De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 732]

Het tweede bedryf. ATTILA. BEREMOND. Attila: Zoo Venus, 't hemelsch moe, uit lust om aengebedenGa naar voetnootvs. 427 Te werden hier beneên, met menschelijcke ledenGa naar voetnoot428 Haer Godheid noit bedeckte; of eenigh sterflijck volckGa naar voetnoot429 430[regelnummer] Verscheen; gelijck de Zon, met eene dunne wolck Betrocken, zomtijds zich vertoont voor 's menschen oogen, Op datze haeren glans, en schijn verdraegen mogen; Zoo doet zy 't nu, en heeft vermomt het aerdrijck in,Ga naar voetnoot433 En koomt voor my, in schijn der schoone Vyandin;Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Een licht zoo schoon, als oit op d'aerde blonck van boven, Om al wat naer de kroon der schoonheid steeckt te dooven.Ga naar voetnoot436 O aengebede Zon, hoe helder ging de dagh In mijnen boezem op, zoo dra als ick u zagh! Hoe smolt erfvyandschap, en onverzoenbre veede;Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] Die ons verplicht, met onherroepelijcken eede, Te vloecken 't Christen bloed, en nimmer, openbaer Noch heimlijck, in verbond te treên met hun autaer. Dit hart, dat gistren noch verbittert deze wallen Bestormde, is my met zwaerd, en beuckelaer ontvallen,Ga naar voetnoot443-44 Ga naar voetnoot444 445[regelnummer] Voor 't hemelsch aengezicht der Goddelijcke Maeghd; Om wie my liever vre dan ooreloogh behaeght: Gelijck God Mars, dien wy met menschenoffer eeren, Weleer, om zijn Godin, zich zomtijds niet wou keerenGa naar voetnoot448 Aen veldslagh, noch belegh, maer smeet de wapens neêr, 450[regelnummer] En maeckte zijn vriendin vooghdes van zijn geweer.Ga naar voetnoot450 Nu ga ick langer niet met oorelooghsgedachten Meer zwanger, noch legh toe op 't vullen van stads grachten,Ga naar voetnoot452 Op 't rammen van den muur, of torens dick gemetst,Ga naar voetnoot453 Noch quets geen vyands borst; maer voel mijn borst gequetst, 455[regelnummer] En doodelijck gewond van d'aengename bogen,Ga naar voetnoot455 Waer mede dees Diaen de zielen door haer oogenGa naar voetnoot456
[pagina 733]
Zoo treft, dat kunst noch kruid die wonden heelen kan. Wat suf ick voor dees Stad! men vlie, men treck'er van.Ga naar voetnoot458 Het Maeghdenleger houd het mannenheir belegen.Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] Al wat ick zie, de krijgh, en 't krijghsvolck, staetme tegen. Mijn quijnende gemoed, verwonnen van de Min,Ga naar voetnoot461 Geeft zich gewilligh op aen deze Koningin.Ga naar voetnoot462 Zy bindme met een snoer, gevlochten van haer vlechten,Ga naar voetnoot463 En voerme zoo in Stad. ick geef het zonder vechten.Ga naar voetnoot464 Beremond: 465[regelnummer] Hoe nu? gelijckt die stem naer Nimroths grooten neef,Ga naar voetnoot465 Gods Roede, die den schrick in alle Vorsten dreef, En om Europe niet alleene koomt krackeelen,Ga naar voetnoot467 Maer eischt de weereld noch twee overige deelen,Ga naar voetnoot468 Door 't heiligh oorloghsrecht van Mars bebloede kling,Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] Die hy van Mavors zelf tot dit gebruick ontfing.Ga naar voetnoot470 Wat schutter schiet een' pijl, 'ten zy uit uwe kokers?Ga naar voetnoot471 Is d'aerde uw aenbeeld, zijn uw vuisten niet de mokers, Die 't al vermorselen, en brijzelen, als glas? Wat meeren overstaptghe niet, gelijck een' plas? 475[regelnummer] Men hoorde Illyricum verwonnen deerlijck schreien, De Thrax, en Macedoon, en Mysie, en Achaien.Ga naar voetnoot475-76 Al wat aen deze zy van d'Alpes ackers bouwt,Ga naar voetnoot477 In dal, of op geberght, zijn eige kracht mistrouwt.Ga naar voetnoot478 Ghy hebt Hesperien, en Gallien doen roocken;Ga naar voetnoot479 480[regelnummer] Den Donau, en den Rijn de horens knap gebroken,Ga naar voetnoot480 En maeide met uw zein, met eenen slagh, om veer,Ga naar voetnoot481 Al wat'er't hoofd opsteeckt, aen 't Adriatisch meer, Zou zulck een God zich aen een wasse pop vergaepen, En reuckloos zijn fortuin in haeren schoot verslaepen? 485[regelnummer] De Goden hoeden ons voor zulck een lasterstuck.Ga naar voetnoot485 Attila: Alcides zelf droegh wel het zachte minnejuck,Ga naar voetnoot486
[pagina 734]
Ley leeuwshuid af en knods, voor lieve goelijckheden,Ga naar voetnoot487 En stond naer joffrengunst met vleiende gebeden.Ga naar voetnoot488 De boogh wil in den krygh niet staegh gespannen staen. Beremond: 490[regelnummer] Het minnen is in 't end hem jammerlijck vergaen; Toen hy van Dianier onweetend werd vergeven, Door 't offerhemd, met gift van Nessus bloed bewreven.Ga naar voetnoot491-92 De wellust heeft gevaer, en duizend zorgen in. Het zwaerd des Krijghs verroest by 't wapentuigh van Min. Attila: 495[regelnummer] Och Beremond, mijn oogh zou al te deerlijck doolen, Indien 't meer schoonheid zagh in Keulens gloende kolen,Ga naar voetnoot496 Dan in de kolen, die in Ursuls aenschijn staen.Ga naar voetnoot497 Indien het zwymen van dees Stad, dees halve Maen,Ga naar voetnoot498 Besprengkelt van den Rijn, meer lofs werd toegeschreven 500[regelnummer] Van my, dan 't geen men ziet in Ursuls aenschijn leven.Ga naar voetnoot500 Zy mengt eerbiedigheid met een vrypostigheid.Ga naar voetnoot501 Het vriendelijck gelaet verzelt de majesteit.Ga naar voetnoot502 Al dooldeze onbekent, noch zou men zien en hooren, Dat dees van Konings bloed, en stam most zijn geboren. 505[regelnummer] Men wensch die vrouw geluck, die haer ter weereld braght, En 't schip dat herwaert dreef met zoo een' schat bevracht. z'Ontschuldighde zich zelf, toen d'oogen my bekoorden,Ga naar voetnoot507 Of zy mijn Majesteit onweetende met woordenGa naar voetnoot508 Gewond had, ja voorwaer wel doodelijck gewond, 510[regelnummer] Met die begaefde tong, met dien koraelen mond.Ga naar voetnoot510 Die Meeremin wou juist dees oevers niet vermyen,Ga naar voetnoot511 Om my, op 't vaste land, dees schipbreuck te doen lyen. Beremond: Ick moet, o Vorst, met u bekennen, dat die geen, Die Ursul zonder min aenschouwt, eer marmersteen, 515[regelnummer] Of harde rots gelijckt, uit Kaukasus gehouwen, Dan eenigh mensch, dien wy rechtschapenheid vertrouwen.Ga naar voetnoot516
[pagina 735]
Waer vind men in al 't heir zoo stout een' oorlooghsman, Die koel en liefdeloos dat aenschijn aenzien kan? Hoewelze, door den drang der kryghsliên, ingetogen, 520[regelnummer] En schaemrood heenen treed, met neêrgeslagen oogen; Den dartlen straf ontmoet, den zedigen beleeft,Ga naar voetnoot521 En niemants vlam, noch vier het minste voedsel geeft.Ga naar voetnoot522 Maer evenwel een' held ten scepter opgewassen, En 's weerelds heerschappy, zou 't al te qualick passen 525[regelnummer] Te slibbren in het veld, en buiten 's oorlooghs baen,Ga naar voetnoot525 Tot argernis des volcx, dien onwegh in te slaen.Ga naar voetnoot526 Ghy zijt in 't Scytisch heir van kindsbeen opgetogen, Hebt uit uw voesters borst dien strijdbren aerd gezogen. Een beucklaer was uw wiegh, de kille stroom uw bad,Ga naar voetnoot529 530[regelnummer] Geweer uw poppetuigh, en eerste kinderschat;Ga naar voetnoot530 Voortaen het ridderspel, een weeligh paerd te temmen,Ga naar voetnoot531 Den Donau op zijn smalst, dan wyder overzwemmen, En leeren hitte en kou verduuren zonder pijn. Uw zwangre Moeder zagh, hoe yemant, in den schijnGa naar voetnoot534 535[regelnummer] Van Mars, haer vrucht het zwaerd quam binden op de zyde, En u tot zijn autaer, van uw geboorte af, wijdde. O onverwinbre Vorst, bedenck eens wie ghy zijt, Wat ampt ghy nu bekleed. noch laet ons dit verwijtGa naar voetnoot538 Niet snyden in het hart, dat Attila aen 't suffen,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Zich van een Christe non in 't bedde laet verbluffen.Ga naar voetnoot540 Attila: Och Offervinder, 't oor is voor die rede doof.Ga naar voetnoot541 Beremond: Bega geen legerschand, noch brandmerck 't Hunsch geloof.Ga naar voetnoot542 Attila: 't Geloof moet in een' Vorst wat dulden en gehengen.Ga naar voetnoot543 Beremond: Hy magh zich in geen echt met heiloos bloed vermengen.Ga naar voetnoot544 Attila: 545[regelnummer] Zy zal door hooger hoop zich voegen naer ons wet.Ga naar voetnoot545
[pagina 736]
Beremond: Hardneckige aerd volhard in d'aengebore smet.Ga naar voetnoot546 Attila: Ick wacht haer vast. misschien laet zy heur dwaeling vaeren.Ga naar voetnoot547 Daer komtze. quijt uw ziel, of ghy heur kunt herbaeren,Ga naar voetnoot548 Terwijl ick spreecken ga mijn' Maerschalck Juliaen. 550[regelnummer] De Goden laeten dit naer mynen wensch vergaen.Ga naar voetnoot550 BEREMOND. URSUL. Beremond: Doorluchtighste Vorstin, de Vorst heeft my geboden U ten autaer van Mars, uit zijnen naem, te nooden, Door deernis met uw vloot, en Maeghdelijcken stoet. Nu kuntghe, wiltghe noch, het Koningklijck gemoed 555[regelnummer] Verzachtende, zoo veel geboeide zielen slaecken,Ga naar voetnoot555 Door eens het outerbeeld met wieroock te genaecken. Bera u kort, dewijl de krygh geen uitstel lijd. Ursul: Het zy ghy Wichelaer, of Offervinder zijt, Wat verghtghe my, 'tgeen strijd met ons gewoone zede?Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] Ick heb my al beraên, en ben in God te vrede.Ga naar voetnoot560 Beremond: Te vrede? Weetghe niet wiens Goden ghy bestrijd? Ursul: Uw Afgoôn, ick beken 't.Ga naar voetnoot562 Beremond: Zoo gaetghe 't leven quijt, 't En zy ghy Christus naem verzweert voortaen te noemen,Ga naar voetnoot563 En eert die rechte Goôn, waer op wy Hunnen roemen. Ursul: 565[regelnummer] Wy roemen eenen God, die alles heeft gebouwt. Beremond: Dien blooden dooden God, gehecht aen 't schendigh hout?Ga naar voetnoot566 Ursul: Dien oock, die alle maght door 't sterven heeft verworven.
[pagina 737]
Beremond: Der Scythen Goôn zijn noit begraeven noch gestorven.Ga naar voetnoot568 Ursul: 't En waer misschien Jupijn, wiens grafste Kreten eert.Ga naar voetnoot569 Beremond: 570[regelnummer] Iupijn met Mars om hoogh alle andre Goôn regeert. Ursul: Neen Christus heerscht om hoogh met zijnen lieven Vader. Beremond: Wiens eenige afkomst werd verkocht door dien verraeder?Ga naar voetnoot572 Ursul: Een Vader, die ons vrijt door dit verkochte goed.Ga naar voetnoot573 Beremond: Door 't storten van zijn Kinds onnozel hartebloed? 575[regelnummer] Hoe kan een Vaders hart zijn afkomst zoo vergeten? Ursul: Hoe kan Saturnus zelf zijn eige vruchten eeten?Ga naar voetnoot576 Beremond: Wie droegh 't begraeven kind herlevende in Gods schoot?Ga naar voetnoot577 Ursul: Wie voerde uw' Herkules ten hemel, na zijn dood? Beremond: Uw rot verslind, en snijd het menschevleesch aen deelen.Ga naar voetnoot579 Ursul: 580[regelnummer] Neen ghy, na'et moorden, stroopt uw vyands beckeneelen,Ga naar voetnoot580 De huid al warm van 't been, vergult die tot een' kop,Ga naar voetnoot581 Verzwelght het laeuwe bloed: verkropt uw' helschen kropGa naar voetnoot582 Met vrouweborsten, zoet van smaeck, met mannespieren; Min redelijck dan zelfs de wilde woeste dieren, 585[regelnummer] En 't al verslindend woud, dat noit at zijns gelijck. Beremond: Wy Scythen offren Mars slechs vyanden van 't Ryck, Die zich aen onze Goôn, en Koningen vertasten.Ga naar voetnoot587
[pagina 738]
