De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 755]

Het vierde bedryf. Attila: 'k Belaste mijn Kornels de Koningin te brengen;Ga naar voetnoot1041 Hoe zeer de Liefde raed heur leven te verlengen. Was nu mijn borst kristal, men zagh hoe 't waer gestelt, In 't hart van Attila, dat kleene en enge veldGa naar voetnoot1044 1045[regelnummer] Voor Liefde, en Eer, die daer met maght te velde komen,Ga naar voetnoot1045 Uit bittre vyandschap, en punt, noch snede schroomen.Ga naar voetnoot1046 O hand, zoud ghy dien dolck wel durven domplen in Dien boezem, en die borst der lieve Vyandin? Zoud ghy dat witte sneeuw met purper durven mengen? 1050[regelnummer] Kan Min die wreedheid zien? of ymmermeer gehengen,Ga naar voetnoot1050 Dat zy haer oogen luick? twee zonnen, daer de zon,Ga naar voetnoot1051 Op 't klaerste van den dagh, niet tegens opzien kon.Ga naar voetnoot1052 Kan Min gedoogen, dat de kille Dood ontdoie Dit sneeuw van 't aengezicht? dat die met rijp bestroie 1055[regelnummer] Die roozen op de wang, en sluit dien rooden mond, Vol geurs? gelijck een hof, wanneer de morgenstond Met aengenamen dauw de bloemen, en de kruien Bevochtight, en verquickt, en ademt uit den zuien. Neen, Attila uw minne is zoo noch niet verkoelt, 1060[regelnummer] Dat ghy heur harte wond, en zelf geen wonde voelt. Ghy zoud, in Ursuls borst, uw eigen hart doorsteecken. Hoe kon uw vyandin zich mackelijcker wreecken,Ga naar voetnoot1062 Dan door uw eige vuist beslechten dit krackeel?Ga naar voetnoot1063 Dees heuvel, die hier rijst, zal die een moordtooneel 1065[regelnummer] Verstrecken, in den ring van hopliên en kornellen?Ga naar voetnoot1065 Zal die het bloembed zijn, daer ick my schrap moet stellen,Ga naar voetnoot1066 En houwen Venus roos van haeren teeren struick? Op dat de lent beschrey het kostelijckste puick,Ga naar voetnoot1068 't Welck in den roozegaerd eens Konings werd geboren? 1070[regelnummer] Zal Venus voet nu bloên van dezen ysren doren?Ga naar voetnoot1070 Ick zelf een doren zijn in haer' gequetsten voet? Op dat der bloemen zon, uit zulck een edel bloed, Verryze, tot vermaeck, en nut, en dienst der menschen.
[pagina 756]
Mijn oogen zullen die dees leli zien verslenssen,Ga naar voetnoot1074 1075[regelnummer] En sterven, op het bed van deze groene zoôn? Zal ick die blonde pruick haer goude KoningskroonGa naar voetnoot1076 Ontluistren, en dit hoofd, wel waerd mijn kroon te voeren, Na 'et sneuvlen oock aen 't snoer van Nimroths zege snoeren,Ga naar voetnoot1078 By d'andre Koningen, en koppen, dien mijn kling, 1080[regelnummer] Gelijck een staele wind, door neck en strotten ging? Neen Attila, ghy mooght dit hemelsch zaed niet smooren; Ghy moet nochtans, en hebt autaer, en Goôn gezworen, En met gestaefden eed uw trouw aen 't Rijck verplicht.Ga naar voetnoot1083 Zult ghy nu eer en eed vergeetende, zoo licht 1085[regelnummer] Verwaereloozen d'eer, door dapperheid verworven?Ga naar voetnoot1085 Is d'eerste vromigheid in u gemoed gestorven,Ga naar voetnoot1086 Dat ghy, die noit voor stroom, noch bergen stilstaen bleeft, Niet, blanck in 't harnas, voort stads graften overstreeft,Ga naar voetnoot1088 Noch draeght de storremleer de voorste aen 's vyands wallen,Ga naar voetnoot1089 1090[regelnummer] En klimt, en wenckt uw volck, om moedigh aen te vallen? Zult ghy, in 't hart geprickt van Cypris geilen strael,Ga naar voetnoot1091 Uw triomfeerend heir verstrecken een schandael,Ga naar voetnoot1092 Dat over bergen klinckt, en grondelooze plassen?Ga naar voetnoot1093 Zult ghy in 't aengezicht der Stad ontharrenassenGa naar voetnoot1094 1095[regelnummer] Dit braef gewapent volck, dat in zijn volle kritsGa naar voetnoot1095 Gereed staet, om'er in te vliegen met zijn spits?Ga naar voetnoot1096 Maer hoe? ick raes, ick raes, en ben niet wel by zinnen. Rechtschapen krijghsman kan geen eer aen vrouwen winnen,Ga naar voetnoot1098 Inzonderheid wanneer zy weerloos staen, en bloot. 1100[regelnummer] De Liefde, aen d'eene zy, aen d'andre zy, de Nood My trecken, elck om 't stijfst; gelijck de herrefstbuienGa naar voetnoot1101 Bestoocken, reis op reis, van 't Noorden en van 't Zuien, Een hoogh gewassen eick, die over bosschen ziet, En diep in Taurus rugh zijn taeie wortels schiet. 1105[regelnummer] Hy kraeckt vast, en bestroit den grond met blad en lover,Ga naar voetnoot1105 En helt ter slincke hand, dan weêr ter rechter over.Ga naar voetnoot1106 Zoo word mijn vlotte geest gedreven heen en weêr.Ga naar voetnoot1107 Maer hier koomt Beremond. hy loopt vast op en neêr.Ga naar voetnoot1108
