Kruistriomf en gezangen

[p. 338]

Bethanie boven de grootste steden ge-eert.

Op de wyze van den 128. of 130. Psalm.
Of als Wilhelmus van Nassouwe.
Of: Ich dank dir lieber Herre.
Of: Wacht auf ihr Christen alle.
Of op Sluiters muzyktoon onder de eerste Gezangen, 20. 38. 54: onder de leste, 13. 51.
Anders by H. Zweerts, 203. 279.

Haec illum regia cepit.

EEn ander heff' de muren

Van Babel hoog in top,

Die d' ewen niet verduren;

Of zing', hoe Theben op

Amfions zang en snaren

Zyn vesten zag gebout;

Of tone u in zyn blaren

Out Rome wys en stout.

Het lust myn' zang te ryzen

Met hoger zwier en toon;

Bethanie te pryzen:

De herberg van Godts zoon;

[p. 339]

 

Het vlek, voor Jesus vrinden

 

Geheiligt door gebeên;

 

't Vermaak der kruisgezinden,

 

Toen Godt in 't vleesch verscheen.

 

 

 

Hier toefde hy, beluster

 

Op Marthaas heusch onthaal.

 

Hier spyst zyn woort haar zuster.

 

Hier stort in Simons zaal

 

Maria nardusgeuren

 

Uit hare albaste kruik.

 

Laat Judas dit betreuren:

 

Hy kent geen geltgebruik.

 

 

 

Bethanie, verheven

 

Door 't grootste wonderwerk,

 

Zag Lazarus herleven,

 

Godts stem in 't graf zo sterk.

 

Waar keerde een lyk gereder,

 

Dat noch op 't sterfbedt lag,

 

Of op de dootbaar, weder

 

In 's levens blyden dag?

 

 

 

^* Sarepte en Zunem weten

* Andere lyken zyn te Sarepta door Elias, te Zunem door Eliseüs, te Joppe door Petrus, te Troas door Paulus, te Naïn en te Kapernaum van Christus ook opgewekt, maar geen van die allen uit den grave, als Lazarus te Bethanie: waarom dit graf sedert niet weinig, en by verloop van eyden hoe langer hoe meer, tot in deze ewe toe, ge-eert is.

[p. 340]

 

Van zulke wondren niet

 

Der heiligste Profeten.

 

Geen Joppe of Troas ziet

 

De kracht zo heerlyk blyken

 

Van Godts Aposteldom.

 

Zelf Naïn moet hier wyken,

 

Ja zelf Kapernaum.

 

 

 

Bethanie geleidde

 

Dien Vrêvorst naar zyn stadt,

 

Daar 't volk zyn kleders spreidde,

 

Elx hant een palmtak vat,

 

Elk juicht, als op zyn kroning:

 

Veel heils, ô Davids zoon!

 

Gezegent zy de koning;

 

Verhoogt zyn vredetroon.

 

 

 

Bethanie voor 't lyden

 

Onthaalt hem reis op reis.

 

Hy klimt van hier, na stryden,

 

In zyn triomfpaleis.

 

Hier vint hy aangenamer,

 

Dan in Jerusalem,

 

Een stille bedekamer,

 

Of preekstoel voor zyn stem.

 

 

 

O vlek, ô gront, voorhenen

 

Betreên van Christus voet;

[p. 341]

 

Van^* Paulaas, van^† Helenen

 

Bezocht, bezien, begroet;

 

Vereert met^‡ kerkgebouwen,

 

Nu minst Godts eer gewydt!

* Dat Paula, een godtvruchtige vrou van hoge afkomste, in Hieronymus tyden, de vierde ewe na Christus tydt, het Joodtsche lant doorreizende, Lazarus graf, met Mariaas en Marthaas oude herberge, niet zonder een kerke, die 'er toen by stont, te Bethanie quam bezien en bezoeken (geen quaat werk in zich zelven, maar voorspel van erger bygelove) blykt uit Paulaas Grafschrift by dien H. Outvader, en zyne beschryvinge der Hebreewsche plaatsen.

† Dat keizerin Helene, des Groten Konstantyns moeder, een kerk te Bethanie boude, neme ik niet aan op getuigenis van Niceforus, een' historischryver, vol fabelen, en van Baronius zelf veracht en verworpen (hoewel Adrichom, Sandy, Quaresmius, en Dr. Dapper, hem ongetwyfelt volgende, dit ook verhalen) dewyl Eusebius, Sokrates, Sozomenus, en Theodoretus, negen of tien ewen omtrent ouder dan Niceforus, hiervan niet spreken. Maar het verhaal, by hen gevonden, zo van Helenes reize in hare hoge jaren naar Jerusalem, en het bezigtigen der plaatsen, van Christus bezocht en betreden, als van hare en haar zoons godtvruchtige kerkgebouwen, eerst by Christus graf, en strax ook te Bethlehem, en op den Olyfberg, (Christus lyden, geboorte, en hemelvaart ter gedachtenisse, en τῷ ϖҩσϰυνηϑέντι Θεῷ, gelyk Eusebius spreekt, Gode, dienze daar aanbadt, allen geheiligt) geeft genoeg te kennen, dat Bethanie in die godtvruchtige reize niet vergeten noch voorby gegaan is.

‡ Willem, Aartsbisschop van Tyrus, schryft in de historie van zynen tydt, voor deftig en geloofwaardig befaamt, xv. 26. dat Milisende, koningin van Jerusalem, omtrent het jaar 1138. een klooster of abdy te Bethanie stichtte, rykelyk beschonk, naar den H. Lazarus van Bethanie noemde, en hare eige zuster tot abdis daarover stelde: een abdy, waarvan hy niet alleen in 't vervolg wederom gewaagt, xviii. 27. xxi. 2. maar ook niet lang na hem Jacobus de Vitriaco in zyne Oostersche of Jerusalemsche historie, 1. 58. De reis- en lantbeschryvers onzer ewe, P. della Valle, Sandy, en Dapper, van meer anderen zich dienende, beschryven nu noch Lazarus diepe grafspelonk, te Bethanie uit een rotse gehouwen, cellen en kapellen, en een Turksche Moskee, daar omtrent, overblyfsels en puinhopen des ouden kloosters, en der huizen van Simon den Melaatschen en Maria en Martha, of van kerken, weleer daar gebout, Lazarus kasteel en grafsteen, nu voor een' altaarsteen gebruikt, en een' steen, waarop Christus zou gezeten hebben, eer hy Lazarus opwekte, daar men stukjes, als warenze heilig, niet zonder byzonder verlof, afbreekt: al dingen, die zo geloofwaardig zyn, als de Christenen, of Arabiers, en Moren geloof verdienen, dieze eerbiedig bezoeken, of in het woeste dorp, nu Lazar by hen genoemt, en armelyk bewoont, vertonen.

[p. 342]

 

Wie wenschte u niet t' aanschouwen,

 

Als in 's Verlossers tydt?

 

 

 

Dien gulden tydt, dien zegen

 

Misgunde u schier myn ziel,

 

Zo ons niet allerwegen

 

Zulk heil te beurte viel.

 

O Heilant, zie van boven

 

Ons ziel, als in^* een huis

 

Van ramp, hier laag verschoven:

 

En sterk haar onder 't kruis.

 

 

 

Verschyn met haar bevredigt,

 

Als aan den Oliberg.

 

Z' is doot, of zwaar beledigt,

 

Melatsch, of ruim zo erg.

* Bethanie, aan de zyde des Olyfbergs benedenwaart gelegen, betekent, naar de verklaringe van Drusius en de meesten, een huis van elende; by Hieronymus voor een huis van gehoorzaamheit, by anderen anders genomen.

[p. 343]

 

Laat Lazarus niet steken

 

In boosheits stinkend graf.

 

Heel Simons erfgebreken,

 

En wisch zyn zielsmet af.

 

 

 

Wisch van ons oog veel tranen,

 

Als van Mariaas oog.

 

Help Marthaas met vermanen

 

Aan 't beste deel omhoog.

 

Koom gunstig ons vergasten,

 

Voor ewig wellekoom:

 

En spys ons (ook in 't vasten)

 

Met vrucht van 's levens boom.

 

 

 

Neem gunstig ons gebeden

 

Voor nardus: ons geloof

 

En liefde zalve uw leden.

 

Gun, op geen klagten doof,

 

Omlaag ons, als uw vrinden,

 

Uw^* vrêstadt boven 't zwerk

* De stadt Jerusalem, den hemel afbeeldende, en het gezigt des vredes met haren name betekenende, lag dicht by Bethanie, omtrent vyftien stadien van daar, dat is ruim een halve uur naar onze rekeninge; doch zulx, dat d'Olyfberg, naar Adrichoms beschryvinge, tusschen beide gelegen, het gezigt daarvan belette. Anders droeg een hele streek des Olyfbergs ook den naam van Bethanie, eens zo na by de stadt beginnende, daar Bethfage ophiel: waarmede Lichtfoot den schynstryt wechneemt tusschen Joannes, de ruimte tusschen Jerusalem en Bethanie op vyftien stadien rekenende, Josefus, tusschen de stadt en dezen berg maar vyf stadien stellende, en Lukas, in zyn eerste en twede boek meldende, dat Christus, zyne leerlingen tot aan Bethanie geleit hebbende, ten hemel voer, en dat zy na zyne hemelvaart van den Olyfberg naar Jerusalem keerden, een Sabbathreize van daar leggende; reize, die by den Syrischen Overzetter en de Hebreewsche Rabbynen op zeven stadien, of achtehalve, wort gerekent. Ruim zo wel wort deze knoop, onzes oordeels, ontknoopt door dit onderscheit tusschen het begin des Olyfbergs, Bethanie voor enen oort des bergs, en Bethanie voor een vlek genomen, als 'er Beza zich uit redt, die Bethanie voor geen zeker vlek houdt, (ook van Drusius hierin toegestemt) maar alleen voor een deel van den Olyfberg, daar Lazarus huis, naar Joannes beschryvinge, eens zo ver van Jerusalem was, als de plaats, daar Lukas van spreekt. Men zie de H. Evangelisten, Mattheüs, xxi. 17. xxvi. 6. Markus, xi. 11. 12. Lukas, x. 38. en Joannes, xi. 1. 18. 30. xii. 1. 2. klaar genoeg tonende, dat Bethanie, ϰώμη genoemt, ook een vlek was, dorp, of stedeken; daar Christus vrienden woonden, en reis op reis, voornamelyk in de leste dagen voor zyn lyden, eerbiedig hem onthaalden.

[p. 344]

 

Te zien, terwylwe vinden

 

Bethanie in uw kerk.

1679.