Ursul: Uw Tauren offeren Diaen d'uitheemsche gasten,Ga naar voetnoot588 En paeien de Godin met lillende ingewand,Ga naar voetnoot589 590[regelnummer] Van menschen zonder schuld, een gruwzaeme offerhand. Ick zwijgh van kindervier; van die, om scheel van GodenGa naar voetnoot591 Vol haets, den nagebuur ter offermaeltijd nooden,Ga naar voetnoot592 Op kruiswegh, en by kerck, vol galms van pijp en zang,Ga naar voetnoot593 En harden 't, nacht en dagh, wel zeven etmael lang.Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] Met nuchtren zinnen dan, na'et huppelen en danssen, Malkandren onderling, by tafelen en kranssen, Gezeten in den baerd: een yeder vuist een klaeuw,Ga naar voetnoot597 Vol oogen, en vol bloeds; en, na dien moord, al raeuwGa naar voetnoot598 Den doode nagebuur half levende opgegeten. 600[regelnummer] Quansuis de Godheid smaeckt die kostelijcke beeten.Ga naar voetnoot600 Zoo voed het Heidendom een eewigh moordkrackeel.Ga naar voetnoot601 Zoo maeckt het van de kerk een schricklijck moordtooneel. Beremond: Uw Priesters paeien God noch daeghlix op d'autaerenGa naar voetnoot603 Met been, en brein, en bloed, waer in de zielen waeren;Ga naar voetnoot604 605[regelnummer] Een leckre spijs, een dranck, die boven nektar smaeckt. Wie 't Hunsch geslaght dan scheld, en menscheneeters maeckt, Gelyck 't gerucht nu loopt, die maeckt hen noch wat beters Dan 't Christen volck, met recht gescholden Christeneeters. Ursul: Ons Priesters luisteren naer geen' verzierden vond,Ga naar voetnoot609 610[regelnummer] Maer naer d'onfeilbre stem, 't Orakel van Gods mond, Naer Jesus, 's hemels tolck, d'almaghtige, en alwijze, Die, onder schijn van weite, en wijndruif, tot een spijze,Ga naar voetnoot612 En dranck, zijn lijf en bloed, des nachts, gaf, aen den disch, Zijn jongren. Heidensch brein, dat Gods geheimenisGa naar voetnoot614
[pagina 739]
615[regelnummer] Noch mond gelooft, durf bits ons Christeneeters noemen,Ga naar voetnoot615 Om met die lastering zijn' moordlust te verbloemen: Maer zoo door ons autaer des Hooghsten eer verkort, Of eenigh mensch, aen lijf of lidt, beledight word,Ga naar voetnoot618 Zoo ruim ick 't veld van zelf, en geef u dit gewonnen. Beremond: 620[regelnummer] By u verheft men hoogh de zuiverheid der Nonnen,Ga naar voetnoot620 En echteloozen staet, met hoop van dubbel heil; Daer midlerwijl de faem geen ander volck zoo geil, Noch hitsigh scheld dan dit, 't welck, op de vont geteeckent,Ga naar voetnoot623 Zelf overspel geen schand, noch bloedschand schennis rekent;Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] 't Welck, onder schijn, dat elck de Godheid offer brengt, De lampen dompt, terstond in 't honderd zich vermengt,Ga naar voetnoot626 En acht geoorelooft een blinde en donkre schennis.Ga naar voetnoot627 Ursul: Een maeghd aen God verlooft, als ick, heeft gansch geen kennis Aen zulck een vreemde tael, die ghyliên best verstaet.Ga naar voetnoot629 630[regelnummer] Dit weet ick, waer een Hun of Got zijn klaeuwen slaet, Al roockende van moord, daer blijft niets ongeschonden.Ga naar voetnoot631 Hun dartle moedwil staet aen kerck noch koor gebonden.Ga naar voetnoot632 De wyde weereld waeght van 't jofferengeschreeuw.Ga naar voetnoot633 En wat mijn heir belangt; des winters viel noit sneeuw 635[regelnummer] Zoo zuiver, uit de lucht, op uw Rifeesche bergen,Ga naar voetnoot635 Als Ursuls Maeghden zijn, die sneeuw en hagel tergen.Ga naar voetnoot636 Beremond: Beleefde Maeghd, ghy streckt u zelve een lastigh juck.Ga naar voetnoot637 Geluckigh stond uw staet, begreept ghy uw geluck.Ga naar voetnoot638 Ursul: Ontdeckme mijn geluck, waer in het zy gelegen. Beremond: 640[regelnummer] In 't hart van Attila, tot Ursuls hart genegen. Val Mars terstond te voet, uw' dooden ongod af.Ga naar voetnoot641
[pagina 740]
Verbid dees bange Stad van haer gedreighde straf.Ga naar voetnoot642 Bescherm uw eigen lijf, met eenen d'andre troepen.Ga naar voetnoot643 Aenvaerd des weerelds kroon: ghy wordt'er toe geroepen. 645[regelnummer] Britanje waer te kleen voor zulck een groote ziel, Op wie het keurigh oogh des grootsten Konings viel.Ga naar voetnoot646 Al 't leger offert u zijn beuckelaers, en speeren, Ghy kunt dit oorloghsspel in bruyloftsspel verkeeren. Hoe beurt uw Eiland dan ten hemel zynen kop! 650[regelnummer] Hoe haelt dit huwelijck uw' stam zoo hoogh in top! Nu ghy op 's Vorsten troon zoo trots te prijck gaet zitten,Ga naar voetnoot651 En paert de wapenen der Hunnen met uw Britten. De heerelijckste kroon bestraelt alree uw hoofd. Ursul: Uw aenzoeck koomt te spa, by een aen God verlooft. 655[regelnummer] Ick heb een' Bruidegom, een eenigh' Zoon, verkoren, Den schoonsten, die noch oit van vrouwen werd geboren; Den maghtighsten, die oit een Konings troon bezat; Den rijcksten, die oit roemde op onuitputbren schat; Den goedertierensten, die yemant viel genadigh;Ga naar voetnoot659 660[regelnummer] Getrouw in zijn belofte, in liefde, en min gestadigh;Ga naar voetnoot660 Dat's Jesus, dien ick min, en voor wiens kroon ick stry. Beremond: Hier koomt al weer een vlaegh, de zelve raezery.Ga naar voetnoot662 Ontstelde harssens, och! hoe zal ick u genezen?Ga naar voetnoot663 Versmaed ghy Attila? wie kan toch grooter wezen? 665[regelnummer] 't Gestarrent suizebolt, het aerdrijck beeft voor hem. De baeren van de zee gaen glippen voor zijn stem.Ga naar voetnoot666 Zijn scepters reicken, van Maeotische moerasschen,Ga naar voetnoot667 Tot aan de golven toe, die Atlas voeten wasschen.Ga naar voetnoot668 In't Noorden hy den kop des Ysbeers stucken slaet.Ga naar voetnoot669 670[regelnummer] In't Oosten deist voor hem de schuimenden Eufraet.Ga naar voetnoot670 In't Zuiden zweeten Nijl en strand der Africaenen.Ga naar voetnoot671 Versmaedghe 't godlijck hoofd van zoo veel onderdaenen? Ursul: 'k Versma dat gruwlijck hoofd, dien borsteligen baerd,Ga naar voetnoot673
[pagina 741]