[pagina 757]
BEREMOND. ATTILA. Beremond: Schep moed, doorluchtste Held. doe nu voor yeder blijcken, 1110[regelnummer] Dat ghy alleen niet zijt een Koning van veel Rijcken,Ga naar voetnoot1110 Maer oock van uw gemoed; dat liefde tot uw' StaetGa naar voetnoot1111 En glori vrouweliefde al veer te boven gaet.Ga naar voetnoot1112 Attila: Aertsoffervinder, och! ick legh te diep verzoncken.Ga naar voetnoot1113 Beremond: Grijp moed, een oogenblick, en daer mede is 't gekloncken.Ga naar voetnoot1114 Attila: 1115[regelnummer] O zuuren oogenblick, hoe streef ick u voorby?Ga naar voetnoot1115 Beremond: Sta vast een' korten stoot. zet liefde aen d'eene zy,Ga naar voetnoot1116 Attila: En of ick in dien strijd ten middewegh bleef steecken?Ga naar voetnoot1117 Beremond: Ghy zorght vergeefs. ick zal u hart, en moet inspreecken.Ga naar voetnoot1118 Attila: De liefde staet en dreight, en maeckt mijn hart vervaert. Beremond: 1120[regelnummer] 't Is ingebeelde waen, en geen bedenckens waerd.Ga naar voetnoot1120 Attila: De Geest zal, na haer dood nòch waerende, zich wreecken.Ga naar voetnoot1121 Beremond: Zoo Mars zijn wierroockschuld niet eerst met Ursul reken.Ga naar voetnoot1122 Attila: De minne na liefs dood brand feller in 't gemoed. Beremond: Men dooft die in haer asch: men bluscht die in haer bloed. Attila: 1125[regelnummer] De traenen zullen my gestadigh staen in d'oogen. Beremond: Ghy zultze aen 't heiloos lijck, en aen heur kleedren droogen.
[pagina 758]
Attila: Hoe scheid een minnend hart zoo noode van een vrouw! Beremond: Die u zoo schendigh schold, om d'aengebode trouw?Ga naar voetnoot1128 Attila: De liefde is doof, en blind, en kan het al verdraegen.Ga naar voetnoot1129 Beremond: 1130[regelnummer] De liefde tot uw eer geneeze u van dees plaegen. Attila: Men sla yet eerlix voor, dat Staet noch eere kost.Ga naar voetnoot1131 Beremond: Men waerschuwt u van Rome, en schrijft u post op post.Ga naar voetnoot1132 Attila: Is nu de Staet zoo veel aen eene Maeghd gelegen? Beremond: Zy won in 't eerst uw hart, nu grijptze naer dien degen.Ga naar voetnoot1134 Attila: 1135[regelnummer] Dien draegh ick op de zy, gelijck een vroom soldaet.Ga naar voetnoot1135 Beremond: Zijt ghy'er meester af, gebruick dien niet te laet,Ga naar voetnoot1136 Attila: 'k En wil met Ursuls bloed het zwaerd van Mars niet smetten.Ga naar voetnoot1137 Beremond: Zy smet 't autaer van Mars, zyn' godsdienst, en zijn wetten. Attila: 't Besmette zwaerd zou staegh noch bloên voor mijn gezicht. Beremond: 1140[regelnummer] Verschoontghe 't heiligh zwaerd, zoo priem haer met een' schicht.Ga naar voetnoot1140 Attila: Mijn schicht, zal die het bloed der overschoone lecken? Beremond: Grijp moed. ick zal 'er een' uit uwen koker trecken. Attila: Ja treck'er een', die my dit bange hart afsteeckt.Ga naar voetnoot1143
[pagina 759]
Beremond: Aenvaerd dien schicht, noch noit in yemants bloed geweeckt. Attila: 1145[regelnummer] 'k Aenvaerd hem blindeling. 'k gevoel mijn onvermogen.Ga naar voetnoot1145 Beremond: Zy komt met uw Kornels. stoot toe, en sluit uw oogen. URSUL. ATTILA. BEREMOND. Ursul: Ontzichbre Vorst, 'k verschijn al weêr, op uw ontbod,Ga naar voetnoot1147 En wacht van uwer hand mijn toegeleide lot.Ga naar voetnoot1148 Attila: Men telt uw mannelijcke en Maeghdelijcke troepen. 1150[regelnummer] 'k Heb zommigen voor my gedaghvaert, en doen roepen. Men kan het gansche heir, van dezen heuveltop, Met zinnen overzien, en tellen kop voor kop.Ga naar voetnoot1152 Klim op. 't is tijd. men moet my d'uitgepickte wyzen.Ga naar voetnoot1153 Ghy zult hen voor dees kruin al t' effens zien verryzen.Ga naar voetnoot1154 1155[regelnummer] Daer staet uw leger nu in zynen vollen krits,Ga naar voetnoot1155 Omcingelt van mijn heir, gewapent met het spits.Ga naar voetnoot1156 Mijn krijghsliên zouden eer verlieft dan toornigh worden, Op zoo veel aenzichten, al vierkant in slaghorden, Zoo schoon en braef, als oit Scythin te velde broght.Ga naar voetnoot1159 1160[regelnummer] Vier regementen voor, en vier tot achtertoght,Ga naar voetnoot1160 In 't midden drie, dat 's elf, die elck een Kruis opsteecken, Behalven 't middelpunt; daer schijnt alleen t'ontbreecken Uw trotse Kruisbanier, die past'er wonder by. Het mannevolck verstreckt de vleugels van weerzy.Ga naar voetnoot1164 1165[regelnummer] De rechte vleugel draeght al geestelijcke kleeren. De slincke wieck bestaet uit weereldlijcke Heeren.Ga naar voetnoot1166 Ursul: O Ellefduizendtal, den hemel toegewijd, Heldinnen, die voor d'eer van 't Rijck der Englen strijd, Ghy Hoofden van Gods heir, verlicht van 's hemels straelen; 1170[regelnummer] 't Zy amptelooze Paus, Aertsvaders, Kardinaelen,Ga naar voetnoot1170 Aertsbisschoppen, met al dees Kerckelijcke pracht En prael; 't zy Koningklijck, of Vorstelijck geslacht,
[pagina 760]
Baroen, of Edelman, altzaemen Jesus knechten,Ga naar voetnoot1173 Gevoert in 't martelveld, om zege te bevechten:Ga naar voetnoot1174 1175[regelnummer] Ick groet u duizendmael, in 't loflijck worstelperck. Vecht nu voor Christus naem: ghy draeght zijn heiligh merck. Uw zielen zullen, na dien veldslagh, breed gaen weien,Ga naar voetnoot1177 En vaeren God te moet met roode lievereien.Ga naar voetnoot1178 Attila: Nu dien my op mijn vraegh, met kort en klaer bescheed.Ga naar voetnoot1179 1180[regelnummer] Hoe komt dit reisbaer volck zoo kostelijck gekleed?Ga naar voetnoot1180 Hier vloeit al 's weerelds schat by een van allen kanten. Hier flickert Indien met al zijn diamanten. 't Is al schaerlakenrood, al purper, dat'er blaeckt, Al fijn en louter goud, al zilver, dat'er kraeckt.Ga naar voetnoot1184 Ursul: 1185[regelnummer] Ghy ziet verzaemt een volck van tweederleie standen, 't Welck op den hoogen dagh, en 't hooghtijd nu voorhanden,Ga naar voetnoot1186 Ter eere van het onbegrypelijck DrieEen,Ga naar voetnoot1187 En dat almaghtigh Hoofd, ten hemel ingestreên,Ga naar voetnoot1188 Op 't allerheerlijckst dus voor u koomt uitgestreecken.Ga naar voetnoot1189 1190[regelnummer] Want schoon zy amptloos zijn, noch leenen zy het teeckenGa naar voetnoot1190 Van hun verlaeten ampt, op dat die zichtbre prael Gods vyanden, door 't oogh, tot in het hart toe strael, En krachtigh overtuigh 't hardneckige geweten.Ga naar voetnoot1193 Attila: Ghy Christenen weet ruim uw stucken uit te meeten.Ga naar voetnoot1194 1195[regelnummer] Wie voert de Maerschalck hier zoo dicht voor my ten toon? Wie is die grijze kop, die met een sluierkroonGa naar voetnoot1196 Zijn' myter driemael kroont, van steenen overladen, En van karbonkelen; vermast van zijn gewaeden,Ga naar voetnoot1198 En schitterenden staf, die driemael is gekruist,Ga naar voetnoot1199 1200[regelnummer] En goude sleutels draeght in zyne slincke vuist?Ga naar voetnoot1200 Ursul: Dat is Cyriacus, het Hoofd der Christe bende.Ga naar voetnoot1201
[pagina 761]
Attila: Een hoofd vol majesteit. my docht dat ick het kende. Hoe zweemt hy naer dien God, die, by den Eridaen,Ga naar voetnoot1203 My onder oogen trad, en schielijck af deed staenGa naar voetnoot1204 1205[regelnummer] Van d'opgezetten toght; toen met den blooten zwaerdeGa naar voetnoot1205 Een Godheid boven hem, voor bey mijn oogen, waerde,Ga naar voetnoot1206 En blixemde. hoe is hy Leo zoo gelijck! Hy schijnt geboren, niet gekoren, tot zijn Rijck, En Opperpriesterdom. maer meld my dees twee andren, 1210[regelnummer] Die, stemmigh achter hem, gepaert staen by malkandren,Ga naar voetnoot1210 Wier borststroock met een trits van Kruissen hangt gelaen.Ga naar voetnoot1211 Ursul: Men kent d'Aertsvaders dus, en d'een heet Kassiaen,Ga naar voetnoot1212 Dien ick te Rome vond, en, met zijn wyze Griecken, My volgende, verstreckt een slaghveer aen mijn wiecken;Ga naar voetnoot1214 1215[regelnummer] Een, dien geleertheid noch godvruchtigheid ontbreeckt; Een helder licht, daer elck zijn harssens aen ontsteeckt.Ga naar voetnoot1216 Hy heeft de nevelen van menigh oogh geschoven, En toonde 't onderscheid van 't vatten, en gelooven.Ga naar voetnoot1218 Attila: Daer staet een Jongeling, recht achter hen, in 't wit, 1220[regelnummer] Vry schotigh, schoon van leest, twee oogen, zwart als git,Ga naar voetnoot1220 De baerd breeckt effen uit. een ruighte schijnt de kaeckenGa naar voetnoot1221 Te kleên met goude wol. de heldre steenen blaecken, Als starren, in de kroon, die hy zoo treflijck spant,Ga naar voetnoot1223 En d'eedle scepter past te voeglijck in zijn hand.Ga naar voetnoot1224 Ursul: 1225[regelnummer] Ghy hebt den Bruidegom geschildert naer het leven. Dat is AEthereus, die, met my afgedreven,Ga naar voetnoot1226 Niet meer naer my, maar naer een rijcker huwlijck staet.
[pagina 762]
Hy heeft, dus jongh van jeughd, gewraeckt het wulpsch gelaet.Ga naar voetnoot1228 Zoo stroopt de schrandre slang haer huid in scherpe heggen.Ga naar voetnoot1229 1230[regelnummer] Hoe wenscht hy, om Gods Rijck, dien rijcxstaf neêr te leggen.Ga naar voetnoot1230 Hy groetme noch van veer, voor d'allerleste reis, Tot wederziens by God, in 't hemelsche paleis. Schep moed, mijn troost, schep moed. wy zullen haest vergaeren,Ga naar voetnoot1233 En 't sterflijck hier beneên, om hoogh 't onsterflijck paeren.Ga naar voetnoot1234 1235[regelnummer] Zy groeten elck om 't zeerst, en worden my gewaer. Mijn Kruisgenooten, zet u schrap op 't hoogh autaer. Al d'Englen geven u den zegen, en 't geleide. Attila: Twee Vrouwen vatten daer een jongsken tusschen beide, Als of't Gezusters zijn, indien ick recht bevroey,Ga naar voetnoot1239 1240[regelnummer] Bedaeght van oude.Ga naar voetnoot1240 Ursul: Al recht, mijn Moeder, en mijn Moey, Met haren kleenen zoon, na mynen Bruigom volgen. Mijn Moey heet Gerasijn, die, over den verbolgenGa naar voetnoot1242 En woesten pekelplas, my aen den Teems bezocht, En AEtna liet, door brand tot dezen Maeghdentoght.Ga naar voetnoot1244 Attila: 1245[regelnummer] Wie proncken achter haer met ongevlochte tuiten?Ga naar voetnoot1245 Ursul: Vier Deughden in den aerd, alreede huwbre spruiten,Ga naar voetnoot1246 Haer Dochters alle vier, die dus ter bruiloft gaen.Ga naar voetnoot1247 Attila: Men ziet dit Elleftal, als met een halve maenGa naar voetnoot1248 Van ellef Maeghdekens, van achter braef gesloten.Ga naar voetnoot1249 Ursul: 1250[regelnummer] Die strecken voor Kornels van 't heir der Kruisgenooten.Ga naar voetnoot1250 Zij treden dus vooruit, en voeren 't leger aen.
[pagina 763]
Beremond: Monarch, ontruck haer toch die schandelijcke vaen. Attila: Legh af't schandael, waermeê ghy achter land loopt zwerven.Ga naar voetnoot1253 Ursul: Rechtschapen vaendrigh moet en wil by 't vaendel sterven.Ga naar voetnoot1254 Attila: 1255[regelnummer] Ontzeghtghe my dees vaen, die 't leger schande aendoet? Daer leit de vaen, en 't Kruis. ick trap het met den voet. Beremond: 't Gaet wel. verzet haer zoo die onverzetbre zinnen.Ga naar voetnoot1257 Ursul: Ghy broedermoorder, most dien Maeghdemoord beginnenGa naar voetnoot1258 Met zoo een schendigh stuck, als 't schenden van het Kruis.Ga naar voetnoot1259 1260[regelnummer] Zoo komen u met recht Gods plagen t' effens t' huis.Ga naar voetnoot1260 Beremond: Word een Monarch nu dus van zijn slaevin versproken?Ga naar voetnoot1261 Stop toe dien lastermond. Attila: Ick heb mijn leedt gewroken. Zy leit 'er toe. zy zwijmt. zy sterft. zy geeft den geest.Ga naar voetnoot1263 Beremond: Ghy quijt u als een Held. zoo viert men Mavors feest. Attila: 1265[regelnummer] Nu krijghsliên, valt'er aen, ghy ziet mijn sabel zwaeien. Zoo moet men Vader Mars met Maeghdenoffer paeien.Ga naar voetnoot1266 Daer briescht de dertle hengst op trommel en trompet. Daer gaet hy in een zee van brein en bloed te wed.Ga naar voetnoot1268 Beremond: Ghy kunt de feest van Mars niet koningklijcker vieren.Ga naar voetnoot1269 1270[regelnummer] Een ander paeit Jupijn met honderd witte stieren; Ghy Mars met vyanden van 't menschelijck geslacht, By duizenden. 't gaet wel. het offer is volbraght. De Veldheer, die verslapt van minne werd geoordeelt, Beneemt alle achterdocht door zoo een levend voorbeeld.
[pagina 764]
Attila: 1275[regelnummer] Kornels, men recht dit lijck, voor 't ondergaen van 't licht,Ga naar voetnoot1275 Terstond aen eenen pael gebonden, in 't gezicht Des muurs, om door dien schrick 't hardneckigh volck te dwingen, En yeder hou zich reed, men zal de Stad bespringen. REY VAN AGRIPPINERS. Zang: Waer zijn de maeghden? waer de vrouwen, 1280[regelnummer] Die zich van schreien nu onthouwen? En niet met ons heur hart uitklaegen, Om dees bedroefde nederlaegen?Ga naar voetnoot1282 Men hoorde, eer noch trompetten gingen, En trommel sloegh, dees Maeghden zingen; 1285[regelnummer] Terwijlwe smolten in ons traenen. Men zeit dat zich de veege zwaenen Noch met een' lofzang dus vermaecken,Ga naar voetnoot1286-87 Wanneerze zien de Dood genaecken. Na'et zingen gaenze, zonder kermen, 1290[regelnummer] Malkandren kussen, en omarmen. Hier scheiden tweederleie staeten,Ga naar voetnoot1291 Die zich op eenen God verlaeten.Ga naar voetnoot1292 Hier ziet men Vorsten, en Vorstinnen, En Koningen, en Koninginnen, 1295[regelnummer] Ja Paus, Aertsvaders, Kardinalen, Aertsbisschoppen, en Priesters praelen Met 's werelds allergrootste schande;Ga naar voetnoot1296-97 Verwezen tot een offerhande, In 't aenzicht van zoo veel tyrannen.Ga naar voetnoot1299 1300[regelnummer] Hier groeten maeghden, vrouwen, mannen, En jongelingen vast malkandren,Ga naar voetnoot1301 En 't aenschijn weet van geen verandren:Ga naar voetnoot1302 Niet eene heeft haer verf verschoten.Ga naar voetnoot1303 Verwanten, vrienden, speelgenooten, 1305[regelnummer] Een yegelijck voor ander vluggeGa naar voetnoot1305 Bied's werelds ydelheid den rugge.
[pagina 765]
De Hunnen staen van spijt en zwellen,Ga naar voetnoot1307 Als zy zich in geleden stellen,Ga naar voetnoot1308 En in slaghorden, om door lyden 1310[regelnummer] De maght der wereld te bestryden. Tegenzang: De Hun zijn' blancken degen zwaeide, Toen Ursuls vaen niet langer waeide: Dit was de moordleus, en het teecken.Ga naar voetnoot1313 De trommels slaen, trompetten steecken.Ga naar voetnoot1314 1315[regelnummer] Het krijghsvolck, op trompet en trommel, Komt t' effens ploffen in den drommelGa naar voetnoot1316 Der Maeghden, bloot en zonder wapen: Gelijck in eene kudde schaepen De hongerige wolven vaeren, 1320[regelnummer] En geene met hun tanden spaeren. Den ruiter komt van achter ryden.Ga naar voetnoot1321 Het voetvolck parst heur van weerzyden. De Maeghden staen als Gods gebonden.Ga naar voetnoot1323 Zy sneuvlen moedigh, daerze stonden. 1325[regelnummer] Zy kussen noch de paerdevoeten, Die lijf en ingewand doorwroeten. Zy kussen dees geverfde klingen,Ga naar voetnoot1327 Die door den rugh en d'armen gingen; Dees pylen, die den boezem wonden. 1330[regelnummer] De zom verscheiden mond aen monden,Ga naar voetnoot1330 En, zonder kryten, zonder karmen, Al lachende in malkanders armen; Dat zelfs der kryghsliên harten krompen. Hier rollen hoofden, ginder rompen. 1335[regelnummer] Daer dryven afgesnede borsten, Hier brein en bloed, die haer bemorsten. Hier ziet men armen, beenen slingren, Daer handen, voeten, teenen, vingren. De Hun, als hy dees dooden plondert, 1340[regelnummer] Zich om heur eerbaerheid verwondert;Ga naar voetnoot1340
[pagina 766]
Vermits die kuische en eedle zielen Met mond en borst op d'aerde vielen. Toezang: Zoo gaet het Christus uitverkoornen. Zoo groeit de leli onder doornen; 1345[regelnummer] De roos op scharpe doornehaegen. Zoo treckt men zegen uit de plaegen. Geen ackers worden zoo gezegent Als Ursuls Veld, van bloed beregent. In deze zee gaen d'Englen baden. 1350[regelnummer] Dit zijn de purpere gewaeden, Daer Jezus bruiden zich meê kleeden, Wanneerze naer heur staci treden.Ga naar voetnoot1352 Dees roode druppels zijn robynen, Die boven licht, hier doncker schijnen.Ga naar voetnoot1354 1355[regelnummer] Men drinckt by God uit goude koppen,Ga naar voetnoot1355 Verzet met dees gestremde droppen.Ga naar voetnoot1356 Dit zijn de rechte lievereien,Ga naar voetnoot1357 Om d'allervroomsten t' onderscheien. Zoo triomfeert men overwonnen. 1360[regelnummer] Men vind geen kostelijcker bronnen, Dan die uit 's Martlers adren springen. Dees sluiers passen hovelingen, Die tot het hemelsch hof behooren. Zoo strecken 's vyands punten spooren,Ga naar voetnoot1364 1365[regelnummer] Om 't Christelijck gemoed te noopen, Veel spoediger naer honck te loopen,Ga naar voetnoot1366 De renbaen aller Martelaeren.Ga naar voetnoot1367 Dies staeckt dit treuren, droeve schaeren.Ga naar voetnoot1368 Geleit met vierige gebeden 1370[regelnummer] Het Maeghdenheir, nu doorgestreden,Ga naar voetnoot1370 Daer zy het al ten hemel wencken.Ga naar voetnoot1371 Noch dood noch vyand kan u krencken. Ghy siet de zon in 't water daelen, Om op te staen met blyder straelen.	voetnoot1041 Kornels: vgl. vs. 298. voetnoot1044 veld: strijdperk. voetnoot1045 met maght: met alle macht; te velde komen: ten strijde trekken. voetnoot1046 punt, noch snede schroomen: degen noch zwaard vrezen. voetnoot1050 gehengen: gedogen. voetnoot1051 luick: sluit. voetnoot1052 niet tegens opzien kon: niet mee kon wedijveren. voetnoot1062 zich mackelijcker wreecken: nml. door u mede tot slachtoffer te maken. voetnoot1063 Dan doordat gij genoodzaakt zijt met eigen hand het geschil uit te maken en haar te doden. voetnoot1065 Verstrecken: worden tot; ring: kring. voetnoot1066 my schrap stellen: mij te weer stellen. voetnoot1068 kostelijckste puick: kostbaarste pronkstuk. voetnoot1070 van: door; dezen ysren doren: weer een ander beeld voor de dolk. voetnoot1074 verslenssen: verleppen. voetnoot1076 die blonde pruick: (Datief): dat blonde haar. voetnoot1078 Nimroths vgl. vs. 465. voetnoot1083 met gestaefden eed: met plechtig voorgezegde eed. voetnoot1085 dapperheid: flinkheid (Mnl. dapper: vlug). voetnoot1086 vromigheid: dapperheid. voetnoot1088 voort: dadelik; overstreeft: oversteekt. voetnoot1089 de voorste: als de voorste. voetnoot1091 Cypris: (de Cypriese) Venus; geilen strael: tot wellust prikkelende pijl. voetnoot1092 verstrecken een schandael: tot schande strekken, een oorzaak zijn van opspraak. voetnoot1093 plassen: zeeën. voetnoot1094 ontharrenassen: ontwapenen. voetnoot1095 braef: voortreffelik; in zijn volle krits: in zijn geheel (Ned. Wdb. VIII, 296). voetnoot1096 spits: lans (vgl. vs. 263 en 1156) of: voorhoede. voetnoot1098 Rechtschapen: vgl. vs. 983. voetnoot1101 stijfst: hardst (stijf: stevig). voetnoot1105 vast: voortdurend. voetnoot1106 slincke: linker. voetnoot1107 vlotte: onstandvastige. voetnoot1108 vast: reeds. voetnoot1110 alleen niet: niet alleen. voetnoot1111 van uw gemoed (door zelf bedwang); uw' Staet: uw koninklike waardigheid. voetnoot1112 al veer: heel ver. voetnoot1113 Aertsoffervinder: opperpriester (vgl. vs. 393, 541 en 558). voetnoot1114 is 't gekloncken: is de zaak in orde (vgl. beklonken). voetnoot1115 zuuren: met Brabantse nominatiefs-n. Oudtijds was ogenblik ook mnl.; hoe streef ick u voorby?: hoe kom ik er door heen? voetnoot1116 een' korten stoot: een ogenblik; aen d'eene zy: opzij. voetnoot1117 ten middewegh: middenin. voetnoot1118 zorght: maakt u bezorgd. voetnoot1120 geen bedenckens waerd: niet waard er acht op te slaan. voetnoot1121 waerende: rondzwervend. voetnoot1122 met Ursul reken: aan Ursul betaald zet (rekenen: afrekenen). voetnoot1128 schendigh schold: schandelike verwijten maakte. voetnoot1129 het al: alles. voetnoot1131 yet eerlix: een eervolle oplossing, waarmee nòch mijn waardigheid nòch mijn eer te kort gedaan wordt. voetnoot1132 post op post: brief op brief. voetnoot1134 nu grijptze naer dien degen: nu wil ze u in 't strijden doen verslappen. voetnoot1135 vroom: dapper. voetnoot1136 er af: er van. voetnoot1137 het zwaerd van Mars: vgl. vs. 469-470. voetnoot1140 priem haer met een' schicht: doorboor haar met een pijl. voetnoot1143 dit bange hart afsteeckt: dit in benauwdheid geraakte hart doorsteekt. voetnoot1145 blindeling: blindelings. voetnoot1147 Ontzichbre: ontzag inboezemende. voetnoot1148 uwer (Datiefvorm na van); toegeleide: toebedeelde; het voor mij bestemde. voetnoot1152 Met zinnen: rustig. voetnoot1153 uitgepickte: voornaamste. voetnoot1154 kruin: heuveltop; al t'effens: allen tegelijk. voetnoot1155 in zynen vollen krits: in zijn geheel (vgl. vs. 1095). voetnoot1156 met het spits: met de lans. voetnoot1159 braef: kloek; Scythin: Hunse vrouw; te velde broght: vertoonde. voetnoot1160 achtertoght: achterhoede. voetnoot1164 verstreckt: dient tot, vormt. voetnoot1166 slincke wieck: linkervleugel. voetnoot1170 amptelooze Paus: Cyriacus, die bij de stoet was. (Zie vs. 1190-vlg.). voetnoot1173 Baroen: oude vorm voor Baron. voetnoot1174 martelveld: strijdperk voor de martelaren. voetnoot1177 breed gaen weien: de volle zaligheid gaan smaken. voetnoot1178 roode lievereien: rode statiekleding (rood door het bloedige offer). voetnoot1179 dien my: antwoord mij. voetnoot1180 reisbaer: reizend; kostelijck: kostbaar. voetnoot1184 kraeckt: nml. het gouden en zilveren borduursel van de kleding. voetnoot1186 den hoogen dagh: de plechtige dag; 't hooghtijd: feestgetij; nu voorhanden: nu nabij. voetnoot1187 DrieEen: de Drie-eenheid. voetnoot1188 Christus, na en door een bange strijd in de hemel opgenomen. voetnoot1189 uitgestreecken: uitgedost. voetnoot1190 leenen zy van: ontlenen zij aan. voetnoot1193 hardneckige: verharde, dat de geloofswaarheden niet wil aannemen. voetnoot1194 Gij Christenen, weet hoog op te geven van uw verdiensten. voetnoot1196 sluierkroon: vgl. vs. 96. voetnoot1198 vermast van: overladen met. voetnoot1199 driemael gekruist: door dwarsstokken drie kruizen vormt. voetnoot1200 slincke: vgl. vs. 1166. voetnoot1201 Christe (adj.): vrouwelike vorm naast mnl. Christen; Christelike schare. voetnoot1203 zweemt hy naer: gelijkt hij op; dien God: paus Leo, die volgens de legende door zijn eerbiedwekkende verschijning Attila deed afzien van de inneming van Rome. Het verhaal werd later nog opgesierd. Niet Leo zelf, maar de apostel Petrus, die in pauselik gewaad en met ontbloot zwaard achter hem stond, zou Attila verjaagd hebben; den Eridaen: de Po. voetnoot1204 af deed staen van: deed opgeven. voetnoot1205 opgezetten: voorgenomen. voetnoot1206 waerde: zweefde. voetnoot1210 stemmigh: bescheiden. voetnoot1211 borststroock: geborduurde strook, op de borst gedragen als sieraad; gelaen: bedekt. voetnoot1212 Aertsvaders: Kerkvaders; Kassiaen: Cassianus, geboren te Athene, werd te Constantinopel leerling van Chrysostomos. Hij reisde naar Rome, waar Paus Innocentius en later Paus Leo hem zeer in ere hielden. De legende verbond zijn naam aan de tocht van Ursula. voetnoot1214 verstreckt een slaghveer aen mijn wiecken: mij een krachtige steun verleent. voetnoot1216 zijn harssens aen ontsteeckt: zijn wetenschap aan te danken heeft. voetnoot1218 't onderscheid van 't vatten, en gelooven: het onderscheid tussen het verstandelik begrijpen en het gelovig beleven van de Christelike leer. voetnoot1220 schotigh: slank. voetnoot1221 breeckt effen uit: komt juist te voorschijn; een ruighte: het donzig haar. voetnoot1223 spant: op het hoofd draagt (de kroon spannen was oorspr. een krans ombinden). voetnoot1224 te: zeer. voetnoot1226 afgedreven: nml. langs de Rijn. voetnoot1228 gewraeckt het wulpsch gelaet: de wereldse (eig. dartele) levenswijze verworpen; (gelaet: houding, wijze van optreden). voetnoot1229 stroopt: gewoonte van de slangen om het vervellen te bevorderen. voetnoot1230 om: ter wille van, om te verkrijgen. voetnoot1233 haest: weldra. voetnoot1234 't sterflijck hier beneên (paeren): nml. ons stoffelik overschot; 't onsterflijck: de zielen. voetnoot1239 indien ick recht bevroey: als mijn vermoeden juist is. voetnoot1240 Bedaeght van oude: hoogbejaard (oude: ouderdom, leeftijd). voetnoot1242 Gerasijn: Gerasina, koningin van Sicilië, de zuster van Daria (Ursuls moeder) verliet, volgens de legende, aangespoord door een goddelike ingeving, met haar tienjarig zoontje en vier dochters haar rijk om zich bij Ursuls stoet aan te sluiten. voetnoot1244 door brand tot: uit vurig verlangen naar. voetnoot1245 tuiten: haardos (eigenl. vlechten). voetnoot1246 in den aerd: van inborst. voetnoot1247 dus: op deze wijze. - voetnoot1248 dit Elleftal: de elf, in vs. 1201-47 genoemden, die de vooraanstaande groep vormen, afgesloten van het leger door de halve-maan-vormig opgestelde elf aanvoersters (‘kornels’) van de elf ‘regementen’ (vgl. vs. 1160). voetnoot1249 braef: op voortreffelike, luisterrijke wijze (Ned. Wdb. III, 947). voetnoot1250 strecken voor: doen dienst als. voetnoot1253 't schandael: dat ergerniswekkende ding; achter land: door het land. voetnoot1254 Rechtschapen: rechtgeaarde. voetnoot1257 Dwing haar zo, om haar koppigheid te laten varen (verzetten: tot andere gedachten brengen). voetnoot1258 broedermoorder: Attila doodde op verraderlike wijze zijn broeder en medekoning Bleda. voetnoot1259 schendigh: schandelik. voetnoot1260 t' effens: alle tegelijk; t'huis komen: op uw eigen hoofd neerkomen. voetnoot1261 versproken: gehoond. voetnoot1263 Zy leit 'er toe: zij ligt verslagen. voetnoot1266 paeien: bevredigen. voetnoot1268 gaet te wed in: gaat waden door. voetnoot1269 de feest (met Zuid-Ned. woordgeslacht). voetnoot1275 recht: richte op, zette overeind. voetnoot1282 nederlaegen: moorden. voetnoot1286-87 veege: stervende; zich vermaecken: kracht verzamelen om te sterven (eig. zich herstellen, vernieuwen). voetnoot1291 scheiden: nemen afscheid van elkaar (of: van het leven?); tweederleie staeten (standen) nml. de geestelike en de wereldlike. voetnoot1292 Die hun vertrouwen stellen in eenzelfde God. voetnoot1296-97 praelen met's werelds allergrootste schande: er trots op zijn, dat ze ter dood veroordeeld (verwezen) worden, als misdadigers. voetnoot1299 In 't aenzicht van: voor de ogen van. voetnoot1301 vast: onophoudelik. voetnoot1302 't aenschijn: hun gelaat. voetnoot1303 heeft hoer verf verschoten: is (van angst) verbleekt. voetnoot1305 Wedijverend in offervaardigheid. voetnoot1307 staen van spijt en zwellen: staan zich op te winden van ergernis. voetnoot1308 zy: die maagden; geleden: gelederen (oud meerv.) voetnoot1313 de moordleus: het afgesproken teken dat de moord beginnen kon. voetnoot1314 steecken: worden opgestoken, d.i. weerklinken (vgl. vs. 1422). voetnoot1316 t' effens: allen tegelijk; drommel: drom. voetnoot1321 Den ruiter (met nominatiefs-n): vgl. vs. 885. voetnoot1323 als Gods gebonden zal moeten betekenen: als de gebondenen (de slachtoffers) van God, d.w.z. als de aan God gewijde offers. voetnoot1327 geverfde (gekleurde): bebloede. voetnoot1330 De zom: sommigen van hen (vgl. Mnl. die some); verscheiden: sterven. voetnoot1340 eerbaerheid: schaamtegevoel. voetnoot1352 heur staci (kerkelike plechtigheid bij het afleggen van de kloostergelofte): intrede in het klooster; hier wel: intrede in de hemel. voetnoot1354 boven... hier: in de hemel... hier op aarde. voetnoot1355 koppen: bekers. voetnoot1356 Verzet: bezet. voetnoot1357 lievereien: gewaden (vgl. vs. 1178). voetnoot1364 Zo dienen de degens der vijanden als aansporing. voetnoot1366 naer honck: naar huis, d.w.z. naar het hemelse vaderland. voetnoot1367 De renbaen: langs de weg die alle martelaren zo snel mogelik afleggen. voetnoot1368 Dies: daarom; met droeve schaeren wordt de rei aengesproken. voetnoot1370 doorgestreden: strijdende het einddoel bereikt hebbende (vgl. vs. 1654). voetnoot1371 Daer: daarheen waar; waar zij ieder wenken, tot zich roepen in de hemel; het al: allen.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Het vierde bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied