur. David: O Benjamin, hoe noo zou ick uw' stam verneeren. Abjathar: De staf koomt Juda toe, die zal en moet regeeren.Ga naar voetnoot468 David: Regeeren op een' troon, gesticht op 's anders graf? Abjathar: 470[regelnummer] God zet den eenen op, en ruckt den andren af.Ga naar voetnoot470
[pagina 826]
David: Die opkoomt denck, hoe licht hy met het rad kan daelen.Ga naar voetnoot471 Abjathar: Geen tijd kan Judaes Rijck en heerschappy bepaelen.Ga naar voetnoot472 David: Genade en zedigheid bevestigh 't nieuwe Rijck.Ga naar voetnoot473 Benajas: Een onderdruckte stam vergeet geen ongelijck.Ga naar voetnoot474 David: 475[regelnummer] Wie zich vergrijpt zal dan met recht zijn misdaed boeten. Benajas: Dat altijd wrockend huis zal heimlijck leggen wroeten.Ga naar voetnoot476 David: Zoo heimlijck niet, het berst of hier of ginder uit. Benajas: Een ingeborste zee word nimmermeer gestuit.Ga naar voetnoot478 David: Men heeft dat bloed gestuit, toen 't maghtigh aen quam bruizen. Abjathar: 480[regelnummer] Na zoo veel jaeren krijghs, gevoert van bey dees huizen. David: Dat huis leit nu te vlack om weder op te staen.Ga naar voetnoot481 Zy zien, hoe Absolon het muiten is vergaen, Met al die van mijn heir ter zijden uit durf spatten,Ga naar voetnoot483 Benajas: Noch vreesde Seba niet het oproer te hervatten,Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Niet steelwijs, noch met list, maer steeckende trompet. Had ghy op Simei als 't billijck was, gelet,Ga naar voetnoot486 't En waer met Seba noit op oproer uitgekomen. Die Benjaminner voelde uw slapheid, in 't betoomen Van wederspannigheid. Hy daelde van dien stam, 490[regelnummer] Waer uit dit koningklijck geslacht zijn' oirsprong nam. Hy zagh hoe veel gemoên vast bitterheden broedden,Ga naar voetnoot491
[pagina 827]
Om tegens Davids hof en Judaes stam te woeden; Wat voncken onder d'asch noch smeulden meer en meer, Uit zucht, die 't volleck droegh tot zijnen eersten heer,Ga naar voetnoot494 495[regelnummer] 's Mans stoutheid quam' er by, die zoo met stijve kaeckenGa naar voetnoot495 In doove koolen blies, dat strax, uit alle daecken,Ga naar voetnoot496 De lichte vlamme sloegh van d'eene in d'andre stad; Een brand, waer aen uw kroon genoegh te lesschen had.Ga naar voetnoot498 David: Ick hoorde 't wrevligh hoofd van Abels muuren ploffen.Ga naar voetnoot499 Benajas: 500[regelnummer] Zoo wacht uw hoofd, en kroon. ghy mooght'er niet op sloffen.Ga naar voetnoot500 De hemel kaetst u toe: dies neem dien slagh nu waer.Ga naar voetnoot501 God geeft gelegenheid, men grijp haer voort by 't hair.Ga naar voetnoot502 God, om een' vasten stoel te stichten voor uwe erven,Ga naar voetnoot503 Zwoer zelf den val van 't hof, het welck hen moght bederven.Ga naar voetnoot504 505[regelnummer] Hy voert zijn opzet nu door Gabaonners uit, En wreeckt zich door hun wraeck: en schut ghy Gods besluit?Ga naar voetnoot506 God kent den aerd des volx, dees wispeltuure zielen,Ga naar voetnoot507 Die, als een eb, en vloed, van 't een op 't ander vielen. God roept: men dreight u op te komen onverhoeds.Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Men bluscht een' grooten brand met eenen emmer bloeds. David: Ick treck met wil geen eere uit schoonvaers smaed, en schande.Ga naar voetnoot511 Benajas: Der Goddeloozen straf verstreckt een offerhandeGa naar voetnoot512 Voor God. of deze u schoon door huwelijck bestaen,Ga naar voetnoot513 Maeck van de nood een deughd. men ziet geen maeghschap aen, 515[regelnummer] Daer 't koningkrijken kost. God zelf heeft u verhevenGa naar voetnoot515 Tot een verdaediger van veeler menschen leven.Ga naar voetnoot516 David: De band van maeghschap breeckt met schrickelijcke pijn.