Dien platten neus, 't gezicht, dat ongediert vervaert,Ga naar voetnoot674 675[regelnummer] Dien muil, die Jesus bloed verzwolgh met droncke togen.Ga naar voetnoot675 De tyranny ziet hem ten norsse en dwaelende oogen En aenzicht uit. 'k versma dat zwijnshair van dien Scyth, Daer d'aerdboôm niet alleen, maer God om hoogh van lijd.Ga naar voetnoot678 't Onnozel zoghlam zal met wreede wolven paeren, 680[regelnummer] De bloode tortelduif in 't arendsnest vergaeren, Het kiecken, en de vos gaen treên in een gespan,Ga naar voetnoot681 Eer ick Gods trouw verzaeck, om zulck een aertstyran. Beremond: Zoo u de Veldheer niet gedreight had, heet van tooren, Toen ghy hem flus begroete, en eer beweest, mijn oorenGa naar voetnoot684 685[regelnummer] Die zouden ongebelght niet hooren zulck een' smaed,Ga naar voetnoot685 Dien Grootvorst aengedaen, die naer uw huwlijck staet. Vorstinnen weeten, hoe men Koningen bejegent, En wat heur past, die min met kroonen zijn gezegent:Ga naar voetnoot688 Dies bid ick, toom uw moed, gesteurde Koningin.Ga naar voetnoot689 690[regelnummer] Aenvaerd dit wieroockvat, het pand van 's Konings min. Vergun my toch dees eer, dat ick uw ziele redde, Uw lijf met een, en ley zoo schoon een Bruid te bedde. Vat aen dit wierroockvat, en nader den autaer,Ga naar voetnoot693 Een toevlught, en een wijck, in 't uiterste gevaer.Ga naar voetnoot694 Ursul: 695[regelnummer] Vergeef het my, o God, heb ick dees reine handenGa naar voetnoot695 Besmet door wieroockreuck voor afgod Mars te branden. Ben ick van Wichelaers verraeden, en verrascht: Heb ick my schandelijck bezoedelt en vertast.Ga naar voetnoot698 Daer leit het godloos vat, gebryzelt en gebroken. 700[regelnummer] Genade, o God, indien ick 't offer heb geroken. Mijn Bruigom, heb ick oock, op dit afgodisch feest, Door 't wierroockvat verzaeckt den trouwring van uw' Geest? Wat Rijn, wat stroom, wat meer, wat grondelooze plassen Vermogen lijf en ziel van deze vleck te wasschen? 705[regelnummer] Messias, slaeptghe nu? en vaertghe niet beneên? Ghy hebt weleer de slang den neck en kop vertreên.Ga naar voetnoot705-706
[pagina 742]
Vertre dit loos serpent, dat door vervloeckte wettenGa naar voetnoot707 Uw kuische zielen durf bezoedlen en besmetten. Beremond: O Vader Mars, Jupijn, Merkuur, en Herkles, ziet, 710[regelnummer] Wat durf dit heiloos zaed, wat gruwlen doet het niet?Ga naar voetnoot710 Verdaedight, het is tijd, uw heilige offerdissen,Ga naar voetnoot711 Uw beelden, tempelen, uw zielgeheimenissen,Ga naar voetnoot712 En d'offervaten, uw' autaeren toegewijd. O Goden, toont dat ghy geen blinde Goden zijt; 715[regelnummer] Gelijck d'erfvyanden, die uwen dienst verzwoeren,Ga naar voetnoot715 Dit daeghlix in den mond, en op de tonge voeren. Gequetste Goden, toont, dat ghy uw haeters haet, En die uw Godheid schend niet ongeschonden laet. ATTILA. BEREMOND. JULIAEN. Attila: Hoe roeptghe zoo verbaest? begintze niet te wijcken?Ga naar voetnoot719 Beremond: 720[regelnummer] Daer vlught dat helsch gedroght: dat heenen gaetze strijcken.Ga naar voetnoot720 Men volgh heur na. men straf dit lasterlijck bedrijf.Ga naar voetnoot721 Moet ons godvruchtigheid dit lyden van een wijf? Van een die achter land de landen gaet beroeren,Ga naar voetnoot723 En op haer zyde treckt al wat zy aen kan snoeren?Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Dit wieroockvat getuight van haeren overmoed. Daer leit het neergesmackt, getrappelt met den voet, Geborsten, en geblutst, in ste van aengebeden;Ga naar voetnoot727 Gods wieroock hier en daer in slyck en stanck vertreden, In 't aengezicht van 't beeld, van onzen Vader Mars. 730[regelnummer] Ghy ziet dit beeld gekeert. de God ziet overdwars.Ga naar voetnoot730 Hy heeft het gruwelstuck alree den neck geboden. Rechtvaerdighste, waeck op. verdaedigh 't Recht der Goden.Ga naar voetnoot732 Attila: Hebt ghy haer niet verzet, en gafze niet wat bots?Ga naar voetnoot733
[pagina 743]
Beremond: Zy luisterde naer my, gelijck een doove rots 735[regelnummer] Naar 't ruisschen van de zee. wie zagh oit yet verkeerders?Ga naar voetnoot735 Zy luisterde, gelijck, naer 't prevlen des bezweerders, De slang, die met den staert zorghvuldigh d'ooren stopt.Ga naar voetnoot736-737 z'Is, tot de keel toe, dicht van Christus lucht gepropt,Ga naar voetnoot738 In dwaeling opgegroeit. zy schuwt gezonde spijzen, 740[regelnummer] Als doodelijck vergif, en spreeckt 'er van met ijzen.Ga naar voetnoot740 Attila: Een jong scholier hoeft tijd, en klimt van trap tot trap. Beremond: De kruick houd allerlangst den reuck van 't eerste sap.Ga naar voetnoot742 De puimsteen bryzelt eer den diamant tot mortel,Ga naar voetnoot743 Dan ghy dit steeckligh zaed, dit onkruid, met den wortel 745[regelnummer] Geheel en al verdelght. de boosheid hecht te vast, Die in gebeente, en mergh van jongs op groeit en wast. Dit wulpsche brein durf stout dien gryzen baerd bedillen.Ga naar voetnoot747 Die haer verzetten wil, zal tijd en arbeid spillen.Ga naar voetnoot748 Attilla: Mijn Venus, mijn Godes, benydghe Adoon uw min?Ga naar voetnoot749 Beremond: 750[regelnummer] Misschien tot uw geluck. wie zijn doodvyandin Het bed vertrouwt, behoeft gewisse en vaste borge,Ga naar voetnoot751 Dat zy, als Belus zaed, hem prieme noch verworge,Ga naar voetnoot752 Die, droncken van den most, in haeren arrem slaept.Ga naar voetnoot753 't Autaerboeck van dit rot verhaelt een stuck dat gaept,Ga naar voetnoot754 755[regelnummer] En slaet op deze zaeck; men magh het overwegen. 't Assyrisch leger hiel een Joodsche stadt belegen.Ga naar voetnoot756 Een uitgemaeckte Weeuw komt listigh uit in 't endGa naar voetnoot757 Naer 't leger, en bekoort den Veldheer in zijn tent,Ga naar voetnoot758
[pagina 744]
Die luttel docht, dat zich 't Hebreeusche volck wou wreecken.Ga naar voetnoot759 760[regelnummer] Zy munt in schoonheid uit. z' is prachtigh uitgestreecken,Ga naar voetnoot760 Met perlen en gesteent. een aengenaeme geur Van myrrhe rieckt het hair en alle leden deur.Ga naar voetnoot762 Hy moe gedanst, en heet, verwacht zijn lief in 't bedde.Ga naar voetnoot763 Die schalcke, op datze zich en hare burgers redde,Ga naar voetnoot764 765[regelnummer] Na 'et samlen, grypt in 't end, zoo schelmsch, als onvervaert,Ga naar voetnoot765 Daer Holofernes ronckt, met d'eene hand het zwaerd, Dat aen de bedsteê hangt, met d'ander hand de locken, En houwt hem 't hoofd van 't lijf, en zoo naer stadt getrocken, Met dezen vetten roof; die 's morgens, als het daeght,Ga naar voetnoot769 770[regelnummer] Ter muren af, den schrick in 't gantsche leger jaeght, En 't heir verstroit. geloof, dit zijn van haer gezellen. Zy vlammen op de muis, en vaele muizevellen:Ga naar voetnoot772 Zoo schelden zy den Hun, om zyn gewoone draght.Ga naar voetnoot773 Wie weet wat deze vloot u brouwen wil by nacht?Ga naar voetnoot774 775[regelnummer] In wat verstand zy staen met dees beneepe wallen?Ga naar voetnoot775 Hoe 't zy, dit Maeghdenheir my geensins kan gevallen.Ga naar voetnoot776 Trock vrouwvolck oit met mans zoo sterck op legers aen? Dees Ursul speltme krygh, met haer gekruiste vaen. Waeck op, eer zy u tent gewapent overrompelen. Juliaen: 780[regelnummer] 't Is overwegens waerd. de Hopliên mogen mompelen, Dat Attila niet meer in 's oorlooghs renbaen loopt, Noch 't brieschend paerd van Mars met scharpe sporen noopt. De laffe soudenier, getreên in 's meesters stappen,Ga naar voetnoot783 Zal, sluimrende op de wacht, van dagh tot dagh verslappen; 785[regelnummer] De Keulsche Burgery herscheppen aêm en moed. De Koningh zie wel toe, en raem een' vasten voet.Ga naar voetnoot786 Attila: Mijn hart gevoelt de Liefde en Oirbaer t' zamen stryen.Ga naar voetnoot787 Besluit ghy met u beide. ick laet u twee betyen.Ga naar voetnoot788 Beraemtghe, dat men geen van 't Maeghdenleger spaer, 790[regelnummer] Zoo wil ick dat men noch de Koningin bewaer.Ga naar voetnoot790
[pagina 745]
REY VAN AGRIPPINERS. Zang: O Agrippine, 't hoofd der Belgen,Ga naar voetnoot791 En alleroudste Stad na Trier, Daer Ubien met Roomsche telgen Gevlochten werden, toenze hier 795[regelnummer] Gejaeght, den Rijnstroom overvoeren, Om woest geweld te wederstaen, En, voor Vipsaen, uw' Vader, zwoeren August, zijn' Schoonvaêr, onderdaenGa naar voetnoot798 Te blyven, als zy Caesar deeden:Ga naar voetnoot793-799 800[regelnummer] Ghy Rijnstad zijt, gelijck een klip,Ga naar voetnoot800 Veel stormen moedigh doorgestreden,Ga naar voetnoot801 Van ouds, en lang eer Mark Agrip (Spijt Maes en Moezel, uw gebuuren) Ley d'eersten grondsteen van uw muuren. Tegenzang: 805[regelnummer] Ghy werd naemhaftiger door zyneGa naar voetnoot805 Doorluchtigheid, en danckt hem noch. Ghy baerde uw Voester, Agripyne,Ga naar voetnoot807 Gekoestert met uw druivezogh;Ga naar voetnoot808 Gewieght op 't ruisschen uwer Beecke;Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Dies zy u heuren naem vereert, En, trots al d'omgelege streecke, Met eenen bouwtroep u vermeert.Ga naar voetnoot812 Toen scheen, door 't steigren uwer wallen,Ga naar voetnoot813 Al wat den Rijn, uw' stroom, bevocht, 815[regelnummer] Een nieuwe schrick op 't hart te vallen. Ghy werd begroet en aengezocht. Al die naer 's Tibers vriendschap stondenGa naar voetnoot817 Gezanten aen uw Vaders zonden.Ga naar voetnoot818 Zang: Ghy waert van aenvang Rome in zeden,
[pagina 746]
820[regelnummer] En straeten, en gebouw gelijck.Ga naar voetnoot820 Ghy had uw Capitool, betreden Van Raed en Ridder, streckte een wijckGa naar voetnoot822 Den bangen balling met uw grachten. Trajaen ontfing hier kroon en staf,Ga naar voetnoot824 825[regelnummer] En ghy uw driemael vijf geslachten,Ga naar voetnoot825 Die hy u met veel vrydoms gaf;Ga naar voetnoot826 Om op het burgerlijck te passen,Ga naar voetnoot827 En raed en oorloogh te bekleên.Ga naar voetnoot828 Dees Adel, zedert aengewassen, 830[regelnummer] Gaet moedigh op zijn schilden treên,Ga naar voetnoot830 Verdient door prijs, in krijgh gestreecken,Ga naar voetnoot831 Of steeckspel, daerze niemant weecken.Ga naar voetnoot832 Tegenzang: Maer uwe glori ging veel verder, Dan d'eer van 't Keizerlijck verbond, 835[regelnummer] Toen d'eerste Apostel, en Aertsharder U zijn' Scholier Materren zond;Ga naar voetnoot835-836 En uwe Burgers, tam als schaepen, Gebogen voor 's Aertsbisschops staf, Hem offerden geweer en wapen, 840[regelnummer] En, zweerende Teutates af, Oock Hesus gruwelijcke autaeren,Ga naar voetnoot840-841 Gekristent werden op hun hoofd,Ga naar voetnoot842 En stonden zedert, als pylaeren, Van kerck of Godsdienst noit berooft, 845[regelnummer] Gelijck veel omgelege landen, Hersmet door bloedige offerhanden.Ga naar voetnoot846 Zang: Ghy volght der wyze Vadren regel.Ga naar voetnoot847 De sleuteldrager, Gods poortier, Bewaeckt uw poort, bewaert uw zegel,Ga naar voetnoot849
[pagina 747]
850[regelnummer] Aen parckement, of op pappier;Ga naar voetnoot850 Ghy zelf der Heiligen gebeenten,Ga naar voetnoot851 En 't overschot des Martelaers, In goud, en zilver, en gesteenten, Verlicht van lamp, en wassekaers. 855[regelnummer] Ghy eert de Mauren, en Thebaenen,Ga naar voetnoot855 Die 't veld bebloedden, om de Stad,Ga naar voetnoot856 En streên met omgekeerde vaenen,Ga naar voetnoot857 In 't perck, daer Jesus voor hen trad.Ga naar voetnoot858 Kappellen, cellen, kloosters, kercken 860[regelnummer] U meer dan muur of torens stercken. Tegenzang: Benijde Stad, waer toe geboorte En aenwas van uw' ouden wal Geroemt? nadien men, voor uw poorte, Vast dreight dit Ellefduizendtal,Ga naar voetnoot864 865[regelnummer] En u met facklen, zwaerden, koorden;Ga naar voetnoot865 Nu 's oorlooghs onweêr ijslijck raest, En schricklijck buldert, uit den Noorden, En in den brand der huizen blaest. Wat baeten u de gryze hairen?Ga naar voetnoot869 870[regelnummer] Wat baet der mannen arrebeid? Wat kercken, kloosters, of autaeren? Indien een Hun, Gods vyand, zeit, Als 't licht uw smoockend puin beschyne: Op deze plaets stond Agrippyne.	voetnootvs. 427 't hemelsch: haar hemels verblijf. voetnoot428 werden: worden (oude vorm); hier beneên: op aarde. voetnoot429 Haer Godheid: haar goddelike natuur; eenigh sterflijck volck: (Datief). De betekenis is: Al heeft Venus nooit te voren zich aan mensenogen vertoond, dan doet zij het nu (vs. 433). voetnoot433 en heeft zich onder een vermomming van het aardrijk meester gemaakt (in hebben: in zich hebben, in zijn macht hebben). voetnoot434 En verschijnt mij in de gedaante (schijn). voetnoot436 te dooven: dof te maken, te overschitteren. voetnoot439 veede (oudtijds meestal met d, naast jonger veete): vijandige gezindheid. voetnoot443-44 Dit hart.... is my ontvallen: de moed is mij ontzonken. voetnoot444 beuckelaer: schild. voetnoot448 zijn Godin: Venus, met wie hij liefdesavonturen beleefde; zich wou keeren aen: zich wilde bekommeren om. voetnoot450 geweer: wapenen. voetnoot452 legh toe: nu alleen reflexief: leg mij toe; vullen: dicht werpen. voetnoot453 rammen: rammeien; gemetst: Vlaamse vorm voor gemetseld. voetnoot455 bogen: pijl-en-boog. voetnoot456 door haer oogen: als het wapen waaruit ze haar pijlen schiet. voetnoot458 suf ick: draal ik gedachteloos. voetnoot459 belegen (van beliggen): belegerd. voetnoot461 van: door. voetnoot462 op: over. voetnoot463 bind: evenals het volgende voer conjunctief. Laat ze mij binden.... voetnoot464 ick geef het: ik geef mij gewonnen. voetnoot465 naer: op. Attila beroemde zich een naneef van de grote Nimrod te zijn. voetnoot467 krackeelen: twisten; hier: strijd voeren (met andere kleur dan in hedendaagse taal). voetnoot468 eischt: eist van; twee overige deelen: Azië en Afrika. voetnoot469 Mars bebloede kling: zie bij vs. 101. voetnoot470 Mavors: bijvorm van Mars. voetnoot471 Alle schutters staan in uw dienst. voetnoot475-76 Attila verwoestte Illyrië en Thracië en hield in Macedonië, Achaie en zelfs in het Klein-Aziatiese Mysië rooftochten. voetnoot477 Alpes: (Romaans meervoud). voetnoot478 zijn eige kracht mistrouwt: nl. tegenover uw machtige aanvallen. voetnoot479 Hesperiën: Hesperia (Westland) was de Griekse naam voor Italië. voetnoot480 de horens gebroken: hun macht geknakt. De verpersoonlikte rivieren worden, in navolging van de Latijnse dichters, met hoornen gedacht of verbeeld. Vgl. Zegezang (1629), vs. 431 (Ned. Wdb. VI, 1094); knap: vlug (Noord-Hollands). voetnoot481 zein: sikkel. voetnoot485 lasterstuck: schandelike handelwijze. voetnoot486 Alcides: Herkules, afstammeling van Alceus. voetnoot487 goelijckheden: bekoorlikheden. voetnoot488 vleiende gebeden: smeekbeden. voetnoot491-92 De door Herkules gedode Kentaur Nessus had stervend aan Deianira van zijn geronnen en door Herkules' pijl giftig geworden bloed geschonken. De daaruit bereide zalf zou haar verzekeren van Herkules' liefde. Maar toen zij haar gemaal een daarmee bestreken offermantel zond, bewerkte het gif zijn dood. voetnoot496 in Keulens gloende kolen: in de in brand gestoken stad Keulen. voetnoot497 de kolen: de vurige ogen. voetnoot498 zwymen; het bezwijken; halve Maen: in de vorm van een halve maan aan de Rijnoever gelegen. voetnoot500 dan: (aan). voetnoot501 Zij paart eerbiedige schroom aan vrijmoedigheid. voetnoot502 gelaet: houding, wijze van optreden. voetnoot507 Ontschuldighde: verontschuldigde. voetnoot508 onweetende: onbewust (vgl. vs. 306-307). voetnoot510 die begaefde tong: haar welsprekendheid. voetnoot511 Meeremin: de zeemeermin, half mens, half vis, lokte de schippers met bekoorlik gezang. voetnoot516 dien wij rechtschapenheid vertrouwen: die wij als rechtgeaard beschouwen, (dien: is Datief). voetnoot521 straf ontmoet: streng (met afkeuring) bejegent; beleeft: vriendelik. voetnoot522 vlam noch vier: liefde, hartstocht. voetnoot525 slibbren: uitglijden, struikelen. voetnoot526 onwegh: slechte, zondige weg. voetnoot529 beucklaer: vgl. vs. 444. voetnoot530 Geweer: wapenen; poppetuigh: speelgoed. voetnoot531 voortaen: daarna; weeligh: dartel. voetnoot534 schijn: gedaante. voetnoot538 ampt: waardigheid. voetnoot539 suffen: verslappen. voetnoot540 non: omdat zij liefst ongehuwd wilde blijven; verbluffen: uit het veld slaan, haar over zich de baas laat spelen. voetnoot541 Offervinder: vgl. vs. 393 en verder 558, 1113. voetnoot542 legerschand: een daad die het leger schande aandoet; 't Hunsch geloof: de Hunnen zouden in hun godsdienstig gevoel gekrenkt worden, als hun vorst met een Christin trouwde. voetnoot543 gehengen: toelaten; d.w.z. een vorst mag, ook ten opzichte van het geloof, niet met de gewone maat gemeten worden. voetnoot544 heiloos: goddeloos. voetnoot545 door hooger hoop: door de hoop op iets hogers, nl. het huwelik met Attila; wet: godsdienst, geloof. voetnoot546 d'aengebore smet: de aangeboren slechte neiging. voetnoot547 vast: ondertussen. voetnoot548 quijt uw ziel: span al uw krachten in; herbaeren: opnieuw geboren doen worden (door een geestelike wedergeboorte), dus: bekeren. voetnoot550 laeten: (optatief): Mogen de Goden... voetnoot555 zielen: de gevangen reisgenoten; slaecken: bevrijden. voetnoot559 verghtghe my: vraagt ge van mij. voetnoot560 ben in God te vrede: heb in mijn God al wat ik wens. voetnoot562 beken: erken, weet; gaet quijt: raakt kwijt, verliest. voetnoot563 verzweert: afzweert. voetnoot566 't schendigh hout: het schandhout, het kruis. voetnoot568 Scythen: vereenzelvigd met de Hunnen (vgl. vs. 13 en vs. 586 Wy Scythen). voetnoot569 Op Kreta bevindt zich het Mausoleum van Jupiter. voetnoot572 afkomst: afstammeling, zoon. voetnoot573 vrijt: vrij maakt van schuld; dit verkochte goed: de door Judas verkochte Christus. voetnoot576 Saturnus: is de Latijnse naam van Kronos, de Griekse God, die zijn eigen kinderen opat, omdat hem voorspeld was dat hij aan een van hen de heerschappij zou verliezen. voetnoot577 Wie kon een lijk doen herleven en naar de hemel voeren? voetnoot579 Uw rot: minachtend voor: uw geloofsgenoten, uwe sekte; verslind en snijd: (proteron husteron). voetnoot580 beckeneel: schedel; hier: het afgehakte hoofd. voetnoot581 kop: beker. voetnoot582 verkropt: stopt vol. voetnoot587 vertasten: vergrijpen. voetnoot588 Uw Tauren: ook de Tauriërs, die in de Krim een tijdlang naast de Hunnen woonden, worden door Ursul met hen vereenzelvigd. Deze offerden aan een godin, door de Grieken met Artemis gelijkgesteld, schipbreukelingen als mensenoffers. Diaen (Diana) is de Latijnse naam voor Artemis; gasten: vreemdelingen. voetnoot589 paeien: tevreden stellen (niet met de hedendaagse bijbetekenis!) voetnoot591 kindervier: brandoffers van jonge kinderen; om scheel van Goden: wegens verschil van goden, d.w.z. omdat zij andere goden eren. voetnoot592 Vol haets: dus: om ze daardoor in de val te lokken (vgl. vs. 596-599). voetnoot593 kruiswegh: plaats waar veelal de goden geëerd werden; pijp: fluit. voetnoot594 harden: volhouden. voetnoot597 Gezeten in den baerd; in 't haar gevlogen. voetnoot598 Vol oogen: met woedende blikken(?); vol bloeds: het bloed naar 't hoofd stijgend. voetnoot600 Alsof de Godheid zelf proefde (behagen had in) die lekkere hapjes. Volgens de heidense opvatting kwam dat wat de offeraar zelf opat, aan de godheid ten goede. voetnoot601 moordkrackeel: twist die op moord uitloopt. voetnoot603 paeien: (vgl. vs. 589). voetnoot604 De Hun hoont hier de H. Eucharistie, waarbij onder schijn van brood en wijn genuttigd wordt Christus' vlees en bloed; waeren: rondwaren: waarvan de gelovigen genieten. voetnoot609 verzierden vond: verdicht verzinsel. voetnoot612 onder schijn van: in de gedaante van; weite: tarwe. voetnoot614 Gods geheimenis: de verborgenheid van het sacrament. voetnoot615 durf: durft; bits: hatelik, verwijtend. voetnoot618 beledight: beschadigd. voetnoot620 zuiverheid: kuisheid. voetnoot623 hitsigh: synoniem van geil, ritsig (oorspr., evenals hittig: vurig); op de vont geteeckent: gedoopt. voetnoot624 zelf: zelfs. voetnoot626 dompt: uitdooft; in 't honderd: in 't wilde weg; zich vermengt: geslachtsgemeenschap zoekt. voetnoot627 blinde en donkre schennis: een heimelike, in het duister begane schanddaad. voetnoot629 best: het best, d.w.z. beter dan ik. voetnoot631 roockende: dampende. voetnoot632 Hun wulpse lust ontziet kerk noch koor. voetnoot633 waeght: dreunt. voetnoot635 Rifeesche bergen: het Oeralgebergte (montes Riphaei genaamd in de Oudheid). voetnoot636 tergen: (eig. uitdagen): kunnen wedijveren met. voetnoot637 Beleefde: vriendelike; ghy streckt u zelve een lastigh juck: gij zijt u zelf tot last (lastigh juck: een drukkende last). voetnoot638 staet: toestand. voetnoot641 (val) uw' dooden ongod af: verzaak Christus (ongod valse god, die immers gestorven is). voetnoot642 Verbid van: bevrijd door uw voorbede deze in 't nauw gebrachte stad van...; gedreighde straf: straf waarmee ze bedreigd wordt. voetnoot643 lijf: leven; met eenen: meteen, tegelijk. voetnoot646 keurigh: kieskeurig. voetnoot651 Misschien denkt Vondel aan het zeventiende-eeuwse gebruik, dat de bruid op een versierde zetel onder een opgehangen krans inderdaad ‘te prijck’ zat. voetnoot659 viel: was. voetnoot660 gestadigh: standvastig. voetnoot662 de zelve: dezelfde. voetnoot663 Ontstelde: gekrenkte. voetnoot666 glippen: vluchten. voetnoot667 Maeotische moerasschen: de zee van Azof. voetnoot668 tot de Straat van Gibraltar. voetnoot669 stucken slaet: stukslaat (ontstaan uit: te of in stucken). voetnoot670 deist: wijkt terug (uit ontzag). voetnoot671 zweeten: spannen zich voor hem in. voetnoot673 'k Versma: ik verafschuw; dat gruwlijck hoofd: Attila had een bovenmatig groot hoofd bij een kleine, gedrongen gestalte. voetnoot674 dat ongediert vervaert: waar (zelfs) wilde dieren bang van worden. voetnoot675 Jesus bloed: het bloed der Christenen. voetnoot678 Daer... van: door wie. voetnoot681 treên in een gespan: een verbond aangaan, vreedzaam met elkaar omgaan. voetnoot684 flus: zo even. voetnoot685 ongebelght: zonder toorn. voetnoot688 min: minder. voetnoot689 moed: gemoed, gemoedsbeweging: bedwing u zelf; gesteurde: vertoornde. voetnoot693 Vondel spelt beurtelings wieroock en wierroock (vgl. 696 en 702), het laatste ten onrechte, want het eerste deel van het woord hangt samen met wijden (vgl. wijwater); den autaer: komt voor naast het autaer. voetnoot694 wijck: synoniem van toevlucht. voetnoot695 Ursul heeft het vat even in de hand gehouden, aarzelt dan, en werpt het stuk. voetnoot698 vertast; vergrepen (vgl. vs. 587). voetnoot705-706 Vgl. Genesis III, 15, Openb. XII, 9. voetnoot707 dit loos serpent: het Hunse ongeloof. voetnoot710 dit heiloos zaed: dit goddeloos geslacht, nl. de Christenen. voetnoot711 Verdaedight: oude vorm naast: verdedigt; offerdissen: altaren. voetnoot712 zielgeheimenissen: geloofsgeheimen? voetnoot715 verzwoeren: afzwoeren. voetnoot719 verbaest: hevig ontsteld. voetnoot720 gedroght: monster; dat heenen; die kant op (ontleend aan de volkstaal); strijcken: wegsnellen. voetnoot721 dit lasterlijck bedrijf: deze schandelike handelwijze. voetnoot723 achter land: door het (gehele) land. voetnoot724 aen kan snoeren: aan haar snoer kan krijgen. voetnoot727 geblutst: gedeukt. voetnoot730 overdwars: schuin, d.w.z. met verstoorde blik (vgl. oversijds in Roskam vs. 73 en Joseph in Dothan, vs. 588). voetnoot732 waeck op: ontwaak. voetnoot733 verzet: tot andere gedachten gebracht; gafze niet wat bots: gaf ze niet toe; bot geven: is oorspr. het touw vieren. Dat Vondel bot nog als subst. voelt, blijkt uit de genitief bots, afhankelik van wat. voetnoot735 verkeerders: meer ontaard, schandeliker. voetnoot736-737 Psalm: 58, 5-6: ‘Zij zijn als eene doove adder, die hare ooren toestopt; opdat zij niet hoore naar de stem des belezers, desgenen die ervaren is, met bezweringen om te gaan’. voetnoot738 dicht van Christus lucht gepropt: geheel vervuld van de geest der Christenen. voetnoot740 ijzen: afschuw. voetnoot742 Bekend Latijns spreekwoord. voetnoot743 mortel: gruis. voetnoot747 wulpsche: jonge, dartele. voetnoot748 verzetten: (vgl. vs. 733). voetnoot749 benydghe: misgunt ge; Adoon: Adonis, een schone jongeling werd bemind door Aphrodite (Venus). voetnoot751 vertrouwt: toevertrouwt. voetnoot752 Belus zaed: Ninus, de zoon van Belus of Bel, de grondvester van het Assyriese rijk, door zijn vrouw Semiramis omgebracht; prieme: doorbore. voetnoot753 most: jonge wijn. voetnoot754 't autaerboeck van dit rot: minachtende aanduiding van de bijbel (voor rot vgl. vs. 579); een stuck dat gaept: een feit dat duidelik toelicht. Afkorting van de uitdrukking: dat gaept als een oven: dat is klaarblijkelik (Ned. Wdb. IV, 275). voetnoot756 zie het apocryfe boek Judith, cap. VIII-XV; belegen: belegerd. voetnoot757 uitgemaeckte: heimelik er op afgezonden. Deze betekenis was reeds Mnl. (Mnl. Wdb. VIII, 982) en is nog Westvlaams (De Bo², 1052). voetnoot758 bekoort: verleidt. voetnoot759 luttel docht: er in 't geheel niet op verdacht was. voetnoot760 uitgestreecken: opgeschikt. voetnoot762 rieckt deur: door-geurt. voetnoot763 heet: verliefd. voetnoot764 schalcke: boosaardige. voetnoot765 samlen: dralen; schelmsch: misdadig. voetnoot769 roof: buit. voetnoot772 vlammen op: loeren begerig op. voetnoot773 gewoone draght: de Hunnen droegen een overkleed van aan-eengenaaide wilde-rattenvellen. voetnoot774 wil: zal. voetnoot775 wat verstand: welke verstandhouding; beneepe: in 't nauw gebrachte. voetnoot776 gevallen: bevallen. voetnoot783 laffe: laf geworden (door werkeloosheid); soudenier: soldaat. voetnoot786 raem een' vasten voet: berame een vaste gedragslijn. voetnoot787 Oirbaer: nut, heil. voetnoot788 betyen: begaan. voetnoot790 noch: toch; bewaer: in 't leven late. voetnoot791 Agrippine: zie Opdraght, vs. 1. Belgen: de Belgae zijn bij Caesar eigenlik de bewoners van Noordelik Gallië, maar de Romeinse provincie Belgica omvatte ook de Rijnprovincie. voetnoot798 onderdaen (adj.): onderdanig. voetnoot793-799 Ubien: de Germaanse Ubiërs, in 't nauw gebracht door de Katten, lieten zich door de Romeinse veldheer Marcus Vipsanius Agrippa, de schoonzoon van Keizer Augustus, overbrengen van de rechter naar de linker Rijnoever, waar zij 38 v. Chr. een stad stichtten. Voor de twede maal erkenden ze dus het Romeinse gezag, want reeds in 55 v. Chr. had Caesar hen onderworpen; met Roomsche telgen gevlochten: met Romeinse banden gebonden (telg: twijg). voetnoot800 klip: rots. voetnoot801 doorgestreden: hebt doorworsteld. voetnoot805 naemhaftigher: beroemder. voetnoot807 Agripyne: Julia Agrippina, de kleindochter van Vipsanius, werd in de stad der Ubiërs geboren. voetnoot808 druivezogh: druivezap. voetnoot809 Beecke: stroom. voetnoot812 bouwtroep: groep kolonisten. voetnoot813 steigren: oprijzen. Agrippina voorzag Keulen van een vestingmuur. voetnoot817 's Tibers: van Rome. voetnoot818 Vaders: bestuurders (vgl. Lat. patres conscripti). De Keulenaars werden als bondgenoten beschouwd. voetnoot820 gebouw: bouworde. Sneller dan andere Romeinse steden werd Keulen geromaniseerd. voetnoot822 Ridder: De Romeinse equites, de militaire stand; wijck: toevluchtsoord. voetnoot824 Trajanus, door Nerva geadopteerd, werd te Keulen het eerst als Romeins keizer begroet. voetnoot825 Trajanus bracht vijftien adellike Romeinse geslachten naar Keulen over tot verhoging van de luister der stad. voetnoot826 veel vrydoms: veel vrijheden, voorrechten. voetnoot827 passen op: zorg te dragen voor het burgerlik bestuur. voetnoot828 raed en oorloogh te bekleên: zitting te nemen in de raad en de krijgszaken te behartigen (bekleden: een plaats innemen, bezetten, in W. Vlaanderen nog gebruikelik: Ned. Wdb. II, 1596). voetnoot830 Schrijdt voort, fier op zijn wapenschilden. voetnoot831 gestreecken: verworven. voetnoot832 daer: waarin. voetnoot835-836 Zie bij vs. 27. voetnoot840-841 Teutates: god van de oude Galliërs en Germanen, aan wie volgens Tacitus zelfs mensenoffers gebracht worden. Met Hesus (841) moet ook een heidense god bedoeld zijn. voetnoot842 Gekristent: gedoopt. voetnoot846 Hersmet: opnieuw besmet, d.w.z. teruggevallen in hun heidense gebruiken. voetnoot847 der wyze Vadren: van uw grote Christelike voorgangers. voetnoot849 Op het zegel der stad Keulen prijkt de beeltenis van de H. Petrus. voetnoot850 Aen parckement: hangende aan uw oorkonden. voetnoot851 Ghy zelf (bewaeckt).... voetnoot855 de Mauren: Onder Alexander Severus en Maximinus Thrax werden Moorse slingeraars naar de Rijn gezonden om tegen de Germanen te strijden. Zij werden Christenen en als martelaren geëerd. Over het Thebaanse legioen vgl. de aant. bij vs. 35. voetnoot856 bebloedden: met hun bloed drenkten. voetnoot857 met omgekeerde vaenen: niet onder heidense, maar onder Christelike banier. voetnoot858 voor hen trad: als hun beschermer vóórging. voetnoot864 Vast: intussen voetnoot865 u: (Keulen) dreight.... voetnoot869 de gryze hairen: uw hoge ouderdom.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Het tweede bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied