De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 386]

Tobias.

TOB. 2.^*

Tobias vreesde God meer als den Koningh, en droegh de verslagene heymelyck te zamen,^{Regel 1} en behieltze heymelyck in zyn huys, en des nachts begroef hyse.

* Tob. 2: 't Boek Tobias, hfst, 2 (vs. 9).

Regel 1 de verslagene: de gedoden (zie vs. 18-21).

[p. 387]

De godvreezende.

Het herte Naphthali zal trotzer als voorhenen^{Vs. 1}
Zijn hoornen steken op, en met zyn rancke beenen
Opsteygeren 't geberghte, om dat zijn doode faem
Is opgeweckt door my, die vroegh den grooten naem^{vs. 4}
Des grooten Gods aenriep, en die om niemands halven^{vs. 5}
Bevleckte mijn gemoed, doen elck de gulde kalven
Ieroboams aenbad, maer nae des hooghsten stem^{vs. 7}
Myn eerstelingen steeds bracht te Ierusalem,
Tot dat met Isr'el ick vervoerd de boey most slepen,^{vs. 9}
Daer Ninive gevryd word van d'uytheemsche schepen,^{vs. 10}
En daer als and're noyt mijn lippen zijn besmet^{vs. 11}
Met 't voedzel ons zo strengh verboon van Moyses wet:
Dies God mijn vromigheyd my komen liet te stade,
Als 't hert des Assyriers hy roerde met genade.^{vs. 14}
Myn vryheyd nu erlanght, ick evenwel verplicht^{vs. 15}
My hiel te dwaden der bedroefden aengezicht,^{vs. 16}
Tot dat Senacherib ontzey al wie my hoofde:^{vs. 17}
Wiens gramschap ick ontsloop als hy myn have roofde,
Doen ick mijn broed'ren [die hy in zijn grimmigheyd
Versloegh] gekist hadde, en in 't heymlijck graf geleyd.^{vs. 20}
Der dooden uytvaert was my liever als mijn eten,^{vs. 21}
Zoo flucx de bleecke dood het leven had verbeten.
Doch mijn godvruchtigheyd leed wederom aenstoot^{vs. 23}
Doen eenen zwaluwdreck mijns lichaems vensters sloot
Daer 't morgenlicht door scheen: en of wel mynen rouwe
Met schimp ophoopten noch mijn magen, en mijn vrouwe,^{vs. 25-26}
Noch hiel mijn vroomheyd aen: mijn yver noch bekleef^{vs. 27}
Als ick in 't hert mijns zoons die gulde lessen schreef.
Geprangt van armoede ick mijns ouwdheyds kruck in Meden^{vs. 29}
Nae Gabel zond om 't geld: maer d'Engel Gods met vreden^{vs. 30}
Hem we'er betreden de' den dorpel van myn huys,
Met zynen bruytschat, en zijn Sara hupsch en kuysch.^{vs. 32}
Myn lichten zagen 't licht dat zoo langh was gedoken,^{vs. 33}
Tot dat ick levens zat, myn kind'ren d'oogen loken.^{vs. 34}

Vs. 1 Het herte: 't hert; Naphthali: Néphtali, 't land genoemd naar de zesde zoon van Jakob; zijn stam wordt in de zegen van Jakob vergeleken met 'n hert: ‘Nephtali is een hert in vrije loop’.... (Schepping 49:21).

vs. 4 Nog heel jong (vroegh) bleef hij alleen nog de ware God dienen (Tobias 1:4-6).

vs. 5 om niemands halven: om niemand('s wil).

vs. 7 Ieroboams: die door Jeroboam waren opgericht; nae des hooghsten stem: volgens 't gebod van de Allerhoogste.

vs. 9 Met z'n stamgenoten was Tobias weggevoerd in gevangenschap door de Assyriese koning Salmanasar (Tobias 1:1); de boey: de voetboei.

vs. 10 gevryd word: graag gezocht wordt.

vs. 11 als and're: als de lippen van de anderen; hij gebruikte nooit de onreine spijzen (Tobias 1:12).

vs. 14 Toen Hij 't hart van de Assyriër (Salmanasar) bewoog tot goedgunstigheid (Tobias 1:13); deze gaf hem verlof te gaan waar hij wilde.

vs. 15 Toen ik nu m'n vrijheid verkregen had.

vs. 16 te dwaden...: af te wissen (ze te troosten).

vs. 17 Sennacherib, de zoon en opvolger van Salmanasar, haatte de Joden, en gaf bevel Tobias te doden; ontzey al wie: iedereen die mij huisvesting gaf met de dood bedreigde (ontzei: de vrede opzei, oorlog verklaarde).

vs. 20 geleyd: gelegd.

vs. 21 Toen er vóór 'n feestmaal werd bericht dat er 'n lijk op straat lag, ging hij dit eerst verbergen, om 't s'nachts te begraven.

vs. 23 Zijn verwanten gispten zijn vroomheid (Tobias 2:8) en bespotten hem, toen God hem beproefde door hem van z'n ooglicht te beroven (Tobias 2:15, 16).

vs. 25-26 of wel...: of al, indien ook al.... mijn smart met schimp vermeerderden.

vs. 27 noch bekleef: groeide nog.

vs. 29 mijns ouwdheyds kruck: de steun van m'n ouderdom, z'n zoon Tobias; in Meden: in Medië.

vs. 30 Gabel: aan deze had Tobias vroeger 10 talenten zilver geleend; d'Engel Gods: Rafaël leidde hem.

vs. 32 Sara: zijn jonggehuwde vrouw.

vs. 33 Tobias genas met de gal van 'n onderweg gevangen vis de ogen van z'n vader.

vs. 34 Tot dat, toen ik levensmoe was (lang genoeg geleefd had) mijn kinderen mij de ogen sloten.