[pagina 828]
Abjathar: Zult ghy medoogender dan d'eigen vader zijn, Die Jonathan, de braefste uit zijnen struick geboren,Ga naar voetnoot519 520[regelnummer] Om 's vaders zotten eed, lichtvaerdighlijck gezworen,Ga naar voetnoot520 Hem onbewust, en om wat honighs opgeslickt, Toen hy met schildknaeps hulpe een heir hadde opgeschickt,Ga naar voetnoot522 En na dien dappren slagh, zoo triomfant geslagen, Veroordeelde ter dood? wat recht heeft hy te klaegen,Ga naar voetnoot524 525[regelnummer] Die zelf zijn' lieven zoon, dien held, om 't leven braght,Ga naar voetnoot525 't En waer hem 't krijghsvolck dien ontweldigde met kracht? David: O God, 't en werde ons niet tot bloedschuld aengeschreven,Ga naar voetnoot527 Zoo wy, op uw gebod, hen mosten overgeven. Ga heenen, Benajas, nu langer niet gewacht, 530[regelnummer] Verzeker my terstond al 't koningklijck geslacht.Ga naar voetnoot530 REY VAN PRIESTEREN. Zang: Jordaen, die door een dubbele ader Vloeit uit den voet van Liban, vaderGa naar voetnoot532 Van bronnen, beecken, vyvers, zeen, En stroomen; wat maeckt u zoo kleen? 535[regelnummer] Die d'oevers lieflijck plaght te lecken, Voor Palestyne een graft te strecken,Ga naar voetnoot536 Te weigeren den overtoght Gods heir, dat nergens over moght,Ga naar voetnoot538 Als door de Bondkist der verkoornen;Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Hoe duicktghe met gekrompen hoornenGa naar voetnoot540 In uw verzande en dunne kil?Ga naar voetnoot541 Hoe vloeit uw vloed zoo traegh, en stil? Hoe hoort ghy onmedoogend 't morrenGa naar voetnoot543 Van kruid en bloemen, aen 't verdorren, 545[regelnummer] Op bey de zoomen, eertijds jong En blozende, van uwe tongGa naar voetnoot546
[pagina 829]
En altijd evenversche lippen Gekust, gekoestert, om de tippen Van wortelen, en struick, en steel? 550[regelnummer] Hoe hyghtghe met een schorre keel? Hoe is uw koelte, om 't land te plaegen, Tot zulck een' brand en koorts geslagen?Ga naar voetnoot552 Tegenzang: Helaes! mijn kristalijnen vatGa naar voetnoot553 Telt zelf by druppelen het nat, 555[regelnummer] 'T welk luy van Liban komt gekropen.Ga naar voetnoot555 Mijn emmer, eerst aen 't overloopen, Verschonck met blanck en bruizend schuimGa naar voetnoot557 Het klaere water weêr zoo ruim, Als 't van den bergh hem werd geschoncken, 560[regelnummer] Ja maeckte d'ackerlanden droncken. En smeeck ick Liban met geklagh; Hy antwoord: 'k geef wat ick vermagh. De hemel weigert my zijn' zegen, Drie winters sneeuw, drie zomers regen.Ga naar voetnoot564 565[regelnummer] Ick kan mijn burgers naulix voên. De wildzang, die, in 't weeligh groenGa naar voetnoot566 Der rechte en hemelhooge cederen Quam quinckeleeren, op zijn vederen,Ga naar voetnoot568 Verlaet, als 't wild, het dorre woud. 570[regelnummer] Het vee zich in geen' beemd vertrouwt.Ga naar voetnoot570 Al vlught het, by gebreck van weideGa naar voetnoot571 En water. ick verzucht, en beide,Ga naar voetnoot572 En zie met smart om regen uit, En schreeuw, dat God den hemel sluit.Ga naar voetnoot574 Toezang: 575[regelnummer] O levende oirsprong aller gaeven, Die 't al kunt koesteren, en laeven, En in woestynen droogh en naerGa naar voetnoot577 Ons noodruft schafte veertigh jaer; Hier water uit de hardste steenen;
[pagina 830]
580[regelnummer] Daer Manne, om hut en tenten henen, In 't kriecken van den dageraed, Gespreit, als korianderzaed;Ga naar voetnoot580-82 Als dauw, en rijp, verzaemt in kruicken, Tot troost der hongerige buicken: 585[regelnummer] O grondelooze waterwel, Ontsluit uw wateraders snel. Verquick ons met een zee van boven, Op dat u vee en menschen loven.	[tekstkritische noot]TEKTSKRITIEK: vs. 192 de oude uitgave heeft achter raen een komma; de latere een dubbelpunt, evenals midden in vs. 190. voetnoot190 wacht naer: wacht op. voetnoot192 deze antwoord (oudtijds ook vr.). voetnoot193 riecken: ook maar iets er van vernemen. voetnoot194 't is anders als het plagh: men is nu geheimzinniger dan vroeger. voetnoot195 Uit de omstandigheden is vaak het geheim op te maken. voetnoot196 De geheimen van voorname heren zijn niet gemakkelik te doorgronden; doncker: duister, raadselachtig. voetnoot198 In de latere uitgave staat hier: als ick weet. voetnoot202 Als het maar veilig was, hier te spreken!; ontrent: in de nabijheid. voetnoot203 met versaeghde sinnen: met beklemd gemoed. voetnoot204 Daer: waar; in 't Levijtsch gewelf: het heilige der heiligen. voetnoot205 heldre: blinkende; de Bondkist met haer' schat (vgl. Inwijding van den Christen Tempel, vs. 22). voetnoot206 Als: namelik; het manne: het bewaarde manna, de hemelse spijze die op de tocht door de woestijn neerdaalde (vgl. Exodus XVI, 31-35). voetnoot207 Aärons Mandelstaf: de staf die ging bloeien en amandelen droeg (Numeri XVII, 8). voetnoot208 den genadetroon: de plaats waar men zich de godheid dacht, tussen de vleugels van de gouden Cherubinnen. voetnoot210 schelle: luid klinkende. voetnoot211 Hier begint het gebed. voetnoot214 bros: broos. voetnoot216 de zeven Englen: de aartsengelen. voetnoot218 den last: de bevelen. voetnoot219 huisvriend: vertrouwde vriend; dorst zich nauwelix vertrouwen: durfde het nauweliks aan. Wellicht een herinnering aan Numeri VII, 89. voetnoot222 't perk der donderende wet: de grenzen die door de wet der tien geboden gesteld zijn, de wet nml. die op de berg Sinaï onder donder en bliksem afgekondigd was (Exodus XIX, 16, XX, 18). voetnoot223 Bestaen: wagen het; voetschabel: voetbank. voetnoot227 uit onzen aêm gekreeten: buiten adem door ons weeklagen. voetnoot228 't smarten uwer roede: de pijn, door uw tuchtroede veroorzaakt; gesleeten: nml. door de herhaalde tuchtiging. voetnoot230 hoogh en dier: met plechtige, dure eden; met onvervalschten mond: in volkomen oprechtheid. voetnoot231 Wel: bron (vgl. vs. 436). De vloeiende ‘droogte’ is een vernuftspel. Wijs ons de oorzaak aan van deze droogte, opdat wij die kunnen wegnemen. De wateraderen voeden nl. de wel. voetnoot232 aen 't bloeien (gaen). voetnoot234 een' danckbren reuck: een dankoffer; beroocken al de lucht: de gehele lucht met geur vervullen. voetnoot236 kopren: gloeiend-droge; tegelijk: die voor alle smeekbeden onwrikbaar gesloten bleef. voetnoot239 beweeghde (veel voorkomende zwakke vorm). voetnoot240 huiskoor: het heilige der heiligen in de tempel (vgl. koor in vs. 249). voetnoot242 Dat: wat uit die wolk te voorschijn kwam. voetnoot244 vast: voortdurend. voetnoot246 borstjuweel = borstgesteente (vgl. Inhoud r. 2 en vs. 38). voetnoot247 letters: vgl. vs. 41; zwellen: duidelik naar voren komen, in gloed ontsteken. voetnoot248 't Orakel spellen: de uitspraak van het orakel opmaken. voetnoot250 vast voor: al vooruit. voetnoot251 't gebaer: zijn houding; hier uit te raemen: hier uit op te maken. voetnoot252 droegen zich: gedroegen zich. voetnoot253 wel gemoed: opgelucht. voetnoot254 verbaest: ontsteld. voetnoot255 der Godheid (obj. genitief): voor de Godheid. voetnoot257 schuw van ons: ons ontwijkende. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 261, de oude uitgave eindigt met een punt; alle latere hebben een komma. voetnoot261 Zijn uiterste: zijn uiterste best; zin: bedoeling. voetnoot262 al vast: voortdurend. Hij trachtte met klem hem te overtuigen. voetnoot263 als: alsof ze waren. voetnoot266 wightighs: belangrijks. voetnoot272 Sauls (tweesilbig = Sauwels); vgl. vs. 277; van: door. voetnoot275 verzoetten: verzachtten, tot bedaren brachten. voetnoot278 uw hart verzacht (absolute constructie). voetnoot279 's hemels erfdeel: het land dat de hemel ons schonk; ongeveinsde: oprechte. voetnoot281 O rechter van de Goôn: de oppergod. De Gabaonners, als heidenen, kennen niet de éne God van de Joden. voetnoot284 eenzydigh gaet: partijdig wordt; in 't schiften: nml. van recht en onrecht. voetnoot285 na vier eeuwen tijds: Jozua had aan de Gabaonners eeuwige bescherming beloofd (Jozua IX, 26), maar Saul had die belofte geschonden. voetnoot286 't schendigh ongelijck: het schandelik onrecht. voetnoot288 de vierschaer spant: recht spreekt. voetnoot293-94 De wateren van de Jordaan bleven als een doorzichtige muur staan, om de Ark door te laten (Jozua III, 13-17). voetnoot295-96 De muren van Jericho stortten in, toen de Ark zeven maal rondom de wallen gedragen was (Jozua VI); 't veldgeschrey: het gejuich van het volk en het bazuingeschal. voetnoot297 Jozua verbrandde de stad Ai (Jozua VIII, 28) en de koning van Ai verhing zich (VIII, 29). voetnoot299 Gestopt: bedolven. voetnoot301 vond: list. voetnoot303 Deze krijgslist is beschreven in het negende hoofdstuk van Jozua, vs. 3-vlg. voetnoot307 Ontmoetten: trokken tegemoet; zoenen: vreedzaam te stemmen. voetnoot308 paveljoenen: legertenten. voetnoot309 Moses ampt bewaert: de waardigheid van Mozes (als aanvoerder) bekleedt. voetnoot311 d'allersterckste hand: Gods hand. voetnoot312 aentoght: nadering. voetnoot314 Sihon, koning van Hesbon (Jozua IX, 10 en Jozua XII, 1-6). voetnoot316 slechte: eenvoudige. voetnoot317 gesleurt: meegesleept. voetnoot320 Men zwoer hier op: Men bevestigde het bondgenootschap onder ede. voetnoot321 Al kwam dit bedrog.... voetnoot324 Zie Jozua IX, vs. 27. Zij deden dienst als ‘houthouwers en watterputters’. Vgl. vs. 333. voetnoot325 'T gerucht: nml. dat de inwoners van Gibeon met Israël vrede gemaakt hadden. voetnoot326 van vijf gekroonden: door de vijf koningen der Amorieten, die de stad Gibeon bedreigden; hard beleit (van beleggen): streng belegerd (Vgl. Jozua X, 1-5). voetnoot329 dien hagel: Jozua X, vs. 11. voetnoot330 Zie Jozua X, 12. voetnoot335 Den dollen zoon van Kis: Saul (Vgl. vs. 153). voetnoot337 Doëg: de Edomiet, die zich schuldig maakte aan de priestermoord (I Samuël XXII, 18; vgl. vs. 1495); geweer: zwaard; roockte: dampte van het warme bloed. voetnoot338 Nobe, de priesterstad (Zie I Samuël XXII, 19 en vgl. vs. 1515); verstoort: verwoest. voetnoot339 't Reuzezwaerd: het zwaard van Goliath, de Philistijn, door David verslagen (vgl. I Samuël XXI, 9 en XXII, 10). voetnoot341 Dit had noch schijn: dit had nog een goede grond; ons (met accent). voetnoot342 zijn aen Levys kindren vast: zijn dienstbaar aan de priesters van Israël (vgl. vs. 332). voetnoot343 een: eenzelfde. voetnoot344 bestellen: verschaffen. voetnoot345 draeght ontzagh: heeft eerbied voor. voetnoot347 't moordgety verjaert: de dag van de moord herdacht wordt; zoo menigh jaer verstreecken (absolute constructie): hoewel het reeds zoveel jaren geleden is. voetnoot349 God ter vierschaer daeght: God aanroept om (eindelik) recht te verschaffen (vierschaer: rechtbank). voetnoot350 waeght: in beroering is (eig. dreunt). voetnoot352 nabaeuwen: een echo laten horen, weerklinken. voetnoot353 krenckt: verzwakt. voetnoot354 dus: op deze wijze. voetnoot355 overstulpen: overstelpen. voetnoot356 met 's lands bederf behulpen: door de ondergang van mijn land gebaat. voetnoot357 terght: prikkelt, tot wraak uitlokt. voetnoot358 slechte: eenvoudige, onschuldige; dat noodigh dient geberght: dat noodzakelik gered moet worden. voetnoot359 spant.... stijver: doet hem de straf verscherpen. De boog is gespannen om de schuldigen te treffen. voetnoot360 hy: Saul; Gods yver: de ijver voor Gods zaak. voetnoot361 wyders: verder. voetnoot363 met schalckheid onderkropen: met kwaadaardige list beetgenomen. voetnoot366 Waar de eer van God en de Koning mee gemoeid was. voetnoot369-370 Namen van steden (zie Jozua IX, vs. 17). voetnoot371 Waerdeert: schat de grootte, bepaalt de vergoeding voor; ongelijck: onrecht. voetnoot372 zulx: op zulk een wijze.; mengelt met genade: tempert door genade toe te passen. voetnoot373 Bespreeckt u: overlegt. voetnoot374 Saul (tweesilbig; vgl. vs. 272). voetnoot377 verloop: interest. voetnoot378 Al t'effens: tegelijk; had oit aen moordkost koop: moest niet altijd zijn moorden duur bekopen. Waarschijnlik is koop hebben aen iets ontleend aan de koopmanstaal: voordelige zaken doen; kost: oorspr. uitgaven. voetnoot379 wrockt dit: prikkelt het tot verzet, tot wraak. voetnoot380 verbeurt: misdoet; de goe gemeente: zijn volk. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 403 heeft in de oude uitgave schandelijck. voetnoot383 bloed-en halskrackeel: een strijd die om bloed en leven gaat (vgl. halsmisdaad); het kost hier koppen (opzettelik ruwe taal!): het is alleen met mensenlevens te boeten. voetnoot384 bloedwel: de oorzaak van het vroeger vergoten bloed. voetnoot388 onspijs (met pejoratief on): voor mensenvoedsel ongeschikte spijs. voetnoot393 't was verkuist met: het schepte behagen in (verkuisen is eig. reinigen, zuiveren). voetnoot394 bederf: verderf, ellende; schennis: de ons aangedane schande. voetnoot395 Noch: toch. voetnoot398 Ick hoopte of: ik hoopte dat (contaminatie met wensende zinnen, door of ingeleid?). voetnoot399 zulx: zodanig; dees strafheid: deze strenge eis. voetnoot402 Handhavers van dit stuck: die deze misdaad niet verlochend, niet geboet hebben, en daardoor mede schuldig zijn (vgl. Hierusalem Verwoest, vs. 1562); pesten: misdadigers. voetnoot405 niet: niets. voetnoot407 En (dat) het koninkrijk van Saul zal vragen. voetnoot408 waer Saul zy gestoven: doordat het geslacht, waarin hij voortleefde, uitgeroeid is. voetnoot410 guichelt: de spot drijft, solt met. voetnoot411 gasten: jonge mannen. voetnoot412 basten: stroppen. voetnoot416 paeit: bevredigt. voetnoot417 Vertreckt: stelt uit (nml. uw' eisch). voetnoot418 hier op: hier over. In de latere druk veranderd in: Als ick met Abjathar en Joab my berâ. Zy komen hier van pas. voetnoot419 straf: streng. voetnoot420 doorsteken: doorstoken. voetnoot421 zou: behoort te zijn. voetnoot422 In latere drukken staat: Een heete wraeck. voetnoot423 den eisch (met Brabantse nominatiefs-n); Aleens gelijck: juist zoals. voetnoot424 dit bloed hun by den krop opwelde: het vergoten bloed hun woede opnieuw gaande zou maken (dat ze 't niet konden ‘verkroppen’). voetnoot426 verdoen: doden. voetnoot427 quynen: leiden een kwijnend bestaan. voetnoot428 voort: dadelik. voetnoot430 hier af: hiervan: hoe houd ik mijn handen zuiver van deze moord. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 439, de oude uitgave heeft achter dit vers geen komma; de latere wel. voetnoot431 d'Uitvoerder van het recht: de Koning. voetnoot432 zoo vlack als 't leid gestreecken: juist zoals het geveld is (vlack past bij strijcken, dat synoniem van vellen was). voetnoot433 dit vatten: de redelikheid er van inzien. voetnoot434 daer: waar. voetnoot437 klaegend: om wraak roepend. voetnoot438 die 't ons doet: die ons dit berokkent. voetnoot439 Zie I Samuël XXIV; in klippen: tussen rotsen. voetnoot441 en werd geperst zoo stijf: en toen mijn mannen bij mij er sterk op aandrongen om hem te doden. voetnoot443 deisde: deinsde terug, aarzelde; tot 's mans verschooning: om hem te sparen (vgl. 448). voetnoot446 broght hem tot beken (eig. bekentenis): ik deed hem erkennen (door hem de afgesneden slip van zijn mantel te tonen) dat zijn leven in mijn hand geweest was (I Samuël XXIV, vs. 12). voetnoot447 in den wagenburgh (zie I Samuël XXVI, vs. 7-vlg.): kamp met wagens omgeven, versterkt kamp; van 's vyands leven zeker: toen ik Saul's leven in mijn hand had. voetnoot449 Zie II Samuël I, vs. 17-27 en Davids Lyckklaght achter dit drama; gelijck mijn eige ziel: als gold het mij zelf. voetnoot450 Zie I Samuël XXXI: zijn drie zonen werden door de Philistijnen gedood. Daarna liet Saul zich in zijn eigen zwaard vallen. voetnoot452 Namelik degene die voorgaf dit gedaan te hebben (II Samuël I, vs. 15-16). voetnoot453 Zie II Samuël IV: de verraders kwamen tot David met het afgehakte hoofd van Isboseth, een zoon van Saul. voetnoot460 de buick en heeft geen ooren: een hongerige buik is niet vatbaar voor rede. voetnoot461 Dit stuck luid haetelijck: deze daad geeft aanstoot, wekt afkeer (eig. er gaat een slechte roep van uit). voetnoot464 te schaffen: te maken. voetnoot465 bestaen: ondernemen, aandurven; Benjamin: Saul was uit de stam van Benjamin (I Samuël X, 21); treur (conj.): zou treuren. voetnoot468 staf: heerschappij. voetnoot470 op: nml. op de troon. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 478, de oude uitgave heeft achter zee een komma. voetnoot471 het rad (van fortuin). voetnoot472 bepaelen: beperken, perken stellen aan. voetnoot473 zedigheid: matiging, zelfbeheersing; bevestigh (optatief): moge bevestigen. voetnoot474 ongelijck: (aangedaan) onrecht. voetnoot476 leggen wroeten: onrust stoken, een oproerige geest aankweken. voetnoot478 ingeborste: (het land) binnengedrongen. voetnoot481 vlack: plat neergeveld. voetnoot483 uit spatten: oproerig worden. voetnoot484 Noch: toch; Seba, de Benjaminiet, die op de bazuin blies en openlik oproer maakte (II Samuël XX. 1). voetnoot486 Simei, de zoon van Gera, een zoon van Benjamin (II Samuël XIX, 16-23). voetnoot491 gemoên: gemoeden (het oude meerv. van gemoed); vast: voortdurend; bitterheden broedden: een verbitterde stemming koesterden. voetnoot494 zucht: genegenheid, liefde. voetnoot495 met stijve kaecken: met opgeblazen wangen. voetnoot496 strax: weldra. voetnoot498 lesschen: blussen. voetnoot499 wrevligh hoofd: het misdadige hoofd, nml. van Seba, die binnen de muren van Abel gevlucht was. David spaarde de stad, nadat het hoofd van de oproerling over de muren hem toegeworpen werd (II Samuël XX, 13-22). voetnoot500 wacht: pas op; er niet op sloffen: uw waakzaamheid niet laten verslappen. voetnoot501 Beeld aan het kaatsspel ontleend: de hemel biedt u de gelegenheid; doe er uw voordeel mee. voetnoot502 gelegenheid: ‘de gelegenheid bij 't haar grijpen’ is een sedert de Renaissance gebruikelike uitdrukking voor: het rechte ogenblik waarnemen. De ouden beeldden namelik de Occasio af met een lange haarlok op het voorhoofd, en van achteren kaal. Van achteren kon zij niet meer gegrepen worden! (vgl. Ned. Wdb. V, 1411). voetnoot503 stoel: troon. voetnoot504 bederven: te gronde richten. voetnoot506 schut ghy: houdt gij tegen. voetnoot507 wispeltuure: wispelturige. voetnoot509 op te komen: te overvallen. voetnoot511 met wil: met zelfvoldoening. voetnoot512 verstreckt: dient als. voetnoot513 of... schoon: ofschoon; bestaen: verwant zijn. voetnoot515 Daer 't koningkrijken kost: waar koninkrijken op 't spel staan. voetnoot516 verdaediger (met oorspr. a): verdediger. voetnoot519 struick: stam. voetnoot520 's vaders zotten eed: Saul had gezworen: ‘Vervloekt zij de man die spijze eet tot aan den avond’ (I Samuël XIV, 25). Jonathan zondigde onwetend daartegen door honing te eten. voetnoot522 opgeschickt: op de vlucht gejaagd. Opschikken = wegjagen is in Brab. volkstaal nog bekend (vgl. Ned. Wdb. XI, 1161). voetnoot524 Veroordeelde ter dood (I Samuël XIV, 39). voetnoot525 braght: gebracht zou hebben, als het krijgsvolk hem niet met geweld (kracht) verlost had (I Samuël XIV, 45). voetnoot527 aengeschreven: aangerekend. voetnoot530 Verzeker: neem gevangen. voetnoot532 Liban: de Libanon. voetnoot536 een graft te strecken: als (beschermende) gracht te dienen. voetnoot538 Gods heir: de Israëlieten; moght: kon. voetnoot539 Als door de Bondskist der verkoornen: als door middel van de vooruitgedragen Ark. voetnoot540 met gekrompen hoornen: met weggezakt water. De voorstelling van de rivieren, met hoornen voorzien, is aan de oudheid ontleend (vgl. Rynstroom, vs. 134, Maeghden, vs. 480). voetnoot541 kil: bedding. voetnoot543 't morren: klagen. voetnoot546 van: door. voetnoot552 geslagen tot: omgeslagen tot, veranderd in; brand en koorts: koortsachtige gloed. voetnoot553 mijn kristalijnen vat: hier is, opnieuw naar klassieke trant, de riviergod aan 't woord, voorgesteld met een kruik of vat, waaruit het water vloeit. Dit vat wordt in vs. 556 een emmer genoemd. voetnoot555 luy: traag. voetnoot557 Verschonck: schonk uit. voetnoot564 Drie winters (weigert hij) sneeuw. voetnoot566 wildzang: in 't wild levende vogels. voetnoot568 op zijn vederen (zwevend). voetnoot570 vertrouwt zich: voelt zich veilig. voetnoot571 Al vlught het: alles vlucht. voetnoot572 beide: wacht af. voetnoot574 schreeuw: roep angstig. voetnoot577 naer: somber, angstwekkend. voetnoot580-82 Exodus XVI, 31: ‘De Israëlieten nu noemden die stof manna. Het was wit als korianderzaad’ (vgl. ook Numeri XI, 7).

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Het tweede bedryf

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied